1. Lesa wakebelenga’mba panopantanda pekale byepi?

NKEBELO ya Lesa ku ino ntanda yawama bingi. Yehoba ukeba’mba panopantanda pekale bantu balusekelo, baji na butuntulu bwa mubiji bwawama. Baibolo waamba’mba “Lesa wajimine bujimi bwa bichi . . . mu Edena” kabiji ne kuba’mba “wameneshemo bichi byonse byawama pa kwibitala ne byawama kujako.” Panyuma ya kulenga mwanamulume ne mwanamukazhi mutanshi abo ba Adama ne Evwa, Lesa wibabikile mu yewa muzhi wawama ne kwibambila’mba: “Semainga ne kusemununa, muvule ne kukumbana ponse pa ntanda ne kwiikokesha.” (Ntendekelo 1:28; 2:8, 9, 15) Onkao mambo, yajinga nkebelo ya Lesa kuba’mba bantu baseme baana, kubaisha paladisa kufika ne mwapela ntanda yonse, ne kulama banyama.

2. (a) Twayuka byepi’mba nkebelo ya Lesa ku ino ntanda ikafikizhiwa? (b) Nga Baibolo waambapo’mba ka pa mambo a bantu kwikala myaka ne myaka?

² Nanchi mulanguluka’mba nkebelo ya Yehoba Lesa ya kuba’mba bantu bakekale mu paladisa panopantanda ikafikizhiwa nyi? Lesa waamba’mba: ‘Abya byo naamba, nke byuba.’ (Isaya 46:9-11; 55:11) Ee, kyonse Lesa kyo afuukula, kine ukekyuba! Waamba’mba “kechi wiilengele [ntanda] ke  yavulañanatu ne, kana yafwainwa kwikalapo bilengwa byanji.” (Isaya 45:18) Bantu ba mutundu ka Lesa bo akebelenga kwikala panopantanda? Kabiji kimye kyalepa byepi kyo akebelenga’mba bekalepo? Baibolo wakumbula’mba: ‘Baoloka bakaswana ntanda, ne kwikalamo myaka ne myaka.’—Masalamo 37:29; Lumwekesho 21:3, 4.

3. Ñanyi bwikalo buleta bulanda buji panopantanda lelo jino, kabiji kino kileta ñanyi mepuzho?

³ Kwambatu kine, kino kintu kikyangye kubiwa. Pa kino kimye bantu babela ne kufwa; balwa ne kwiipaya bene na bene. Kintu kimo kyayile munsunya. Kine, Lesa kechi wakebelenga’mba ino ntanda ikale byonkabye byo tubena kwiimona ano moba ne! Ki ka kyaubiwe? Mambo ka nkebelo ya Lesa o yabujila kufikizhiwa? Kafwako buku wa bya mpito nangwa umo wanembwa na bantu wakonsha kwitubula ne, mambo lukatazho lwatendekejile mwiulu.

4, 5. (a) Ñanyi waambile kwi Evwa kupichila mu muloolo? (b) Nga muntu wajingatu bulongo kabiji wa bukishinka wakonsha kwikala byepi ngivi?

⁴ Buku mutanshi wa mu Baibolo waamba pa ndenguluzhi wa Lesa waishile mu bujimi bwa Edena. Walondololwa’mba ‘muloolo,’ pano bino kechi wajingatu muloolo yenkawe ne. Buku wapelako wa mu Baibolo wamutongola’mba “Diabola ne Satana, mujimbijimbi wa panopantanda ponse.” Kabiji utelwa ne kuba’mba ‘muloolo wa kala.’ (Ntendekelo 3:1; Lumwekesho 12:9) Uno malaika wa bulume, nangwa’mba kilengwa kya mupashi kibula kumweka, kyaingijishe muloolo kwamba kwi Evwa, byonkatu sendwe byo akonsha kulengela kumweka nobe jiwi janji jibena kulupukila mu kalubi nanchi ne. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, uno muntu wa mupashi wajingako kimye Lesa kyo anengezhejilenga bantu ino ntanda.—Yoba 38:4, 7.

⁵ Byo kiji kuba’mba bilengwa byonse bya Yehoba byalumbuluka, pano nga ñanyi walengele uno “Diabola,” “Satana”?  Kwambatu bulongo, umo wa mu baana ba Lesa ba mupashi ba bulume bukatampe wialwile mwine kwikala Diabola. Nga kino kyakonshekele byepi? Twafwainwa kuyuka’mba, ano moba muntu wajingatu bulongo kabiji wakishinka wakonsha kwikala ke ngivi. Kino kyubiwa byepi? Muntu wakonsha kuswisha mulanguluko watama kwikala mu muchima wanji. Umvwe watwajijila na kulangulukapo, uno mulanguluko watama wakonsha kubaya. Umvwe pamweka jishuko, wakonsha kuba monka mwayila yewo mulanguluko watama ye alangulukapo.—Yakoba 1:13-15.

6. Nga mwana Lesa wa mupashi wa bulume waikele byepi ke Satana Diabola?

⁶ Kino kyo kyaubiwe ne kwi Satana Diabola. Kyamweka waumvwine Lesa saka ambila ba Adama ne Evwa kusema baana ne kuyuzha ntanda. (Ntendekelo 1:27, 28) Satana kyamweka watendekele kulanguluka’mba ‘olo, abe bantu bonse bapopwelengatu Lesa amiwa ne!’ Ponkapo, mu muchima wanji mwaishile mulanguluko watama. Ko kyakayanga, wakajimbaikile Evwa kupichila mu kumubula bubela pe Lesa. (Ntendekelo 3:1-5) Mu jino jishinda waikele ke “Diabola,” kilumbulula’mba “Waluntepentepe.” Kabiji pa kimye kimotu waikele ke “Satana,” kilumbulula’mba “Wamilengulwila.”

7. (a) Mambo ka ba Adama ne Evwa o bafwijile? (b) Mambo ka baana bonse ba kwa Adama o bakotela ne kufwa?

⁷ Kupichila mu kwingijisha bubela ne bujimbijimbi, Satana Diabola walengejile ba Adama ne Evwa kusatukila Lesa. (Ntendekelo 2:17; 3:6) Kyafuminemo, kulutwe na lwendo bafwile, monka mo aambile Lesa amba bakafwa umvwe basatuka. (Ntendekelo 3:17-19) Adama byo aikele mbulwakoloka panyuma ya kulenga mambo, baana banji bonse baswaine bundengamambo kwi aye. (Loma 5:12) Kino kintu kyakonsha kulumbululwa na kikombola kyo basokelamo shinkwa. Umvwe kikombola kiji na kikozha, nga bashinkwa bonse basa kusokewanga mu kyokyo kikombola basakwikala byepi? Bonse basakwikala na kikozha, nangwa’mba bumbulwakoloka. Byonkabyo ne bantu bonse baswana “kikozha” kya bumbulwakoloka bwafuma kwi  Adama. O ene mambo bantu bonse o bakotela ne kufwa.—Loma 3:23.

8, 9. (a) Kyamweka Satana waubile ñanyi milengulwila? (b) Mambo ka Lesa o abujile konauna bansatuki ponkapotu?

⁸ Satana byo alengejile ba Adama ne Evwa kulenga mambo kwi Lesa, wasatukilenga. Walengulwilenga jishinda ja Yehoba ja bukalama. Kiji nobe Satana waambilenga’mba: ‘Lesa kalama  watama bingi. Wamba bya bubela ne kutana bangikazhi banji bintu byawama. Bantu kechi bafwainwa kulamwanga na Lesa ne. Bakonsha kwifuukwila bene kyawama ne kyatama. Kabiji bakekala bingi bulongo umvwe kenebalame.’ Nga Lesa wakonsheshe kubapo byepi pa kano kapunyi? Bamo balanguluka’mba Lesa inge wibepailetu ponkapa bansatuki. Nanchi kuba bino inge ko kwamwesheshe’mba luzhinauko lwa kwa Satana lwa bubela nyi? Abya inge kyashiine’mba jishinda jo alaminamo Lesa jaoloka nyi?

⁹ Bololoke bwa Yehoba bwamulengejile kubula kwipaya bano bansatuki ponkapotu. Walangulukilepo kuba’mba pa bena kukebewa kimye kya kushiinamo luzhinauko la kwa Satana mu jishinda jawama kabiji ne kushiina’mba Diabola wa bubela. Byonkabyo Lesa wafuukwilepo’mba aswishe bantu kwilama abo bene mu bukalama bwa kwa Satana. Ene mambo Yehoba o aubijile kino kabiji ne o aswishila’mba papite kimye kyabaya kwakubula kuchiba ano mambo, kikambiwapo mu Kitango 11 kya uno buku. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kulangulukapo pa kino amba: Nanchi ba Adama ne Evwa baubiletu bulongo kwitabila Satana wabujile kwibobilapotu kintu nangwa kimo kyawama nyi? Abya kyawamine kwi abo kwitaba’mba Yehoba wibapele byonse byo bajinga nabyo wajinga wabubela kabiji wakanama nyi? Umvwe wajinga anweba, inge mwaubilepo ka?

10. Mwakonsha kutundaika byepi Yehoba kumwesha’mba luzhinauko lwa kwa Satana lwa bubela?

¹⁰ Kyawama bingi kulangulukapo pa ano mepuzho mambo atweba umo umo tubena kutalañana na ano mambo antutu amo lelo jino. Ee, muji na jishuko ja kutundaika Yehoba kumwesha’mba luzhinauko lwa kwa Satana lwa bubela. Mwakonsha kuswa’mba Yehoba ye Kalama wenu ne kumwesha’mba Satana wa bubela. (Masalamo 73:28; Byambo bya Mana 27:11) Kya bulandatu ke kya kuba’mba, mu bantu bavula baji panopantanda, bachechetu bo basalapo kuba kino. Kino kileta bwipuzho bwanema bingi bwa kuba’mba: Nanchi Baibolo kine ufunjisha’mba Satana ye ulama ino ntanda nyi?

11, 12. (a) Kwesekwa kwa kwa Yesu kumwesha byepi’mba Satana ye kalama wa panopantanda? (b) Ki ka kikwabo kimwesha’mba Satana ye kalama wa panopantanda?

¹¹ Yesu kechi wazhinaukile’mba Satana ye kalama wa ino ntanda ne. Mu jishinda jimo ja kukumya, Satana pa kimye kimo wamumwesheshe Yesu “bufumu bonse bwa panopantanda, ne lukumo lwabo.” Kepo Satana amulayile Yesu amba: “Bino byonse nsakwimupa, umvwe mundambile ne kumpopwela.” (Mateo 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Akikilangulukai kino. Nanchi kumupa bino byonse kwakonsheshe kwikala lweseko kwi Yesu umvwe Satana kechi ye wajinga kalama wa buno bufumu ne nyi? Yesu kechi wakaine amba ano onse makafulumende a ino ntanda a kwa Satana ne. Kine, Yesu wakonsheshe kuswa umvwe kya kuba Satana kechi ye wajinga mwine mwina ano makafulumende ne.

¹² Ee ibyo kuba’mba Yehoba ye Lesa Wa bulume bonse, Mulenga walengele byonse. (Lumwekesho 4:11) Pano bino, kafwapotu nangwa pamo Baibolo po aamba’mba Yehoba Lesa nangwa Yesu Kilishitu ye kalama wa panopantanda ne. Yesu aye mwine waambile’mba Satana ye “mfumu wa panopantanda.” (Yoano 12:31; 14:30; 16:11) Kabiji Baibolo waamba pe Satana Diabola amba ye “lesa wa panopantanda.” (2 Kolinda 4:3, 4) Pa mambo a uno ndenguluzhi, nangwa’mba Satana, mutumwa wa bwina Kilishitu Yoano wanembele’mba: “Byonse bya panopantanda biji mu bulume bwa kwa aye mubi.”—1 Yoano 5:19.

13. Mambo ka o kubena kukebewa ntanda ipya?

¹³ Pa mwaka pa mwaka, panopantanda pabena kuya na kutaminakotu. Paji mazhita a nkondo, bamulwila ntanda babula bukishinka, bantangi ba bupopweshi ba bujimbijimbi, ne batuntwamishinko. Kechi kyakonsheka panopantanda ponse kuwamishiwa ne. Baibolo waamba’mba kimye kyafika kala pepi Lesa kyo akafumyapo ino ntanda ibi kimye kya nkondo yanji ya Amagedonyi. Kino kikalengela ntanda ipya ya bololoke kupingizhiwapo.—Lumwekesho 16:14-16.

14. Ñanyi Lesa ye asala kwikala Kalama wa Bufumu Bwanji, kabiji kino kyaambijiwe jimo byepi?

 ¹⁴ Yehoba Lesa wasajile Yesu Kilishitu kwikala Kalama wa Bufumu Bwanji bwa mwiulu, nangwa’mba kafulumende. Kala kene, Baibolo waambijile jimo’mba: “Kwitusemenwa mwana, twapewa mwana wa mulume; kabiji bundamakyalo bukekala pe aye, ne jizhina janji bejitela’mba . . . Mfumu wa mutende. Bufumu bwanji bukayanga na kubaya kikupu kabiji mutende ye akaleta kechi ukapwa ne.” (Isaya 9:6, 7) Pa mambo a uno kafulumende, Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga kulomba amba: “Bufumu bwenu bufike, kyaswa muchima wenu kyubiwe pano panshi, byonka byo kyubiwa mwiulu.” (Mateo 6:10) Byonka byo tusakumona palutwe kacheche mu uno buku, Bufumu bwa Lesa katatakatu bukafumyepo makafulumende onse a ino ntanda, kabiji abo bonka bo bukapingakenapo. (Danyela 2:44) Kepo Bufumu bwa Lesa bukaleta ntanda ya paladisa.

15. “Ntanda ipya” yo ika?

¹⁵ Baibolo witulaya mu bukishinka’mba: “Monka mwayila mulaye [wa Lesa], tutengela bya mwiulu bipya ne ntanda ipya, mo bwaikala bololoke.” (2 Petelo 3:13; Isaya 65:17) Kimo kimye umvwe Baibolo watongola “ntanda,” ulumbulula bantu bekala panopantanda. (Ntendekelo 11:1) Onkao mambo, “ntanda ipya” ya bololoke ke bantu baitabilwa kwi Lesa.

16. Ñanyi bupe bwanema kufuma kwi Lesa bo bakatambula aba baitabilwa kwi aye, kabiji ki ka kyo twafwainwa kuba pa kuba’mba tukebutambule?

¹⁶ Yesu walayile’mba mu ntanda ipya ibena kwiya, aba baitabilwa kwi Lesa bakatambula bupe bwa “bumi bwa myaka.” (Mako 10:30) Mwane zhikulai mu Baibolo wenu pa Yoano 3:16 ne Yoano 17:3, ne kutanga byaambile Yesu pa byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tukatambule bumi bwa myaka. Pano akilangulukai byaamba Baibolo pa bintu byawama byo bakamona aba bakekala na buno bupe kufuma kwi Lesa mu ntanda ipya ya Paladisa ibena kwiya.

17, 18. Twakonsha kusumininwa byepi amba kukekala mutende ne bukikizhi panopantanda ponse?

 ¹⁷ Bubi, nkondo, bumbanzhi, ne malwañano bikapichijila. “Babi bakekala ke kafwako . . . Pakuba bakimote bakaswana ntanda.” (Masalamo 37:10, 11) Mutende ukekalako mambo ‘Lesa ukapwisha makondo ne kwapela ntanda.’ (Masalamo 46:9; Isaya 2:4) Kepo “baoloka bakamona bingi bulongo, ne mutende ukavula poso ñondo akazhimañane”—kino kibena kulumbulula’mba mutende ukavula myaka ne myaka!—Masalamo 72:7.

¹⁸ Bapopweshi ba Yehoba bakekala mwatalalatu. Bena Isalela byo bakokejilenga Lesa mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo, baikalangatu bulongo kwa kubula wa kwibasunsunya ne. (Bena Levi 25:18, 19) Byo kikawamapo kwikala bulongo mu Paladisa!—Isaya 32:18; Mika 4:4.

19. Mambo ka o twayukila’mba kajo kakavula bingi mu ntanda ipya ya Lesa?

¹⁹ Kechi kukekala kukepelwa kwa kajo ne. Nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Kukekalanga kuvula bingi kwa kajo panopantanda peulu ya mitumba.” (Masalamo 72:16) Yehoba Lesa ukapesha banji baoloka, kabiji ‘ntanda ikapanga bipangwa byayo.’—Masalamo 67:6.

20. Mambo ka o twafwainwa kusumininwa’mba ntanda yonse ikekala ke paladisa?

²⁰ Ntanda yonse ikekala ke paladisa. Mu mapunzha mwaonaunwa na bantu babi mukatungwa mazubo akipale ne kujimamo majimi a maluba atenkuma bulongo. (Isaya 65:21-24; Lumwekesho 11:18) Mu kuya kwa kimye, mapunzha a panopantanda awamishiwa kala akayanga na kubaya poso ntanda yonse ikekale ya buya kabiji imenesha bijimwa byonka byajinga bujimi bwa Edena. Kabiji Lesa kechi ukakankalwa ‘kuvungulula kuboko kwanji, ne kwikusha michima ya byonse byumi ne.’—Masalamo 145:16.

21. Ki ka kimwesha’mba mutende ukekalako pakachi ka bantu ne banyama?

²¹ Kukekala mutende pakachi ka bantu ne banyama. Banyama ba mungye ne bakulela bakajilanga pamo. Nangwatu mwana  mucheche kechi ukachinanga banyama bakaji bajiko pa kino kimye ne.—Isaya 11:6-9; 65:25.

22. Ki ka kikobiwa ku bikola?

²² Bikola bikapwa. Byo aji Kalama wa Bufumu bwa mwiulu bwa Lesa, Yesu ukabuka bantu kyabaya bingi kukila byo aubile kimye kyo ajinga panopantanda. (Mateo 9:35; Mako 1:40-42; Yoano 5:5-9) Kabiji ‘kafwako nangwa umo ukamba’mba: Nakolwa, ne.’—Isaya 33:24; 35:5, 6.

23. Mambo ka lusanguko o lusangajikila michima yetu?

²³ Batemwe betu bafwa bakasagulwa ne kwikala na luketekelo lwa kukabula kufwa. Aba bonse balaala mu tulo twa lufu baji mu kivuluko kya Lesa bakasangulwa. “Kukekala lusanguko lwa baoloka ne babula koloka.”—Byubilo 24:15; Yoano 5:28, 29.

24. Mumvwa byepi pa mambo a kwikala mu Paladisa panopantanda?

²⁴ Byo kyawamapo kimye kya kulutwe kibena kupembelela boba basalapo kufunda pe Mulenga wetu Mukatampe, aye Yehoba Lesa ne kumwingijila! Uno ye Paladisa ukekala panopantanda ye atongwele Yesu kimye kyo alayile yewa ngubabibi ye afwijile nanji pamo amba: ‘Mukekala ne amiwa mu Paladisa.’ (Luka 23:43) Kyanema kuba’mba tufunde byavula pe Yesu Kilishitu, mambo abye byonse bintu byawama bikobiwa kupichila mwi aye.