1, 2. (a) Kumbi nchifukwa wuli kuziŵa waka zina la munthu munyaki wakutchuka kuleka kung’anamuwa kuti mutimuziŵa umampha? (b) Kumbi ŵanthu ŵe ndi maŵanaŵanu ngakupambanapambana nanga pa nkhani yakukwaskana ndi Yesu?

PACHARU chapasi pe ŵanthu anandi akutchuka. Anyaki aziŵika ukongwa m’chigaŵa, m’msumba pamwenga m’charu chawu. Anyaki aziŵika ukongwa pacharu chosi chapasi. Kweni ndipuwuli, kuziŵa waka zina la munthu munyaki wakutchuka ndiku kung’anamuwa kuti mutimuziŵa umampha cha. Kung’anamuwa kuti muziŵa mbiri ndipuso vinthu vosi vakukwaskana ndi umunthu waki cha.

² Chinanga kuti pajumpha vyaka 2,000 kutuliya panyengu yo Yesu Khristu wenga pacharu, ŵanthu anandi kuzunguliya charu chosi chapasi akuvwapu vakukwaskana ndi iyu. Kweni ŵanthu anandi mbakutimbanyizgika pa nkhani yakuti Yesu wenga yani. Anyaki akamba kuti iyu wenga waka munthu wamampha. Anyaki atiti wenga mchimi. Kweni anyaki so akamba kuti Yesu ndi Chiuta ndipu titenere kumusopa. Kumbi titenere kumusopa nadi?

3. Nchifukwa wuli mukhumbika kuziŵa uneneska wakukwaskana ndi Yesu?

³ Nchinthu chakukhumbika ukongwa kuti imwi muziŵi uneneska wakukwaskana ndi Yesu. Chifukwa wuli? Nchifukwa chakuti Bayibolo likamba kuti: “Ndipu chenichi mbumoyu wamuyaya, kuti ŵanthu ŵakuziŵeni imwi, Chiuta yija muneneska ndi so Yesu Kristu mweniyo mungutuma.” (Yohane 17:3) Hinya, kuziŵa uneneska wakukwaskana ndi Yehova Chiuta ndi Yesu Khristu kungachitichitiska kuti tizisaniyi umoyu wambula kumala  mu paradayisu pa charu chapasi. (Yohane 14:6) Kweniso, Yesu wangulongo chakuwoniyapu chamampha pankhani ya mo tingajaliya kweniso kuchitiya vinthu ndi anyidu. (Yohane 13:34, 35) M’mutu wakwamba, tingusambira uneneska wakukwaskana ndi Chiuta. Sonu tiyeni tiwoni vo Bayibolo lisambiza weniukongwa pakukamba vaku Yesu Khristu.

4. Kumbi mazina nga udindu ngakuti “Mesiya” ndi “Khristu” ngang’anamuwanji?

⁴ Bayibolo lingukambiya limu vakukwaskana ndi munthu yo Chiuta wazamutumiza nge Mesiya pamwenga kuti Khristu, Yesu wechendawi. Zina la udindu lakuti “Mesiya,” likutuliya ku mazu nga Chiheberi ndipu zina la udindu lakuti “Khristu,” likutuliya ku mazu nga Chigiriki mazina  yanga ngosi ngang’anamuwa “Wakupakika.” Wakulayizgika Uyu wanguzija wakupakika chifukwa chakuti Chiuta wangumuŵika pa udindu wapade. M’mitu yakunthazi tazamusambira vinandi vakukwaskana ndi udindu wapade waku Mesiya pakufiskika kwa malayizgu ngaku Chiuta. Tisambirengi so vitumbiku vo Yesu wangatipaska chinanga mphasonu panu. Kweni Yesu wechendawi, ŵanthu anandi atenere kuti azizwanga kuti, ‘Kumbi Mesiya uyu wazamuja yani?’

5. Kumbi akusambira aku Yesu angusimikizga kuti Yesu wenga yani?

⁵ Mu nyengu ya akutumika, akusambira aku Yesu wa ku Nazarete angusimikizga kuti Yesu ndiyu wenga Mesiya wakulayizgika. (Yohane 1:41) Yumoza wa akusambira yaŵa, Simone Petro, wangukambiya Yesu kuti: “Imwi ndimwi Kristu.” (Mateyu 16:16) Sonu kumbi akusambira yaŵa, atingi asimikizgengi wuli kuti Yesu ndiyu wenga Mesiya wakulayizgika nadi, nanga isi tingasimikizga wuli?

6. Konkhoskani chakuyeruzgiyapu chakulongo mo Yehova wanguwovye ŵanthu akugomezgeka kuziŵa Mesiya.

⁶ Achimi aku Chiuta wo ŵengaku Yesu wechendawi, angukambiya limu vinthu vinandi vakukwaskana ndi Mesiya. Vo yiwu angukamba ndivu vinguziwovya ŵanthu anyaki kuti amuziŵi. Kuti tivwisi umampha, tiyeruzgiyi kuti akutumani kuti mukakhazi mulendu yo mwechendamuwonepu kali ku sitegi. Kumbi vingakuwovyani cha asani munthu munyaki wangakukonkhoskiyani mo munthu yo wawoneke? Mwakuyana waka, Yehova wangugwiriskiya nchitu achimi wo angulemba Bayibolo, kuti akonkhoski vo Mesiya wazamuchita kweniso vo wazamukumana navu. Kufiskika kwa mauchimi nganandi yanga, kunguwovya ŵanthu akugomezgeka kuti amuŵaniki mwambula kusuzga.

7. Kumbi ndi mauchimi ngaŵi nanga mwa mauchimi nganandi ngakukwaskana ndi Yesu ngo ngakufiskika?

⁷ Ŵanaŵaniyani vakuyeruzgiyapu viŵi ivi. Chakwamba, kwa vyaka vakujumpha 700, mchimi Mika wangukambiya limu kuti wakulayizgika Uyu, wazamuwiya ku Betelehemu, msumba umana wa charu cha Yuda. (Mika 5:2) Kumbi Yesu wanguwiya nunkhu? Kwenga ku Betelehemu nadi! (Mateyu 2:1, 3-9) Chachiŵi, kweche vyaka mahandiredi nganandi kuvuli, uchimi  wa pa Danyele 9:25, unguzumbuwa chaka chayichu cho Mesiya wazamuwoneke cha 29 C.E. * Kufiskika kwa mauchimi yanga kweniso nganyaki, mbukaboni wakuti Yesu ndiyu wenga Mesiya wakulayizgika.

8, 9. Kumbi mbukaboni nuwu wakulongo kuti Yesu ndi Mesiya wo unguwoneka umampha pa ubatizu waki?

⁸ Ukaboni unyaki wakuti Yesu ndi Mesiya unguwoneka kukumaliya kwa chaka cha 29 C.E. Ichi chenga chaka cho Yesu wangulutiya kwaku Yohane M’batizi kuti wakamubatizi mu Msinji wa Yordane. Yehova wangulayizga Yohane kuti wazamuwona chisimikizgu chakuziŵiya Mesiya. Yohane wanguwona chisimikizgu ichi pa ubatizu waku Yesu. Bayibolo likamba kuti ivi ndivu vinguchitika: “Watiwazuwuka mu maji, ruŵi, machanya ngangumjurikiya, ndipu wanguwona Mzimu waku Chiuta, usika ulaka ndi nkhunda, ndi kubota paku iyu. Ndipu, wonani, liu linguvwika kutuwa kuchanya, lakuti, ‘Mweniyo ndi Mwana wangu, nkhwanjiwa, mwaku mweniyo ndikondwere.’” (Mateyu 3:16, 17) Yohane wati wavwa ndi kuwona vo vinguchitika, iyu wangukayika cha kuti Yesu wangutumika ndi Chiuta. (Yohane 1:32-34) Mzimu waku Chiuta pamwenga kuti nthazi yaki yakugwira nchitu yati yafika paku Yesu, iyu wanguja Mesiya pamwenga kuti Khristu, yo wanguŵikika kuja Mulongozgi ndipuso Fumu.—Yesaya 55:4.

⁹ Kufiskika kwa mauchimi nga m’Bayibolo ndipuso ukaboni wakutuwa kwaku Yehova Chiuta, vilongo kuti Yesu ndiyu wenga Mesiya wakulayizgika nadi. Kweni Bayibolo limuka so mafumbu nganyaki ngaŵi ngakukhumbika ukongwa ngakukwaskana ndi Yesu Khristu ngakuti: Kumbi iyu wangutuliya nunkhu, ndipu wenga munthu wamtundu wuli?

10. Kumbi Bayibolo lisambizanji pa nkhani ya kuŵapu kwaku Yesu wechendazi pacharu chapasi?

¹⁰ Bayibolo lisambiza kuti Yesu wechendazi pacharu chapasi, wajanga kuchanya. Mika wangukambiya limu kuti Mesiya wazamuwiya ku Betelehemu ndipuso kuti chiyambi Chaki “nchakali  ukongwa.” (Mika 5:2) Kanandi, Yesu mwenechu wakambanga kuti wenga kuchanya wechendaweku nge munthu. (Yohane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Yesu wenga pa ubwezi wapade ndi Yehova panyengu yo wenga kuchanya nge chakulengeka chauzimu.

11. Kumbi Bayibolo lilongo wuli kuti Yesu ndi Mwana wapade waku Yehova?

¹¹ Yesu ndi Mwana waku Yehova wapade, pa chifukwa chamampha ukongwa. Iyu wadanika kuti “Wakupapika danga wa ulengi wosi,” chifukwa chakuti ndiyu wangwamba kulengeka. * (Ŵakolose 1:15) Pe chinthu chinyaki so cho chichitiska kuti Mwana uyu waje wapade. Iyu ndi “Mwana waki wakuwayija.” (Yohane 3:16) Ivi ving’anamuwa kuti Yesu pe ndiyu wangulengeka ndi Chiuta kwambula kugwiriskiya nchitu munthu munyaki weyosi. Yesu ndiyu so yija yo Chiuta wangumugwiriskiya nchitu pakulenga vinthu vinyaki vosi. (Ŵakolose 1:16) Mwaviyo, Yesu wadanika so kuti “Mazu.” (Yohane 1:14) Ivi vititilongo kuti iyu walongoronga m’malu mwaku Chiuta, ndipu mwambula kukayika waperekenga mauthenga ku ŵana anyaki ŵa Awiski, auzimu ndipuso aumunthu.

12. Kumbi tiziŵa wuli kuti Mwana wakwamba kuwa walingana cha ndi Chiuta?

¹² Kumbi Mwana wakwamba uyu, walingana ndi Chiuta nge mo ŵanthu anyaki akambiya? Ivi ndivu Bayibolo lisambiza cha. Nge mo tawone mu ndimi 11, Mwana wangwesa kulengeka. Mwaviyo nchachiziŵikiyevi kuti iyu we ndi chiyambi, penipo Yehova Chiuta walivi chiyambi pamwenga umari. (Sumu 90:2) Mwana wakuwa yija uyu wakuŵanaŵanapu cha kuti waje wakulingana ndi Awiski. Bayibolo lisambiza mwakuvwika umampha kuti Ada mbara kuphara Mwana. (Yohane 14:28; 1 Ŵakorinte 11:3) Yehova pe ndiyu “Chiuta Wanthazi zosi.” (Chiyambo 17:1) Mwaviyo palivi wakulingana nayu. *

13. Kumbi Bayibolo ling’anamuwanji asani lititi Mwana ndi “chikozgu chaku Chiuta wambula kuwoneka”?

 ¹³ Kwa vyaka mabiliyoni nganandi, kuchanya ndi charu chapasi vechendalengeki, Yehova ndi Mwana waki wakwamba kuwa, ŵenga pa ubwezi wakukondweska ukongwa. Yiwu atenere kuti ayanjananga ukongwa! (Yohane 3:35; 14:31) Mwana wakwanjiwa uyu wachitanga vinthu nge Awiski. Ndichu chifukwa chaki Bayibolo likamba kuti Mwana uyu ndi “chikozgu chaku Chiuta wambura kuwoneka.” (Ŵakolose 1:15) Nge mo mwana wa umunthu wangakozgiyana ndi awiski munthowa zakupambanapambana, Mwana wakuchanya uyu wachitanga vinthu vakulongo mijalidu ndipuso umunthu wa Awiski.

14. Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitika kuti Mwana wakuwa yija waku Yehova waweku nge munthu?

¹⁴ Mwana wakuwa yija waku Yehova, wangujipereka kutuwa kuchanya ndi kuzija panu pacharu chapasi nge munthu. Kweni panyaki mungafumba kuti, ‘Kumbi vinguchitika wuli kuti chakulengeka chauzimu chizibaliki nge munthu?’ Kuti ivi vichitiki, Yehova wanguchita chakuziziswa. Iyu wangusamuska umoyu wa Mwana waki wakudankha, kutuwa kuchanya ndi kuwuŵika m’moyu mwaku Mariya, mwali wa Chiyuda. Nthumbu yaku Mariya yenga ya munthurumi weyosi cha. Mwaviyo, iyu wangubala mwana wambula ubudi wewosi ndipu wangumupaska zina lakuti Yesu.—Luka 1:30-35.

15. Nchifukwa wuli tingakamba kuti tingamuziŵa umampha ukongwa Yehova kuporote mwaku Yesu?

¹⁵ Vo Yesu wangukamba ndi kuchita panyengu yo wenga pacharu, vititiwovya kuti timuziŵi umampha. Kusazgiyapu paku cho, Yehova titimuziŵa umampha kuporote mwaku Yesu. Nchifukwa wuli ivi ve viyo? Kumbukani kuti Mwana uyu nchikozgu chakufikapu cha Awiski. Ndichu chifukwa chaki Yesu wangukambiya yumoza wa akusambira ŵaki kuti: “Yo wawona ini, wawona Ada.” (Yohane 14:9) Mabuku nga m’Bayibolo nganayi nga Mateyu, Marko, Luka ndi Yohane ngo ngadanika kuti Mauthenga  Ngamampha, ngatitikonkhoske vinandi vakukwaskana ndi umoyu, vakuchita ndipuso umunthu waku Yesu Khristu.

16. Kumbi uthenga wakwamba waku Yesu wenga wakuti wuli, ndipu visambizu vaki wavitonga nunkhu?

¹⁶ Yesu waziŵikanga kuti wenga “Msambizi.” (Yohane 1:38; 13:13) Kumbi iyu wasambizanganji? Uthenga waki wakwamba wenga ‘Uthenga wamampha wa ufumu,’ wo ukamba va Ufumu waku Chiuta, boma lakuchanya lo lazamuwusa charu chosi chapasi ndi kuzisa vitumbiku vambula kumala ku ŵanthu akuvwiya. (Mateyu 4:23) Kumbi uthenga uwu wenga waku yani? Yesu wangukamba kuti: “Chisambizgu changu kuti nchangu cha, kweni ncha Wakundituma,” mweniyo ndi Yehova. (Yohane 7:16) Yesu wanguziŵa kuti Awiski akhumba kuti ŵanthu avwi uthenga wamampha wa Ufumu. Mu Mutu 8, tazamusambira vinandi vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta ndipuso vo wazamufiska.

17. Kumbi Yesu wasambiziyanga nunkhu, nanga nchifukwa wuli wajiperekanga ukongwa pakusambiza ŵanthu?

¹⁷ Kumbi Yesu wasambiziyanga nunkhu? Kwekosi ko wasaniyanga ŵanthu, mu misumba yimanayimana kweniso yikuluyikulu, m’mizi, m’misika ndipuso m’zinyumba. Yesu wakhazganga kuti ŵanthu azi kwaku iyu cha. Iyu ndiyu walutanga kwaku yiwu. (Marko 6:56; Luka 19:5, 6) Nchifukwa wuli Yesu wajiperekenga viyo ndi kumaliya nyengu yaki pa kupharazga ndi kusambiza? Chenga chifukwa chakuti kwaku iyu, kuchita viyo lenga khumbu laku Chiuta. Nyengu zosi Yesu wachitanga khumbu la Awiski. (Yohane 8:28, 29) Kweni penga so chifukwa chinyaki cho iyu wapharazgiyanga. Iyu wanguvwiya lisungu wumba wa ŵanthu wo anguza kuzimuwona. (Mateyu 9:35, 36) Ŵanthu yaŵa angujowoleka ndi alongozgi a visopa vawu wo ŵenga akwenere kuŵasambiza uneneska wakukwaskana ndi Chiuta kweniso vilatu vaki. Yesu waziŵanga kuti ŵanthu akhumbanga ukongwa kuvwa uthenga wa Ufumu.

18. Kumbi ndi mijalidu niyi yaku Yesu yo yitikukondweskani ukongwa?

¹⁸ Yesu wenga munthu wachanju ndipuso wakuŵanaŵaniya anyaki. Ndichu chifukwa chaki ŵanthu anyaki awonanga  kuti iyu ngwakufikirika kweniso ngwalisungu. Chinanga mbana nawu afwatukanga nayu. (Marko 10:13-16) Yesu wengavi sankhu. Iyu watinkhanga vinyeda ndipuso vinthu vambula urunji. (Mateyu 21:12, 13) Pa nyengu yo anthukazi alekanga kutumbikika ukongwa ndipu akanizgikanga kuchita vinthu vinyaki mwakufwatuka, iyu waŵatumbikanga. (Yohane 4:9, 27) Yesu wenga wakujiyuyuwa mwakutuliya pasi pa mtima. Pa chakuchitika chinyaki, iyu wangusambiska marundi nga akutumika ŵaki, kweni nchitu iyi yagwirikanga ndi akapolu.

19. Kumbi nchakuyeruzgiyapu nichi cho chilongo kuti Yesu wakwaskikanga ndi masuzgu nga ŵanthu?

¹⁹ Yesu wakwaskikanga ndi masuzgu nga ŵanthu. Ivi vinguwoneka ukongwa panyengu yo wanguchita vakuziziswa va kuchizga akutama ndi nthazi ya mzimu waku Chiuta. (Mateyu 14:14) Mwakuyeruzgiyapu, munthu wa makhati wati waza kwaku Yesu ndi kukamba kuti: “Asani mukhumba, mwe ŵanthazi kunditozga [ndichizgeni].” Yesu wanguvwa urwirwi wo munthu uyu wasuzgikanga nawu. Ndipu chifukwa cha chitima, Yesu wangudambasuwa janja laki ndi kumukwaska, ndipu wanguti:  “Ndikhumba; utozgeki.” Ndipu wakutama yo wanguchizgika! (Marko 1:40-42) Aŵanaŵaniyani likondwa lo munthu uyu wenga nalu!

20, 21. Kumbi Yesu wangulongo wuli chakuwoniyapu chakuvwiya Chiuta mwakugomekezgeka?

²⁰ Yesu wangulongo chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya kuvwiya Chiuta mwakugomezgeka. Iyu wangulutirizga kuja wakugomezgeka kwa Awiski akuchanya chinanga kuti wangukumana ndi mijalidu yakupambanapambana ndipuso kusuzgika ndi kususkika munthowa zakupambanapambana. Yesu wangukana chamutu wagaru mayeseru ngosi ngaku Satana ndipu wangupunda. (Mateyu 4:1-11) Nyengu yinyaki, abali ŵaki chayiwu amugomezganga cha ndipu angufika pakumunena kuti “Wahereuka,” pamwenga kuti wafuntha. (Marko 3:21) Kweni Yesu wanguzomerezga cha kuti amugongoweski, iyu wangulutirizga kuchita nchitu yaku Chiuta. Mwambula kuphwere kanthu kuti wangunyozeka ndi kuchitirika phuzu, Yesu wangulutirizga  kuja wakujiko, wangwesesa kuleka kuwezge ŵanthu wo amususkanga.—1 Petro 2:21-23.

²¹ Yesu wangugomezgeka mpaka nyifwa, iyu wangufwa nyifwa yiheni ndipuso yakuŵaŵa m’manja nga arwani ŵaki. (Ŵafilipi 2:8) Ŵanaŵaniyani vo wangukunthiyapu zuŵa lakumaliya la umoyu waki nge munthu. Iyu wangumangika, wangumbika mulandu waboza, wangweruzgika ndi ŵeruzgi a chinyengu, wangusekeka ndi wumba wa ŵanthu ndipuso wangutambuzgika ndi asirikali. Wati wakhomeka pa chimiti, wangututa kakumaliya ndi kukamba kuti: “Kwamala!” (Yohane 19:30) Kweni ndipuwuli, pati papita mazuŵa ngatatu, Awiski akuchanya angumuyuskiya ku umoyu wauzimu. (1 Petro 3:18) Pati papita mazuŵa 40, iyu wanguwere kuchanya. Ndipu kweniko, ‘wanguja pasi ku janja lamaryi laku Chiuta’ ndi kulindizga kuti walonde nthazi za ufumu.—Ŵahebere 10:12, 13.

22. Kumbi Yesu wangufiskanji chifukwa cha kuja wakugomezgeka mpaka nyifwa?

²² Kumbi Yesu wangufiskanji chifukwa chakuja wakugomezgeka mpaka nyifwa? Nyifwa yaku Yesu yititipaska mwaŵi wakuzija ndi umoyu wamuyaya mu paradayisu pacharu chapasi, mwakukolerana ndi chilatu chaku Yehova chakudankha. Mu Mutu 5, tazamusambira mo nyifwa yaku Yesu yitovye kuti ivi vizichitiki nadi.