1. Hi xihi xikongomelo xa Xikwembu hi misava?

ENTIYISWENI Xikwembu xi ni xikongomelo lexi tsakisaka hi misava. Yehovha u lava leswaku yi tala hi vanhu lava tsakeke ni lava hanyeke kahle. Bibele yi vula leswaku ‘Xikwembu xi rime ntanga aEdeni’ nileswaku xi ‘endle leswaku ku mila murhi wun’wana ni wun’wana lowu navelekaka ematihlweni ya munhu ni lowu fanelekaka ku dyiwa.’ Endzhaku ka loko Xikwembu xi vumbe wanuna wo sungula ni wansati, ku nga Adamu na Evha, xi va veke ekaya leri ro xonga kutani xi ku eka vona: “Tswalanani mi andza, mi tata misava, mi yi fuma.” (Genesa 1:28; 2:8, 9, 15) Hikwalaho, a ku ri xikongomelo xa Xikwembu leswaku vanhu va va ni vana, va ndlandlamuxa kaya leri a ri ri ntanga leswaku ri tata misava hinkwayo nileswaku va khathalela swiharhi.

2. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku xikongomelo xa Xikwembu hi misava xi ta hetiseka? (b) Hi ku ya hi Bibele, i vamani lava nga ta hanya hi masiku?

² Xana u ehleketa leswaku xikongomelo xa Yehovha Xikwembu hi vanhu xa leswaku va hanya emisaveni leyi nga paradeyisi xi ta kala xi hetiseka? Xikwembu xi ri: “Ndzi swi vurile . . . ndzi ta tlhela ndzi swi endla.” (Esaya 46:9-11; 55:11) Ina, leswi Xikwembu xi tiyimiseleke ku swi endla xi ta swi endla hakunene! Xi vula leswaku ‘misava leyi a xi yi tumbuluxelanga swa hava kambe xi yi vumbele leswaku ku akiwa eka yona.’ (Esaya 45:18) I  vanhu va muxaka muni lava Xikwembu a xi lava leswaku va hanya emisaveni leyi? Naswona a xi lava leswaku va hanya nkarhi wo tanihi kwihi eka yona? Loko Bibele yi hlamula yi ri: “Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.”—Pisalema 37:29; Nhlavutelo 21:3, 4.

3. Hi swihi swiyimo leswi vangaka gome leswi nga kona emisaveni naswona leswi swi tlakusa swivutiso swihi?

³ Swi le rivaleni leswaku leswi a swi si endleka. Sweswi vanhu va vabya ivi va fa; va lwa va dlayana. Ku ni leswi nga fambangiki kahle. Hambiswiritano, a swi kanakanisi leswaku Xikwembu a xi nga tiyimiselanga leswaku misava yi va hi ndlela leyi yi nga xiswona namuntlha! Timhaka ti onhake kwihi? Ha yini xikongomelo xa Xikwembu xi nga hetisekanga? Etibukwini ta matimu leti tsariweke hi vanhu, a yi kona leyi nga hi nyikaka nhlamulo hikuva timhaka ti onhake le tilweni.

4, 5. (a) Kahle-kahle i mani la vulavuleke na Evha hi ku tirhisa nyoka? (b) Swi nga tisa ku yini leswaku munhu loyi a nga tshama a va lonene, la tshembekaka a hundzuka khamba?

⁴ Buku yo sungula ya Bibele yi hi byela hi mukaneti wa Xikwembu la humeleleke entangeni wa Edeni. U vuriwa “nyoka” kambe a a nga ri nyoka ya xiviri. Buku yo hetelela ya Bibele yi vula leswaku hi ‘loyi a vuriwaka Diyavulosi na Sathana, la xisaka misava hinkwayo leyi akiweke.’ U tlhela a vuriwa “nyoka ya khale.” (Genesa 3:1; Nhlavutelo 12:9) Ntsumi leyi ya matimba kumbe xivumbiwa lexi nga vonakiki xa moya, xi tirhise nyoka leswaku xi kota ku vulavula na Evha, tanihi laha munhu la tlhariheke a nga endlaka onge rito ra yena ri huma eka xipopana. Swi le rivaleni leswaku munhu yoloye wa moya a a ri kona loko Xikwembu xi vumba misava leswaku vanhu va ta tshama eka yona.—Yobo 38:4, 7.

⁵ Hambiswiritano, leswi swivumbiwa hinkwaswo swa Yehovha swi hetisekeke, i mani la endleke loyi a vuriwaka “Diyavulosi” kumbe “Sathana”? Handle ko tipfinyinga, un’wana wa vana lava va Xikwembu va moya, lava nga ni matimba, u tihundzule Diyavulosi hi yexe. Xana sweswo swi kotekise ku yini?  Phela, namuntlha munhu loyi a a lulamile naswona a tshembeka, a nga hundzuka khamba. Xana sweswo swi endlekisa ku yini? Munhu yoloye a nga pfumelela ku navela ko biha leswaku ku dzima timitsu embilwini ya yena. Loko a tshamela ku anakanya hi ku endla swilo sweswo swo biha, u ya a navela ku swi endla. Kutani loko o tshuka a kuma nchumu lowu ku nga khale a ri karhi a wu lava, a nga ha wu yiva.—Yakobo 1:13-15.

6. Swi tise ku yini leswaku n’wana wa Xikwembu wa moya, la nga ni matimba, a hundzuka Sathana Diyavulosi?

⁶ Hi swona leswi endlekeke eka Sathana Diyavulosi. Swi tikomba onge u xi twile Xikwembu loko xi byela Adamu na Evha leswaku va va ni vana va tata misava. (Genesa 1:27, 28) Swi le rivaleni leswaku Sathana u te: ‘Phela, vanhu lava hinkwavo va nga gandzela mina ku ri ni ku va va gandzela Xikwembu!’ Hiloko ku navela ko biha ku ya ku dzima timitsu embilwini ya yena. U hetelele a teke goza ra ku kanganyisa Evha hi ku hembela Xikwembu. (Genesa 3:1-5) Hi ndlela yoleyo u hundzuke “Diyavulosi,” leswi vulaka “Mulumbeti.” Hi nkarhi lowu fanaka u hundzuke “Sathana,” leswi vulaka “Mukaneti.”

7. (a) Ha yini Adamu na Evha va file? (b) Ha yini vana hinkwavo va Adamu va dyuhala ivi va fa?

⁷ Sathana Diyavulosi u xise Adamu na Evha hi mano ya yena leswaku va nga xi yingisi Xikwembu. (Genesa 2:17; 3:6) Kutani va hetelele va file hikuva Xikwembu a xi vurile leswaku loko va nga xi yingisi, va ta fa. (Genesa 3:17-19) Leswi Adamu a a nga ha hetisekanga hikwalaho ka xidyoho, vana va yena hinkwavo va tswariwe va ri ni xidyoho. (Varhoma 5:12) Leswi swi endlekeke ha yena hi nga swi fanisa ni pani ra ku baka xinkwa. Loko pani ri phatekile, ku endleka yini hi swinkwa leswi bakiwaka hi rona? Lofo ha rin’we ri huma ri phatekile kumbe ri nga hetisekanga. Hilaha ku fanaka, munhu ha un’we u tswariwa a “phatekile” hikwalaho ka leswi Adamu a nga hetisekangiki. Hi yona mhaka leyi vanhu hinkwavo va dyuhalaka ivi va fa.—Varhoma 3:23.

8, 9. (a) Swi tikomba onge hi xihi xihehlo lexi Sathana a hehleke Xikwembu ha xona? (b) Ha yini Xikwembu xi nga hatliselanga ku dlaya vaxandzuki volavo?

⁸ Entiyisweni loko Sathana a endla leswaku Adamu na Evha va dyohela Xikwembu, a a hlohlotela moya wa ku xandzuka. A  a sola ndlela leyi Yehovha a fumaka ha yona. Kahle-kahle, Sathana a a ku: ‘Xikwembu i mufumi wo biha. Xi byela vanhu va xona mavunwa ivi xi va tsona swilo leswinene. Vanhu a va fanelanga va fumiwa hi Xikwembu. Va nga tiendlela swiboho eka leswinene ni swo biha. Naswona va ta tiphina hi vutomi loko va fumiwa hi mina.’ Xana Xikwembu a xi ta xi lunghisa njhani xihehlo xo tano xa xisandzu? Van’wana va ehleketa leswaku Xikwembu a xi  fanele xi dlaye vaxandzuki volavo. Kambe, xana sweswo a swi ta va swi herise xihehlo xa Sathana? Xana a swi ta va swi kombisile leswaku ndlela leyi Xikwembu xi fumaka ha yona yi lulamile?

⁹ Vululami lebyi hetisekeke bya Yehovha a byi nga ta n’wi pfumelela leswaku a hatlisela ku dlaya vaxandzuki volavo. U swi vonile leswaku a ku laveka nkarhi leswaku xihehlo xexo xa Sathana xi lulamisiwa hi ndlela leyinene ni leyi nga ta kombisa leswaku Diyavulosi i muhembi. Hiloko Xikwembu xi endla xiboho xo tshika vanhu va tifuma va ri karhi va kuceteriwa hi Sathana. Leswaku hikwalaho ka yini Yehovha a endle tano ni leswaku ha yini a pfumelele leswaku ku hundza nkarhi wo leha swonghasi a nga si tlhantlha mphikamakaneta leyi, swi ta hlamuseriwa eka Ndzima 11 ya buku leyi. Kambe, mhaka leyi hi faneleke hi anakanyisisa ha yona hi leyi: Xana Adamu na Evha va endle kahle hi ku yingisa Sathana loyi a a nga si tshama a va endlela nchumu ni wun’we lowunene? Xana a swi ri swinene ku va va pfumele leswaku Yehovha, loyi a va nyikeke swilo hinkwaswo, i muhembi la nga ni tihanyi? Xana wena a wu ta va u endle yini?

10. U nga swi hlamula njhani swihehlo leswi Sathana a hehlaka Yehovha ha swona?

¹⁰ I swinene ku anakanyisisa hi swivutiso leswi hikuva un’wana ni un’wana wa hina namuntlha, u langutana ni mphikamakaneta yoleyo. Ina, na wena u ni lunghelo ro hlamula swihehlo leswi Sathana a hehlaka Yehovha ha swona. U nga pfumela leswaku Yehovha a va Mufumi wa wena kutani u pfuneta eku paluxeni ka mavunwa ya Sathana. (Pisalema 73:28; Swivuriso 27:11) Khombo ra kona, vanhu vo tala namuntlha emisaveni leyi a va swi lavi ku endla tano. Sweswo swi tlakusa xivutiso xa nkoka lexi nge, Xana kahle-kahle Bibele yi dyondzisa leswaku Sathana u fuma misava leyi?

11, 12. (a) Xana ndzingo lowu Sathana a ringeke Yesu ha wona wu swi kombisa hi ndlela yihi leswaku misava leyi yi fumiwa hi Sathana? (b) I yini xin’wana lexi kombisaka leswaku Sathana hi yena la fumaka misava leyi?

¹¹ Yesu a nga si tshama a swi kanakana leswaku misava leyi  yi fumiwa hi Sathana. Hi ndlela yo karhi ya singita, Sathana u tshama a kombisa Yesu “mimfumo hinkwayo ya misava ni ku vangama ka yona.” Hiloko Sathana a n’wi tshembisa a ku: “Swilo leswi hinkwaswo ndzi ta ku nyika swona loko wo nkhinsama u ndzi gandzela.” (Matewu 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Anakanya hi mhaka leyi. Xana Sathana a a ta ringa Yesu hi ku n’wi nyika mimfumo ya misava loko misava leyi a yi nga fumiwi hi yena? Yesu a nga yi kanetanga mhaka ya leswaku mimfumo hinkwayo ya misava i ya Sathana. Hakunene Yesu a a ta va a kanete mhaka yoleyo loko mimfumo leyi a yi nga lawuriwi hi Sathana.

¹² I ntiyiso leswaku Yehovha i Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, Muvumbi wa vuako lebyi hinkwabyo byo hlamarisa. (Nhlavutelo 4:11) Nilokoswiritano, a ku kona laha Bibele yi vulaka leswaku Yehovha Xikwembu kumbe Yesu Kreste i mufumi wa misava leyi. Entiyisweni, Yesu u vule hi ku kongoma leswaku Sathana i “mufumi wa misava leyi.” (Yohane 12:31; 14:30; 16:11) Bibele yi tlhela yi vula leswaku Sathana Diyavulosi i “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo.” (2 Vakorinto 4:3, 4) Loko muapostola Yohane la nga Mukreste a tsala hi ta mukaneti loyi kumbe Sathana, u te: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.”—1 Yohane 5:19.

13. Ha yini ku ri ni xilaveko xa misava leyintshwa?

¹³ Loko lembe rin’wana ni rin’wana ri ri karhi ri hundza, vubihi bya misava byi ya byi nyanya. Yi tele hi masocha lama tshamaka ma ri eku lweni, van’watipolitiki lava nga tshembekiki, varhangeri va vukhongeri lava kanganyisaka ni swigevenga leswi nga riki na ntwela-vusiwana. Misava hinkwayo yi le ka xiyimo lexi ku hundzula xona ku nga ku tlanga hi nkarhi. Bibele yi vula leswaku nkarhi wu le kusuhi wa leswaku Xikwembu xi herisa misava leyi yo biha hi nyimpi ya xona ya Armagedoni. Sweswo swi ta endla leswaku ku simekiwa misava leyintshwa yo lulama.—Nhlavutelo 16:14-16.

14. I mani loyi Xikwembu xi n’wi hlawuleke leswaku a va Hosi ya Mfumo wa xona naswona sweswo swi profetiwe hi ndlela yihi?

 ¹⁴ Yehovha Xikwembu u hlawule Yesu Kreste leswaku a va Hosi ya Mfumo wa Yena wa le tilweni, kumbe hulumendhe. Khale ka khaleni, Bibele yi profete yi ku: “Hi velekeriwe n’wana, hi nyikiwe n’wana wa jaha; naswona ku fuma ka vuhosana ku ta va ekatleni ra yena. Kutani vito ra yena u ta thyiwa . . . Hosana ya Ku Rhula. Ku tala ka ku fuma ka vuhosana ni ku rhula a swi nge vi na makumu.” (Esaya 9:6, 7) Malunghana ni mfumo lowu, Yesu u dyondzise valandzeri va yena leswaku va khongela va ku: “Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:10) Hilaha hi nga ta swi vona hakona loko hi ya emahlweni ni buku leyi, ku nga ri khale Mfumo wa Xikwembu wu ta susa mimfumo ya misava leyi ivi wu sala wu fuma wu ri woxe. (Daniyele 2:44) Kutani Mfumo wa Xikwembu wu ta tisa misava leyi nga paradeyisi.

15. “Misava leyintshwa” i yini?

¹⁵ Bibele ya hi tiyisekisa yi ku: “Ku ni matilo lamantshwa ni misava leyintshwa leswi hi swi rindzeleke hi ku ya hi xitshembiso xa [Xikwembu], naswona ku ta va ni ku lulama eka swona.” (2 Petro 3:13; Esaya 65:17) Minkarhi yin’wana loko Bibele yi vulavula hi “misava” yi va yi vulavula hi vanhu lava hanyaka eka yona. (Genesa 11:1) Kutani “misava leyintshwa” yo lulama i vanhu lava amukelekaka eka Xikwembu.

16. Hi yihi nyiko ya risima leyi Xikwembu xi nga ta yi nyika lava amukelekaka eka xona naswona hi fanele hi endla yini leswaku hi yi kuma?

¹⁶ Yesu u tshembise leswaku emisaveni leyintshwa, vanhu lava nga ta amukeleka eka Xikwembu va ta kuma nyiko ya “vutomi lebyi nga heriki.” (Marka 10:30) Hi kombela u pfula eka Yohane 3:16 na 17:3 eBibeleni ya wena, kutani u hlaya leswi Yesu a vuleke leswaku hi fanele hi swi endla leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki. Sweswi vona mikateko leyi Bibele yi tshembisaka leswaku yi ta kumiwa hi lava va faneriwaka hi nyiko yoleyo leyi humaka eka Xikwembu loko misava yi ta va yi ri Paradeyisi.

17, 18. Hi nga tiyiseka njhani leswaku ku ta va ni ku rhula ni nsirhelelo emisaveni hinkwayo?

 ¹⁷ Vubihi, nyimpi, vugevenga ni madzolonga swi ta va swi nga ha ri kona. “Lowo homboloka a nge he vi kona . . . Kambe lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava.” (Pisalema 37:10, 11) Ku ta va ni ku rhula hikuva ‘Xikwembu xi ta herisa tinyimpi ku ya fika emakumu ya misava.’ (Pisalema 46:9; Esaya 2:4) Kutani “lowo lulama u ta hluka, ni ku rhula ku ta andza ku fikela n’weti wu nga ha vi kona”—leswi vulaka leswaku ku rhula ku ta va kona hilaha ku nga heriki!—Pisalema 72:7.

¹⁸ Vagandzeri va Yehovha va ta tshama va sirhelelekile. Minkarhi hinkwayo loko Vaisrayele lava hanyeke enkarhini wa ku tsariwa ka Bibele va yingisa Xikwembu, a va tshama va sirhelelekile. (Levhitika 25:18, 19) Mawaku ndlela leyi swi nga ta tsakisa ka yona ku tiphina hi nsirhelelo lowu fanaka eParadeyisini!—Esaya 32:18; Mikiya 4:4.

19. Hi swi tivisa ku yini leswaku ku ta va ni ndzalo ya swakudya emisaveni leyintshwa ya Xikwembu?

¹⁹ Swakudya a swi nge he kayiveli. Mupisalema u yimbelele a ku: “Ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa etinhlohlorhini ta tintshava.” (Pisalema 72:16) Yehovha Xikwembu u ta katekisa vanhu va yena vo lulama, “kunene misava yi ta humesa swimila swa yona.”—Pisalema 67:6.

20. Hi nga tiyiseka njhani leswaku misava hinkwayo yi ta hundzuka paradeyisi?

²⁰ Misava hinkwayo yi ta hundzuka paradeyisi. Ku ta akiwa makaya lamantshwa yo xonga ni mintanga etikweni leri a ri onhiwe hi vanhu lava nga ni xidyoho. (Esaya 65:21-24; Nhlavutelo 11:18) Loko nkarhi wu ri karhi wu famba, swiphemu swa misava leswi nga ha riki na vanhu vo biha, swi ta lunghisiwa kukondza misava hinkwayo yi va ntanga wo saseka lowu nga ni mihandzu leyi vekaka ku fana ni ntanga wa le Edeni. Xikwembu a xi nge pfuki xi tsandzekile ku ‘pfula voko ra xona kutani xi enerisa ku navela ka xilo xin’wana ni xin’wana lexi hanyaka.’—Pisalema 145:16.

21. I yini lexi kombisaka leswaku vanhu ni swiharhi va ta hanyisana hi ku rhula?

²¹ Vanhu ni swiharhi va ta hanyisana hi ku rhula. Swivandzana  ni swifuwo swi ta dya swin’we. Hambi ku ri xihlangi a xi nge swi chavi swiharhi leswi sweswi swi nga ni khombo.—Esaya 11:6-9; 65:25.

22. Ku ta endleka yini hi vuvabyi?

²² Vuvabyi byi ta hela. Leswi Yesu a nga Hosi ya Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni, u ta tshungula vanhu hinkwavo lava vabyaka hi mpimo lowu tlulaka lowu a va tshunguleke ha wona loko a ha ri la misaveni. (Matewu 9:35; Marka 1:40-42; Yohane 5:5-9) Kutani “ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’”—Esaya 33:24; 35:5, 6.

23. Ha yini ku pfuxiwa ka vafi ku ta va nchumu lowu tsakisaka eka hina?

²³ Varhandziwa va hina lava feke va ta pfuxiwa kutani va nga ha tlheli va fa. Hinkwavo lava etleleke emasirheni, lava nga emianakanyweni ya Xikwembu va ta pfuxiwa va tlhela va hanya. Entiyisweni, “ku ta va ni ku pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.”—Mintirho 24:15; Yohane 5:28, 29.

24. U titwa njhani hi ku hanya emisaveni loko se yi hundzuriwe Paradeyisi?

²⁴ Hakunene lava va hlawulaka ku yingisa Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa hina Lonkulu, va tlhela va n’wi tirhela, va ta tiphina hi vumundzuku lebyi tsakisaka! Loko Yesu a tshembisa mudyohi loyi a feleke etlhelo ka yena, a ku: “U ta va na mina eParadeyisini,” a a vulavula hi Paradeyisi leya ha taka emisaveni. (Luka 23:43) I swa nkoka leswaku hi dyondza leswi engetelekeke ha Yesu Kreste, loyi a nga ta hi tisela mikateko leyi hinkwayo.