တၢ်နီၤဖး လွံၢ်
ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် မ့ၢ်မတၤလဲၣ်
-
ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အသနၢၣ်လီၤဆီန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
-
ကစၢ်အိၣ်ဟဲဖဲလဲၣ်.
-
ကစၢ်မ့ၢ် ပှၤဒ်လဲၣ်တဂၤလဲၣ်.
၁, ၂. (က) တၢ်သ့ၣ်ညါ ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါတဂၤန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အခီပညီတမ့ၢ် တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤနီၢ်နီၢ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ပှၤနၢ်ပၢၢ်ကီဒ်လဲၣ်.
ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါ အိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ အါမးလီၤ. တနီၤနီၤန့ၣ် အမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢ အခူအဝ့ၢ်, မ့တမ့ၢ် အထံအကီၢ်လီၤ. တနီၤနီၤစ့ၢ်ကီး ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ထဲဒၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါ ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါ တဂၤအမံၤန့ၣ် အခီပညီတမ့ၢ် တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤနီၢ်နီၢ်ဘၣ်. အခီပညီတအိၣ်လၢ နသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်လီၤဆဲး အတၢ်အိၣ်မူ တၢ်အိၣ်အသးလၢလီၢ်ခံ, ဒီးအဝဲမ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်.
၂ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ပှၤအိၣ်မူတ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ, လၢပူၤကွံာ်အနံၣ် ၂,၀၀၀ ဃၣ်ဃၣ်သနာ်က့ ပှၤအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် နၢ်ဟူဘၣ်ဝဲ ကစၢ်အဂ့ၢ် ဒိၣ်ဆံးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူး နီၢ်နီၢ်မ့ၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ် ပှၤအါဂၤနၢ်ပၢၢ်ဝဲကီလီၤ. တနီၤနီၤစံးဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ဒၣ် ပှၤအဂ့ၤတဂၤလီၤ. တနီၤစ့ၢ်ကီးစံးဝဲလၢ မ့ၢ်ဒၣ်ဝံတဂၤလီၤ. တနီၤနီၤနာ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ယွၤဒီး ကြၢးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် အီၤန့ၣ်လီၤ. ပကြၢးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤဧါ.
၃. ဘၣ်မနုၤအဃိ အကါဒိၣ်လၢ ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်လဲၣ်.
၃ အကါဒိၣ်လၢ နကသ့ၣ်ညါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်လီၤ. လၢမနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢလံာ်စီဆှံ စံးဝဲဒ်အံၤအဃိလီၤ, “ဒီးတၢ်မူအထူအယိာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၤ, ယွၤနီၢ်နီၢ်တဂၤဃီ, ဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ နမၢလီၤအီၤန့ၣ်လီၤ.” (ယိၤဟၣ် ၁၇:၃) မ့ၢ်လီၤ, တၢ်သ့ၣ်ညါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤကစၢ်ယွၤ, ဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ်န့ၣ် ကဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်မူအထူအယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူးလီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၄:၆) အါန့ၢ်အန့ၣ်, ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်တ့ၢ် တၢ်အဒိအတဲာ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး ပကဘၣ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်, ပကဘၣ်ရ့လိာ်သးဒီး ပှၤဂၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (ယိၤယၣ် ၁၃:၃၄, ၃၅) လံာ်အံၤအတၢ်နီၤဖး အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ပကတိၤသကိး တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢဘၣ်ဃးဒီးယွၤ ဝံၤလံလီၤ. ခဲအံၤပကဆိကမိၣ်ကွၢ်သကိး လံာ်စီဆှံသိၣ်လိတၢ် အမ့ၢ်အတီလၢ ဘၣ်ဃးဒီယ့ၣ်ၡူးအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်စံးပာ် မ့းၡံအၤ
၄. မံၤလၤသၣ်ကပီၤလၢအမ့ၢ် “မ့းၡံအၤ” မ့တမ့ၢ် “ခရံာ်” န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၄ ယံာ်တ့ၢ်မးလံၤလံၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးတချုးအိၣ်ဖျဲၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်ဝဲလၢ ယွၤကပျဲလီၤပှၤတဂၤလၢအမ့ၢ် မ့းၡံအၤ မ့တမ့ၢ် ခရံာ် ကဟဲပၢၢ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. “မ့းၡံအၤ” (ဧ့ၤဘြံၤကျိာ်) ဒီး “ခရံာ်” (ဟ့းလ့ၣ်ကျိာ်) ခံမံၤလၢာ်န့ၣ် အခီပညီမ့ၢ် “ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ” န့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢတၢ်စံးပာ်အီၤအံၤ ကဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလီၤ, အခီပညီန့ၣ် ကစၢ်ယွၤကဟ့ၣ်အီၤလၢ အလီၢ်အလၤလီၤဆီန့ၣ်လီၤ. တၢ်နီၤဖးလၢ လံာ်အံၤအလီၢ်ခံတဖၣ်အပူၤ, ပကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ် ယွၤအတၢ်တိာ်ပာ် ကလၢပှဲၤထီၣ်အဂီၢ် မ့းၡံအၤ အသနၢၢ်လၢ အကါဒိၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤဒၣ်လဲၣ် ပကဘၣ်မၤလိသကိး ယ့ၣ်ၡူးကဟဲစိာ်န့ၢ်ပှၤ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတဖၣ်အဂ့ၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်, ဖဲယ့ၣ်ၡူးတချုးအိၣ်ဖျဲၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤအါဂၤအသးဒ့ဒီလၢ “မ့းၡံအၤန့ၣ် ကမ့ၢ်မတၤလဲၣ်” န့ၣ်လီၤ.
၅. ယ့ၣ်ၡူးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် နာ်အီၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤလၢ အဝဲမ့ၢ်မတၤလဲၣ်.
၅ ဖဲ ခ.န. တၢကယၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤနစၤရ့းဖိယ့ၣ်ၡူး အပျဲၣ်အဘီၣ်တဖၣ် နာ်ဝဲလၢလၢပှဲၤပှဲၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် မ့းၡံအၤလၢ တၢ်တဲဆိပာ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁:၄၁) အပျဲၢ်အဘီၣ်အကျါ တဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ် ၡံမိၣ်ပ့းတရူး စံးဝဲလိၤကတိၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် “ခရံာ် . . . လီၤ”. (မးသဲ ၁၆:၁၆) ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် တၢ်စံးပာ်မ့းၡံအၤ နီၢ်နီၢ်န့ၣ် အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်ဒီး ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ပနာ်ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၆. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိလၢ ယဟိဝၤမၤစၢၤ ပှၤတီပှၤလိၤတဖၣ် ဒ်သိးနီၤဖးဝဲ မ့းၡံအၤ ကဘၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.
၆ ယွၤအဝံလၢ အိၣ်မူတ့ၢ်ဖဲယ့ၣ်ၡူးအစိၤ တချုးတုၤတဖၣ်န့ၣ် တဲဆိပာ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ပှီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအါမးလၢ ဘၣ်ဃးဒီးမ့းၡံအၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ပှီၤလၢ အလီၤတံၢ်လီၤဆဲးတဖၣ်အံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကသ့ၣ်ညါနီၤဖး မ့းၡံအၤန့ၣ်လီၤ. ပဟ့ၣ်အဒိသ့ဒ်အံၤလီၤ– ပှၤလၢ နတထံၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ် နီတဘျီတဂၤန့ၣ် ပှၤမ့ၢ်စံးနၤလၢ နကဘၣ်လဲၤသဂၢၢ်အီၤလၢ ပှၤကညီအါအလီၢ်လၢအမ့ၢ် သိလ့ၣ်သန့, မ့တမ့ၢ် လ့ၣ်မ့ၣ်အူသန့, မ့တမ့ၢ် ကဘီယူၤသန့လီၤ. ပှၤမ့ၢ်စံးပာ်နၤ တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်တနီၤလၢ ဘၣ်ဃးဒီးပှၤအံၤန့ၣ် ကကဲထီၣ် တၢ်မၤစၢၤလၢ နဂီၢ်တမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ. ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ, တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး အါမးလၢ မ့းၡံအၤကမၤဝဲတၢ်, ဒီးအဝဲကဘၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်တၢ်န့ၣ် ယဟိဝၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ခီဖျိလၢ လံာ်စီဆှံဝံတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်လၢပှဲၤထီၣ်န့ၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါနီၤဖး ပှၤတီပှၤလိၤတဖၣ် ဖျိဖျိဖျါဖျါလၢ မ့းၡံအၤ မ့ၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
၇. ဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ် မနုၤခံမံၤ လၢပှဲၤထီၣ်ဝဲဒၣ်လဲၣ်.
၇ ဆိကမိၣ်ကွၢ်သကိး တၢ်အဒိခံမံၤအံၤတက့ၢ်. တၢတမံၤ, ပူၤကွံာ်အနံၣ် ၇၀၀ န့ၣ်ဝံမံကၤ တဲဆိပာ်ဝဲလၢ တၢ်စံးပာ်အချံအသၣ်န့ၣ် ကဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ဘၢးသလံၣ်ဟ့ၣ်, ဝ့ၢ်ဖိလၢ ကီၢ်ယူဒၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. (မံကၤ ၅:၂) ယ့ၣ်ၡူး ဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် နီၢ်နီၢ်ဖဲလဲၣ်. လၢဝ့ၢ်အဝဲန့ၢ် န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၂:၁, ၃-၉) ခံမံၤတမံၤ, ပူၤကွံာ်အနံၣ်လၢ အကယၤတဖၣ်န့ၣ်, ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ ဘၣ်တၢ်ကွဲးနီၣ်အီၤဖဲ ဒၤနံးယ့လး ၉:၂၅ န့ၣ်ပာ်ဖျါဝဲ မ့းၡံအၤ ကပၢၢ်ထီၣ် အဆၢကတီၢ်မ့ၢ်— ခ.န. ၂၉ လီၤ. * တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ, ဝံအတၢ်ကတိၤအဂၤတဖၣ် အတၢ်လၢပှဲၤထီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အုၣ်အသးလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် တၢ်စံးပာ်မ့းၡံအၤလီၤ.
ဖဲယ့ၣ်ၡူးဘျၢထံအခါ, အဝဲကဲထီၣ် မ့းၡံအၤ, မ့တမ့ၢ် ခရံာ်
၈, ၉. ယ့ၣ်ၡူးဘျၢထံအကတီၢ်န့ၣ် တၢ်အုၣ်အသးမနုၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲမ့ၢ် မ့းၡံအၤလဲၣ်.
၈ ဖဲ ခ.န. ၂၉ နံၣ်ဘူးကလၢာ်န့ၣ် တၢ်အုၣ်အသး အိၣ်ထီၣ်ကဒီးတခါလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် မ့းၡံအၤန့ၣ်လီၤ. နံၣ်အံၤန့ၣ်, မ့ၢ်နံၣ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးလဲၤဆူ ပှၤဘျၢတၢ် ယိၤဟၣ်အအိၣ်ဒီး ဒိးဘျၢအသးလၢထံဖဲ ထံကျိယၢ်ဒ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤအၢၣ်လီၤ ယိၤဟၣ်လၢ ကဟ့ၣ်အီၤတၢ်ပနီၣ်တမံၤ ဒ်သိးနီၤဖးဝဲ မ့းၡံအၤကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယိၤဟၣ် ဒိးဘျၢယ့ၣ်ၡူးလၢထံ အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ပနီၢ်အံၤလီၤ. တၢ်မနုၤကဲထီၣ်လဲၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါဝဲဒ်အံၤလီၤ– “ဒီးယ့ၣ်ၡူးဒိးဘျၢအသးဝံၤဒီး, လဲၤထီၣ်တကီၢ်ခါလၢထံကျါ, ဒီးကွၢ်ကွၢ်, မူခိၣ်အိးထီၣ်အသးလၢအဂီၢ်, ဒီးထံၣ်ယွၤအသးယုၢ်လီၤဒ် ထိၣ်လွံၢ်အသိး, ဒီးဟဲလီၤလၢအလိၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးကွၢ်ကွၢ်, တၢ်ကလုၢ်သီၣ်လီၤလၢမူခိၣ် ဒီးစံးဝဲဒၣ်, ‘အဝဲတဂၤအံၤ မ့ၢ်ယဖိခွါလၢယအဲၣ်, ဒီးဘၣ်ယသးလၢအီၤလီၤ’.” (မးသဲ ၃:၁၆, ၁၇) ယိၤဟၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်မၤအသးအံၤဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲနာ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤပျဲလီၤအီၤန့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁:၃၂-၃၄) ယွၤအသးစီဆှံ, မ့တမ့ၢ် အသဟီၣ်ဟူးဂဲၤ လူလီၤအသးလၢ ယ့ၣ်ၡူးအလိၤအနံၤန့ၣ် ကစၢ်ကဲထီၣ် မ့းၡံအၤ, မ့တမ့ၢ် ခရံာ်လီၤ, ဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ်အီၤလၢ ပှၤအခိၣ်အနၢ် မ့တမ့ၢ် စီၤပၤန့ၣ်လီၤ.—ယၡါယၤ ၅၅:၄.
၉ လံာ်စီဆှံဝံအတၢ်စံးပာ် အတၢ်လၢပှဲၤထီၣ် တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ ယဟိဝၤယွၤ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အတၢ်အုၣ်အသးန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ လိၤလိၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် တၢ်စံးပာ်မ့းၡံအၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံ စံးဆၢက့ၤဝဲ တၢ်သံကွၢ် အကါဒိၣ် ခံမံၤအံၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်လီၤ– ကစၢ်ဟဲဖဲလဲၣ်. ကစၢ်မ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်တဂၤလဲၣ်.
ယ့ၣ်ၡူးအိၣ်ဟဲဖဲလဲၣ်
၁၀. လံာ်စီဆှံသိၣ်လိဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးတချုးဟဲဆူဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ် အိၣ်မူဝဲဖဲလဲၣ်.
၁၀ လံာ်စီဆှံသိၣ်လိဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးတချုးဟဲလီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် အိၣ်မူဝဲလၢမူခိၣ်န့ၣ်လီၤ. မံကၤစံးပာ်ဝဲလၢ မ့းၡံအၤ ကဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဖဲ ဘ့ၤသလ့ဃ့ၣ် တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ ပာ်ဖျါစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ကစၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိမ့ၢ် “လၢပျၢၤလံၤလံၤ” န့ၣ်လီၤ. (မံကၤ ၅:၂) ယ့ၣ်ၡူးအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ စံးဝဲတလီၢ်လီၢ်လၢ အဝဲတချုးဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ဒ် ပှၤကညီတဂၤအသိးန့ၣ် အိၣ်မူဝဲလၢမူခိၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၃:၁၃; ၆:၃၈, ၆၂; ၁၇:၄, ၅) ဒ်ပှၤနီၢ်သးဖိလၢမူခိၣ် တဂၤအသိးန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးအိၣ်ဒီး တၢ်ရ့လိာ်သးလီၤဆီဒီး ယဟိဝၤလီၤ.
၁၁. ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ဖိခွါလၢ ယွၤပာ်လုၣ်ပာ်ပှ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၁ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် ဖိခွါလၢ ယဟိဝၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ—တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်လၢ ကဘၣ်မ့ၢ်ဒ်အံၤလီၤ. အဝဲမ့ၢ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဘၣ်တ့ အဆိကတၢၢ်အဃိ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ, “တၢ်ဘၣ်တ့ခဲလၢာ် အပှၤဝဲၢ်ကိ” လီၤ. * (ကလီးစဲ ၁:၁၅) တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤလၢ အဒုးလီၤဆီ ဖိခွါအံၤအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်မ့ၢ် “ဖိခွါအိၣ်တဂၤဃီ” လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၃:၁၆) တၢ်အံၤအဲၣ်ဒိးစံးဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် ပှၤထဲတဂၤဧိၤလၢ ကစၢ်ယွၤတ့အီၤလၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် ပှၤထဲတဂၤဧိၤလၢ ကစၢ်ယွၤသုအီၤဖဲ အတ့လီၤတၢ်အဂုၤအဂၤခဲလၢာ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. (ကလီးစဲ ၁:၁၆) တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ “တၢ်ကလုၢ်” လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁:၁၄) တၢ်အံၤ ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤလၢ အဝဲမ့ၢ်ပှၤကတိၤတၢ်လၢ ယွၤအခၢၣ်စးလီၤ, လီၤတံၢ်လၢ ကဟ့ၣ်တၢ်ကစီၣ်, ဒီးတၢ်နဲၣ်လိတဖၣ်လၢ ယွၤအပှၤနီၢ်သးဖိ ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် န့ၣ်လီၤ.
၁၂. ယွၤအဖိဝဲၢ်ကိ တဒ်သိးဒီးယွၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၂ ဒ်ပှၤတနီၤနာ်ဝဲအသိး ယွၤအဖိဝဲၢ်ကိဒီးယွၤန့ၣ် ဒ်သိးသိးဧါ. လံာ်စီဆှံတသိၣ်လိဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်. ဒ်ပပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ လံာ်အဆၢလၢမဲာ်ညါအသိး ဖိခွါမ့ၢ်ပှၤလၢ ဘၣ်တၢ်တ့လီၤအီၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖျါတြၢၤကလာ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်အခီၣ်ထံးအိၣ်န့ၣ်လီၤ, ယဟိဝၤတခီ အခီၣ်ထံးတအိၣ် အကတၢၢ်တအိၣ်ဘၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၀:၂) ဖိခွါထဲတဂၤဧိၤအံၤန့ၣ် တဂုာ်ကျဲးစၢးဝဲလၢ ကဒ်သိးသိးဒီးအပၢ်ဘၣ်. လံာ်စီဆှံသိၣ်လိဝဲ ဖျိဖျိဖျါဖျါလၢ ပၢ်န့ၣ်ဒိၣ်န့ၢ်ဖိတက့ၢ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၄:၂၈; ၁ကရံၣ်သူး ၁၁:၃) ယဟိဝၤထဲတဂၤဧိၤန့ၣ် မ့ၢ်“သ့တၢ်လၢာ်ကစၢ်ယွၤ”လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁၇:၁, ခစ) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤဒ်သိးဒီးယွၤတအိၣ်ဘၣ်. *
၁၃. လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါဝဲ ဖိခွါလၢ “မ့ၢ်ယွၤ, လၢပှၤထံၣ်အီၤတသ့ဘၣ် အက့ၢ်အဂီၤ” န့ၣ် အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၃ ယဟိဝၤဒီး အဖိဝဲၢ်ကိန့ၣ် တချုးလၢတ့လီၤဝဲ မူလၢအပှဲၤဒီးဆၣ် ဒီးဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်ဒံးဘၣ်, နံၣ်လၢအကကွဲၢ် အကထိလံၤလံၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ရ့လိာ်သး ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်လီၤ. တဂၤဒီးတဂၤ ကအဲၣ်လိာ်အသး ဆံးအါလဲၣ်! (ယိၤဟၣ် ၃:၃၅; ၁၄:၃၁) ဖိခွါသးဘိအံၤ လီၤဂာ်ဒီး အပၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ, လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါဝဲ ဖိခွါအံၤလၢ “မ့ၢ်ယွၤ, လၢပှၤထံၣ်အီၤတသ့တဂၤ အက့ၢ်အဂီၤ” လီၤ. (ကလီးစဲ ၁:၁၅) မ့ၢ်လီၤ, ပှၤကညီတဖၣ်ဒၣ်လဲာ် ဖိခွါန့ၣ် လီၤဂာ်ဒီးအပၢ်သ့လၢ ကျဲအါမံၤအသိး, ဖိခွါလၢ မူခိၣ်အံၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤ အပၢ် အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ, ဒီးအလုၢ်လၢ်သကဲာ်ပဝးလီၤ.
၁၄. ယဟိဝၤအဖိခွါ ထဲတဂၤဧိၤန့ၣ် ဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ပှၤကညီတဂၤဒ်လဲၣ်.
၁၄ ယဟိဝၤအဖိခွါ ထဲတဂၤဧိၤအံၤ ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် မူခိၣ်ဒီး ဟဲလီၤဝဲလၢဟီၣ်ခိၣ် ဒ်သိးကအိၣ်မူဝဲဒ် ပှၤကညီတဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် နကဆိကမိၣ်လၢ ‘ပှၤနီၢ်သးတဂၤန့ၣ် ဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဒ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဂၤ အသိးကသ့ဒ်လဲၣ်.’ ယဟိဝၤမၤတၢ်အံၤလၢ တၢ်လီၤလိၢ်လီၤလးလီၤ. အဝဲသုးဝဲ အဖိဝဲၢ်ကိလၢ မူခိၣ်အံၤ အသးသမူဆူ မၤရံလၢအမ့ၢ် ပှၤယူဒၤအမုၣ်ကနီၤတဂၤ အဒၢလီၢ်ပူၤလီၤ. တဒုးဘၣ်ဃးဝဲဒီး ပၢ်ပှၤကညီတဂၤဘၣ်. လၢတၢ်အံၤအဃိ, မၤရံ အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဖိခွါလၢ အလၢအပှဲၤတဂၤဒီး ကိးဝဲအမံၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်လီၤ.—လူၤကၣ် ၁:၃၀-၃၅.
ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် ပှၤဒ်လဲၣ်တဂၤလဲၣ်
၁၅. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတဲသ့လၢ ပသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ယဟိဝၤအဂ့ၢ် ခီဖျိလၢယ့ၣ်ၡူးခရံာ်န့ၣ်လဲၣ်.
၁၅ ဖဲယ့ၣ်ၡူးအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်အခါ အဝဲစံးတ့ၢ်တၢ်တဖၣ်ဒီး မၤတ့ၢ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကသ့ၣ်ညါ အဝဲအဂ့ၢ် မူာ်မူာ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤအဂ့ၢ် ခီဖျိယ့ၣ်ၡူးလီၤ. လၢမနုၤအဃိလဲၣ်. သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ဖိခွါအံၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်အပၢ် အလုၢ်လၢ်သကဲးပဝး လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်တက့ၢ်. လၢတၢ်အံၤအဃိ, ယ့ၣ်ၡူးစံးဘၣ် အပျဲၢ်အဘီၣ်တဂၤလၢ “ပှၤလၢအထံၣ်ယၤန့ၣ်, မ့ၢ်အထံၣ်လံပၢ်န့ၣ်လီၤ.” (ယိၤဟၣ် ၁၄:၉) လံာ်စီဆှံလွံၢ်ဘ့ၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ လံာ်တၢ်သးခုကစီၣ်တဖၣ်—မးသဲ, မၢ်ကူး, လူၤကၣ်, ယိၤဟၣ်—န့ၣ်ပာ်ဖျါဝဲ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အတၢ်အိၣ်မူ, အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ, အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁၆. ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကစီၣ်လၢ အကါဒိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်, ကစၢ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်န့ၣ် ဟဲဖဲလဲၣ်.
၁၆ ပှၤအါဂၤသ့ၣ်ညါယ့ၣ်ၡူးလၢ “သရၣ်”န့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁:၃၈, ခစ; ၁၃:၁၃) အဝဲသိၣ်လိဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. လီၤဆီဒၣ်တၢ်, ကစၢ်အတၢ်ကစီၣ်န့ၣ်မ့ၢ် ‘ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်’ န့ၣ်လီၤ. ယွၤအဘီအမုၢ်, မူခိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးန့ၣ်ကပၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ဒီး ပှၤလၢအိၣ်ဒီးတၢ်ဒိကနၢ်တဖၣ်အဂီၢ် ကဟဲစိာ်န့ၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ အကတၢၢ်တအိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၄:၂၃) တၢ်အံၤမ့ၢ် မတၤအတၢ်ကစီၣ်လဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူးအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ စံးဝဲဒ်အံၤလီၤ, “ယတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ, တမ့ၢ်ဘၣ်ယတၢ်ဒၣ်ယဲဘၣ်. မ့ၢ်ပှၤလၢ အမၢလီၤယၤတဂၤ အတၢ်လီၤ,” မ့ၢ်စံးတမံၤန့ၣ် မ့ၢ်ယဟိဝၤ အတၢ်ကစီၣ်န့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၇:၁၆) ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပၢ်န့ၣ်အဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် နၢ်ဟူဘၣ် ဘီမုၢ်အတၢ်သးခုကစီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်နီၤဖး ၈ အပူၤန့ၣ်, ပကမၤလိ အါထီၣ်ဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး ယွၤအဘီအမုၢ်ဒီး တၢ်န့ၣ်ကမၤဝံၤမၤကဲထီၣ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁၇. ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိတၢ်လၢ တၢ်လီၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်, ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးဂုာ်ကျဲးစၢးဟးဝ့ၤဝီၤလၢ ကသိၣ်လိ ပှၤအဂုၤအဂၤတဖၣ်လဲၣ်.
၁၇ ယ့ၣ်ၡူး သိၣ်လိတၢ်လၢ တၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်. ဖဲအထံၣ်ဘၣ်ပှၤလၢ တၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲး—ဝ့ၢ်တဖၣ်, သဝီတဖၣ်, ဖၠါပူၤ, ဒီးအဝဲသ့ၣ်အဟံၣ်တကးဘၣ် ခိခိၣ်သဝီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးတမုၢ်လၢ်လၢ ပှၤကဟဲလၢအအိၣ်ဘၣ်. ကစၢ်လဲၤဆူ အဝဲသ့ၣ်အအိၣ်လီၤ. (မၢ်ကူး ၆:၅၆; လူၤကၣ် ၁၉:၅, ၆) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးခီၣ်လၢာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီး ဂုာ်ကျဲးစၢးဝဲလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး တၢ်သိၣ်လိတၢ်အဂီၢ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢယွၤဘၣ်အသးလၢ အဝဲကမၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးမၤဝဲဒ် အပၢ်တၢ်ဘၣ်အသး ထီဘိလီၤ. (ယိၤဟၣ် ၈:၂၈, ၂၉) ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်ဒံးလၢ ကစၢ်ဘၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤဝဲတၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢ ကစၢ်သးကညီၤဝဲ ပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ အဟဲသဂၢၢ်အီၤတဖၣ် အဃိလီၤ. (မးသဲ ၉:၃၅, ၃၆) အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ကပာ်အီၤလၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်, လၢကဘၣ်သိၣ်လိအဝဲသ့ၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤဒီး ကစၢ်အတၢ်တိာ်ပာ် အဂ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် လိၣ်လၢကနၢ်ဟူဘၣ် ယွၤအဘီအမုၢ် တၢ်ကစီၣ်ဆံးအါလဲၣ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလီၤ.
၁၈. နဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးလၢ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
၁၈ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် ပှၤတဂၤလၢ သးကညီၤတၢ်ညီဒီး ပှဲၤဒီးတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်လီၤ. လၢတၢ်အံၤအဃိ ပှၤဂုၤဂၤတဖၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်မ့ၢ်ပှၤလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးကညီၤဒီး သုးဘူးသးဆူအအိၣ်ညီ န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်တဖၣ်ဒၣ်လဲာ် အိၣ်ဒီးအီၤဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်လီၤ. (မၢ်ကူး ၁၀:၁၃-၁၆) ယ့ၣ်ၡူးတကွၢ်မဲာ် တၢ်ဘၣ်. အဝဲသးဟ့ တၢ်သံၣ်သူမီၤကျာ် ဒီးတၢ်တတီတလိၤလီၤ. (မးသဲ ၂၁:၁၂, ၁၃) စိၤလၢ ပိာ်မုၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ကွၢ်တလီၤအီၤဒီး ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အခွဲးအယာ် စှၤကိာ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကစၢ်ရ့ဒီးအဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ပးကဲန့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၄:၉, ၂၇) ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ပှၤလၢ အဆီၣ်လီၤအသးနီၢ်နီၢ်လီၤ. တဘျီန့ၣ် ကစၢ်သ့ဝဲ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် အခီၣ်လီၤ, မၤဝဲဒ် ကုၢ်တဂၤအတၢ်မၤ အသိးန့ၣ်လီၤ.
ယ့ၣ်ၡူးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ဖဲအထံၣ်ပှၤလၢ တၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲး
၁၉. ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်ပှၤလၢ သ့ၣ်ညါပှၤအဂုၤအဂၤ အတၢ်လိၣ်ဘၣ် ညီကဒၣ်န့ၣ် တၢ်အဒိအတဲာ် မနုၤတဖၣ်ပာ်ဖျါဝဲလဲၣ်.
၁၉ ပှၤအဂုၤအဂၤတဖၣ် အတၢ်လိၣ်ဘၣ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါ ညီကဒၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ်, အိၣ်ဖျါဖဲဆၢကတီၢ်လၢ အဝဲမၤဘျါက့ၤ ပှၤဘၣ်ဆူးဘၣ်ဆါတဖၣ်လၢ တၢ်လီၤလိၢ်လီၤလး ခီဖျိလၢ ယွၤအသးစီဆှံ အစိကမီၤ န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၁၄:၁၄) အဒိ, ပှၤလိၤတဂ့ၤတဂၤဟဲဆူ ယ့ၣ်ၡူးအအိၣ်ဒီး စံးဝဲဒၣ်, “နသးမ့ၢ်အိၣ်လၢ နကမၤကဆှီထီၣ်က့ၤယၤဒီး, နမၤသ့လီၤ.” ဖဲန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်လဲာ် အသးဘၣ်ဒိလၢ ပှၤအံၤတူၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဆါဒီး တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်အဃိလီၤ. ဒီးယ့ၣ်ၡူးသးကညီၤအီၤ, ဒီးယူာ်ဃီၤအစု, ဒီးထိးဘၣ်အီၤ, ဒီးစံးဝဲဒၣ် “ယသးအိၣ်, မ်နကဆှီထီၣ်က့ၤတက့ၢ်.” ပှၤဆါအံၤဘျါက့ၤဝဲဒၣ်လီၤ! (မၢ်ကူး ၁:၄၀-၄၂) အဝဲအသးကမၤအသးဒ်လဲၣ်န့ၣ် နဆိကမိၣ်ကွၢ်ကသ့ဧါ.
တီတုၤအကတၢၢ်
၂၀, ၂၁. ယ့ၣ်ၡူးပာ်ဖျါဝဲ တၢ်အဒိအတဲာ်လၢ တၢ်စူၢ်ယွၤလၢ တၢ်သးတီဒ်လဲၣ်.
၂၀ ယ့ၣ်ၡူးပာ်ဖျါထီၣ် ဒိတဲာ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢ တၢ်စူၢ်ယွၤလၢတၢ်သးတီန့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်အိၣ်အသး ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ, တၢ်ထီဒါအကလုာ်ကလုာ်, တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်အကလုာ်ကလုာ် အဖီလာ်န့ၣ်အဝဲတီဒီး အပၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ်ထီဘိလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးတြီဆၢ မၤနၢၤဝဲမုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်လ့ပစီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၄:၁-၁၁) ဘၣ်တဘျီ, ယ့ၣ်ၡူးအဘုးအတံၢ်တနီၤန့ၣ် တနာ်အီၤအဃိ, အဝဲသ့ၣ် ကိးယ့ၣ်ၡူးလၢ “မ့ၢ်အပျုၢ်” လီၤ. (မၢ်ကူး ၃:၂၁) ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးတခီၣ်လုၢ်ဘၢအသးလၢ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်, ကစၢ်မၤကဒီးဒၣ် ယွၤအတၢ်မၤလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဝဲ တၢ်ကတိၤတရီတပါ, ဒီးတၢ်မၤအၢမၤသီ သနာ်က့ အဝဲတဂုာ်ကျဲးစၢးမၤဆၢက့ၤ ပှၤထီဒါအီၤတဖၣ် လ့ၤတက့ၤဘၣ်ဒီး ပာ်ဖျါဝဲ တၢ်ကီၤသူၣ်ကီၤသးန့ၣ်လီၤ.—၁ ပ့းတရူး ၂:၂၁-၂၃.
၂၁ ယ့ၣ်ၡူး ဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤလၢ ဒုၣ်ဒါအစုပူၤလၢ တၢ်ဆှူၣ်မဲာ်ကဲၤမဲာ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဆါနးနးကလဲာ် သနာ်က့ အဝဲတီတုၤအသံလီၤ. (ဖံလံးပံၤ ၂:၈) ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဒ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဂၤအသိး အဝဲဘၣ်တူၢ်တၢ်လၢ အတၢ်အိၣ်မူ မုၢ်နံၤလၢခံကတၢၢ် န့ၣ်တက့ၢ်. ဘၣ်တူၢ်ဝဲ တၢ်ဖီၣ်ဃာ်အီၤ, တၢ်ဆှိးအီၤခီဖျိလၢ ပှၤအုၣ်အသးတတီတလိၤ, စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်အအၢအသီတဖၣ် အတၢ်စံၣ်ညီၣ်, ပှၤဂီၢ်မုၢ်အတၢ်နံၤဘၣ်ဖၣ်လဲ, ဒီးသုးဖိတဖၣ် အတၢ်မၤဆူး မၤဆါနးနးကလဲာ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တၢ်ပျၤအီၤလၢ သ့ၣ်ဖျၢၣ်ထူၣ် အလိၤလၢထးဒီး သါထီၣ်အတၢ်သါလၢ ခံကတၢၢ်ဝံၤဒီး ကိးပသူထီၣ်ဝဲ “တၢ်လၢထီၣ် ပှဲၤထီၣ်လံ” န့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၉:၃၀) ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးသံဝံၤ သၢသီတသီန့ၣ် ပၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ် ဒုးမူထီၣ်က့ၤအီၤလၢ နီၢ်သးတၢ်အိၣ်မူလီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၃:၁၈) ယံာ်စှၤနွံဝံၤအလီၢ်ခံ က့ၤထီၣ်ဝဲဆူ မူခိၣ်လီၤ. လၢမူခိၣ်န့ၣ် အဝဲ “ဆ့ၣ်နီၤဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအစုထွဲတခီ” ဒီးအိၣ်ခိးဝဲလၢ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ စီၤပၤအစိအကမီၤ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၁၂, ၁၃.
၂၂. ယ့ၣ်ၡူးတီတုၤအသံအဃိ မၤလၢပှဲၤထီၣ်ဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂၂ ယ့ၣ်ၡူးတီတုၤအသံတစုအဃိ မၤလၢပှဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအဃိ ယဟိဝၤ အတၢ်တိာ်ပာ်အခီၣ်ထံးလၢအမ့ၢ် ပှၤကအိၣ်မူဘၣ်လီၤထူလီၤယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူးအဂီၢ် တၢ်အခွဲးအယာ် အိးထီၣ်အသးလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သ့အဂ့ၢ်န့ၣ် ပကကွၢ်သကိးလၢ တၢ်နီၤဖးလၢခံန့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 7 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်လၢ ဝံဒၤနံးယ့လး အတၢ်စံးပာ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီးယ့ၣ်ၡူး ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်အံၤန့ၣ်, ကွၢ်ဖဲ တၢ်ပိာ်ထွဲ, လံာ်ကဘျံးပၤ ၁၉၇-၉ န့ၣ်တက့ၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 11 ယဟိဝၤမ့ၢ် တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အဃိ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ပၢ်န့ၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၆၄:၈) ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ် ပှၤလၢယွၤတ့လီၤအီၤအဃိ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ယွၤအဖိခွါလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ ပှၤနီၢ်သးအဂၤတဖၣ်ဒီး ပှၤကညီအၤဒၣ် ဒၣ်လဲာ်ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ယွၤအဖိခွါန့ၣ်လီၤ.—ယိၤဘး ၁:၆; လူၤကၣ် ၃:၃၈.
^ လံာ်အဆၢ. 12 တၢ်အုၣ်အသးလၢ ယွၤအဖိဝဲၢ်ကိဒီး ယွၤတဒ်သိးသိးဘၣ်န့ၣ်, ကွၢ်တၢ်ပိာ်ထွဲ, လံာ်ကဘျံးပၤ ၂၀၁-၄ တက့ၢ်.
