1. Se a te fuafuaga a te Atua mō te lalolagi nei?

KO OKO eiloa i te gali o te fuafuaga a te Atua mō te lalolagi nei. E manako Ieova ke faka‵fonu te lalolagi ki tino fia‵fia kae ma‵losi. E fai mai te Tusi Tapu me ne ‘‵toki ne te Atua se fatoaga i Etena,’ kae “ne fakatupu aka ne ia a vaegā lakau ‵gali katoa ke ola . . . kae ke ‵fua ki fuaga ‵lei.” Ne faite ne te Atua te tagata mo te fafine muamua, ko Atamu mo Eva, kae ne tuku atu ne Ia laua ke ‵nofo i te koga gali tenā. Ana muna: “Fakatokouke otou tama‵liki, ko te mea ko otou fanau ke ‵nofo i te lalolagi kae pule i ei.” (Kenese 1:28; 2:8, 9, 15) Tela la, ko te fuafuaga eiloa a te Atua ke fai ne tino olotou tama‵liki, ke fai te lalolagi kātoa pelā mo te fatoaga tenā, kae ke tausi atu foki ki manu i ei.

2. (a) E iloa pefea ne tatou me ka fakataunu eiloa te fuafuaga a te Atua mō te lalolagi? (e) Ne a muna a te Tusi Tapu e uiga ki te ola o tino ki te se-gata-mai?

² Se a tau faka‵tau, ka fakataunu tonu mai eiloa te fuafuaga tenā a Ieova te Atua? “Ne folafola ne au,” ko muna a te Atua, “e fai foki ne au a mea katoa kolā ne mafaufau au o fai.” (Isaia 46:9-11; 55:11) E tonu, so se mea ko oti ne mafaufau te Atua ke fai, ka fai eiloa ne ia! E fai mai a Ia me “ne seki faite ne ia [te lalolagi] ke fai mo koga sē aogā, kae ke fai mo koga e ‵nofo ei a tino.” (Isaia 45:18) Ne a vaegā tino e manako te  Atua ke ‵nofo i te lalolagi? Kae e pefea te leva e manako a ia ke ‵nofo latou i ei? E tali mai eiloa te Tusi Tapu, penei: “A tino amio‵tonu ka fai mo latou te fenua [“te lalolagi,” NW] kae ka ‵nofo faeloa i ei ki te se gata mai.”—Salamo 37:29; Fakaasiga 21:3, 4.

3. Ne a tulaga fakafanoa‵noa e lavea atu nei i te lalolagi, kae ne a fesili e ‵sae aka ona ko mea konā?

³ A te ‵tonuga loa, koi tuai o oko atu tatou ki te taimi tenā. Koi ma‵saki kae ‵mate sāle a tino; e fakatau taua kae fakatau tamate foki latou. Ne tupu se fakalavelave. E mautinoa eiloa me ne seki manako te Atua ke fai te lalolagi e pelā mo te mea e lavea atu nei ne tatou! Se a te fakalavelave ne tupu? Kaia e seki fakataunu ei te fuafuaga a te Atua? E seai eiloa se tusi ne tusi ne tino e mafai o fakaasi mai i ei ki a tatou te tali, ona ko te mea ne kamata te fakalavelave tenei i te lagi.

4, 5. (a) Ko oi eiloa ne faipati ‵tonu atu ki a Eva e auala i te gata? (e) E mafai pefea o fai se tino ‵lei kae fakamaoni mo fai se tino kaisoa?

⁴ E fakaasi mai i te tusi muamua o te Tusi Tapu me e isi se tino ‵teke ki te Atua telā ne sae mai i te fatoaga o Etena. E tiga eiloa ne taku a ia ko “te gata,” a te fili tenā e se se manu. E taku ne te ‵toe tusi i te Tusi Tapu a ia ki “te Tiapolo io me ko Satani, telā ne fakaloiloi ne ia te lalolagi kātoa.” E fakaigoa foki a ia ki “te gata taumua.” (Kenese 3:1; Fakaasiga 12:9) Ne fakaaogā ne te agelu malosi tenei, telā se agaga sē matea, a te gata ke faipati atu ei ki a Eva, e pelā me se tino poto telā e mafai o fakaloiloi mai me e faipati se pepe faite. Kae ko te ‵tonuga loa ko tena leo eiloa tenā. E seai eiloa se fakalotolotolua me ne nofo atu te agelu tenei i te taimi ne fakatoka ei ne te Atua te lalolagi mō tino.—Iopu 38:4, 7.

⁵ Ona ko te mea ne ‵lei katoatoa a mea katoa ne faite ne Ieova, ko oi la ne faite ne ia te “Tiapolo,” io me ko “Satani”? E faigofie fua te tali, ne ‵fuli ne se agelu malosi a te Atua a ia eiloa mo fai se Tiapolo. Ne mafai pefea o fai penā? Ia, e mafai eiloa o ‵fuli se tino ‵lei kae fakamaoni i aso nei mo fai se  tino kaisoa. E pefea la? Kāti e talia ne ia ke tupu aka se manakoga masei i tena loto. Kafai e tumau eiloa a ia i te mafaufau ki ei, ka gasolo aka eiloa o malosi te manakoga masei tenā. Kae kafai ko maua se avanoaga ke fai penā, e iku loa o takavale tou tagata i ana manakoga ma‵sei kolā ne mafaufau ‵soko a ia ki ei.—Faitau te Iakopo 1:13-15.

6. Ne fai pefea se agelu malosi a te Atua mo fai Satani te Tiapolo?

⁶ Tenā eiloa te mea ne tupu ki a Satani. Ne lagona eiloa ne ia te faiatuga a te Atua ki a Atamu mo Eva ke fakatokouke lā tama‵liki kae ke faka‵fonu ki ei te lalolagi. (Kenese 1:27, 28) Kāti ne manatu aka a ia, penei: ‘E ‵tau o tapuaki mai a tino katoa konā ki a au i lō te Atua!’ Telā ne tupu aka ei se manakoga masei i tena loto. Fakamuli ifo, ne taumafai ei a ia o fakaloiloi a Eva mai i te taku atu o pati ‵loi e uiga ki te Atua. (Faitau te Kenese 3:1-5) Tenā, fai ei a ia mo fai te “Tiapolo,” telā e fakauiga ki se “Tino Fatufatu.” I konā foki eiloa, ne fai a ia mo fai “Satani,” telā e fakauiga ki se “Tino ‵Teke.”

7. (a) Kaia ne ‵mate ei a Atamu mo Eva? (e) Kaia e gasolo aka ei o ma‵tua kae ‵mate a tama‵liki katoa a Atamu?

⁷ Mai te pati loi mo te faitogafiti, ne fai ei ne Satani te Tiapolo a Atamu mo Eva ke se faka‵logo ki te Atua. (Kenese 2:17; 3:6) Ona ko te sē faka‵logo, ne ‵mate fakamuli ei laua, e pelā mo muna a te Atua. (Kenese 3:17-19) Ona ko te mea ne seki toe ‵lei katoatoa a Atamu i te taimi ne agasala ei a ia, ne maua foki ei ne ana tama‵liki katoa a te tulaga agasala. (Faitau te Loma 5:12) E mafai o fakatusa te tulaga tenā ki se kāpa tao falaoa. Kafai e ‵koko te kāpa, se a te mea e tupu ki falaoa katoa kolā e tao i ei? Ka isi faeloa se koga ‵koko i ei, io me se koga sē ‵lei katoatoa i ei. E penā foki eiloa a tino katoa, ne maua ne latou se “koga ‵koko,” ko tena uiga, se tulaga sē ‵lei katoatoa mai i a Atamu. Tenā eiloa te pogai e gasolo aka ei o ma‵tua kae ‵mate a tino.—Loma 3:23.

8, 9. (a) Ne toa atu pefea Satani ki te Atua? (e) Kaia ne seki tamate fakavave ei ne te Atua a tino ‵teke konā?

⁸ I te taimi ne fai ei ne Satani ke agasala a Atamu mo Eva ki te Atua, ne takitaki atu eiloa ne ia te ‵tekeatuga tenā. Ne  ‵teke atu a ia ki te pulega a Ieova. E pelā me ne fai atu penei a Satani: ‘E masei te pulega a te Atua. Ko ia loa ko pati loi kae e kaiū foki ma tuku mai a mea ‵lei katoa ki ana tino. E se ‵tau o talia ne tino ke pule atu te Atua ki a latou. E mafai eiloa o fakaiku aka ne latou a mea ‵lei mo mea ma‵sei i a latou eiloa. Ka ‵lei atu latou māfai e faka‵logo mai ki taku pulega.’ Ne saga atu pefea te Atua ki pati ‵toa konā? E mafau‵fau a nisi tino me  ne ‵tau fua o tamate atu ne te Atua a tino ‵teke konā. Kae e mata, ka tali faka‵lei atu ei ki pati ‵toa a Satani? E mata, e fakamaoni atu i ei me e ‵tau eiloa o pule mai te Atua?

⁹ Ona ko Ieova se fāmasino ‵lei katoatoa, ne fakaiku aka ei ne ia ke se tamate fakavave a tino ‵teke konā. Ne fakaavanoa ne ia se taimi ke tali atu ei ki pati ‵toa a Satani i se auala fakamalie loto kae ke fakamaoni aka foki i ei me i te Tiapolo se tino loi. Tela la, ne talia ne te Atua ke ‵tu tokotasi a tino mō se vaitaimi mai lalo i te pulega a Satani. Ka suke‵suke tatou i te Mataupu e 11 o te tusi tenei e uiga ki te pogai ne talia ei ne Ieova ke fai penā mo te pogai foki ne talia ne ia se taimi leva ‵ki ke tali faka‵lei aka ei a fesili konei. Kae nei la, ke na mafaufau aka ki fesili konei: E mata, se mea ‵lei ke tali‵tonu a Atamu mo Eva ki a Satani, faitalia me ne seki fai aka eiloa ne ia se mea ‵lei mō laua? E mata, se mea ‵lei ke tali‵tonu laua me i a Ieova, telā ne tuku atu ne ia a mea ‵lei katoa ki a laua, se tino masei kae pati loi? Moi ne nofo atu koe i konā, ne a au mea ka fai?

10. E mafai pefea o ‵lago atu koe ki a Ieova i te tali atu ki pati ‵toa a Satani?

¹⁰ Se mea ‵lei ke mafaufau ki fesili konei me e ‵tau foki o tali ne tatou a fesili kolā e tai ‵pau i aso nei. E tonu, e maua ne koe te avanoaga ke ‵lago atu ki a Ieova i te faiga o se tali ki pati ‵toa a Satani. E mafai o talia ne koe a Ieova e pelā me ko tou Pule kae fesoasoani atu foki ki te fakamaoniga me i a Satani se tino loi. (Salamo 73:28; Faitau te Faataoto 27:11) Se mea fakafanoanoa me ne nāi tino fua mai te fia piliona o tino i te lalolagi nei, ne fakaiku aka ne latou ke fai penā. E sae aka i ei te fesili tāua tenei, E mata, e akoako tonu mai eiloa i te Tusi Tapu me i a Satani ko te pule o te lalolagi tenei?

11, 12. (a) E fakaasi mai pefea i te fakaosoosoga o Iesu me i a Satani ko te pule o te lalolagi nei? (e) Ne a foki nisi fakamaoniga me i a Satani ko te pule o te lalolagi nei?

¹¹ Ne iloa tonu eiloa ne Iesu me i a Satani ko te pule o te lalolagi nei. I se auala fakavavega, ne fakaasi katoa atu ei ne  Satani ki a Iesu i se taimi e tasi a “malo o te lalolagi mo olotou ‵malu.” Ne fai atu ei a Satani ki a Iesu: “E avatu katoa ne au ki a koe a mea konei, manafai koe e totuli ifo o tapuaki mai ki a au.” (Mataio 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Mafaufau la ki te fesili tenei. Moi sē fai Satani mo fai te pule o malo katoa o te lalolagi nei, penei ko se fakaosoosogina tonu i ei a Iesu, i ne? Ne seki fakafiti ne Iesu a te manatu me ne pule atu eiloa a Satani ki malo katoa konei o te lalolagi. E mautinoa i ei me ne ‵tau eiloa o fakafiti ne Iesu te manatu tenā moi fai e se ko Satani te pule o malo konei.

¹² E tonu, a Ieova ko te Atua malosi katoatoa, te Atua telā ne faite ne ia te lagi mo te lalolagi. (Fakaasiga 4:11) Kae e se fai mai lele eiloa te Tusi Tapu me i a Ieova te Atua io me ko Iesu Keliso ko te pule o te lalolagi tenei. A te ‵tonuga loa, ne fakasino atu eiloa Iesu ki a Satani e pelā me ko te “pule masei o te lalolagi.” (Ioane 12:31; 14:30; 16:11) E fakasino atu foki te Tusi Tapu ki a Satani te Tiapolo e pelā me ko te “atua masei o te lalolagi nei.” (2 Kolinito 4:3, 4) Ne tusi mai te apositolo Kelisiano ko Ioane e uiga ki te tino ‵teke tenei, io me ko Satani: “Ka ko te lalolagi kātoa ko i lalo i te pule a te Tino Masei.”—1 Ioane 5:19.

13. Kaia e ‵tau ei o maua se lalolagi fou?

¹³ E gasolo aka faeloa te masei o te lalolagi i tausaga takitasi. Ko ‵fonu nei te lalolagi i kautau kolā e fakatau taua, tino pule kolā e amio fakapolitiki, faifeau amio ‵pelo, mo tino amio ma‵sei kae mata‵fatu. E fai pelā me ko se mafai eiloa o ‵fuli te lalolagi ke ‵lei atu. E fakaasi mai i te Tusi Tapu me ko pili mai te taimi telā ka ave keatea ei ne te Atua a te lalolagi masei i tena taua i Amaketo. Ka ‵fuli i ei te lalolagi tenei ki se lalolagi fou kae amiotonu.—Fakaasiga 16:14-16.

14. Ko oi ne filifili aka ne te Atua mo fai te Pule i Tena Malo, kae ne ‵valo mai pefea te mea tenei?

¹⁴ Ne filifili aka ne Ieova te Atua ke fai a Iesu Keliso mo fai te Pule i Tena Malo faka-te-lagi, io me ko tena pulega. Ne  ‵valo mai te Tusi Tapu i aso mua loa penei: “E isi se tamaliki ko fanau! Se tamaliki tagata tenei ko aumai ki a tatou! Ko ia ka fai mo takitaki o tatou. Ka fakaigoa a ia ko te . . . Pelenise o te Filemu. A tena malosi fakatupu e gasolosolo eiloa o lasi; a tena malo ka tumau faeloa i ei te filemu.” (Isaia 9:6, 7) Ne akoako ne Iesu ana soko ke ‵talo atu e uiga ki te malo tenei: “Ke oko mai tou Malo, ke fai te mea e loto koe ki ei i lalo nei, e pelā mo te faiga i te lagi.” (Mataio 6:10) E pelā mo te mea ka lavea fakamuli atu ne tatou i te tusi tenei, ko pili eiloa o ave keatea ne te Malo o te Atua a malo katoa o te lalolagi tenei, kae ka pule mai fua tena Malo. (Faitau te Tanielu 2:44) Ka takitaki atu ei tatou ne te Malo o te Atua ki te lalolagi palataiso.

15. Se a te “lalolagi fou”?

¹⁵ E fakatalitonu mai te Tusi Tapu ki a tatou, penei: “Ka ko te Atua, ko oti ne folafola mai ne ia te lagi fou mo te lalolagi fou, e ‵nofo i ei a te amiotonu, kae tenei eiloa e fakatali‵tali tatou ki ei.” (2 Petelu 3:13; Isaia 65:17) I nisi taimi e fakasino atu te Tusi Tapu ki tino kolā e ‵nofo i te lalolagi, māfai e fakaaogā te pati ko te “lalolagi.” Tela la, a te “lalolagi fou” kae amiotonu, ko te potukau o tino kolā e fiafia ki ei te Atua.

16. Se a te meaalofa sē fuafuagina mai te Atua mō tino kolā e fiafia a ia ki ei, kae ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ke maua ei te mea tenā?

¹⁶ Ne folafola mai a Iesu me kafai ko oko mai te lalolagi fou, ka maua eiloa ne tino kolā e talia ne te Atua a te meaalofa ko te “ola se gata mai.” (Maleko 10:30) Fakamolemole, ‵suke ki te Ioane 3:16 mo te Ioane 17:3, kae faitau ki pati a Iesu e uiga ki mea kolā e ‵tau o fai ne tatou ke maua ei te ola se-gata-mai. Kae ke onoono nei koe ki fakamatalaga i te Tusi Tapu e uiga ki fakamanuiaga kolā ka maua ne tino. Ko tino kolā e talia ke maua ne latou te meaalofa gali tenā mai te Atua, i te lalolagi palataiso telā ko pili mai.

17, 18. E mafai pefea o mautinoa i a tatou me ka maua eiloa te filemu mo te tokagamalie i koga katoa o te lalolagi nei?

¹⁷ Ka ‵galo atu katoa a amioga ma‵sei, taua, amioga  solitulafono, mo fakasauāga. “E se toe leva nei, ka ‵galo atu ei a tino amio ma‵sei . . . Ka ko latou kolā e loto malalo, ka fai mo latou te fenua.” (Salamo 37:10, 11) Ka maua i ei te filemu me ka ‘fakagata ne te Atua a taua i te lalolagi kātoa.’ (Salamo 46:9; Isaia 2:4) Kae ka “tupu olaola te amiotonu i tena olaga kātoa, mo te manuia [filemu] ke tumau eiloa i a ia, pelā mo te masina e tumau faeloa tena maina”—ko tena uiga ka tumau eiloa te filemu tenā ki te se-gata-mai!—Salamo 72:7.

¹⁸ Ka tokagamalie a olaga o tino kolā e tapuaki atu ki a Ieova. Ne tokagamalie eiloa a olaga o te kau Isalaelu, i taimi ne tusi ei te Tusi Tapu, māfai ne faka‵logo latou ki te Atua. (Levitiko 25:18, 19) Ko tafaga la te gali māfai ko maua ne tatou te tokagamalie tenā i te Palataiso!—Faitau te Isaia 32:18; Mika 4:4.

19. Kaia e iloa ei ne tatou me ka malaku eiloa a meakai i te lalolagi fou a te Atua?

¹⁹ Ka se toe ai se ogegā meakai. Ne usu mai te faisalamo, penei: “Ke fakamaumea te fenua i saito; ko mauga foki ke ‵fonu i fuagālakau.” (Salamo 72:16) Ka fakamanuia ne Ieova te Atua ana tino amio‵tonu, kae ka “fua mai eiloa ne te laukele ona taukai.”—Salamo 67:6.

20. Kaia e mafai ei o tali‵tonu tatou me ka fai te lalolagi kātoa mo fai se palataiso?

²⁰ Ka fai te lalolagi kātoa mo fai se palataiso. Ka faka‵tu a fale ‵fou kae ‵toki a fatoaga ‵fou i koga kolā ne fai valevale ne tino agasala. (Faitau te Isaia 65:21-24; Fakaasiga 11:18) Ka faka‵solo malielie atu a koga o te lalolagi kolā ko fai pelā me se palataiso ke oko eiloa ki te taimi ko fai ei te lalolagi kātoa mo fai se koga gali telā e uke a meakai i ei e pelā eiloa mo te fatoaga ko Etena. Kae ka se mafai eiloa o fakatamala te Atua o ‘tuku mai a mea e lava mō tino kae fakamalie ne ia olotou manakoga.’—Salamo 145:16.

21. Se a te mea e fakaasi mai i ei me ka fealofani a tino mo manu?

²¹ Ka fealofani a tino mo manu. Ka ‵kai fakatasi a manu fe‵kai mo manu ‵lata. Ka se mataku foki se tamā tamaliki i manu kolā e fakama‵taku i aso nei.—Faitau te Isaia 11:6-9; 65:25.

22. Ne a mea ka ‵tupu ki ma‵saki?

 ²² Ka fakaseai atu a ma‵saki. E pelā me ko te Pule o te Malo faka-te-lagi o te Atua, ka faka‵lei aka ne Iesu a ma‵saki i se auala tai lasi atu i lō te mea ne fai ne ia i te taimi ne nofo mai ei a ia i te lalolagi nei. (Mataio 9:35; Maleko 1:40-42; Ioane 5:5-9) “Ka seai eiloa se tino i luga i te ‵tou fenua e tagi i a ia e masaki.”—Isaia 33:24; 35:5, 6.

23. Kaia e fakafiafia ei ki ‵tou loto a te toe‵tuga?

²³ Ka toe faka‵tu mai a tino pele kolā ko ‵mate mo te fakamoemoega ke se toe ‵mate latou. Ka toe faka‵tu mai ki te ola a tino katoa kolā ko ‵moe i te mate kae e fia masaua ne te Atua. A te ‵tonuga loa, a “tino ‵lei mo tino sē ‵lei, ka faka‵tu mai katoa mai te mate.”—Galuega 24:15; faitau te Ioane 5:28, 29.

24. E pefea ou lagonaga e uiga ki te ola i te lalolagi Palataiso?

²⁴ Ko se faka‵tau eiloa i te ‵gali o mea kolā ka oko mai ki tino kolā e fia fakamasani atu ki te ‵tou Atua, ko Ieova, kae tavini atu foki ki a ia! Ne fakasino atu eiloa a Iesu ki te Palataiso tenā, i te taimi ne tauto atu ei a ia ki te tagata amio masei telā ne ‵mate fakatasi mo ia: ‘Ka fakatasi taua i te Palataiso.’ (Luka 23:43) Se mea tāua ‵ki ke momea aka te ‵tou iloaga e uiga ki a Iesu Keliso me ka aumai eiloa ne ia a fakamanuiaga katoa konei.