1, 2. (a) Aiseā e lē faapea ai a e iloa se tagata taʻutaʻua ua e iloa lelei foʻi o ia? (e) O ā talitonuga eseese e uiga iā Iesu?

E TOʻATELE tagata taʻutaʻua i le lalolagi. E lauiloa isi i o latou lava nuu, aai po o atunuu. E lauiloa isi i le lalolagi aoao. Ae e lē faapea a e iloa le igoa o se tagata taʻutaʻua, ona e iloa lelei lea o ia. E lē faapea ai ua e iloa lona talaaga ma ona uiga.

² Ua faalogo tagata i le lalolagi aoao iā Iesu Keriso, e ui ina sa soifua pe ā ma le 2,000 tausaga ua mavae. Peitaʻi ua fenuminumiaʻi le toʻatele o tagata iā Iesu. Fai mai isi, o Iesu o se tagata lelei. Ae fai mai isi o ia o se perofeta. A ua fai mai foʻi isi o Iesu o le Atua, ma e tatau ona tapuaʻi atu iā te ia. Pe e tatau ona tapuaʻi iā Iesu?

3. Aiseā e tāua ai ona e iloa le mea moni e uiga iā Ieova le Atua ma Iesu Keriso?

³ E tāua ona e iloa le mea moni e uiga iā Iesu. Aiseā? Auā ua tusia i le Tusi Paia: “O le ola e faavavau foʻi lenei, ia latou iloa oe, le Atua moni e toʻatasi, atoa ma lē na e auina mai, o Iesu Keriso.” (Ioane 17:3) Ioe, o le iloa lelei o Ieova le Atua ma Iesu Keriso, e maua ai le ola e faavavau i le parataiso i le lalolagi. (Ioane 14:6) Na faataatia foʻi e Iesu le faaaʻoaʻoga sili i le auala e ola ai, ma feagai ai ma isi. (Ioane 13:34, 35) Na tatou aʻoaʻoina i le  mataupu muamua o lenei tusi, le mea moni e uiga i le Atua. O le a tatou talanoa nei la i le aʻoaʻoga moni a le Tusi Paia e uiga iā Iesu Keriso.

4. O le ā le uiga o le faalupega po o le taʻu “Mesia” ma le “Keriso”?

⁴ A o leʻi taitai ona soifua mai Iesu, na valoia i le Tusi Paia le afio mai o le Mesia, po o le Keriso. O le faalupega po o le taʻu “Mesia” (mai se upu Eperu) ma le “Keriso” (mai se upu Eleni) o lona uiga “o Lē ua faauuina.” O le a faauuina pe filifilia Lē na folafolaina mai e le Atua i se tofiga faapitoa. O le  a tatou aʻoaʻoina atili i isi mataupu o lenei tusi, le tulaga tāua o le Mesia i le faataunuuina o folafolaga a le Atua. O le a tatou iloaina ai foʻi faamanuiaga e maua mai iā Iesu i le taimi nei. A o leʻi soifua mai Iesu, e lē taumatea na taumānatu le toʻatele ʻPo o ai le Mesia?’

5. O le ā na matuā talitonu ai soo o Iesu e uiga iā te ia?

⁵ I le uluaʻi senituri, na matuā talitonu soo o Iesu le Nasareta, o ia o le Mesia na folafola mai. (Ioane 1:41) Na taʻutino atu e Simona Peteru iā Iesu: “O oe o le Keriso.” (Mataio 16:16) Na faapefea ona mautinoa e nei soo o Iesu o le Mesia lea na folafola mai? E faapefea ona tatou iloa i aso nei, o Iesu o le Mesia na folafola mai?

6. Ia faaaʻoaʻo mai le auala na fesoasoani ai Ieova i tagata faamaoni ia iloa le Mesia.

⁶ A o leʻi taitai ona soifua mai Iesu, na faia e perofeta a le Atua le tele o valoaga e uiga i le Mesia. O nei valoaga e fesoasoani i tagata ia iloa le Mesia. O se faaaʻoaʻoga, seʻi faapea ua e alu i se nofoaga faatali pasi, po o le malae vaalele e faatali se tagata e te leʻi feiloaʻi muamua i ai. Pe lē o se mea lelei ea pe a taʻu atu e se tagata se mea e uiga i lē o loo malaga mai? Na taʻu mai foʻi e Ieova e ala i ana perofeta mea o le a faia e le Mesia, ma mea o le a oo iā te ia. O le faataunuuga o nei valoaga, o le a fesoasoani i tagata faamaoni ia iloa lelei ai le Mesia.

7. O ā ni valoaga se lua na faataunuuina iā Iesu?

⁷ Ia manatu i ni faaaʻoaʻoga se lua. Muamua, i le silia ma le 700 tausaga a o lumanaʻi ai, na valoia ai e Mika le fanau mai o le Mesia i Peteleema, o se tamaʻi aai o Iuta. (Mika 5:2) O fea na fanau ai Iesu? O Peteleema! (Mataio 2:1, 3-9) Lona lua, a o leʻi taitai ona taunuu, na valoia i le Tanielu 9:25, le tausaga o le a aliaʻi mai ai le Mesia, o le  29 T.A. * O le faataunuuga o nei valoaga ma isi valoaga, na faamaonia ai o Iesu o le Mesia na folafola mai.

8, 9. O le ā se faamaoniga i le papatisoga o Iesu e iloa ai o ia o le Mesia?

⁸ Na iai se isi faamaoniga e iloa ai o Iesu o le Mesia, lea na tupu i le faaiʻuga o le 29 T.A. O le tausaga lenā na papatiso ai Iesu e Ioane i le vai o Ioritana. Na fetalai Ieova iā Ioane, o le a ia saunia se faailoga e iloa ai le Mesia. Na vaaia e Ioane lenā faailoga i le taimi o le papatisoga o Iesu. O le tala lenei a le Tusi Paia: “Ua uma ona papatisoina Iesu, ona maliu aʻe loa lea o ia mai le vai. Faauta! ua matala mai le lagi, ma ua iloa atu ai e Ioane le agaga o le Atua e pei o se lupe ua alu ifo i ona luga. Faauta foʻi! Ua faapea mai le siʻufofoga mai i le lagi: ʻO loʻu Atalii pele lenā, o lē ua malie i ai loʻu loto.’” (Mataio 3:16, 17) Ina ua vaai ma faalogo Ioane i le mea na tupu, e leʻi toe faaluafesasi Ioane o Iesu na auina mai e le Atua. (Ioane 1:32-34) Ina ua liligi ifo le agaga paia o le Atua i luga o Iesu i le aso lenā, na avea ai loa Iesu ma Mesia po o le Keriso, o lē ua tofia e fai ma Taʻitaʻi ma Pule.—Isaia 55:4.

⁹ O le faataunuuga o valoaga o le Tusi Paia ma le taʻutinoga a Ieova le Atua, ua matuā faamaonia ai o Iesu o le Mesia na folafola mai. Peitaʻi, o loo tali foʻi e le Tusi Paia isi fesili tāua e lua e uiga iā Iesu Keriso: O fea na afio mai ai o ia? E faapeʻī ona uiga?

10. O ā fa a le Tusi Paia i le soifuaga o Iesu a o leʻi afio mai i le lalolagi?

¹⁰ Fai mai le Tusi Paia na soifua Iesu i le lagi a o leʻi  afio mai i le lalolagi. Na valoia e Mika o le a fanau mai le Mesia i Peteleema, ma na soifua o ia “mai anamuā.” (Mika 5:2) Na fetalai Iesu i le tele o taimi, na soifua o ia i le lagi a o leʻi fanau mai o se tagata. (Faitau le Ioane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Na iai se faiā faapitoa a Iesu ma Ieova a o soifua Iesu o se tino agaga i le lagi.

11. Ua faapefea ona faaalia i le Tusi Paia o Iesu o le Alo pele o Ieova?

¹¹ E iai māfuaaga lelei ua avea ai Iesu ma Alo pele o Ieova. Ua taʻua Iesu “o le ulumatua o foafoaga uma,” ona o ia o le amataga o mea na faia e le Atua. * (Kolose 1:15) E iai se isi māfuaaga e faapitoa ai lenei Alo. O ia o le “Atalii e toʻatasi.” (Ioane 3:16) O lona uiga, e na o Iesu lava na faia toʻatasi e le Atua. E na o Iesu foʻi na faaaogā e le Atua ina ua Ia faia isi mea uma lava. (Kolose 1:16) Ua taʻua foʻi Iesu o “le Upu.” (Ioane 1:14) O lona uiga, o ia o le fofoga fetalai a le Atua e fofogaina atu feʻau ma poloaʻiga a le Atua i isi o ona atalii, o agelu ma tagata.

12. E faapefea ona tatou iloa e lē tutusa le Alo ulumatua ma le Atua?

¹² Pe e tutusa le Alo ulumatua ma le Atua, e pei ona talitonu i ai isi? E lē o le aʻoaʻoga lenā a le Tusi Paia. E pei ona tatou iloa mai le palakalafa ua teʻa, na faia e le Atua le Alo. O lona uiga e iai lona amataga, a o Ieova le Atua e leai sona amataga po o sona gataaga. (Salamo 90:2) E leʻi manatu Iesu e tutusa o ia ma lona Tamā. E manino le aʻoaʻoga a le Tusi Paia, e sili atu le Tamā i lo le Alo. (Faitau le Ioane 14:28; 1 Korinito 11:3) E  na o Ieova “o le Atua, o Lē e ona le malosi uma lava.” (Kenese 17:1) E leai se tasi e tutusa ma ia. *

13. O le ā le uiga o le tala a le Tusi Paia o le Alo “ua foliga i le Atua e lē vaaia”?

¹³ Ua leva ona mafuta vavalalata Ieova ma lona Alo ulumatua, a o leʻi taitai ona faia le lagi ma le lalolagi. Maʻeu le alofa o le tasi mo le isi! (Ioane 3:35; 14:31) E soo lelei le Alo faapelepeleina lenei i lona Tamā. O le pogai lea ua fai mai ai le Tusi Paia, o le Alo “ua foliga i le Atua e lē vaaia.” (Kolose 1:15) Ioe, e pei ona soo se atalii i lona tamā, e faapena foʻi ona faaalia e lenei Alo i le lagi uiga o lona Tamā.

14. Na faapefea ona fanau mai le Alo e toʻatasi o Ieova o se tagata?

¹⁴ Na finagalo malie le Alo e toʻatasi o Ieova, e tuua le lagi ae afio mai i le lalolagi e soifua ai o se tagata. Ae atonu e te taumānatu, ʻE faapefea ona fanau mai se tino agaga e avea ma tagata?’ Sa faia e Ieova se vavega. Na ia aumaia le soifua o lona Alo ulumatua mai le lagi, ma tuu i le manava o Maria le taupou Iutaia. E leai se tamā i le lalolagi na aafia i lenei gaoioiga. Na fanaua e Maria se tamatane lelei atoatoa ma faaigoa iā Iesu.—Luka 1:30-35.

15. Aiseā e mafai ai ona tatou iloa lelei Ieova e ala iā Iesu?

¹⁵ E mafai ona tatou iloa lelei Iesu, ona o ana fetalaiga ma mea na ia faia i le lalolagi. E lē gata i lea, e mafai ona tatou iloa lelei Ieova e ala iā Iesu. Aiseā? Manatua foʻi, o Iesu o le faatusa o lona Tamā. O le pogai lea na fetalai ai Iesu i ona soo: “O lē ua vaai mai iā te aʻu, ua vaai foʻi o ia i le Tamā.” (Ioane 14:9) E tele faamatalaga  i le soifuaga, galuega ma uiga o Iesu Keriso i tusi o Mataio, Mareko, Luka ma Ioane.

16. O le ā na taulaʻi i ai le feʻau a Iesu, ma o ai na maua mai ai ana aʻoaʻoga?

¹⁶ Na lauiloa Iesu o le “Aʻoaʻo.” (Ioane 1:38; 13:13) O le ā na ia aʻoaʻo atu? Na taulaʻi atu lana feʻau i “le tala lelei o le malo” o le Atua, o se pulega i le lagi o le a pulea le lalolagi aoao, ma faaoo mai le sosia o faamanuiaga mo tagata usiusitai. (Mataio 4:23) O ai e ana lenei feʻau? Na fetalai Iesu: “O mea ua ou aʻoaʻoina atu, e lē o ni oʻu manatu, a o manatu o lē na auina mai aʻu,” o Ieova le Atua. (Ioane 7:16) Na silafia e Iesu e finagalo lona Tamā ia faalogo tagata i le tala lelei o le Malo. O le a tatou iloa atili le Malo o le Atua ma mea o le a faia e lenā Malo i le Mataupu e 8.

17. O fea na aʻoaʻo atu ai Iesu, ma aiseā na finafinau ai e aʻoaʻoina tagata?

¹⁷ O fea na aʻoaʻo atu ai Iesu? I so o se mea na iai tagata—i faoa aai, i aai tetele, i nuu, maketi po o fale o aiga. E leʻi faatalitali Iesu e ō atu tagata iā te ia. O ia na alu i tagata. (Mareko 6:56; Luka 19:5, 6) Aiseā na finafinau ai Iesu ma alu uma lona taimi e talaʻi ai ma aʻoaʻo tagata? Ona o le finagalo lea o le Atua. Na faia e Iesu i taimi uma le finagalo o lona Tamā. (Ioane 8:28, 29) Ae e iai se isi māfuaaga na talaʻi ai Iesu. Ona sa mutimutivale lona alofa mo le motu o tagata na ō atu iā te ia. (Faitau le Mataio 9:35, 36.) Na tuulafoaʻia i latou e taʻitaʻi lotu, o ē na tatau ona aʻoaʻoina i latou i upu moni a le Atua ma lona finagalo. Na silafia e Iesu e tāua tele ona faalogo tagata i le feʻau o le Malo.

18. O ā uiga o Iesu e sili ona e fiafia i ai?

¹⁸ Maʻeu le agaalofa o Iesu. Na faigofie i tagata ona faalatalata atu iā te ia, auā e agalelei o ia. E oo lava i  tamaiti na fiafia e faifaimea faatasi ma Iesu. (Mareko 10:13-16) E leʻi faailogatagata Iesu. Na ʻinoʻino o ia i mea faapiʻopiʻo ma mea lē tonu. (Mataio 21:12, 13) E ui lava e leʻi aloaʻia fafine i le taimi lenā, ae na faaaloalo Iesu iā i latou. (Ioane 4:9, 27) Na matuā agamalu Iesu. Na ia mulumuluina vae o ona aposetolo i se tasi taimi, o se gaoioiga e fai e se auauna faatauvaa.

19. O le ā se faaaʻoaʻoga e iloa ai na malamalama Iesu i manaʻoga o tagata?

¹⁹ Na malamalama Iesu i manaʻoga o tagata. E faamaonia lenā mea i vavega na ia faia e faamālōlō ai tagata, e ala i le mana o le Atua. (Mataio 14:14) O se faaaʻoaʻoga, na alu atu se tamāloa lepela ma fai atu iā Iesu: “A e finagalo i ai, e mafai lava ona e faamamā iā te aʻu.” Na malamalama lelei Iesu i le tigā ma le mafatia o lenei tamāloa. Ona o lona alofa mutimutivale, na aapa atu ai lona aao ma paʻi atu iā te ia ma fetalai atu: “Ou  te loto i ai. Inā mamā ia oe.” Na teʻa ai le lepela o le tamāloa! (Mareko 1:40-42) Seʻi manatu i faalogona o le tamāloa!

20, 21. Na faapefea ona avea Iesu ma faaaʻoaʻoga o le usiusitai ma le faamaoni i le Atua?

²⁰ O Iesu o le faaaʻoaʻoga silisili o le usiusitai ma le faamaoni i le Atua. Po o le ā lava le mea na tupu ma puapuaga na oo iā Iesu, ae na faamaoni pea o ia i lona Tamā. Na matuā teena e Iesu tofotofoga a Satani. (Mataio 4:1-11) Na iai le taimi na lē talitonu ai nisi o le aiga o Iesu iā te ia, ma latou fai atu “ua faalētonu lona mafaufau.” (Mareko 3:21) Ae e leʻi ano i ai Iesu; na faaauau ona ia faia le galuega a le Atua. E ui i tauemuga ma le faileagaina o ia, ae na pulea e Iesu ia lava ma e leʻi faatigā i ē na tetee iā te ia.—1 Peteru 2:21-23.

 ²¹ Na faamaoni Iesu e oo i lona maliu tigā i lima o ona fili. (Faitau le Filipi 2:8.) Ia manatunatu i ona mafatiaga i le aso mulimuli o lona soifuaga o se tagata. Na puʻea faapagota, tuuaʻia e molimau pepelo, taʻusalaina e faamasino piʻopiʻo, ulagia e tagata ma fasi faamoʻamoʻa e fitafita. A o faamauina i fao i le laau na faapuapuagatia ai, ma toetoe lava tō lana mānava, na alaga atu o ia: “Ua taunuu!” (Ioane 19:30) Ae i le aso lona tolu talu ona maliu Iesu, na toe faatūina ai o ia e lona Tamā o i le lagi i se tino agaga. (1 Peteru 3:18) Na toe afio aʻe o ia i le lagi ina ua mavae ni nai vaiaso, ua “nofo ai i le itu taumatau o le Atua,” ma faatalitali i le tofi tautupu.—Eperu 10:12, 13.

22. O le ā le mea na faataunuuina e Iesu ona o lona faamaoni e oo i le oti?

²² O le ā le mea na faataunuuina e Iesu ona o lona faamaoni e oo i le oti? O le maliu o Iesu ua tatala ai le avanoa mo i tatou e ola ai e faavavau i se lalolagi o le a avea ma parataiso, e pei ona sa finagalo ai le Atua i le amataga. O le a iloiloina i le mataupu o sosoo mai le tāua o le maliu o Iesu i le faataunuuina o lenei mea.