1. Lelo Leza udi na mpango’ka itala ino ntanda?

MPANGO ikwete’ko Leza pangala pa ino ntanda i ya kutendelwa. Yehova usaka ntanda iyule bantu ba nsangaji kadi bakomo nkē. Bible unena’mba “Leza wadima budimi kutunduka mu Edena,” ebiya “wameneja . . . mityi yonso miyampe kutalako, ne miyampe kudyako.” Kupwa Leza wāpanga ba mwana-mulume ne mwana-mukaji babajinji, ba Adama ne Eva, wēbatūla mu kino kīkalo kya buya bwa dyangi, wēbanena’mba: “Butulai; mwivudijei, muyujei panopanshi ne kwipanekenya.” (Ngalwilo 1:28; 2:8, 9, 15) Nanshi mpango ya Leza i ino: bantu babutule bana, babaije budimi bwabo busambakane ntanda yonso, ne kulela banyema.

2. (a) Tuyukile namani amba mpango ya Leza itala ino ntanda ikafikidila? (b) Lelo Bible unena amba i bantu’ka bakekala’ko nyeke?

² Le ulanga mpango ya Yehova Leza ya kwikadija bantu lonso mu paladisa pano panshi ikafikidila’tu binebine? “Nesambe’kyo,” mo munenena Leza, “nami nkalonga’kyo.” (Isaya 46:9-11; 55:11) Bine, kyonso kilanga Leza kulonga, enka alonge’kyo! Unena’mba “kapangīle’popo [pano panshi] kwikala bitupubitupu, ehe, wabumbile’po amba pekalwe.” (Isaya 45:18) Lelo Leza wādi usaka pano pa ntanda pekale bantu ba muswelo’ka? Ne wādi  usaka bekale’po mafuku anga? Bible ulondolola’mba: “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.”—Ñimbo 37:29; Kusokwelwa 21:3, 4.

3. I ngikadilo’ka ya bulanda idi’ko pano pa ntanda, ne kino i kilete bipangujo’ka?

³ Na bubine, kino kekyafikidile. Mwanda pano bantu bakibela ne kufwa; kadi balwanga malwi ne kwiipaya. Nanshi kudi kintu kyāonene myanda. Na bubine, Leza kādipo usaka ntanda ikale moikadile dyalelo! Le i bika byāonene? Mwanda waka mpango ya Leza keyāfikidilepo? Kekudipo dibuku disonekelwe na muntu dibwanya kwitusapwila’kyo, mwanda kavutakanya kāshilwile mūlu.

4, 5. (a) I ani na bubine wēsambile na Eva kupityila kudi nyoka? (b) Muntu muyampe wampikwa budimbidimbi, ukokeja namani kwikala ke ngivi?

⁴ Mukanda mubajinji mu Bible witulombola amba walwana na Leza wēsokwele mu budimi bwa Edena. Utelelwe bu “nyoka,” inoko kādipo uno nyoka ulandala panshi’u, mhm. Mukanda wa mfulo wa mu Bible umutela bu “Dyabola ne bu Satana, mwine ongolanga ntanda yonso ikelwe na bantu.” Kadi umwita bu “nyoka wa kala na kala.” (Ngalwilo 3:1; Kusokwelwa 12:9) Uno mwikeulu mukomo, kipangwa kya ngitu ya mushipiditu kekimweka, wāingidije nyoka mwanda wa kwisamba na Eva, pamo’nka bwa muntu unenena mu kifwebe. Na bubine uno muntu wa ku mushipiditu wādi’ko pādi pateakanya Leza ino ntanda mwanda wa bantu bekale’po.—Yoba 38:4, 7.

⁵ Bupangi bwa Yehova bonso byobudi bubwaninine, le penepo i ani wālongele uno “Dyabola,” uno “Satana”? Ketwakenda ne kula kwine, umo wa mu bana ba Leza, bipangwa bya bukomo bya ku mushipiditu, ye weālamwine aye mwine ke Dyabola. Le wēalamwine namani? Tala, dyalelo muntu muyampe wampikwa budimbidimbi, ukokeja kwikala  ke ngivi. Namani? Shi aleke kilokoloko kibi kitame mu mutyima wandi. Wivwane ashilule kulangulukila’po, kino kilokoloko kibi kikatama bininge. Kupwa shi wamona mukenga, walongela mungya kilokoloko kyandi kyaadi kala ulangulukila’po.—Tanga Yakoba 1:13-15.

6. Le mwanā Leza umo, kipangwa kya bukomo kya ku mushipiditu, wāikele ke Satana Dyabola namani?

⁶ Kino kyo kyāfikile ne Satana Dyabola. Bimweka amba wāivwene Leza ulombola ba Adama ne Eva babutule bana ne kuyuja ntanda yonso na lutundu lwabo. (Ngalwilo 1:27, 28) Satana ye uno wālangile amba: ‘Ē, bano bantu bonso babwanya kuntōta’nka ami pa kyaba kya kutōta Leza!’ Penepo kilokoloko kibi kyātama mu mutyima wandi. Mfulo mfulō, wāboya mulangwe wa kongola Eva na kumubepela bubela pa mwanda utala Leza. (Tanga Ngalwilo 3:1-5.) O mwanda wāikele ke “Dyabola,” ko kunena’mba “Vubavuba.” Kadi ponka’pa wāikala ke “Satana,” ko kunena’mba “Kinkwa.”

7. (a) Mwanda waka ba Adama ne Eva bāfwile? (b) Mwanda waka bana bonsololo ba Adama banunupanga ne kufwa?

⁷ Satana wāingidije bubela ne bongojani, wāfikija ba Adama ne Eva ku kuleka kukōkela Leza. (Ngalwilo 2:17; 3:6) Penepo mwenda myaka bāfwa monka mwēbalombwedile Leza amba bakafwa shi abaleka kukōkela. (Ngalwilo 3:17-19) Adama pa kwikala wampikwa kubwaninina pangala pa bubi bwandi, bana bandi bonsololo nabo i bapyane bubi kwadi. (Tanga Loma 5:12.) Kidi pamo bwa kikombola kisōkelwa’mo mikate. Shi kikombola kidi na bulema, le mukate ne mukate usōkelwa’mo ukekala namani? Bine, mukate onso ukekala na bulema nansha na kubulwa kubwaninina’kwa. Mo monka ne muntu ense, upyene “bulema” bwa kubulwa kubwaninina kwa Adama. O mwanda bantu bonsololo banunupanga ne kufwa.—Loma 3:23.

8, 9. (a) I lonji’ka lumwekelele lwāile na Satana? (b) Mwanda waka Leza kāonakenyepo bantomboki ponka na ponka?

 ⁸ Satana pa kufikija ba Adama ne Eva ku kulubila Leza, na bubine, wādi ke kalombwe ka butomboki. Ulwa na muludikilo wa Leza. Bine, Satana udi pamo bwa aye wānene amba: ‘Leza i muludiki mubi. Unenanga bya bubela ne kufya bantu babikele bintu biyampe. Bantu kebadipo kyobasakila  kuludikwa na Leza. Bakokeja kwityibila abo bene mbila ya kuyuka biyampe ne bibi. Kadi bakekala biyampe shi balonde buludiki bwami.’ Lelo Leza wādi wa kupwija namani luno lonji lwa mutonko? Bamo balañanga’mba Leza wādi ufwaninwe’tu kwipaididila bantomboki’ba. Ino le kino kyo kyāswile kupwa lonji lwa Satana? Le kyādi kya kulombola amba muludikilo wa Leza o moloke?

⁹ Yehova byadi na mumweno mubwaninine wa boloke, kāsakilepo kwipaya bano bantomboki ponka na ponka. Wāmwene amba pafwaninwe kupita kitatyi pa kupwija lonji lwa Satana mu muswelo mwendele’mo ne ubingija amba bine Dyabola i mbepai. O mwanda Leza wālekele bantu beludike abo bene mu bula bwa kitatyi kampanda na kulonda lupusa lwa Satana. Mu Shapita wa 11 wa dino dibuku, tukesambila’mo kine kyālongēle Yehova uno muswelo ne kuleka kitatyi kipite’po kumeso kwa kupwija ino myanda. Pano’ko bidi i biyampe tulanguluke’po uno muswelo: Lelo ba Adama ne Eva bādi na bubinga bwa kukulupila mudi Satana, muntu wādi kebalongēle kiyampe nansha kimo? Le kyādi kyoloke betabije amba Yehova, mwine wēbapele byonso byobādi nabyo, i mbepai wa nshikani? Shi wādi amba i abe, wādi wa kulonga namani?

10. I muswelo’ka okokeja kwitabila Yehova mwanda wa apwe lonji lumusombele Satana?

¹⁰ I biyampe kulanguluka pa bino bipangujo mwanda dyalelo batwe bonso tutanwanga na myanda na ino’i. Bine, nobe udi na muswelo wa kwitabila Yehova amba apwe lonji lumusombele Satana. Nobe ubwanya kwitabija amba Yehova ye Muludiki obe, ne kulombola amba Satana i mbepai. (Ñimbo 73:28; tanga Nkindi 27:11.) Ino i kya bulanda, mwanda mu midiyala ne midiyala ya bantu ntanda yonso, batyetye kete bo batonga buno butongi. Kino i kilupule kipangujo kya kamweno mpata amba, Lelo bine Bible ufundija amba Satana ye ubikele ino ntanda?

11, 12. (a) Matompo ātompelwe Yesu alombola namani amba Satana ye mulopwe wa ino ntanda? (b) I bika bikwabo bilombola amba Satana ye mulopwe mwine wa ino ntanda?

¹¹ Yesu kātatenepo nansha dimo amba Satana ke mulopwepo wa ino ntanda. Mu kingelengele kampanda, Satana wālombwele Yesu “malopwe onso a ntanda ne ntumbo yao.” Kupwa wāmulaya’mba: “Nkakupa bino bintu byonsololo’bi shi upone panshi ne kulonga kilongwa kya kuntōta.” (Mateo 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Langa’po bidi. Le bine kino kyādi kya kwikala bu ditompo kudi Yesu shi Satana kādipo mulopwe wa ano malopwe? Yesu wāyukile amba imbikalo yonso ya ntanda i ya Satana. Na bubine Yesu wādi wa kutuna shi keyādipo mu lupusa lwa Satana.

¹² Shako, Yehova ye Leza Mwinē Bukomo Bonso, Umpangi wa umbuo wa diulu ne ntanda wa kutendelwa. (Kusokwelwa 4:11) Ino, i kutupu panenene Bible amba Yehova Leza nansha Yesu Kidishitu ye uludika ino ntanda. O mwanda Yesu, mu bufuku bwandi bwa mfulo pano panshi, wātelele Satana amba ye “mulopwe wa ino ntanda.” (Yoano 12:31; 14:30; 16:11) Bible utela’nka ne kutela Satana Dyabola bu “leza wa ino ngikadilo ya bintu.” (2 Kodinda 4:3, 4) Yoano, mutumibwa mwine Kidishitu, unena pangala pa uno walwana, Satana, amba: “Ntanda yonsololo idi mu makasa a yewa umbi.”—1 Yoano 5:19.

13. Mwanda waka tusakilwa ntanda impya?

¹³ Mwaka ne mwaka upita, ntanda yendanga iletela’ko byaka bikwabo. Bibumbo bya mavita, baludiki ba politike babudimbidimbi, bendeji ba bipwilo banzazangi, ne bantapani ba mityima myumu nabo abavula mpata. Ntanda yonsololo ibakoma kulongolola. Bible ulombola amba panopano ponka Leza usa kufundula ntanda imbi ku divita dyandi dya Amakedona. Ino ntanda isa kupingakanibwa na ntanda impya myoloke.—Kusokwelwa 16:14-16.

14. I ani utongelwe na Leza bu Mulopwe wa Bulopwe Bwandi, ne kino kyālailwe namani?

 ¹⁴ Yehova Leza utongele kala Yesu Kidishitu ekale Mulopwe wa Bulopwe, umbikalo wandi wa mūlu. Tamba kalā, Bible wālaile amba: “Mwana i mwitubutwilwe, mwana mwana-mulume i mwitupebwe po tudi; penepa buledi bwa ntanda bukekalanga pa kipuji kyandi; ino dijina dyandi dikenikwa . . . bu-Mwana-mulopwe wa ndoe. Ntundubuko ya bubikadi bwandi ne ya ndoe mine, kekukelapo mfulo nansha patyetye.” (Isaya 9:6, 7) Yesu wāfundije balondi bandi kulomba uno umbikalo amba: “Bulopwe bobe bwiye. Kiswa-mutyima kyobe kilongeke, pamo na momwa mūlu, ne pano pa ntanda pene.” (Mateo 6:10) Monka motukekimwena kumeso mu dino dibuku, Bulopwe bwa Leza busa kufundula imbikalo yonso ya ino ntanda, kadi abo kete bo bukapingakena pa ayo yonso. (Tanga Danyele 2:44.) Papo Bulopwe bwa Leza bukaleta paladisa pano pa ntanda.

15. “Ntanda mipya” i bika?

¹⁵ Bible witukulupija’mba: “Inoko batwe, mungya mulao wandi, tutengele madiulu mapya ne ntanda mipya mwine mukekalanga boloke.” (2 Petelo 3:13; Isaya 65:17) Kyaba kimo Bible utelanga “ntanda” mwanda wa kwisambila pa bantu bekele pano pa ntanda. (Ngalwilo 11:1) Nanshi “ntanda mipya” myoloke i kitango kya bantu betabijibwe na Leza.

16. I kyabuntu’ka kya kutendelwa kikapāna Leza ku bonso baitabije, ne tufwaninwe kulonga bika pa kupebwa’kyo?

¹⁶ Yesu wālaile amba mu ntanda mipya īya’ko, boba betabijibwe na Leza bakapebwa kyabuntu kya “būmi bwa nyeke.” (Mako 10:30) Pano pūtula Bible obe pa Yoano 3:16 ne Yoano 17:3, utange byobya binene Yesu amba ye byotufwaninwe kulonga pa kupebwa būmi bwa nyeke. Shi ke pano, tala madyese alombwelwe mu Bible akeselwa boba babwenye bisakibwa bya kupebwa kyabuntu kya kutendelwa kya Leza mu paladisa īya’ko pano pa ntanda.

17, 18. Le i bika bitukulupija amba kukekala ndoe ne mutyima-ntenke konsokonso pano pa ntanda?

 ¹⁷ Bibi, mavita, bupolapola, ne butapani bikatukila lonso. “Mubi ukēkala kutupu’ye . . . Nanshi bakikōkeji bakapyananga ntanda.” (Ñimbo 37:10, 11) Ndoe ikekala’ko mwanda Leza “watukija mavita ne ku mfulo ya ntanda.” (Ñimbo 46:9; Isaya 2:4) Penepo “boloke bakamonanga katōkwe, ne bungibungi bwa ndoe, poso kweji akajimankane”—ko kunena’mba nyeke ne nyeke!—Ñimbo 72:7.

¹⁸ Batōtyi ba Yehova bakekala na mutyima-ntenke. Ponso pādi pakōkela bene Isalela kudi Leza mu myaka isekunwinwe mu Bible, bādi bekala na mutyima-ntenke. (Levi 25:18, 19) Bine, kikekala kya kutendelwa pa kukekala na uno mutyima-ntenke mu Paladisa!—Tanga Isaya 32:18; Mika 4:4.

19. Tuyukile namani amba bidibwa bikekala bya ntanda ne miseke mu ntanda mipya ya Leza?

¹⁹ Bipupo bya nzala ne kobyaya jimejime. Kaimba wa mitōto wāimbile amba: “Kukēkalanga bungibungi bwa mebele panopantanda peulu pa ngulu.” (Ñimbo 72:16) Yehova Leza ukesela boloke bandi, ne ‘ntanda ikapāna bivule byayo.’—Ñimbo 67:6.

20. Mwanda waka tukulupile amba ntanda yonso ikekala ke paladisa?

²⁰ Ntanda yonso ikekala ke paladisa. Mobo ne madimi mapya mayampe akapingakena pa ntanda misalwe na bantu ba bubi. (Tanga Isaya 65:21-24; Kusokwelwa 11:18) Mwenda myaka, bipindi bya ntanda bilongolwelwe bikenda bitandabuka enka ne bikala umbuo onso ke wa buya bwa dyangi, upa bipa pamo bwa budimi bwa Edena. Kadi Leza kakatunyapo ‘kubāla kuboko kwandi ne kwikutyija mityima ya bintu byonso byūmi.’—Ñimbo 145:16.

21. I bika bilombola amba bantu ne banyema bakekala mu ndoe?

²¹ Bantu ne banyema bakekala mu ndoe. Banyema ba ntanda ne ba nja bakadya pamo. Enka ne mwana mutyetye  mwine kakatyinapo banyema ba budyani batyinwa dyalelo.—Tanga Isaya 11:6-9; 65:25.

22. Lelo myanda ya misongo ikekala namani?

²² Misongo ikapwa pwē. Yesu, Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza bwa mūlu, ukabelula bantu bavule mpata kutabuka boba baābelwile paādi pano panshi. (Mateo 9:35; Mako 1:40-42; Yoano 5:5-9) Penepo “mwikadi kakanenapo’mba: Nabela.”—Isaya 33:24; 35:5, 6.

23. Mwanda waka lusangukilo luketusangaja ku mutyima?

²³ Baswe betu bafwile bakekala ke bōmi monka kadi kebakafupo dikwabo. Bonso balēle mu lufu balaminwe mu luté lwa Leza bakajokela ku būmi. Bine, “kukekalanga lusangukilo lwa boloke ne bakondame bene kumo.”—Bilongwa 24:15; tanga Yoano 5:28, 29.

24. Umona namani mulangwe wa kukekala mu Paladisa pano pa ntanda?

²⁴ Bine, boba batonga kwifunda kuyuka Umpangi wetu Mukatampe, Yehova Leza, ne kumwingidila badi na būmi bulumbuluke kashā bwibatengele kumeso! Ino Paladisa īya’ko pano panshi yo yēsambīle’po Yesu kudi yewa nonga-bibi wāfwile pamo nandi amba: “Ukekalanga nami mu Paladisa.” (Luka 23:43) Nanshi i kya kamweno twifunde kuyuka Yesu Kidishitu, mwanda ano madyese onso aketweselwa kupityila kudi aye.