1, 2. (a) Nĩkĩ kwĩthĩwa wĩsĩ syĩtwa ya mũndũ wĩ nguma kũyonanasya kana nũmwĩsĩ? (b) Nĩkĩ Yesũ ndesĩkĩwe nesa?

KWĨ andũ aingĩ kũũ nthĩ me nguma. Amwe nĩmesĩkĩwe mũno ndũanĩ syoo, mĩsyĩ mĩnene, kana nthĩ yoo. Angĩ nĩmesĩkĩwe nthĩ yonthe. Ĩndĩ kwĩthĩwa wĩsĩ syĩtwa ya mũndũ wĩ nguma kũyonanasya kana nũmwĩsĩ nesa. Kũyonanasya kana nĩwĩsĩ maũndũ make ma kĩnthĩnĩ na ũndũ we ũilye.

² Andũ aingĩ nthĩ yonthe nĩmesĩ ũndũ mũna ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto o na kau aĩ thayũ myaka 2,000 mĩvĩtu. Ĩndĩ aingĩ mayĩsĩ nesa Yesũ aĩ ũũ. Amwe maasya aĩ o mũndũ mũseo. Angĩ maasya aĩ mwathani o ta athani ala angĩ. O na angĩ maĩkĩĩaa kana Yesũ nĩ Ngai na nĩwaĩle kũthaithwa. We Yesũ nĩwaĩle kũthaithwa?

3. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwaku kũmanya w’o ĩũlũ wa Yesũ?

³ Nĩ ũndũ wa vata kwaku kũmanya ũla w’o ĩũlũ wa Yesũ. Nĩkĩ? Nũndũ Mbivilia yaasya atĩĩ: ‘Na thayũ ũtathela nĩw’o ũũ, nĩ kana makũmanye we Ngai ũla wa w’o weka, na ũla wamũtũmie, nake nĩ Yesũ Klĩsto.’ (Yoana 17:⁠3) Ĩĩ, kũmanya w’o ĩũlũ wa Yeova Ngai na Yesũ Klĩsto nĩkũtonya kũtuma tũkwata thayũ ũtathela valatisonĩ kũũ nthĩ. (Yoana 14:⁠6) Yesũ nĩwoonanisye ngelekany’o nzeo ya ũndũ twaĩle kwĩkala na ũndũ twaĩle kwĩkalany’a na andũ ala angĩ. (Yoana 13:​34, 35)  Nthĩnĩ wa kĩlungu kya mbee ĩvukunĩ yĩĩ tweemanyĩisye w’o ĩũlũ wa Ngai. Yu eka twĩmanyĩsye ũndũ Mbivilia yo ĩmanyĩasya ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto.

4. Masyĩtwa aa “Masia” na “Klĩsto” ũalyũlo wamo nĩ mwaũ?

⁴ Tene mũno mbee wa Yesũ atanasyawa, Mbivilia nĩyathanie ĩũlũ wa kũka kwa Masia kana Klĩsto atũmĩtwe nĩ Ngai. Ũalyũlo wa masyĩtwa ma ũnene “Masia” (kwa kĩthyomo kya Kĩevelania) na “Klĩsto” (kwa kĩthyomo kya Kĩngiliki) nĩ “Mwĩtĩkĩw’a Mauta.” Mwĩtĩkĩw’a Mauta ũsu aĩ anewe kĩvĩla kya ĩũlũ mũno.  Tũkeemanyĩsya mũno ĩũlũ wa kĩanda kya mwanya kya Masia ĩũlũ wa kwĩanĩsya watho wa Ngai ilungunĩ ingĩ ĩvukunĩ yĩĩ. O na tũkeemanyĩsya ĩũlũ wa moathimo ala Yesũ ũtonya kũtũetee ũmũnthĩ. Ĩndĩ mbee wa Yesũ atanasyawa no nginya aingĩ methĩwe maseng’aa ĩũlũ wa, ‘Nũũ ũkatw’ĩka Masia?’

5. Nĩ kyaũ amanyĩw’a ma Yesũ wa Nasaleti meesĩ nesa vyũ ĩũlũ wake?

⁵ Amanyĩw’a ma Yesũ wa Nasaleti nĩmeesĩ nesa vyũ kana we aĩ Masia ũla wathanĩtwe. (Yoana 1:41) Ũmwe wa amanyĩw’a make weetawa Simoni Vetelo eeie Yesũ ũtheinĩ atĩĩ: “We nue Klĩsto.” (Mathayo 16:16) Nĩ kyaũ kyaĩkĩĩthisye amanyĩw’a asu? O naitũ tũtonya kũĩkĩĩa ata kana kwa w’o Yesũ nĩwe Masia ũla wathanĩtwe?

6. Elesya ngelekany’o ya ũndũ Yeova ũmatetheesye ala me na mũĩkĩĩo kũmũmanya Masia nesa.

⁶ Athani ma Ngai ala maĩ thayũ mbee wa Yesũ atemũsyae mathanie maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Masia. Maũndũ asu maĩ ma kũtetheesya andũ kũmũmanya Masia. Kwa ngelekany’o, twasye nĩweewa ũthi ũlatye mũndũ ũtaamwona kĩwanzanĩ kya mbasi kana kya ngalĩ ya mwaki kana o kya ndeke. Nĩ kenda ũmũmanye-ĩ, tyo nginya ũelew’e ũndũ ũilyĩ? O ta ũu Yeova nĩwawetie kwĩsĩla athani make Mbivilianĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa ũndũ Masia waĩ eke na maũndũ ala maĩ mamũkwate. Kwĩanĩa kwa mawathani asu kwaĩ kũmatetheesye ala maĩ na mũĩkĩĩo mamũmanye nesa.

7. Mawathani elĩ ala meanĩie ĩũlũ wa Yesũ nĩ meva?

⁷ Sisya ngelekany’o ilĩ. Myaka mbee wa 700 Yesũ atanamba kũsyawa, mwathani Mika athanie kana ũla Ũmwe wathaniwe akasyaĩwa Mbethileemu, mũsyĩ mũnini wa Yutia. (Mika 5:⁠2) We Yesũ asyaĩwe va? Asyaĩwe mũsyĩ o ũsu! (Mathayo 2:​1, 3-9) Na ĩngĩ, myaka mingĩ mbee wa Yesũ atanasyawa, wathani wa Ndanieli 9:⁠25  wawetete ĩũlũ wa mwaka ũla Masia waĩ aumĩle. Aĩ aumĩle mwaka wa 29 Ĩ.Y. * Kwĩanĩa kwa mawathani asu kũĩkĩĩthasya kana Yesũ nĩwe Masia ũla wathanĩtwe.

8, 9. Nĩ kyaũ kyaĩkĩĩthisye kana Yesũ nĩwe Masia ĩvinda yĩla wavatisawa?

⁸ Ũĩkĩĩthyo ũngĩ kana Yesũ nĩwe Masia woonekie mwaka wa 29 Ĩ.Y. Mwaka ũsu nĩw’o Yesũ waendie kũvatiswa nĩ Yoana Mũvatisi Ũsĩnĩ wa Yolotani. Yeova nĩwatavĩtye Yoana wonany’o ũla wĩtuma amũmanya Masia. Yoana nĩwoonie wonany’o ũsu yĩla Yesũ wavatisiwe. Mbivilia yaasya ũũ nĩw’o kweethĩiwe: “Ĩtina wa kũvatiswa Yesũ nĩwambatie o mĩtũkĩ kuma kĩw’ũnĩ; na sisya! matu mavingũka, na oona veva mũtheu wa Ngai ũtheete ta ĩvũĩ ĩũlũ wake. Sisya! Na kwaĩ wasya kuma ĩtunĩ ũla waisye: ‘Ũũ nĩ Mwana wakwa mwendwa, ũla nĩmwĩtĩkĩlĩte.’ ” (Mathayo 3:​16, 17, NW) Yoana amina kwona na kwĩw’a maũndũ asu, ndaaĩthĩwa na nzika kana Yesũ atũmĩtwe nĩ Ngai. (Yoana 1:​32-34) Ĩvinda yĩu Yesũ wetĩkĩiw’e veva wa Ngai, kana vinya wa wĩki wa Ngai, nĩw’o watw’ĩkie Masia, kana Klĩsto, ũla ũnyuvĩtwe atw’ĩke Mũtongoi kana Mũsumbĩ.​—⁠Isaia 55:⁠4.

⁹ Kwĩanĩa kwa wathani wa Mbivilia na ũkũsĩ wa Yeova Ngai mwene nĩ maũndũ monanasya nesa vyũ kana Yesũ nĩwe Masia ũla wathanĩtwe. Ĩndĩ Mbivilia nĩsũngĩĩte makũlyo aa angĩ elĩ na mavata ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto: We aumie va, na we ailyĩ ata?

10. Mbivilia ĩmanyĩasya ata ĩũlũ wa wĩkalo wa Yesũ mbee wa atanoka kũũ nthĩ?

¹⁰ Mbivilia ĩmanyĩasya kana Yesũ ekalaa ĩtunĩ mbee  wa atanoka kũũ nthĩ. Mika athanie kana Masia akasyaĩwa Mbethileemu na kumĩla kwake nĩ “kuma ĩvinda ya tene.” (Mika 5:⁠2) Mavinda maingĩ Yesũ mwene nĩwaisye kana ekalaa ĩtunĩ mbee wa atanasyawa kũũ nthĩ ta mũndũ. (Yoana 3:13; 6:​38, 62; 17:​4, 5) E kũu ĩtunĩ, Yesũ aĩ na mũamba mũseo vyũ na Ngai.

11. Mbivilia yonanasya ata kana Yesũ nĩwe Mwana wa vata vyũ wa Yeova?

¹¹ Yesũ nĩwe Mwana wa vata vyũ wa Yeova, na vena itumi nzeo. We etawa “mũsyawa ũla wĩ mbee wa syũmbe syonthe,” nũndũ nĩwe woombiwe mbee nĩ Ngai. * (Akolosai 1: ​15) Ũndũ ũngĩ ũtumaa Yesũ ethĩwa e wa vata kwa Ngai nĩkwĩthĩwa nĩwe “Mwana mũsyawa weka wake.” (Yoana 3:​16, NW) Ũu nĩkwasya kana nowe e weka woombiwe nĩ Ngai mwene. Yesũ no we e weka watũmĩiwe nĩ Ngai nthĩnĩ wa kũmba syĩndũ ila ingĩ syoonthe. (Akolosai 1:​16) Na ĩngĩ Yesũ etawa “ĩla Ndeto.” (Yoana 1:​14) Ũu wonanasya kana nĩwaneenaa vandũ va Ngai aitavya alaĩka na andũ ũndũ Ngai ũnũkwasya.

12. Twĩsĩ ata kana Mũsyawa ũla wĩ mbee ndeanene na Ngai?

¹² Mũsyawa ũla wĩ mbee nĩwĩanene na Ngai tondũ andũ amwe maĩkĩĩaa? Ũu tiw’o Mbivilia ĩmanyĩasya. O tondũ twoona Mwana ũsu nĩwoombiwe. Kwoou e mwambĩlĩlyo ĩndĩ Yeova Ngai nde mwambĩlĩlyo kana mũminũkĩlyo. (Savuli 90:⁠2) Yesũ Mwana mũsyawa weka wa Ngai ndaaĩsa o na ĩndĩĩ kũsũanĩa ĩũlũ wa kwĩthĩwa eanene na Asa wake. Mbivilia ĩmanyĩasya kana Asa nĩ mũnene kwĩ Mwana. (Yoana 14:28;  1 Akolintho 11:⁠3) Yeova weka nĩwe “Mwene Vinya W’onthe.” (Mwambĩlĩlyo 17:⁠1) Kwoou vaiĩ ũngĩ meanene. *

13. Mbivilia yonanasya ata yĩla ĩkũmwĩta Yesũ “mũvw’ano wa Ngai ũtonekaa”?

¹³ Yeova na Mũsyawa wake ũla wĩ mbee matwĩe vamwe myaka mbilioni mbingĩ mbee wa matu na nthĩ kũmbwa. Nĩmendanĩte mũno vyũ! (Yoana 3:35; 14:31) Mwana ũsu mwendwa ailye ta Asa wake. Kĩu nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩmwĩtaa “mũvw’ano wa Ngai ũtonekaa.” (Akolosai 1:​15) O tondũ mwana wĩthĩawa avw’anene na ĩthe wake kwa nzĩa mbingĩ, Yesũ e ndaĩa iilyĩ sya Asa wake.

14. Mwana mũsyawa weka wa Yeova ookie kũsyawa ta mũndũ kũũ nthĩ ata?

¹⁴ Mwana mũsyawa weka wa Yeova eeyumisye kuma ĩtunĩ na ooka kũũ nthĩ kwĩkala ta mũndũ. Ĩndĩ kwaĩ kũtonyeka ata kyũmbe kya veva kũsyawa ta mũndũ? Yeova eekie kyama nĩ kana Yesũ asyawe ta mũndũ. Athamisye thayũ wa Mũsyawa wake ũla wĩ mbee kuma ĩtunĩ awĩkĩa ĩvunĩ ya mwĩĩtu Mũũyuti weetawa Meli. Vayaĩ ĩthe wa kĩmũndũ. Kwoou Meli asyaie mwana mwĩanĩu na amwĩta Yesũ.​​—⁠Luka 1:​30-35.

15. Nĩkĩ nĩtũtonya kũmũmanya Yeova nesa kwĩsĩla vala ve Yesũ?

¹⁵ Maũndũ ala Yesũ wawetie na weekie nĩmatumaa tũmũmanya nesa. Kwĩsĩla vala ve Yesũ nĩtũtonya kũmũmanya Yeova nesa. Ũu nũtonyeka nĩkwĩthĩwa Mwana ũsu nũvw’anene na Asa wake nesa vyũ. Kĩu nĩkyo kyatumie Yesũ amwĩa ũmwe wa amanyĩw’a make atĩĩ: “Ũla wambonie nĩwamwonie Asa.” (Yoana 14:⁠9) Mavuku ana ma Mbivilia metawa Ũvoo Mũseo ala nĩ Mathayo,  Maliko, Luka, na Yoana, nĩmatũtavĩtye ĩũlũ wa thayũ wa Yesũ Klĩsto na maũndũ ala weekie na ndaĩa syake.

16. Yesũ amanyĩasya mũno mũno ĩũlũ wa ũvoo mwaũ, na ũvoo ũsu waĩ waũ?

¹⁶ Yesũ aĩ “Mũmanyĩsya” weesĩkĩwe nesa. (Yoana 1:38; 13:13) We amanyĩasya ũvoo mwaũ? Amanyĩasya mũno mũno ĩũlũ wa “ũvoo mũseo wa ũsumbĩ,” kana Ũsumbĩ wa Ngai. Ũsumbĩ wa Ngai nĩ silikalĩ ya ĩtunĩ ĩla ĩkasumbĩka ĩũlũ wa nthĩ yonthe na kũetee andũ ala ewi moathimo matakathela. (Mathayo 4:23) Ũvoo ũsu waumĩte kwaũ? Yesũ aisye atĩĩ: “Ũmanyĩsyo wakwa ti wakwa, ĩndĩ nĩ wa ũla wandũmie,” nake nĩ Yeova. (Yoana 7:​16) Yesũ nĩweesĩ kana Asa wake nĩwendaa andũ mew’e ũvoo mũseo wa ũsumbĩ. Tũkeemanyĩsya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai na maũndũ ala ũkeka Kĩlungunĩ kya 8.

17. Yesũ amanyĩĩasya va, na nĩkĩ waĩ na ũthangaau wa kũthi kũndũ kũu kwonthe aimanyĩsya?

¹⁷ Yesũ amanyĩĩasya va? Amanyĩĩasya kĩla vandũ vaĩ andũ ta ndũanĩ, mĩsyĩnĩ mĩnene, sokonĩ, na mĩsyĩ kwa andũ. Ndeteelaa andũ moke vala ũĩ ĩndĩ aendaa vala maĩ. (Maliko 6:56; Luka 19:​5, 6) Nĩkĩ Yesũ waĩ na ũthangaau wa kũthi kũndũ kũu kw’onthe aimanyĩsya na kũtavany’a? Nũndũ kũu kwaĩ kwenda kwa Ngai. Ĩvinda yonthe Yesũ eekaa kwenda kwa Asa wake. (Yoana 8:​28, 29) Ĩndĩ aĩ na kĩtumi kĩngĩ kyatumaa atavany’a. Yesũ nĩwamew’ĩaa tei andũ ala woonaa. (Mathayo 9:​35, 36) Atongoi ma ndĩni ala maĩle kũmamanyĩsya ũla w’o ĩũlũ wa Ngai na ieleelo syake maĩ maekete kwĩka ũu. Yesũ nĩweesĩ kana andũ maĩ na mea ma kwĩw’a ũvoo wa Ũsumbĩ.

18. Nĩ ndaĩa syĩva sya Yesũ ikwendeeasya mũno?

¹⁸ Yesũ aĩ tei na ĩnee na nĩwathĩnĩkĩaa andũ. Kwoou andũ nĩmeew’aa meanĩwe me vamwe nake. O na syana  nĩsyeew’aa syĩmbĩanĩe syĩ vamwe nake. (Maliko 10:​13-16) Yesũ ndaĩ na wendeesyo. Nĩwamenete maũndũ mate malũngalu na sila ũte wa katĩ. (Mathayo 21:​12, 13) O na kau ĩvinda yĩu aka nĩmavũthaw’a, Yesũ nĩwamanengaa ndaĩa. (Yoana 4:​9, 27) Yesũ nĩweenyivĩtye kwa w’o. Ĩvinda yĩmwe nĩwathambisye atũmwa make maaũ, o na kau wĩa ũsu woonekaa wĩ wa athũkũmi ala me nthĩ vyũ.

19. Nĩ ngelekany’o yĩva yonanasya kana Yesũ nĩwathĩnĩkaa mũno nũndũ wa mavata ma andũ?

¹⁹ Yesũ nĩwathĩnĩkaa mũno nũndũ wa mavata ma andũ. Ũu nĩwoonekie nesa yĩla weekie syama sya ũvosya na vinya wa veva wa Ngai. (Mathayo 14:14) Kwa ngelekany’o, mũndũ wawaĩte mangũ nĩwookie vala ve Yesũ na amwĩa: “Ethĩwa nũkwenda, nũtonya kũnthesya.” Yesũ athĩnĩkie tawe waĩ na ũwau ũsu. Yesũ nĩwamwĩw’ĩie tei mwingĩ na atambũũkya kw’oko, amũkiita na amwĩa: “Nĩngwenda; ĩthĩwa mũtheu.” Na mũndũ ũsu  waĩ mũwau avoa! (Maliko 1:​40-42) Wĩona mũndũ ũsu ta weewie ata?

20, 21. Yesũ oonanisye ngelekany’o nzeo ata ĩũlũ wa wĩwi mũĩkĩĩku kwa Ngai?

²⁰ Yesũ oonanisye ngelekany’o nzeo vyũ ya wĩwi mũĩkĩĩku kwa Ngai. Nĩwekalile e mũĩkĩĩku kwa Asa wake mavinda onthe, o na ailewa na kũthĩnw’a. Yesũ nĩwamasindie vyũ matatwa ma Satani. (Mathayo 4:​1-11) Ĩvinda yĩmwe, andũ amwe ma kũla Yesũ wasyaĩtwe mayaamũĩkĩĩa, o na kũvikĩa masya aĩ na “ndũũka.” (Maliko 3:​21) Ĩndĩ Yesũ ndaaĩtĩkĩla mamũvĩndũe; aendeeie kwĩka kwenda kwa Asa wake. O na kau nĩwathĩniw’e na kũumwa, Yesũ aĩ na wĩting’o na ndaatata kwĩka ũndũ ũtonya kũũmĩsya ala mamũvĩngaa.​​—⁠1 Vetelo 2:​21-​23.

²¹ Yesũ ekalile e mũĩkĩĩku kũvika akw’a​​—⁠kĩkw’ũ kĩ  woo mũno mokonĩ ma amaitha make. (Avilivi 2:⁠8) Kwasũanĩa maũndũ ala woomĩĩisye mũthenya wa mũthya wa thayũ wake kũũ nthĩ. Nĩwakwatiwe, asitakĩwa ũvũngũ, asilĩlwa nĩ asili mate alũngalu, athekeewa, na athĩnw’a nĩ asikalĩ. Ambĩtwe mũtĩnĩ, avevie ya mũthya na asya: “Nĩwathela!” (Yoana 19:​30; Meko ma Atũmwa 5:30) Ĩndĩ Yesũ akw’a Asa wake wa ĩtunĩ nĩwamũthaayũkisye mũthenya wa katatũ, na asyoka thayũnĩ wa veva. (1 Vetelo 3:​18) Na asyoka ĩtunĩ ĩtina wa mĩthenya 40. Na “ekala nthĩ ngalĩ ya kw’oko kwa aũme kwa Ngai” eteele kũnengwa ũsumbĩ.​​—⁠Aevelania 10:​12, 13.

22. Kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku kũvika kĩkw’ũ Yesũ atumie tũkwata kyaũ?

²² Kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku kũvika kĩkw’ũ Yesũ atumie tũkwata kyaũ? Kĩkw’ũ kya Yesũ kyatũmie twĩthĩwa tũtonya kũkwata thayũ wa tene na tene valatisonĩ kũũ nthĩ kwĩanana na kĩeleelo kya mbee kya Yeova. Kĩlungunĩ kĩla kĩatĩĩe nĩtũkwĩmanyĩsya ũndũ kĩkw’ũ kya Yesũ kĩtonya kũtuma tũkwata thayũ ũtathela.