Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

 TILE 3

Duzu Ati A Nyamenle Bɔle Azɛlɛ Ye A?

Duzu Ati A Nyamenle Bɔle Azɛlɛ Ye A?
  • Duzu ati a Nyamenle bɔle alesama a?

  • Adenle boni azo a bɛdwazo bɛtia Nyamenle a?

  • Kɛ asetɛnla wɔ azɛlɛ ye azo bayɛ wɔ kenlebie ɛ?

1. Duzu ati a Nyamenle bɔle azɛlɛ ye a?

DEƐ mɔɔ ɔti Nyamenle bɔle azɛlɛ ye la yɛ anyelielɛ kpole. Gyihova kpondɛ kɛ menli mɔɔ te kpɔkɛ, na bɛ nye die la yi azɛlɛ ye azo tɛkɛɛ. Baebolo ne ka ye kɛ “Nyamenle hyele tola wɔ Yidɛn” na ɔmanle “mbaka kɔsɔɔti mɔɔ le ngɛnlɛma nee mɔɔ bɛdi a ɔyɛ boɛ la fifile.” Mekɛ mɔɔ Nyamenle bɔle nrenya nee raalɛ mɔɔ lumua, Adam nee Yive la, ɔvale bɛ ɔhɔdɛnlanle zɔhane aako kɛnlɛma ne anu na ɔhanle ɔhilele bɛ kɛ: “Bɛlɔ bɛyɛ mɔnwo mɔnwo bɛyi azɛlɛ ye na bɛzie azɛlɛ ye.” (Mɔlebɛbo 1:28; 2:8, 9, 15) Ɛhye ati ɛnee Nyamenle kulo kɛ alesama wo mralɛ, na bɛtɛlɛ zɔhane tola aako ne anu wɔ azɛlɛ ye azo amuala, na bɛnea nane ne mɔ anwo zo.

2. (a) Kɛzi yɛkola yɛnwu ye kɛ deɛ mɔɔ ɔti Nyamenle bɔle azɛlɛ ne la bara nu ɛ? (b) Kɛmɔ Baebolo ne kile la, menli boni a badɛnla aze dahuu a?

2 Asoo ɛdie ɛdi kɛ deɛ mɔɔ ɔti Gyihova Nyamenle bɔle menli kɛ bɛdɛnla azɛlɛ ye azo paladaese nu la bara nu kenlebie? Nyamenle se: “Meha, na mebamaa yeayɛ zɔ.” (Ayezaya 46:9-11; 55:11) Ɛhɛe, Nyamenle bayɛ debie biala mɔɔ yezi kpɔkɛ kɛ ɔyɛ la! Ɔse: ‘yeambɔ azɛlɛ ne mgbane’ na ‘ɔbɔle kɛ bɛdɛnla zolɛ.’ (Ayezaya 45:18) Menli boni a ɛnee Nyamenle kpondɛ kɛ bɛtɛnla azɛlɛ ye azo a? Na mekɛ tendenle nyɛ a ɛnee ɔkpondɛ kɛ bɛtɛnla zolɛ a? Baebolo ne ye ɔ nloa kɛ:  “Tenlenema bava azɛlɛ ne ayɛ bɛ ɛdeɛ na bɛadɛnla zolɛ dahuu.”Edwɛndolɛ 37:29; Yekile 21:3, 4.

3. Alɔbɔlɛ edwɛkɛ boni a wɔ azɛlɛ ye azo ɛnɛ a, na ɛhye anwo kpuyia boni mɔ a wɔ ɛkɛ a?

3 Ɔda ali kɛ, ɛhye ɛtɛbale nu. Kɛkala, menli nwo to bɛ na bɛwu; bɛko na bɛkuhu bɛ nwo bɔbɔ. Debie angɔ ye boɛ. Noko, kpolerazulɛ biala ɛnle nwolɛ kɛ Nyamenle anzuzu kɛ ɔwɔ kɛ azɛlɛ ne yɛ kɛmɔ yɛnwu ye kɛkala la! Duzu a zile a? Duzu ati a mɔɔ Nyamenle bɔle kpɔkɛ kɛ ɔbayɛ la ɛtɛbale nu a? Kɛmɔ ngyegyelɛ ne bɔle ɔ bo wɔ anwuma la ati tetedwɛkɛ buluku biala mɔɔ sonla ɛhɛlɛ la ɛnrɛhola ɛnrɛhilehile nuhua ɛnrɛhile yɛ.

KPƆVOLƐ BIE MƆLEBƐBO

4, 5. (a) Nwane a amgba luale ɛwɔlɛ ne anwo zo nee Yive dendɛle a? (b) Kɛzi awie mɔɔ di ɔ nwo eni, na ɔdi nɔhalɛ la bahola arayɛ awule ɛ?

4 Baebolo ne anu buluku mɔɔ lumua la ka awie bie mɔɔ dwazole tiale Nyamenle wɔ Yidɛn tola ne anu la anwo edwɛkɛ. Bɛha ɔ nwo edwɛkɛ kɛ “ɛwɔlɛ,” noko ɛnee ɔnle nane bie ala. Baebolo buluku mɔɔ li awieleɛ la ka ɔ nwo edwɛkɛ kɛ ‘mɔɔ bɛfɛlɛ ye Abɔnsam nee Seetan, mɔɔ ɛbɛlɛbɛla ewiade amra amuala la.’ Eza bɛfɛlɛ ye “mɔmoane ɛwɔlɛ ne.” (Mɔlebɛbo 3:1; Yekile 12:9) Anwumabɔvolɛ ɛhye mɔɔ lɛ tumi anzɛɛ sunsum nu abɔdeɛ ɛhye mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu ye la luale ɛwɔlɛ nwo zo dendɛle hilele Yive, kɛmɔ awie mɔɔ ɛbe kpalɛ la kola tendɛ ɔmaa ɔyɛ kɛ asɛɛ aboduaba bie mɔɔ bikye ye la a ɛlɛtendɛ la. Ɔda ali kɛ mekɛ mɔɔ Nyamenle zieziele azɛlɛ ne manle alesama kɛ bɛdɛnla zolɛ la ɛnee zɔhane sunsum nu sonla ne wɔ ɛkɛ.Dwobu 38:4, 7.

5 Noko, kɛmɔ Gyihova abɔdeɛ kɔsɔɔti di munli la ati, nwane a yɛle ɔ nwo “Seetan Abɔnsam” ɛhye a? Ye sikalɛ nu a le kɛ, Nyamenle sunsum nu mralɛ mɔɔ lɛ tumi la anu ko hakyile ɔ nwo Abɔnsam. Kɛzi ɔholale ɔrale ye zɔ ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛnwu kɛ, ɛnɛ sonla mɔɔ di ɔ nwo eni na ɔdi nɔhalɛ la bahola  arayɛ awule. Kɛzi ɛhye kola ba ye zɔ ɛ? Ahenle ne bahola anyia adwenle ɛtane wɔ ye ahonle nu. Saa ɔkɔ zo ɔdwenledwenle nwolɛ a, zɔhane adwenle ɛtane ne bahola arayɛ kpole. Akee saa nwolɛ adenle ba a, adwenle ɛtane ne mɔɔ yedwenledwenle nwolɛ toonwo la bamaa yeahola yeayɛ ɛtane.Gyemise 1:13-15.

6. Kɛzi Nyamenle sunsum nu ralɛ bie mɔɔ lɛ tumi la rayɛle Seetan Abɔnsam ɛ?

6 Kɛ Seetan Abɔnsam edwɛkɛ ne yɛle la ɛne. Ɔbayɛ kɛ ɔdele kɛ Nyamenle ɛlɛka ahile Adam nee Yive kɛ bɛwo mralɛ na bɛ nee bɛ bo zo amra ɛyi azɛlɛ ne azo tɛkɛɛ. (Mɔlebɛbo 1:27, 28) Ɔda ali kɛ Seetan nyianle adwenle kɛ, ‘Me kunlu a anrɛɛ menli ɛhye mɔ kɔsɔɔti mɔɔ ɛlɛba arazonle Nyamenle la kɛzonle me!’ Ɛhye ati ɔnyianle adwenle ɛtane wɔ ye ahonle nu. Awieleɛ kolaa, ɔhanle Nyamenle anwo edwɛkɛ ɛtane ɔvale ɔbɛlɛbɛlale Yive. (Mɔlebɛbo 3:1-5) Ɛhye ati ɔrayɛle “Abɔnsam” mɔɔ kile “Dumasɛkyevo.” Mekɛ ko ne ala, ɔrayɛle Seetan, mɔɔ kile “Dwazotiavolɛ” la.

7. (a) Duzu ati a Adam nee Yive wule a? (b) Duzu ati a Adam abo zo amra kɔsɔɔti yɛ mgbanyinli na bɛwu a?

7 Seetan Abɔnsam luale adalɛ nee mɛlɛbɛla zo manle Adam nee Yive yɛle Nyamenle anwo anzosesebɛ. (Mɔlebɛbo 2:17; 3:6) Ɛhye ati, awieleɛ kolaa ne bɛwule, kɛmɔ ɛnee Nyamenle ɛha kɛ saa bɛyɛ anzosesebɛ a bɛbawu la. (Mɔlebɛbo 3:17-19) Kɛmɔ Adam rayɛle awie mɔɔ ɔnli munli wɔ mekɛ mɔɔ ɔyɛle ɛtane la ati, ɔ bo zo amra kɔsɔɔti nyianle ɛtane vile ye ɛkɛ ne. (Wulomuma 5:12) Yɛbahola yɛava kyɛnze mɔɔ bɛfa bɛto paano la yɛahilehile edwɛkɛ ne anu. Saa kyɛnze ne bondo a, kɛ paano biala mɔɔ bɛkɛdo ye nu la yɛ ɛ? Paano biala mɔɔ bɛkɛdo ye nu la bondo anzɛɛ nyia sinlidɔlɛ. Zɔhane ala yɛɛ ɔlua sinlidɔlɛ mɔɔ vi Adam ɛkɛ ne la ati, dasanli biala anwo “ɛbondo” a. Ɛhye ati a alesama amuala yɛ mgbanyinli na bɛwu a.Wulomuma 3:23.

8, 9. (a) Ɛzonle boni a ɔda ali kɛ Seetan dole a? (b) Duzu ati a Nyamenle anzɛkye atuadelɛma ne ɛkɛ ne ala ɛ?

 8 Mekɛ mɔɔ Seetan manle Adam nee Yive yɛle ɛtane tiale Nyamenle la, ɛnee ɔlɛfa atuadelɛ yeara. Ɛnee ɔlɛdwazo yeatia adenle mɔɔ Gyihova fa zo di tumi la. Mɔɔ ɛnee Seetan ɛlɛka ye bɔkɔɔ la a le kɛ: ‘Nyamenle ɛnle tumivolɛ kpalɛ. Ɔbɔ adalɛ na ɔfa ninyɛne mgbalɛ ɔfea menli mɔɔ ɔdi bɛ nwo zo  tumi la. Ɔngyia kɛ alesama kɛmaa Nyamenle kɛli bɛ nwo zo tumi. Bɛkola bɛsi bɛ ti anwo kpɔkɛ wɔ mɔɔ le kpalɛ nee mɔɔ le ɛtane la anwo. Na saa medi bɛ nwo zo tumi a ɔbawie bɛ boɛ.’ Kɛ ɛnee Nyamenle bazi ali ɛzonle zɛhae mɔɔ yɛ nyane la anwo gyima ɛ? Bie mɔ suzu kɛ anrɛɛ ɛnee ɔwɔ kɛ Nyamenle ku menli mɔɔ dele atua ne la ɛkɛ ne ala. Noko asoo anrɛɛ yemɔ bamaa bɛanwu nɔhalɛ mɔɔ wɔ Seetan ɛzonledolɛ ne anu la ɔ? Asoo anrɛɛ ɔbamaa yeala ali kɛ adenle mɔɔ Nyamenle dua zo di tumi la le kpalɛ ɔ?

9 Ɛnee pɛlepɛlelilɛ adwenle mɔɔ di munli mɔɔ Gyihova lɛ la ɛnrɛmaa ɔnrɛhu atuadelɛma ne ɛkɛ ne ala. Ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔwɔ kɛ mekɛ gua nu na yeabua Seetan ɛzonledolɛ ne wɔ ahunludwolɛ adenle zo amaa yeala ali kɛ Abɔnsam a le adalɛ a. Ɛhye ati Nyamenle zile kpɔkɛ kɛ ɔbamaa alesama adenle yeamaa bɛanlea bɛ nwo zo mekɛ bie wɔ Seetan tumi bo. Yɛbazuzu deɛ mɔɔ ɔti Gyihova yɛle ye zɔ nee deɛ mɔɔ ɔti yemaa mekɛ tendenle ɛpɛ nuhua kolaa na yeaziezie edwɛkɛ ɛhye mɔ la wɔ buluku ɛhye Tile 11 ne. Noko, kɛkala, ɔle kpalɛ kɛ yɛkɛzuzu ɛhye anwo: Asoo ɛnee ɔle kpalɛ kɛ Adam nee Yive kɛlie Seetan, mɔɔ ɛnee ɔtɛyɛle debie kpalɛ biala ɔtɛmanle bɛ la kɛli? Asoo ɛnee ɔle kpalɛ kɛ bɛkɛlie bɛkɛli kɛ Gyihova mɔɔ ɛva debie biala mɔɔ bɛlɛ la ɛmaa bɛ la, le adalɛ sonla mɔɔ ati yɛ se a? Saa ɛdawɔ a anrɛɛ duzu a ɛbayɛ a?

10. Kɛzi ɛbahola wɔagyinla Gyihova afoa wɔamaa yeaye Seetan ɛzonledolɛ ne anloa ɛ?

10 Ɔle kpalɛ kɛ yɛkɛbiza kpuyia ɛhye mɔ ɔluakɛ yɛ nuhua ko biala yia edwɛkɛ mɔɔ le kɛ ɛhye mɔ la ɛnɛ. Ɛhɛe, ɛlɛ adenle ɛgyinla Gyihova afoa ɛmaa ɔye Seetan ɛzonledolɛ ne anloa. Ɛbahola wɔalie Gyihova wɔado nu kɛ wɔ Neavolɛ na wɔaboa wɔamaa yeala ali kɛ Seetan le adalɛ. (Edwɛndolɛ 73:28; Mrɛlɛbulɛ 27:11) Ɔyɛ alɔbɔlɛ kɛ, menli mgbe mgbe dɔɔnwo mɔɔ wɔ ewiade ye anu la ekyi bie a yɛ ɛhye a. Ɛhye fa kpuyia bie mɔɔ anwo hyia la ba kɛ, Asoo Baebolo ne kilehile amgba kɛ Seetan a di ewiade ɛhye azo tumi a?

 NWANE A DI EWIADE ƐHYE AZO TUMI A?

Saa ewiade arelemgbunlililɛ kɔsɔɔti ɛnle Seetan ɛdeɛ a, asoo anrɛɛ ɔbahola yeaha kɛ ɔbava yeamaa Gyisɛse?

11, 12. (a) Adenle boni azo a Gyisɛse sɔnea ne da ye ali kɛ Seetan a di ewiade ɛhye azo tumi a? (b) Duzu debie bieko a kile kɛ Seetan a di ewiade ɛhye azo tumi a?

11 Gyisɛse anzu kpolera ɛlɛ kɛ tɛ Seetan a di ewiade ɛhye azo tumi a. Mekɛ bie, Seetan vale ‘ewiade arelemgbunlililɛ ne mɔ amuala nee bɛ anyunlunyia’ hilele Gyisɛse wɔ nwanwane adenle zo. Akee Seetan bɔle Gyisɛse ɛwɔkɛ kɛ: “Saa ɛkoto me, ɛsonle me a, menwɔva ɛhye mɔ amuala menwɔmaa wɔ.” (Mateyu 4:8, 9; Luku 4:5, 6) Suzu ɛhye anwo nea. Saa tɛ Seetan a di arelemgbunlililɛ ɛhye mɔ azo tumi a asoo anrɛɛ ɔbayɛ sɔnea yeamaa Gyisɛse wɔ mekɛ mɔɔ ɔhanle kɛ ɔbava yeamaa ye la? Gyisɛse anzu nwolɛ kpolera kɛ ewiade tumililɛ ɛhye mɔ amuala ɛnle Seetan ɛdeɛ. Nɔhalɛ nu, saa tumi ɛhye mɔ ɛnle Seetan ɛdeɛ a anrɛɛ Gyisɛse baha.

12 Ɔle nɔhalɛ kɛ Gyihova a le tumivolɛ bedevinli Nyamenle ne, mɔɔ Bɔle aleɛabo ɛhye mɔɔ yɛ nwanwane la a. (Yekile 4:11) Noko akee, wɔ Gyisɛse nɔsolɛ mɔɔ li awieleɛ wɔ azɛlɛ ye azo la anu, ɔvɛlɛle Seetan kɛ “mɔɔ sie ɛtane ewiade ɛhye la.” (Dwɔn 12:31; 14:30; 16:11) Baebolo ne bɔbɔ fɛlɛ Seetan Abɔnsam kɛ “ɛtane ewiade ɛhye nyamenle ne.” (2 Kɔlentema 4:3, 4) Keleseɛnenli ɛzoanvolɛ Dwɔn hɛlɛle vanenle dwazotiavolɛ anzɛɛ Seetan ɛhye anwo kɛ, ‘ɔdi ɛtane ewiade ye azo belemgbunli.’1 Dwɔn 5:19.

KƐZI BƐBAYE SEETAN EWIADE NE BƐAVI ƐKƐ NE LA

13. Duzu ati a ewiade fofolɛ nwo hyia a?

13 Yɛnwu kɛzi ewiade ne anu ɛlɛyɛ ɛzulolɛ ɛvolɛ ko biala la. Ɛlɔnema mɔɔ ɛlɛko, maanyɛlɛma mɔɔ ɛnga nɔhalɛ, ɛzonlenlɛ nu adekilevoma mɔɔ bɔ adalɛ nee ahɔdiawu mɔɔ ati yɛ se la ɛbu zolɛ. Ewiade ne amuala ɛdwu ɛleka mɔɔ bɛyɛ ye boɛ a ɔnyɛ a. Baebolo ne da ye ali kɛ mekɛ mɔɔ Nyamenle balua ye Amagɛdɔn konle ne azo aye ewiade ɛtane ɛhye avi ɛkɛ ne la ɛbikye. Ɛhye babuke adenle amaa tenlene ewiade fofolɛ arali ɔ gyakɛ anu.Yekile 16:14-16.

14. Nwane a Nyamenle ɛkpa ye kɛ ɔli Ye Belemgbunlililɛ ne azo Tumi a, na kɛzi bɛhanle ɛhye anwo edwɛkɛ bɛdole ɛkɛ ne ɛ?

 14 Gyihova Nyamenle kpale Gyisɛse Kelaese kɛ Ye anwuma Belemgbunlililɛ anzɛɛ arane ne azo Neavolɛ. Baebolo ne hanle ye mekɛ tendenle dole ɛkɛ ne kɛ: “Bɛwo kakula bie bɛmaa yɛ, bɛmaa yɛ ralɛ nrenya; yemɔ yɛɛ maanlebulɛ ne badɔ ɔ sa zo a, bɛbavɛlɛ ye, . . . Anzondwolɛ Belemgbunli. Ye maanlebulɛ ne bahɔ zo melɛ mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ; ye maanlema anzo nu badwo bɛ dahuu.” (Ayezaya 9:6, 7) Gyisɛse hilehilele ye ɛdoavolɛma kɛ bɛyɛ belemgbunlililɛ ɛhye anwo asɔne kɛ: “Wɔ belemgbunlililɛ ɛrɛla; Bɛyɛ Wɔ ɛhulolɛdeɛ wɔ azɛlɛ ye azo, Kɛmɔ bɛyɛ ye wɔ anwuma lɔ la.” (Mateyu 6:10) Kɛmɔ nzinlii yɛbanwu ye wɔ buluku ɛhye anu la, ɔnrɛhyɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne baye ewiade ɛhye anu tumililɛ kɔsɔɔti avi ɛkɛ ne, na yeagyinla bɛ kɔsɔɔti bɛ gyakɛ anu. (Daneɛle 2:44) Akee Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bava azɛlɛ ye azo paladaese ara.

EWIADE FOFOLƐ ƐBIKYE!

15. “Azɛlɛ fofolɛ” ne kile duzu?

15 Baebolo ne wula yɛ anwosesebɛ kɛ: “Kɛmɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne kile la, yɛkendɛ anwuma fofolɛ nee ewiade anzɛɛ azɛlɛ fofolɛ ne mɔɔ pɛlepɛlelilɛ wɔ nu la.” (2 Pita 3:13; Ayezaya 65:17) Ɔdwu mekɛ ne bie na Baebolo ne ka “azɛlɛ” ne anwo edwɛkɛ a, ɔkile menli mɔɔ de azɛlɛ ne azo la. Ɛhye ati tenlene “azɛlɛ fofolɛ” ne a le menli mɔɔ Nyamenle die bɛ to nuhua la.

16. Ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ la boni a Nyamenle bava amaa bɛdabɛ mɔɔ ɔdie bɛ ɔto nuhua la ɛ, na duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛanyia ye a?

16 Gyisɛse bɔle ɛwɔkɛ kɛ wɔ ewiade fofolɛ ne mɔɔ ɛlɛba la anu, bɛdabɛ mɔɔ Nyamenle ɛlie bɛ ɛdo nuhua la banyia “ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ” la ahyɛlɛdeɛ ne. (Maake 10:30) Buke wɔ Baebolo ne kɔ Dwɔn 3:16 yɛɛ 17:3, na kenga mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛanyia dahuu ngoane la. Akee suzu nyilalɛ mɔɔ Baebolo ne kile kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛ  sa baha zɔhane ahyɛlɛdeɛ kɛnlɛma ne avi Nyamenle ɛkɛ wɔ azɛlɛ ye azo Paladaese ne anu la banyia la anwo nea.

17, 18. Kɛzi yɛkola yɛdie yɛdi kɛ anzondwolɛ nee anwobanebɔlɛ bara azɛlɛ ye azo ɛleka biala ɛ?

17 Ɛtaneyɛlɛ, konle, amumuyɛyɛlɛ nee basabasayɛlɛ bavi ɛkɛ. “Ɔnrɛhyɛ biala ɛnee amumuyɛnli ne abo zo ɛminli, . . . Na bɛlɛvolɛma bava azɛlɛ ne ayɛ bɛ ɛdeɛ.” (Edwɛndolɛ 37:10, 11) Anzondwolɛ bara ɔluakɛ Nyamenle bamaa ‘bɛagyakyi konle wɔ azɛlɛ ye amuala azo.’ (Edwɛndolɛ 46:9; Ayezaya 2:4) Akee ‘tenlenenli bakpazi, na anzondwolɛ dɔɔnwo ara dahuu mekɛ mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ!’Edwɛndolɛ 72:7.

18 Gyihova azonvolɛ anwo badɔ bɛ mɔɔ bɛnrɛzulo a. Mekɛ tendenle ala mɔɔ Yizilayɛma mɔɔ dɛnlanle aze wɔ Baebolo mekɛ zo diele Nyamenle la, bɛ nwo dɔle bɛ. (Sɛlɛvolɛma 25:18, 19) Nea kɛnlɛma mɔɔ ɔbayɛ kɛ yɛ nwo badɔ yɛ zɔhane ala wɔ Paladaese a!Ayezaya 32:18; Maeka 4:4.

19. Kɛzi yɛnwu ye kɛ aleɛ babu zolɛ wɔ Nyamenle ewiade fofolɛ ne anu ɛ?

19 Ɛhɔne bavi ɛkɛ. Edwɛndolɛnli ne dole edwɛne kɛ: ‘Aleɛ babu azɛlɛ ne azo, na bɛayi awoka ne mɔ azo.’ (Edwɛndolɛ 72:16) Gyihova Nyamenle bayila ye tenlenema ne, na ‘azɛlɛ ne bahye aleɛ dɔɔnwo.’Edwɛndolɛ 67:6.

20. Duzu ati a yɛkola yɛdie yɛdi kɛ azɛlɛ ye amuala bayɛ paladaese ɛ?

20 Azɛlɛ ye amuala bayɛ Paladaese. Bɛbasisi azua fofolɛ na bɛayɛ tola ngɛnlɛma wɔ azɛlɛ mɔɔ ɛtanevolɛma ɛzɛkye ye ɛlɛ la azo. (Ayezaya 65:21-24; Yekile 11:18) Mekɛ ɛlɛkɔ zo la, bɛbadɛlɛ azɛlɛ ne azo ɛleka mɔɔ menli de la anu kɔkpula kɛ azɛlɛ ye azo amuala bayɛ kɛnlɛma na yeahye aleɛ kɛ Yidɛn tola ne la. Na Nyamenle ‘babuke ɔ sa nu na yeamaa tease abɔdeɛ biala anyia mɔɔ ɔkulo la yeali.’Edwɛndolɛ 145:16.

21. Duzu a kile kɛ anzondwolɛ badɛnla menli nee nane avinli a?

21 Menli nee nane badɛnla anzondwolɛ nu. Ɛbɔ nu nane nee nyɛmoa babɔ nu adidi. Kakula ekyi bɔbɔ ɛnrɛzulo nane mɔɔ anwo yɛ ɛzulolɛ ɛnɛ la.Ayezaya 11:6-9; 65:25.

22. Kɛ bɛbayɛ anwodolɛ ɛ?

 22 Anwodolɛ bavi ɛkɛ. Kɛ Nyamenle anwuma Belemgbunlililɛ ne azo Neavolɛ la, Gyisɛse bamaa menli dɔɔnwo ade kpɔkɛ adɛla mekɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ azɛlɛ ye azo la. (Mateyu 9:35; Maake 1:40-42; Dwɔn 5:5-9) Akee “awie biala mɔɔ wɔ sua ne azo la ɛnrɛha kɛ: ‘Me nwo ɛdo me.’”Ayezaya 33:24; 35:5, 6.

23. Duzu ati a ewudwazo ne bamaa yɛ nye alie a?

23 Bɛbadwazo yɛ alɔvolɛ mɔɔ bɛwu la bara ngoane nu na bɛanyia anyelazo kɛ bɛnrɛwu bieko. Bɛbadwazo bɛdabɛ mɔɔ bɛwu mɔɔ Nyamenle kakye bɛ la kɔsɔɔti bɛara ngoane nu bieko. Nɔhalɛ nu, ‘ewudwazo mɔɔ menli mɔɔ le tenlene yɛɛ menli mɔɔ ɛnle tenlene la badwazo ara ngoane nu la ɛlɛba.’Gyima ne 24:15; Dwɔn 5:28, 29.

24. Kɛzi ɛte nganeɛ wɔ azɛlɛ ye azo Paladaese ne anu ɛdɛnlanlɛ nwo ɛ?

24 Nea kenlebie mɔɔ yɛ anyelielɛ mɔɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛsukoa Gyihova Nyamenle, yɛ Bɔvolɛ Kpole ne anwo debie, na bɛsonle ye la banyia a! Ɛnee azɛlɛ ye azo Paladaese ne mɔɔ ɛlɛba la anwo edwɛkɛ a Gyisɛse ɛlɛka wɔ mekɛ mɔɔ ɔbɔle ɛtanevolɛ ne mɔɔ bɛhendale ye ɔ nwo ɛkɛ ne bɛhunle ye la ɛwɔkɛ kɛ: ‘Ɛbaboka me nwo wɔ Paladaese’ la. (Luku 23:43) Ɔhyia kɛ yɛsukoa Gyisɛse Kelaese, mɔɔ ɔlua ɔ nwo zo a nyilalɛ ɛhye mɔ kɔsɔɔti bara nu la anwo debie.