1, 2. (a) Ha yini ku tiva swo karhi hi munhu la dumeke swi nga vuli swona leswaku u n’wi tiva hilaha ku heleleke? (b) Hi wahi mavonelo yo hambana-hambana lawa vanhu va nga na wona ha Yesu?

KU NI vanhu vo tala lava dumeke emisaveni. Van’wana va dume emugangeni lowu va tshamaka eka wona, kasi van’wana va dume edorobeni kumbe etikweni ra rikwavo. Kambe ku ni lava va dumeke emisaveni hinkwayo. Hambiswiritano, ku tiva ntsena leswaku ximani-mani u dumile a swi vuli leswaku u n’wi tiva hilaha ku heleleke. A swi vuli leswaku u tiva vuxokoxoko bya ndhavuko wa yena ni leswi a nga xiswona.

² Emisaveni hinkwayo ku na leswi vanhu va nga tshama va swi twa ha Yesu Kreste, hambileswi a hanyeke la misaveni kwalomu ka malembe ya 2 000 lama hundzeke. Hambiswiritano, vanhu vo tala va ni mavonelo yo hambana-hambana hi leswi Yesu a a ri xiswona hakunene. Van’wana va vula leswaku a a ri munhu lonene ntsena. Van’wana va ri a a ri muprofeta. Kasi van’wana va vula leswaku Yesu i Xikwembu kutani u fanele a gandzeriwa. Xana swi tano hakunene?

3. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku u va ni vutivi lebyi kongomeke ha Yesu?

³ I swa nkoka leswaku u va ni vutivi lebyi kongomeke ha Yesu. Ha yini? Hikuva Bibele yi ri: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Ina, ku va ni vutivi lebyi kongomeke ha Yehovha Xikwembu na hi Yesu Kreste swi nga endla leswaku u kuma vutomi lebyi nga  heriki. (Yohane 14:6) Ku tlula kwalaho, Yesu u veke xikombiso lexinene xa ndlela leyi hi nga hanyaka ha yona ni leyi hi faneleke hi hanyisana ni van’wana ha yona. (Yohane 13:34, 35) Eka ndzima yo sungula ya buku leyi, hi twe dyondzo leyi nga ntiyiso malunghana ni Xikwembu. Sweswi a hi kambisiseni leswi kahle-kahle Bibele yi swi dyondzisaka ha Yesu Kreste.

4. Rito leri nge “Mesiya” ni leri nge “Kreste,” ma vula yini?

⁴ Khale ka khaleni loko Yesu a nga si velekiwa la misaveni, Bibele yi profete hi ta ku ta ka loyi Xikwembu a xi ta n’wi rhumela tanihi Mesiya kumbe Kreste. Rito leri nge “Mesiya,” (leri humaka eka rito ra Xiheveru) na “Kreste” (leri humaka eka rito ra Xigriki), havumbirhi bya wona ma vula “Mutotiwa.” Munhu loyi la tshembisiweke a a ta totiwa, leswi  vulaka leswaku Xikwembu a xi ta n’wi hlawula leswaku a endla ntirho wo hlawuleka. Eka tindzima tin’wana leti landzelaka hi ta dyondza swo tala hi xikhundlha xo hlawuleka lexi Mesiya a nga ta nyikiwa xona leswaku a hetisisa switshembiso swa Xikwembu. Hi ta tlhela hi dyondza hi mikateko leyi Yesu a nga hi tiselaka yona sweswi. Hambiswiritano, a swi kanakanisi leswaku loko Yesu a nga si velekiwa, vanhu vo tala va lave ku tiva leswaku ‘I mani loyi a a ta va Mesiya?’

5. I yini lexi vadyondzisiwa va Yesu a va nga xi kanakani ha yena?

⁵ Hi lembe-xidzana ro sungula C.E., vadyondzisiwa va Yesu wa le Nazareta a va nga kanakani nikatsongo leswaku a a ri yena Mesiya la tshembisiweke. (Yohane 1:41) Un’wana wa vadyondzisiwa, ku nga wanuna la vuriwaka Simoni Petro, u byele Yesu hi ku kongoma a ku: “U Kreste.” (Matewu 16:16) Kambe, i yini lexi tiyisekiseke vadyondzisiwa volavo, lexi na hina hi nga tiyisekaka ha xona leswaku hakunene Yesu i Mesiya la tshembisiweke?

6. Kombisa ndlela leyi ha yona Yehovha a pfuneke vanhu va yena lava tshembekaka leswaku va tiva Mesiya.

⁶ Vaprofeta va Xikwembu lava hanyeke emahlweni ko va Yesu a ta emisaveni, va profete timhaka to tala ha Mesiya. Timhaka leti a ti ta pfuna vo tala leswaku va kota ku n’wi tiva. Hi nga swi fanisa hi ndlela leyi: A hi nge u rhumiwa ku ya landza munhu loyi u nga si tshamaka u n’wi vona, munhu loyi u le xitichini xa mabazi lexi nga lo mphaa, hi vanhu kumbe exitichini xa xitimela kumbe erivaleni ra swihaha-mpfhuka leri ku kalaka ni vuphelo bya marha hi ku tala ka vanhu. Xana a swi nga ta ku olovela loko u byeriwe swo karhi hi munhu wa kona? Hilaha ku fanaka, Yehovha u tirhise vaprofeta va le Bibeleni leswaku va hlamusela hi vuxokoxo, leswi Mesiya a a ta swi endla ni leswi a a ta langutana na swona. Ku hetiseka ka vuprofeta byebyo byo tala a ku ta pfuna vanhu lava tshembekaka leswaku va n’wi tiva hi ku olova.

7. Hi wahi marito ya vaprofeta vambirhi lama hetisekeke, lawa a ma khumba Yesu?

⁷ Anakanya hi swikombiso swimbirhi ntsena. Xo sungula, loko ka ha sale malembe lama tlulaka 700 leswaku a ta emisaveni, muprofeta Mikiya u profete leswaku Loyi a tshembisiweke u ta velekeriwa eBetlehema, ku nga ximutana xa le tikweni ra Yuda. (Mikiya 5:2) Kahle-kahle Yesu u velekeriwe kwihi? Kona  eximutanini xexo! (Matewu 2:1, 3-9) Xikombiso xa vumbirhi, loko ka ha sale malembe-xidzana yo tala leswaku a velekiwa, vuprofeta lebyi tsariweke eka Daniyele 9:25, byi boxe rona lembe leri Mesiya a a ta velekiwa ha rona—ku nga 29 C.E. * Ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ni byin’wana, ku kombisa leswaku Yesu a a ri Mesiya la tshembisiweke.

8, 9. Hi byihi vumbhoni lebyi humeleke erivaleni loko Yesu a khuvuriwa, bya leswaku a a ri Mesiya?

⁸ Vumbhoni byin’wana bya leswaku Yesu a a ri Mesiya byi humele erivaleni loko lembe ra 29 C.E. ri ya eku heleni. Rona lembe rero, Yesu u ye eka Yohane lowa Mukhuvuri, leswaku a ta n’wi khuvula eNambyeni wa Yordani. Yehovha u tshembise Yohane leswaku u ta n’wi nyika xikombiso lexi a nga ta tiva Mesiya ha xona. Yohane u xi vonile xikombiso xexo loko a khuvula Yesu. Loko Bibele yi vula leswi endlekeke, yi ri: “Loko Yesu a khuvuriwile, a huma hi ku hatlisa ematini; kutani waswivo, matilo ma pfuleka, a vona moya wa Xikwembu wu xika ku fana ni tuva wu ta ehenhla ka yena. Waswivo! Nakambe, ku huma rito ematilweni, ri ku: ‘Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.’” (Matewu 3:16, 17) Endzhaku ka loko Yohane a vonile ni ku twa leswi endlekeke, a nga swi kanakananga nikatsongo leswaku Yesu u rhumiwe hi Xikwembu. (Yohane 1:32-34) Yesu u ve Mesiya, kumbe Kreste, la hlawuriweke ku va Murhangeri ni Hosi, loko moya wa Xikwembu kumbe matimba ya xona lama tirhaka, ma chuluriwe ehenhla ka yena siku leri a khuvuriweke ha rona.—Esaya 55:4.

⁹ Ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele ni xitiyisekiso xa Yehovha Xikwembu hi byakwe, ku swi veka erivaleni leswaku Yesu a a ri Mesiya la tshembisiweke. Kambe, Bibele yi hlamula swivutiso swin’wana swimbirhi swa nkoka ha Yesu Kreste: Xo sungula, xana a a huma kwihi? Xa vumbirhi, a a ri munhu wa njhani?

10. Xana Bibele yi vula leswaku Yesu a a ri kwihi loko a nga si ta la misaveni?

¹⁰ Bibele yi dyondzisa leswaku Yesu a a tshama etilweni loko a  nga si ta la misaveni. Mikiya u profete leswaku Mesiya a a ta velekiwa eBetlehema a tlhela a vula leswaku a a ri wa ‘masungulo lama sukelaka eminkarhini yo sungula.’ (Mikiya 5:2) Yesu hi byakwe u vule ko tala leswaku a a tshama etilweni a nga si velekiwa tanihi munhu wa nyama. (Yohane 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5) Tanihi xivumbiwa xa moya etilweni, Yesu a a ri ni vuxaka byo hlawuleka na Yehovha.

11. Bibele yi swi kombisa hi ndlela yihi leswaku Yesu i N’wana wa Yehovha la rhandzekaka ngopfu?

¹¹ Yesu i N’wana la rhandzekaka ngopfu eka Yehovha—ku ni xivangelo lexi twalaka xa sweswo. U vuriwa “mativula ya ntumbuluko hinkwawo,” hikuva hi yena xivumbiwa xo sungula lexi Xikwembu xi xi tumbuluxeke. * (Vakolosa 1:15) Ku ni xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku N’wana loyi a rhandzeka ngopfu. Hi yena “N’wana la tswariweke a ri swakwe.” (Yohane 3:16) Leswi swi vula leswaku Yesu hi yena loyi Xikwembu xi n’wi vumbeke hi xoxe. Naswona Yesu hi yena loyi Xikwembu xi n’wi tirhiseke loko xi vumba swilo leswin’wana hinkwaswo. (Vakolosa 1:16) Nakambe, Yesu u vuriwa “Rito.” (Yohane 1:14) Leswi swi hi byela leswaku Xikwembu a xi tirhisa yena leswaku a xi vulavulela, a swi kanakanisi leswaku a a hundzisa marungula ni swileriso leswi humaka eka Tatana, a swi hundzisela eka vana lavan’wana va moya ni va nyama.

12. Hi swi tivisa ku yini leswaku N’wana loyi wa mativula a nga ringani ni Xikwembu?

¹² Xana N’wana loyi wa mativula wa ringana ni Xikwembu hilaha van’wana va vulaka hakona? Bibele yi vula leswaku a swi tano. Hilaha hi voneke hakona eka ndzimana leyi hi humaka eka yona, N’wana loyi u vumbiwile. Swi le rivaleni leswaku u ni masungulo, kasi Yehovha Xikwembu a nga na masungulo kumbe makumu. (Pisalema 90:2) N’wana la tswariweke a ri swakwe a nga si tshama ni siku ni rin’we a teriwa hi mianakanyo ya leswaku a tiringanisa ni Tata wa yena. Bibele yi swi humesela erivaleni  leswaku Tatana u nkulu eka N’wana. (Yohane 14:28; 1 Vakorinto 11:3) Yehovha hi yena a ri yexe la nga “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo.” (Genesa 17:1) Hikwalaho a nga kona la ringanaka na yena. *

13. Xana Bibele yi vula yini loko yi ku, N’wana “i xifaniso xa Xikwembu lexi nga vonakiki”?

¹³ Yehovha ni N’wana wa yena wa mativula va hete tibiliyoni ta malembe va ri vanakulobye lavakulu—ka ha sele nkarhi wo leha leswaku ku vumbiwa matilo lama nga ni tinyeleti swin’we ni misava. A swi kanakanisi leswaku a va rhandzana ngopfu! (Yohane 3:35; 14:31) N’wana loyi la rhandzekaka a a tekelele Tata wa yena. Hi yona mhaka leyi Bibele yi vulaka leswaku N’wana loyi “i xifaniso xa Xikwembu lexi nga vonakiki.” (Vakolosa 1:15) Ina, N’wana loyi wa le tilweni u swi kombisile leswaku u tekelele timfanelo ni vumunhu bya Tata wa yena hilaha n’wana wa munhu wa nyama a nga tekelelaka tata wakwe hakona hi tindlela to hambana-hambana.

14. Swi tise ku yini leswaku N’wana wa Yehovha la nga yexe a velekiwa a ri munhu wa nyama?

¹⁴ N’wana wa Yehovha la tswariweke a ri swakwe u suke etilweni hi ku tirhandzela, a ta emisaveni leswaku a ta va munhu wa nyama. Kambe, u nga ha vutisa u ku, ‘Swi kotekise ku yini leswaku munhu wa moya a velekiwa a ri munhu wa nyama?’ Leswaku sweswo swi koteka, Yehovha u endle singita. Loko N’wana wa yena wa mativula a ha ri etilweni, Yehovha u teke vutomi bya yena a byi nghenisa embelekweni wa nhwana wa Muyuda, la vuriwaka Mariya. A swi kalanga swi lava tatana wa nyama. Hi ndlela yoleyo Mariya u veleke n’wana la hetisekeke kutani a n’wi thya vito ra Yesu.—Luka 1:30-35.

15. Ha yini hi vula leswaku ha Yesu hi kota ku n’wi tiva kahle Yehovha?

¹⁵ Leswi Yesu a swi vuleke ni ku swi endla loko a ri la misaveni, swi hi pfuna leswaku hi n’wi tiva ku antswa. Kasi xa nkoka swinene, ha Yesu, hi kota ku n’wi tiva kahle Yehovha. Ha yini swi ri  tano? Phela u nga rivali leswaku N’wana loyi i xifaniso lexi heleleke xa Tata wa yena. Hi yona mhaka leyi Yesu a byeleke un’wana wa vadyondzisiwa va yena a ku: “Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.” (Yohane 14:9) Tibuku ta mune ta Bibele leti vuriwaka Tievhangeli—ku nga Matewu, Marka, Luka na Yohane—ti hi byela swo tala hi ta vutomi, mintirho ni hi vumunhu bya Yesu Kreste.

16. Xana rungula ra Yesu a ri dzike ngopfu eka yini, naswona a ri huma eka mani?

¹⁶ Yesu a a tiveka ngopfu tanihi “Mudyondzisi.” (Yohane 1:38; 13:13) Xana a a dyondzisa yini? Rungula ra yena a ri dzike ngopfu eka “mahungu lamanene ya mfumo”—ku nga Mfumo wa Xikwembu, hulumendhe ya le tilweni, leyi nga ta fuma misava hinkwayo ni leyi nga ta tisela vanhu lava yingisaka mikateko ya hilaha ku nga heriki. (Matewu 4:23) Rungula leri a ri huma eka mani? Yesu hi byakwe u te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke,” ku nga Yehovha. (Yohane 7:16) Yesu a a swi tiva leswaku Tata wakwe u lava leswaku vanhu va twa mahungu lamanene ya Mfumo. Eka Ndzima 8, hi ta dyondza leswi engetelekeke hi Mfumo wa Xikwembu ni leswi wu nga ta swi endla.

17. Yesu a a dyondzisa kwihi, naswona ha yini a a tikarhatela ku dyondzisa vanhu?

¹⁷ Hi kwihi laha Yesu a a dyondzisa kona? A a dyondzisa kun’wana ni kun’wana laha a a kuma vanhu kona—ematiko-xikaya ni le madorobeni, eswimitanini, etindhawini ta vuxaviselo ni le makaya ya vanhu. Yesu a a nga rindzeli leswaku vanhu va ta eka yena. A a ya eka vona. (Marka 6:56; Luka 19:5, 6) Ha yini Yesu a tikarhate hi ndlela yoleyo, a heta nkarhi wo tala swonghasi a chumayela ni ku dyondzisa? Hikuva loko a endla tano, a a endla leswi Xikwembu xi n’wi rhumeke swona. Minkarhi hinkwayo Yesu a a endla ku rhandza ka Tata wa yena. (Yohane 8:28, 29) Kambe, a ku ri ni xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku a chumayela. A a yi twela vusiwana mintshungu leyi a yi ta eka yena yi ta n’wi vona. (Matewu 9:35, 36) A yi honisiwa hi varhangeri va vukhongeri, lava a va fanele va yi dyondzisa ntiyiso malunghana ni Xikwembu ni hi swikongomelo swa xona. Yesu a a swi tiva kahle leswaku vanhu va ni torha ra rungula ra Mfumo.

18. Hi tihi timfanelo ta Yesu leti ti ku tsakisaka ngopfu?

 ¹⁸ Yesu a a ri munhu wa rirhandzu ni ntwela-vusiwana swinene. Hi yona mhaka leyi a swi olova leswaku vanhu va n’wi tolovela naswona a a ri ni tintswalo. Hambi ku ri vana a va titwa va ntshunxekile loko va ri na yena. (Marka 10:13-16) Yesu a a nga ri na xihlawuhlawu. A a venga vukanganyisi ni vuhomboloki. (Matewu 21:12, 13) U kombe vavasati xichavo hambileswi hi nkarhi wolowo a va tekeriwa ehansi naswona va nga ri na timfanelo to ya kwihi. (Yohane 4:9, 27) Yesu a a titsongahata swi suka embilwini. Siku rin’wana u hlambise vaapostola va yena milenge, ku nga ntirho lowu hi ntolovelo wu endliwaka hi nandza.

19. Hi xihi xikombiso xa leswaku Yesu a a tshama a tiyimisele ku nyika vanhu leswi va swi pfumalaka?

¹⁹ Yesu a a tshama a tiyimisele ku nyika vanhu leswi va swi pfumalaka. Leswi swi vonake kahle loko a hanyisa vanhu hi singita, hi ku pfuniwa hi matimba ya moya wa Xikwembu. (Matewu 14:14) Hi xikombiso, wanuna un’wana loyi a a ri ni nhlokonho, u fike eka Yesu, a ku: “Loko u swi lava, u nga ndzi basisa.” Yesu u twe ku vava ni ku xaniseka loku a ku twiwa hi wanuna loyi.  Hiloko ntwela-vusiwana wu n’wi susumetela leswaku a tshambuluta voko a khumba wanuna yoloye, ivi a ku: “Ndza swi lava. Basisiwa.” Kutani wanuna yoloye a hanyisiwa! (Marka 1:40-42) Anakanya ndlela leyi wanuna yoloye a titweke ha yona!

20, 21. Yesu u xi veke njhani xikombiso xa ku tshembeka eka Xikwembu etimhakeni hinkwato?

²⁰ Yesu u veke xikombiso lexinene ngopfu xa ku yingisa Xikwembu etimhakeni hinkwato. U tshame a tshembekile eka Tata wa yena wa le tilweni, eka swiyimo hinkwaswo leswi a langutaneke na swona hambileswi a kanetiweke ni ku xanisiwa hi tindlela to hambana-hambana. Yesu u yime a tiyile kutani u kote ku hlula miringo ya Sathana. (Matewu 4:1-11) Ku ve ni nkarhi lowu maxaka ya Yesu a ma nga pfumeli eka yena, ma kala ma vula leswaku “wa hlanya.” (Marka 3:21) Kambe Yesu a nga swi pfumelelanga sweswo leswaku swi n’wi kavanyeta; u ye emahlweni ni ntirho wa Xikwembu. Hambileswi Yesu a rhukaniweke ni ku tseketseriwa, u tikhomile, a nga ringetanga ku tirihisela eka valala va yena.—1 Petro 2:21-23.

 ²¹ Yesu u tshame a tshembekile kukondza a fa rifu ra tihanyi emavokweni ya valala va yena. (Vafilipiya 2:8) Twana leswi a swi tiyiseleleke hi siku ro hetelela a ha ri munhu wa nyama. U khomiwile, a hehliwa hi timbhoni ta mavunwa, a voniwa nandzu hi vaavanyisi vo homboloka, a hlekuriwa hi ntshungu lowu n’wi pfukeleke a tlhela a xanisiwa hi masocha. Loko se a beleriwe emhandzini, u koke moya ro hetelela kutani a huwelela a ku: “Swi hetisekile!” (Yohane 19:30) Hambiswiritano, endzhaku ka masiku manharhu Yesu a file, Tata wa yena wa le tilweni u n’wi pfuxile, ivi a n’wi nyika vutomi bya moya. (1 Petro 3:18) Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, u tlhelele etilweni. U fike kona a “tshama evokweni ra xinene ra Xikwembu,” kutani a yimela leswaku a nyikiwa matimba ya vuhosi.—Vaheveru 10:12, 13.

22. I yini leswi Yesu a swi hetisiseke hi ku tshama a tshembekile kukondza a fa?

²² I yini leswi Yesu a swi hetisiseke hi ku tshama a tshembekile kukondza a fa? Kahle-kahle, rifu ra Yesu ri hi pfulele ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi, hi ku pfumelelana ni xikongomelo xa Yehovha xa le ku sunguleni. Ndzima leyi landzelaka yi ta hlamusela leswaku rifu ra Yesu ri swi endlisa ku yini sweswo.