1. Na cava na inaki ni Kalou me baleta na vuravura?

E TOTOKA vakaoti na inaki ni Kalou me baleta na vuravura. E vinakata o Jiova mera tawani vuravura na tamata bulabula era mamarau. E kaya na iVolatabu ni “tea e dua na were na Kalou o Jiova mai Iteni” oti e qai “vakatubura . . . na vunikau kece ga e totoka na kena irairai qai vinaka me laukana.” Sa qai bulia na Kalou na imatai ni tagane kei na yalewa, o Atama kei Ivi, e biuti rau ena itikotiko totoka qo qai kaya vei rau: “Drau vakawa, mera le levu mai, drau vakasinaiti vuravura, drau vakamalumalumutaka.” (Vakatekivu 1:28; 2:8, 9, 15) E inaki gona ni Kalou me vakawa na tamata, me vakatetea na parataisi totoka ya me roboti vuravura, me qarava tale ga na manumanu.

2. (a) Eda kila vakacava ni na yaco ga na inaki ni Kalou me baleta na vuravura? (b) Me vaka e kaya na iVolatabu, na tamata vakacava era na bula tawamudu?

² Na cava o nanuma? Era na bula dina na tamata ena parataisi e vuravura me vaka na inaki taumada ni Kalou? E kaya o koya: “Au sa tukuna . . . au na cakava tale ga.” (Aisea 46:9-11; 55:11) Io, ena yaco ga na inaki ni Kalou! E kaya ni “sega ni bulia [na vuravura] me lala, e bulia ga me tawa.” (Aisea 45:18) Na tamata vakacava e vinakata na Kalou mera  bula e vuravura? E vinakata me vakacava na dede ni nodra bula e vuravura? E sauma na iVolatabu: “O ira na yalododonu era na taukena na vuravura, era na qai bula tawamudu kina.”—Same 37:29; Vakatakila 21:3, 4.

3. Na ituvaki vakaloloma cava e yaco tiko e vuravura nikua? Na taro cava e vakavurea?

³ Se sega ni yaco qo. Nikua, era tauvimate na tamata ra mate yani, eso mada ga era vala ra qai veivakamatematei. Eda kila ni sega ni inaki ni Kalou me yacovi vuravura na veika e yaco tu ena gauna qo! Dua na leqa e mai yaco koso. Na cava ya? Na cava e sega ni yaco kina na inaki ni Kalou? E sega ni dua na ivola ni vuku vakatamata e rawa ni tukuna vei keda, baleta na leqa qo e tekivu mai lomalagi.

4, 5. (a) O cei e nona waqawaqa mai na gata me vosa vei Ivi? (b) Rawa ni veisau vakacava e dua na tamata vinaka me daubutako?

⁴ Na imatai ni ivola ena iVolatabu e vakamacalataka e dua a tusaqata na Kalou ena nona basika yani ena were o Iteni. E cavuti me “gata,” ia e sega ni gata dina. Na iotioti ni ivola ena iVolatabu e vakaraitaka ni yacana “na Tevoro se o Setani, o koya e vakacala tiko na vuravura taucoko.” E dau vakatokai tale ga me “gata makawa.” (Vakatekivu 3:1; Vakatakila 12:9) Na agilosi kaukaua qo, se kabula vakayalo, e vakayagataka e dua na gata me nona waqawaqa ena gauna e vosa kina vei Ivi. Sega ni vakabekataki ni a tiko na kabula vakayalo qo ena gauna e vakarautaki vuravura tiko kina na Kalou me tawana na tamata.—Jope 38:4, 7.

⁵ Ni uasivi kece na ka e bulia o Jiova, o cei ga e bulia na “Tevoro,” se “Setani”? Qo na ka e yaco, e dua vei ira na luve vakayalo ni Kalou e vukici koya me Tevoro. E yaco vakacava? Na ka e yaco e via tautauvata kei na nona veisau e dua na tamata vinaka me daubutako. E yaco vakacava na veisau qo? E rawa ni tekivu ni vakalaiva me kadre e lomana na gagadre ca. Ke vakasamataka tiko ga na gagadre ca qo,  e rawa ni kaukaua sara. Ni basika eso na ituvaki, sa rawa ni vakayacora na gagadre ca e vakasamataka tiko.—Wilika Jemesa 1:13-15.

6. E vuki vakacava e dua na luve vakayalo ni Kalou me o Setani na Tevoro?

⁶ Qo sara ga na ka e yacovi Setani na Tevoro. Kena irairai ni a rogoca ni tukuna na Kalou vei Atama kei Ivi me rau vakaluveni, me vakatawai vuravura nodrau kawa. (Vakatekivu 1:27, 28) De a veinanuyaka toka e lomana, ‘Vakacava mera qaravi au kece na tamata, mera kua ni qarava na Kalou!’ Sa kadre gona e lomana na gagadre ca. Tini sara me vakacalai Ivi ni tukuna vua eso na itukutuku lasu me baleta na Kalou. (Wilika Vakatekivu 3:1-5.) Na ka e cakava e yaco kina me “Tevoro,” kena ibalebale “Dauvakaucaca.” E yaco tale ga kina me o “Setani,” kena ibalebale “Dauveitusaqati.”

7. (a) Na cava rau mate kina o Atama kei Ivi? (b) Na cava eda qase kina da qai mate na kawa kece i Atama?

⁷ Na lasu nei Setani na Tevoro kei na nona ilawaki e rawai rau o Atama kei Ivi me rau talaidredre vua na Kalou. (Vakatekivu 2:17; 3:6) Kena itinitini ni rau qai mate, na ka sara ga a kaya na Kalou ni na yacovi rau ke rau talaidredre. (Vakatekivu 3:17-19) O koya gona, sa sega ni qai bula uasivi o Atama me tekivu mai na gauna e valavala ca kina, sa vakadewa ga na ivalavala ca vei ira nona kawa. (Wilika Roma 5:12.) Na ka e yaco qo e via tautauvata kei na madrai e vavi ena dua na kava ni vavavi. Ke kabibi toka na kava ni vavavi, na cava ena yaco ena madrai kece e vavi ena kava ya? Ena laurai ena ibuli madrai yadua na mawe ni kabibi ni kava. Eda va sara ga oya na kawa i Atama ni sa takavi keda na “mawe” ni nona ivalavala ca. Oya na vuna eda qase tiko kina eda mate sara.—Roma 3:23.

8, 9. (a) Na cava e vakalewa o Setani? (b) Na cava e sega ni vakarusai ratou kina na veivorati qo na Kalou ena kena totolo duadua?

⁸ Ni liutaki Atama kei Ivi o Setani me ratou talaidredre vua na Kalou, sa liutaka sara tiko ga na veivorati. E vakalewa o koya na ivakarau ni veiliutaki i Jiova. E vaka sara ga me kaya tiko: ‘E  iliuliu ca na Kalou. E lasulasu, e bureitaka na ka vinaka vei ira na qaravi koya. E sega tale ni yaga me lewa mai na tamata na Kalou. Na tamata e rawa ni vakatulewataka ga na ka e vinaka kei na ka e ca. Ena vinaka sara nodra bula keu lewai ira.’ Na cava ena cakava na Kalou ena mataqali vakalelewa mosimosi va qo? Era nanuma eso ni dodonu me vakarusai ratou sara ga e kea na Kalou. Vakacava, ena macala kina na dina  se lasu ni vakalelewa i Setani? Ena vakadinadinataki kina ni vinaka duadua ga na ivakarau ni veiliutaki ni Kalou?

⁹ E Kalou lewadodonu o Jiova, o koya gona ena sega ni vakamatei ratou na veivorati ena gauna vata ga ya. E raica ni bibi me soli na gauna me matata vinaka kina na cala ni vakalelewa i Setani, me vakadinadinataki tale ga kina ni dau lasulasu dina ga na Tevoro. Mani vakalaiva na Kalou me lewai koya mada vakataki koya na tamata me salavata kei na veivakamuai nei Setani. Na cava e vakayacora kina qo o Jiova? Na cava sa balavu tale kina nona vakalaiva tiko mai? Ena qai vakamacalataki qori ena Wase 11 ni ivola qo. Ia vakasamataka mada: Na cava sara me rau vakabauti Setani kina o Atama kei Ivi, ni sega mada ga ni dua na ka vinaka e cakava vei rau? Na yavu cava me rau vakabauta kina ni o Jiova e dau lasulasu qai tawayalololoma, ni o koya ga e solia vei rau na veika kece rau taukena? Na cava o na cakava ena ituvaki qo?

10. Na cava mo cakava mo to kina ena yasa i Jiova ena vakalasui ni vakalelewa i Setani?

¹⁰ E dodonu meda vakasamataka vakabibi na vica na taro qo baleta ni tarai keda tale ga na vakalewai ni veiliutaki i Jiova. E rawa sara ga ni o vakaitavi ena vakalasui ni vakalelewa i Setani. O rawa ni totaki Jiova me nomu iLiuliu, mo qai vakaraitaka ni o Setani ga na daulasulasu. (Same 73:28; wilika Vosa Vakaibalebale 27:11.) Ka ni rarawa ni dua ga na iwase lailai ni vica na bilioni na lewe i vuravura era totaki Jiova. E vure kina e dua na taro bibi, E kaya dina na iVolatabu ni o Setani e liutaka tiko na vuravura?

11, 12. (a) Eda kila vakacava mai na vakatovolei i Jisu ni o Setani e liutaki vuravura tiko? (b) Na ivakadinadina cava tale e dusia ni liutaki vuravura tiko o Setani?

¹¹ Sega ni cakitaka vakadua o Jisu ni liutaki vuravura tiko o Setani. Eda vakadinadinataka qo ena gauna a vakaraitaka kina  vakacakamana vei Jisu o Setani “na matanitu kece e vuravura kei na kedra lagilagi.” Sa qai yalataka vei Jisu: “Au na solia vei iko na ka kece qo ke o cuva mo sokalou wale ga vakadua vei au.” (Maciu 4:8, 9; Luke 4:5, 6) Vakasamataka mada. Ena rawa ga ni veitemaki na vosa i Setani ke lewai ira dina tu na veimatanitu. E sega ni vakalasuya o Jisu ni veimatanitu kece ya e lewai ira tu o Setani. Ke sega ni lewai ira, ke sa vakaraitaka vakadodonu vua o Jisu.

¹² E Kalou kaukaua duadua o Jiova, e weniligana totoka na lomalagi kei na vuravura. (Vakatakila 4:11) Ia e sega ni dua na vanua ena iVolatabu e tukuni kina ni lewa tiko na vuravura o Jiova se o Jisu Karisito. Kena veibasai ni o Jisu a vakatokai Setani me “turaga ni vuravura qo.” (Joni 12:31; 14:30; 16:11) Na iVolatabu mada ga e vakatokai Setani na Tevoro me “kalou ni veika vakavuravura qo.” (2 Korinica 4:3, 4) E tukuni koya na dauveivorati qo, se o Setani, na yapositolo lotu vaKarisito o Joni: “E lewa tiko na vunica na vuravura taucoko.”—1 Joni 5:19.

13. Na cava e veiganiti kina me vakavoui na vuravura?

¹³ Sa qai rerevaki ga na bula ena noda vuravura ena gauna qo. Levu na vanua era veivaluvaluti kina na mataivalu, sa qai levu ga na daunipolitiki dau veidabui, na iliuliu ni lotu lawaki ca, kei ira na dau basulawa voravora. Sa yacova o vuravura e dua na ivakatagedegede torosobu ena sega ni vakavinakataki tale. E vakaraitaka na iVolatabu ni sa voleka na gauna me na vakarusa kina na Kalou na ituvaki ca ni vuravura qo ena nona ivalu na Amaketoni. Sa na qai vakavoutaki o vuravura mera bula ga kina na ivalavala dodonu.—Vakatakila 16:14-16.

14. O cei e lesia na Kalou me Tui ni nona Matanitu, sa tukuni makawa tu mai vakacava qo?

¹⁴ E digitaki Jisu Karisito na Kalou o Jiova me Tui ni nona  Matanitu vakalomalagi. Sa tukuni makawa tu mai na iVolatabu: “Ni sucu vei keda e dua na gone, e soli vei keda e dua na gonetagane, ena vakatau vua na lewa. Ena vakatokai na yacana . . . na Turaga ni Sautu. Na tubu ni nona lewa kei na sautu, ena sega ni oti.” (Aisea 9:6, 7, vmr) Me baleta na matanitu qo, a vakavulici ratou nona imuri o Jisu me ratou masuta na Kalou: “Me yaco mai na nomuni Matanitu. Me caka na lomamuni e vuravura me vaka e caka tiko mai lomalagi.” (Maciu 6:10) Eda na qai raica malua ena ivola qo ni sa voleka na gauna me qai veiliutaki duadua ga kina na Matanitu ni Kalou ni sa vaqeavutaki ira oti na matanitu kece ga kei vuravura. (Wilika Taniela 2:44.) Sa na qai liutaka na Matanitu qo na vuravura me parataisi.

15. Na cava na “vuravura vou”?

¹⁵ E vakadeitaka vei keda na iVolatabu: “Eda waraka na lomalagi vou kei na vuravura vou me vaka na nona yalayala [na Kalou], era na tiko kina na yalododonu.” (2 Pita 3:13; Aisea 65:17) Ni cavuti na “vuravura,” e dau vakaibalebaletaki ira na lewe i vuravura. (Vakatekivu 11:1) Na “vuravura vou” e cavuti eke e vakaibalebaletaki ira na lewe i vuravura e vakadonui ira na Kalou.

16. Na isolisoli uasivi cava e vakarautaka na Kalou vei ira e vakadonuya? Na cava meda cakava me noda kina na isolisoli qo?

¹⁶ Ni sa na vakavoutaki na vuravura, e yalataka o Jisu ni o ira e vakadonui ira na Kalou era na vakaicovitaki ena nona isolisoli uasivi, na “bula tawamudu.” (Marika 10:30) Yalovinaka, cega mada na nomu iVolatabu ena Joni 3:16 kei na 17:3, qai wilika na ka e tukuna o Jisu ni dodonu meda cakava meda rawata kina na bula tawamudu. Ia dikeva mada qo na ka ni veivakalougatataki e vakaraitaka na iVolatabu ni na nodra o ira ena vakadonui ira na Kalou mera bula ena Parataisi e vuravura sa voleka.

17, 18. Eda kila vakacava ni na vakilai dina e vuravura taucoko na bula vakacegu kei na sautu?

 ¹⁷ Sa na sega na ivakarau ca, ivalu, basulawa, kei na itovo kaukaua. “Sa na sega vakadua na daucaka ca . . . Ia era na taukena na vuravura na yalomalumalumu.” (Same 37:10, 11) Sa na yaco na veisaututaki ni sa ‘na vakaotia na Kalou na ivalu e vuravura taucoko.’ (Same 46:9; Aisea 2:4) Era na “buroro na yalododonu, ena qai vakilai na sautu me yacova ni oti na vula,” kena ibalebale qo me tawamudu!—Same 72:7.

¹⁸ Era na bula vakacegu o ira na qaravi Jiova. Era dau vakila na Isireli ena gauna vakaivolatabu na bula vakacegu ena gauna era talairawarawa kina vua na Kalou. (Vunau ni Soro 25:18, 19) Sa na totoka mada ga nida sa na vakila na vakacegu dina va qo ena Parataisi!—Wilika Aisea 32:18; Maika 4:4.

19. Eda kila vakacava ni na sega ni leqa na kakana ena vuravura vou ni Kalou?

¹⁹ Ena sega ni leqa na kakana. E lagata na daunisame: “Ena levu na covuata e vuravura, ena vuabale ena dela ni veiulunivanua.” (Same 72:16) Ena vakalougatataki ira nona tamata yalododonu na Kalou, ena qai “solia mai o vuravura na vuana.”—Same 67:6.

20. Na cava eda vakabauta kina ni na parataisi dina ga na vuravura taucoko?

²⁰ Ena parataisi na vuravura taucoko. Na veivale totoka, na veisenikau, kei na iteitei bulabula, ena sosomitaka na veivanua e vakacacana vakalevu ena gauna qo na tamata ivalavala ca. (Wilika Aisea 65:21-24; Vakatakila 11:18) Ni toso na gauna, sa na qai tete yani vakamalua na veivanua totoka me roboti vuravura, me vaka ga na totoka ni were o Iteni. Ena ‘dedeka dina ga na ligana na Kalou me vakaceguya na veika era gadreva na kabula kece.’—Same 145:16.

21. Eda kila vakacava ni na bula veiyaloni na tamata kei na manumanu?

²¹ Ena bula veiyaloni na tamata kei na manumanu. Ena kana vata na manumanu kila kei na manumanu susu. O ira mada ga na gone era na sega tale ni qai rerevaka na manumanu  eso era se rerevaki voli ena gauna qo.—Wilika Aisea 11:6-9; 65:25.

22. Na cava e kaya na iVolatabu me baleta na tauvimate?

²² Sa na sega na tauvimate. Me vaka ni Tui ni Matanitu vakalomalagi ni Kalou o Jisu, ena qai veivakabulai ena kena ivakatagedegede levu sara ni vakatauvatani kei na gauna e bula voli kina e vuravura. (Maciu 9:35; Marika 1:40-42; Joni 5:5-9) Ni oti ya, “Ena sega ni kaya e dua na lewenivanua: ‘Au tauvimate.’”—Aisea 33:24; 35:5, 6.

23. Na cava eda na marau kina ni na yaco na veivakaturi?

²³ Era na vakaturi na wekada lomani era sa mate, sa rawa nira na bula tu ga mera sega tale ni mate. Era na vakaturi kece o ira era sa takali yani e nanumi ira tu na Kalou. Io, era na “vakaturi mai na yalododonu kei ira na sega ni yalododonu.”—Cakacaka 24:15; wilika Joni 5:28, 29.

24. Na cava nomu rai me baleta na bula ena Parataisi e vuravura?

²⁴ E totoka vakaoti na veivakalougatataki era na sotava o ira na digia mera vulica na veika e baleti koya na Dauveibuli, na Kalou Cecere o Jiova, ra qai vakatulewataka mera qaravi koya! A vakasamataka tiko o Jisu na parataisi e vuravura ena gauna e kaya kina vei koya na daubasulawa erau a vako vata: “Daru na tiko vata mai Parataisi.” (Luke 23:43) E bibi meda saga meda kilai Jisu Karisito vinaka, ni vukuna ga ena sobuti keda kina na ka ni veivakalougatataki kece oqo.