Ir al contenido

Tatzʼetaʼ ri rucholajem

TANAJ 3

¿Achike nrajoʼ ri Dios pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew?

¿Achike nrajoʼ ri Dios pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew?
  • ¿Achike nrajoʼ ri Dios pa kiwiʼ ri winäq?

  • ¿Achike tzʼukun taq tzij xebʼan chi rij ri Dios?

  • ¿Achike rubʼeyal xtubʼän ri kʼaslem chi Ruwachʼulew?

1. ¿Achike nrajoʼ ri Dios pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew?

RI Dios kʼo jun nrajoʼ pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew: xkeruyaʼ utziläj taq winäq chuwäch. Rijaʼ nrajoʼ chi ri winäq xkekikot chuqaʼ man xkeyawäj ta. Ri Biblia nubʼij chi ri Jehová xutïk ruwäch jun peraj ulew pa Edén chuqaʼ xubʼän chi «ronojel ruwäch cheʼ ri kan e rayixel y kan e tijel» xekʼïy pe. Kʼa riʼ xubʼän ri Adán y Eva, ri nabʼey taq winäq. Rijeʼ xeyaʼöx chuwäch ri ulew riʼ y xbʼïx chi ke: «Kixalkʼwalan y kixkʼiyïr y kan tinojisaj kʼa [...] ri ruwachʼulew y ja rïx xkixkʼojeʼ pa kiwiʼ ri chikopiʼ» (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15). Rikʼin reʼ nqʼalajin chi ri Jehová xrajoʼ chi ri winäq nkʼojeʼ kalkʼwal, nkikotzʼijaj ruwäch ri Ruwachʼulew chuqaʼ yekichajij ri chikopiʼ.

2. a) ¿Achike ruma nqabʼij chi qitzij xtbʼanatäj ri nrajoʼ ri Jehová pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew? b) Achiʼel nubʼij ri Biblia, ¿achike winäq xtkïl kikʼaslem man kʼisel ta?

2 ¿Kʼo kami jun qʼij xkekʼojeʼ ri winäq chuwäch jun kotzʼijaläj ulew achiʼel nrajoʼ ri Dios? Rijaʼ rubʼin: «Ri nubʼin kan xtbʼanatäj, y ninbʼän ronojel ri ninwajoʼ» (Isaías 46:9-11; 55:11). Qitzij, ri Dios xtubʼän ronojel ri rubʼin. Chuqaʼ nubʼij chi xubʼän ri Ruwachʼulew richin yekʼojeʼ ri winäq chuwäch (Isaías 45:18). ¿Achike winäq nrajoʼ ri Dios yekʼojeʼ chuwäch ri Ruwachʼulew chuqaʼ jarupeʼ junaʼ? Ri Biblia nubʼij: «Ri choj kikʼaslem chuwäch ri Jehová xtkichinaj ri ruwachʼulew. Y kan xkekʼaseʼ kʼa chi riʼ richin jantapeʼ [chi jumul]» (Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4).

3. ¿Achike kʼayewal e kʼo chi Ruwachʼulew wakami chuqaʼ achike kʼutunïk ütz yeqabʼän?

3 Ri utziläj kʼaslem nutzijoj ri Biblia kʼa majani tbʼanatäj ta. Ri winäq yeyawäj, yekäm chuqaʼ kʼa nkikamisalaʼ na kiʼ chi kiwäch. Rikʼin reʼ nqʼalajin chi ri nrajoʼ wi ri Dios man xbʼanatäj ta. Ri Dios majubʼey xrajoʼ ta chi ri Ruwachʼulew xubʼän achiʼel rubʼanon wakami. ¿Achike xbʼanatäj kʼa? ¿Achike ruma kʼa majun bʼanatajnäq ta ri nrajoʼ ri Dios? Ri kiqʼalajrisaxik re kʼutunïk reʼ xa xe chupam ri Biblia nqïl wi, ruma ri kʼayewal chi kaj xtikïr pe.

XKʼOJEʼ PE JUN ITZELANEL

4, 5. a) ¿Achike xukusan jun kumätz richin xchʼon rikʼin ri Eva? b) ¿Achike rubʼeyal jun winäq nok qa jun eleqʼom?

4 Ri nabʼey wuj chi re ri Biblia nutzijoj chi kʼo jun itzelanel xukʼüt pe riʼ chuwäch ri kotzʼijaläj ulew pa Edén. Stapeʼ «kumätz» nbʼïx chi re, riʼ man choj ta jun kumätz. Ri rukʼisibʼäl wuj chi re ri Biblia nubʼij chi ri chiköp riʼ ja «ri Satanás, [...] ri nqʼolon kichin konojel winaqiʼ». Chuqaʼ nubʼij: «Ri kumätz ri kʼo pe ojer» (Génesis 3:1; Apocalipsis 12:9). Ri itzelanel riʼ jun espíritu ri man tzʼetel ta y xukusaj jun kumätz richin xchʼon rikʼin ri Eva. Chuqaʼ xubʼän chi kan achiʼel ta ja ri kumätz ri nchʼon. Ri jun espíritu riʼ xutzʼët toq ri Dios xubʼän ri Ruwachʼulew kichin ri winäq (Job 38:4, 7).

5 Qetaman chi ronojel ri nubʼän ri Jehová kan tzʼaqät. We ke riʼ, ¿achike xbʼanon ri «Satanás»? Pa nabʼey, rijaʼ jun wi ru-ángel ri Jehová, ja kʼa ruyon xrajoʼ xok qa Satanás. ¿Achike rubʼeyal xbʼanatäj riʼ? Reʼ achiʼel jun winäq ri ütz runaʼoj wakami, ja kʼa ri chwaʼq kabʼij nok qa eleqʼom. Nbʼanatäj riʼ ruma ri winäq nuyaʼ qʼij chi nkʼojeʼ qa jun itzel rayinïk pa rujolom. We xa xe ri itzel rayinïk kʼo pa rujolom y man nrelesaj ta el, jun qʼij xtbʼerubʼanaʼ pe (tasikʼij Santiago 1:13-15).

6. ¿Achike rubʼanik jun ru-ángel ri Jehová xok qa Satanás?

6 Ja riʼ xbʼanatäj rikʼin ri Satanás. Rijaʼ xrakʼaxaj apo toq ri Jehová xubʼij chi ke ri Adán y Eva chi tkʼojeʼ kalkʼwal y ke riʼ xtkinojisaj ruwäch ri Ruwachʼulew (Génesis 1:27, 28). Rikʼin bʼaʼ ja reʼ xubʼij ri Satanás: «¡Pa rukʼexel ri Jehová, konojel ri winäq riʼ xa ütz xtkiyaʼ nuqʼij rïn!». Ri itzel rayinïk riʼ xnimïr pa ranima. Ke riʼ jun qʼij rikʼin tzʼukun taq tzij chi rij ri Dios, xuchʼäk ri Eva (tasikʼij Génesis 3:1-5). Ke riʼ toq re jun ángel reʼ xok qa «Satanás». Nel chi tzij chi xok jun itzel winäq, ri nupabʼaʼ riʼ chuwäch ri Dios y tzʼuküy tzij.

7. a) ¿Achike ruma xekäm ri Adán y Eva? b) ¿Achike ruma yojrijïx chuqaʼ yojkäm röj winäq?

7 Rikʼin tzʼukun taq tzij, ri Satanás xubʼän chi ri Adán y Eva xkiqʼäj rutzij ri Dios (Génesis 2:17; 3:6). Ri xkibʼän, xukʼäm pe kamïk pa kiwiʼ; achiʼel xubʼij ri Jehová chi ke (Génesis 3:17-19). Toq ri Adán xmakun, xok aj mak, ke riʼ ri ralkʼwal xkikʼäm apo ri mak (tasikʼij Romanos 5:12). Reʼ achiʼel toq jun kʼojlibʼäl, richin nbʼan kaxlanwäy, nyobʼoyoʼ ruchiʼ. ¿Achike kibʼanik xkeʼel ri kaxlanwäy chupam? Man ütz ta kibʼanik, xa xtqʼalajin ruyobʼik ri kʼojlibʼäl chi kij. Ke riʼ chuqaʼ röj, kan pa qalaxik qakʼamon pe rumak ri Adán. Ruma riʼ yojrijïx chuqaʼ yojkäm (Romanos 3:23).

8, 9. a) ¿Achike xrajoʼ ri Satanás chi xkinimaj ri Adán y Eva? b) ¿Achike ruma ri Jehová man xerukamisaj ta ri itzel taq winäq?

8 Toq ri Satanás xubʼän chi ri Adán y Eva xemakun, rijaʼ xok ukʼwäy bʼey chi kiwäch ri nkipabʼaʼ kiʼ chuwäch ri Jehová. Rijaʼ xuyoqʼ rubʼanik nqʼaton tzij ri Jehová. Achiʼel ta xubʼij: «Itzel qʼatöy tzij, yeruqʼöl ruwinaq chuqaʼ man nuyaʼ ta qʼij chi ke nkibʼän ri nkajoʼ. Ri winäq man nkʼatzin ta ruqʼatbʼäl tzij ri Dios chi ke, rijeʼ yetikïr nkichaʼ ri ütz y ri man ütz ta. Más ütz xkebʼe pa kikʼaslem we xtkinimaj nutzij rïn». ¿Achike xtubʼän ri Jehová ruma re tzʼukun taq tzij reʼ? E kʼo yebʼin chi xerukamisaj ta jumul ri itzel taq winäq. Xa ta xubʼän riʼ, ¿xqʼalajin ta kami chi ri Satanás jun tzʼuküy tzij? ¿Xqʼalajin ta kami chi ütz rubʼanik nqʼaton tzij ri Jehová?

9 Ri Jehová ronojel pa ruchojmil nubʼän. Ruma riʼ man xerukamisaj ta ri itzel taq winäq. Rijaʼ xa xuyaʼ qʼij chi ke richin nkiqʼät qa tzij pa kiwiʼ. ¿Achike ruma? Ke riʼ nukʼüt chi ri Satanás jun tzʼuküy tzij y chi ri Jehová retaman achike ri ütz pa qawiʼ röj winäq. Chupam ri tanaj 11 xtqʼalajrisäx achike ruma ri Jehová ke riʼ xubʼän. Chuqaʼ achike ruma royobʼen kʼïy junaʼ richin nusöl ri kʼayewal xukʼäm pe ri Satanás. Wakami tabʼanaʼ qa re kʼutunïk reʼ: ¿Kʼo kami ruma xkinimaj apo ri Adán y Eva rutzij ri Satanás, ri majun achike ta ruyaʼon chi ke? Ronojel wi ri kʼo kikʼin ri Adán y Eva, ja ri Jehová yayon chi ke. Ruma riʼ, ¿la ütz xkinimaj apo rijeʼ chi ri Jehová nutzʼük tzij? Xa ta rat xakʼojeʼ chi riʼ, ¿achike ta kami xabʼän?

10. ¿Achike rubʼanik nqakʼüt chi oj kʼo rikʼin ri Jehová y man rikʼin ta ri Satanás?

10 Achiʼel ri Adán y Eva, röj chuqaʼ kʼo chi nqachaʼ achike nqajoʼ nqabʼän, ruma chi rij riʼ petenäq ri qakʼaslem. ¿Nqayaʼ qʼij chi ja ri Jehová nqʼaton tzij pa qawiʼ o ri Satanás? Toq nqayaʼ qʼij chi ja ri Dios nqʼaton tzij pa qawiʼ nqakʼüt chi ri Satanás jun nimaläj tzʼuküy tzij (Salmo 73:28; tasikʼij Proverbios 27:11). Wakami, stapeʼ pa millón chi winäq e kʼo chi Ruwachʼulew, xa e jujun ok ri nkiyaʼ qʼij chi ri Dios nqʼaton tzij pa kiwiʼ. Ri Biblia nubʼij chi ri Dios man najin ta nuqʼät tzij pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew wakami. We ke riʼ, ¿achike ri nqʼaton tzij?

¿ACHIKE NQʼATON TZIJ CHI RUWACHʼULEW?

Xa ta ri Satanás man rajaw ta ri qʼatbʼäl taq tzij, ¿xusüj ta kami chi re ri Jesús?

11, 12. a) ¿Achike rubʼanik xqʼalajin chi kan ja wi ri Satanás ri rajaw ri qʼatbʼäl taq tzij? b) ¿Achike textos yebʼin chi ja ri Satanás ri nqʼaton tzij pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew?

11 Ri Jesús kan retaman wi chi ja ri Satanás ri nqʼaton tzij pa ruwiʼ ri Ruwachʼulew. Jun qʼij ri Satanás xukʼüt chuwäch ri Jesús ronojel ri qʼatbʼäl taq tzij e kʼo chi Ruwachʼulew. Chi rij riʼ xubʼij chi re: «Kan ronojel kʼa re xinkʼüt chawäch xtinyaʼ chawe, we yaxukeʼ chi nuwäch y nayaʼ nuqʼij» (Mateo 4:8, 9; Lucas 4:5, 6). Xa ta ri qʼatbʼäl taq tzij riʼ man richin ta ri Satanás, man ta xusüj chi re ri Jesús. Reʼ nuqʼalajrisaj chi ronojel ri qʼatbʼäl taq tzij kan richin wi ri Satanás, ruma riʼ ri Jesús majun achike ta xubʼij chi re.

12 Ri Jehová, jun Dios ri kʼo ronojel uchuqʼaʼ pa ruqʼaʼ chuqaʼ ri bʼanayon ri kaj y ri Ruwachʼulew (Apocalipsis 4:11). Ja kʼa ri Jesús xubʼij chi ja ri Satanás ri «ukʼwayon richin ri ruwachʼulew» (Juan 12:31; 14:30; 16:11). Ri Biblia nubʼij chuqaʼ chi ja ri Satanás «kʼo pa ruwiʼ ri ruwachʼulew» (2 Corintios 4:3, 4). Ri apóstol Juan chuqaʼ xubʼij chi ri «winaqiʼ ri kʼa kikuqubʼan na kikʼuʼx rikʼin ri ruwachʼulew, kʼa e kʼo na pa ruqʼaʼ ri Itzel Winäq» (1 Juan 5:19).

TOQ XTCHUP RUQʼATBʼÄL TZIJ RI SATANÁS

13. ¿Achike ruma najowatäj jun kʼakʼaʼ rubʼeyal kʼaslem?

13 Ronojel junaʼ kʼiyirnäq pe más ri itzelal. E kʼo más oyowal (chʼaʼoj), elëqʼ, ukʼwäy taq bʼey pa taq religiones ri kaʼiʼ kipaläj chuqaʼ e kʼiyirnäq ri kamisanelaʼ. Ronojel ri kʼayewal chi Ruwachʼulew majun winäq ta ntikïr chi rij. Ja kʼa ri Biblia nubʼij chi ri Dios xtukʼäm pe ri royowal richin xtuchüp ruwäch ri kʼayewal. Riʼ nbʼïx Armagedón chi re. Ke riʼ xtitikïr el jun kʼakʼaʼ rubʼeyal kʼaslem (Apocalipsis 16:14-16).

14. ¿Achike xuchaʼ ri Jehová richin nqʼaton tzij, chuqaʼ achike rubʼanik bʼin pe reʼ?

14 Ri Jehová xuchaʼ ri Jesucristo richin nqʼaton tzij pa ruqʼatbʼäl tzij. Ojer yan riʼ ri Biblia rubʼin pe: «Xtyaʼöx pe jun akʼwal richin xtoʼaläx qa [...]. Xtyaʼöx pe qʼatbʼäl tzij pa ruqʼaʼ. Y kan xtubʼiniʼaj kʼa: [...] Tataʼal ri xtukʼäm pe uxlanibʼäl kʼuʼx. Ri ruqʼatbʼäl tzij man xtkʼis ta» (Isaías 9:6, 7). Ri Jesús xukʼüt chi kiwäch ri rutzeqelibʼey chi tkikʼutuj chi re ri Dios ri qʼatbʼäl tzij riʼ, xubʼij: «Xtpe yan ta kʼa ri awajawaren. Y kan ja ta kʼa ri nawajoʼ rat ri xtbʼanatäj waweʼ chuwäch re ruwachʼulew, achiʼel nbʼanatäj chi laʼ chi kaj» (Mateo 6:10CO). Achiʼel xtqetamaj apo, ri ruqʼatbʼäl tzij ri Dios xtuchüp kiwäch ri qʼatbʼäl taq tzij, ke riʼ xtkʼojeʼ kan pa kikʼexel (tasikʼij Daniel 2:44). Ja riʼ toq ri Ruwachʼulew xtkotzʼijäx ruwäch.

¡PETENÄQ JUN KʼAKʼAʼ KʼASLEM!

15. ¿Achike ri «kʼakʼaʼ ruwachʼulew»?

15 Ri Biblia nubʼij chi kʼo jun «kʼakʼaʼ kaj y jun kʼakʼaʼ ruwachʼulew [...] rusujun kan ri Dios» y chuwäch reʼ xa xe «ruchojmilal ri yebʼanatäj» (2 Pedro 3:13, CO; Isaías 65:17). Toq ri Biblia nubʼij ri tzij «ruwachʼulew», kʼo mul xa chi kij winäq nchʼon wi y man chi rij ta ri Ruwachʼulew (Isaías 1:2). Ruma kʼa riʼ toq nubʼij «kʼakʼaʼ ruwachʼulew», xa chi kij ri utziläj taq winäq ri yeniman rutzij ri Dios nchʼon wi.

16. ¿Achike nimaläj sipanïk xtuyaʼ ri Dios chi ke ri winäq xkekʼojeʼ chuwäch ri Kotzʼijaläj Ulew, chuqaʼ achike nqabʼän richin xtyaʼöx chi qe röj?

16 Ri Jesús xubʼij chi toq xtkʼojeʼ ri kʼakʼaʼ kʼaslem, ri Dios xtuyaʼ jun nimaläj sipanïk chi ke ri winäq: jun ‹kʼaslem richin tbʼe qʼij tbʼe säq› (Marcos 10:30, CO). ¿Achike nqabʼän richin nyaʼöx ri sipanïk riʼ chi qe? Ri ruqʼalajrisaxik ütz nqasikʼij chupam ri Juan 3:16 chuqaʼ 17:3. Wakami tqatzʼetaʼ ri urtusanïk nubʼij ri Biblia ri xtyaʼöx chi ke ri winäq chuwäch ri Kotzʼijaläj Ulew.

17, 18. ¿Achike ruma qetaman chi xtkʼojeʼ uxlanibʼäl kʼuʼx chuqaʼ man xtqaxibʼij ta chik qiʼ chuwäch ri Kotzʼijaläj Ulew?

17 Ri oyowal, ri kamisanïk chuqaʼ ri más itzelal man xkekʼojeʼ ta chik. «Ri bʼanöy itzelal man xtkʼojeʼ ta chik [...]. Ja kʼa ri xtkiqasaj kiʼ, kan xtkichinaj kʼa ri ruwachʼulew» (Salmo 37:10, 11). Xtkʼojeʼ uxlanibʼäl kʼuʼx ruma ri Dios xtuchüp ruwäch ri oyowal chi Ruwachʼulew (Salmo 46:9; Isaías 2:4). Toq xtbʼanatäj reʼ «kan xtkotzʼijan kʼa ri ruchojmilal» chuqaʼ «xtkʼojeʼ kʼa janila uxlanibʼäl kʼuʼx [...] tbʼe qʼij tbʼe säq» (Salmo 72:7).

18 Ri utziläj taq winäq majun chik xtkixibʼij ta kiʼ. Ri ojer kan, toq ri israelitas nkibʼän wi ri nrajoʼ ri Jehová, majun wi xkixibʼij ta kiʼ (Levítico 25:18, 19). ¡Röj chuqaʼ man xtqaxibʼij ta qiʼ toq xkojkʼojeʼ chuwäch ri Kotzʼijaläj Ulew! (tasikʼij Isaías 32:18; Miqueas 4:4)

19. ¿Achike ruma nqabʼij chi man xtkʼojeʼ ta chik wayijal chuwäch ri Kotzʼijaläj Ulew?

19 Xtkʼis ruwäch ri wayijal. Ri salmista xubʼij: «Kan pa rukʼiyal kʼa ri ixin ri xtwachin chi riʼ; [...] kʼïy ri tikoʼn xtwachin pa ruwiʼ ri juyuʼ» (Salmo 72:16). Ri Jehová janila urtusanïk xtuyaʼ pa kiwiʼ ri winäq yeniman rutzij, chuqaʼ ri «ruwachʼulew kan xtwachin kʼa» (Salmo 67:6).

20. ¿Achike rubʼanik qetaman chi ri Ruwachʼulew xtubʼän jun kotzʼijaläj ulew?

20 Ronojel ri Ruwachʼulew xtkotzʼijan ruwäch. Ri ulew e kitzelan ri winäq wakami, chi riʼ xkebʼan qa utziläj taq jay chuqaʼ xtkotzʼijäx ruwäch (tasikʼij Isaías 65:21-24; Apocalipsis 11:18). Ronojel junaʼ, eqal eqal ronojel ri Ruwachʼulew xtwachin chuqaʼ xtkotzʼijan ruwäch. Y kan jebʼël chik xtubʼän achiʼel ri kotzʼijaläj ulew xkʼojeʼ pa Edén. Tbʼe qʼij tbʼe säq, ri Dios nubʼij chi xtujäq ri ruqʼaʼ richin xtuyaʼ ronojel ri nkajoʼ ri winäq (Salmo 145:16).

21. ¿Achike ruma qetaman chi ütz xtkikʼwaj kiʼ ri winäq kikʼin ri chikopiʼ?

21 Ri winäq ütz xtkikʼwaj kiʼ kikʼin ri chikopiʼ. Ri aj pa qʼayïs taq chiköp chuqaʼ ri e richin chuwajay junan xkewaʼ. Majun chik akʼwal ta xtuxibʼij riʼ chi kiwäch ri itzel taq chiköp e kʼo wakami (tasikʼij Isaías 11:6-9; 65:25).

22. ¿Achike xtkibʼän ri yabʼil?

22 Xtkʼis kiwäch ri yabʼil. Toq ri Jesús xkʼojeʼ chi Ruwachʼulew xerukʼachojrisaj ri winäq. Y toq xtqʼaton tzij pa Ruqʼatbʼäl tzij ri Dios jumul xtukʼïs kiwäch ri yabʼil (Mateo 9:35; Marcos 1:40-42; Juan 5:5-9). «Majun chi ke ri qawinaq ri xkeyawäj ta» (Isaías 33:24; 35:5, 6).

23. ¿Achike ruma janila kikotem xtubʼän toq xkekʼasöx ri kaminaqiʼ?

23 Ri qachʼalal e kaminäq el xkekʼastäj chik. Konojel ri kaminaqiʼ ri e yakäl pa ranima ri Dios xtyaʼöx chik kikʼaslem. Ri «kaminaqiʼ kʼo na jun qʼij toq xkekʼastäj. Kan xkekʼastäj kʼa pe ri e choj y ri man e choj ta» (Hechos 24:15; tasikʼij Juan 5:28, 29).

24. ¿Achike nabʼij chi rij ri naʼoj ri yakʼojeʼ chuwäch ri Kotzʼijaläj Ulew?

24 Jun nimaläj kʼaslem kʼo chi kiwäch apo ri nkajoʼ nketamaj más ruwäch ri Jehová chuqaʼ nkajoʼ yeʼok rusamajel. Ri Jesús chi rij ri Kotzʼijaläj Ulew chi qawäch apo xchʼon wi, toq xubʼij chi re jun eleqʼom ri xkäm chunaqaj rijaʼ: «Xkatapon wikʼin pa paraíso» (Lucas 23:43, CR). Nkʼatzin nqetamaj más chi rij ri Jesucristo ruma ronojel ri urtusanïk pa ruqʼaʼ rijaʼ kʼo wi.