1, 2. (a) Ana mtuka watuli wawukusaŵa wakusosekwa mnope kwa wawojo? (b) Ligongo cici mpaka tujile kuti ciwombolo cili mtuka wakusosekwa mnope wampaka apocele?

ANA mtuka wapi wakusosekwa mnope waŵapocele? Mtuka ngawukusasosekwa kuŵa wakatala kuti uŵe wakusosekwa. Kusala yisyene, kusosekwa kwa mtuka kwangawonecela mnope ligongo lya winji wa mbiya syawusumile. Nambo mtuka ukusaŵa wakusosekwa mnope naga ukwatendekasya kusangalala, soni ciwakamucisye pa yakusosecela yawo.

² Pana mtuka wakusosekwa mnope kupunda wuliwose wampaka asacilile kuwupocela. Uli mtuka wapelece Mlungu kwa ŵandu. Yehofa atupele yindu yejinji, nambo mtuka wakusosekwa mnope watupele wuli mbopesi ja ciwombolo ja Mwanagwe, jwali Yesu Klistu. (Matayo 20:28) Mu mtwe awuno tulijiganye kuti ciwombolo cili mtuka wakusosekwa mnope wampaka apocele, ligongo mpaka wakamucisye kuŵa ŵakusangalala mnope, soni kwapa yakusosecela yawo. Kusala yisyene, ciwombolo cikusalosya kuti Yehofa akusiŵanonyela mnope.

3. Ana ciwombolo ni cici, soni tukusosekwa kupikanicisya cici naga tukusaka kuyamicila mtuka wakusosekwawu?

³ Mwakata, ciwombolo cili litala lyapelece Yehofa lyakulupucisya ŵandu ku ulemwa ni ciwa. (Aefeso 1:7) Kuti tupikanicisye cijiganyo ca m’Baibulo celeci, tukusosekwa kukumbucila yayatendekwe mu mgunda wa Edeni. Mpaka tukuwone kusosekwa kwa ciwomboloci naga tukupikanicisya yaŵajasile Adamu paŵalemwisye.

4. Ana umi wamnama wagopolele cici kwa Adamu?

⁴ Yehofa paŵampangenye Adamu, ŵampele cine cakwe cakusosekwa mnope cacili umi wamnama. Ana yeleyi yagopolele cici kwa Adamu? Ligongo lyakuti ŵampanganyisye ni cilu, soni nganisyo syamnama, jwalakwe ngamkanalwala, kalambala, kapenasoni kuwa. Mpela mundu jwamnama, jwalakwe ŵakwete unasi wapenani ni Yehofa. Baibulo jikusasala kuti Adamu ŵaliji “mwanace jwa Mlungu.” (Luka 3:38) M’yoyo Adamu ŵasangalalaga ni unasi wambone ni Yehofa, mpela mwawukusaŵela unasi wa mwanace ni atatigwe ŵacinonyelo. Yehofa ŵamsalilaga Adamu, mwanagwe jwa pacilambo, masengo gakusangalasya gaŵasosekwaga kamula, soni yindu yaŵasosekwaga kutenda.—Genesis 1:28-30; 2:16, 17.

5. Ana Baibulo jikusagopolela cici pajikusala kuti Adamu ŵampanganyisye ‘m’ciwanicisyo ca Mlungu’?

⁵ Adamu ŵampangenye ‘m’ciwanicisyo ca Mlungu.’ (Genesis 1:27) Yeleyi nganiyigopolela kuti Adamu ŵalandanaga ni Mlungu m’kawonece kakwe. Mpela mutwalijiganyicisye mu mtwe wandanda wa m’buku ajino, Yehofa ali msimu wangawoneka. (Yohane 4:24) M’yoyo Yehofa jwangali cilu ca mnowu ni miyasi. Kupanganyikwa kwa Adamu m’ciwanicisyo ca Mlungu kukugopolela kuti jwalakwe ŵampangenye ni ndamo syambone mpela sya Mlungu, syasili cinonyelo, lunda, cilungamo, soni macili. Adamu ŵalijisoni mpela Atati ŵakwe mu litala line lyakuti jwalakwe ŵakwete upile wakulisagulila. M’yoyo, Adamu nganaŵa mpela  makina gagakusatenda masengo gaŵagalinganyicisyepe. Nambo jwalakwe ŵakombolaga kusagula pasikati pa cambone ni cakusakala. Akasagule kupikanila Mlungu, nikuti akatemi ni umi pacilambo capasi ca Paladaiso mpaka kalakala.

6. Ana Adamu ŵajasile cici panganapikanila Mlungu, soni yeleyi yakwayiye catuli ŵanace ŵakwe?

⁶ Kusala yisyene, Adamu paŵalepele kupikanila Mlungu ni kumlamula kuti cawe, jwalakwe ŵajasile cindu cakusosekwa mnope. Kulemwa kwakwe kwamtendekasisye kuti ajase umi wamnama, soni yambone yakwe. (Genesis 3:17-19) Cakutesya canasa cili cakuti, Adamu nganajasa umi wambone wajikape, nambosoni wa ŵanace wosope ŵaŵaŵelece m’bujo. Maloŵe ga Mlungu gakusasala kuti: ‘Ulemwa wayice pacilambo capasi ligongo lya mundu jumo [Adamu], nipo ulemwawo wayicisye naco ciwa. M’yoyo ciwa cajendelecele kwa ŵandu wosope ligongo jwalijose ŵalemwisye.’ (Aloma 5:12) Yisyene kuti Adamu ŵatupelele ulemwa. Ni ligongo lyakwe Baibulo jikusasala kuti, jwalakwe ‘ŵalisumisye’ msyene, soni ŵanace ŵakwe ku ukapolo wa ulemwa ni ciwa. (Aloma 7:14) Adamu ni Hawa nganakolasoni cembeceyo cilicose ligongo lyakuti ŵasagwile mele kuti akapikanila Mlungu. Nambi wuli ŵanace ŵawo, kupwatikapo m’weji?

7, 8. Ana ciwombolo mpaka cigopolele yindu yiŵili yapi?

⁷ Yehofa ŵakulupwisye ŵandu wosope kupitila mu ciwombolo. Ana ciwombolo ni cici? Ciwombolo mpaka cigopolele yindu yiŵili. Candanda, ciwombolo cili mtengo wakusalipila kuti agopole mundu kapena kuti ŵawucisye cindu cinecakwe. Yeleyi mpaka tuyiwanicisye ni malipilo gakusapeleka jwakulemwa pa nganya kuti agopoce ku magambo gakwe. Caŵili, ciwombolo cili mtengo wakusalipilila cindu cinecakwe. Yeleyi yili mpela malipilo gakusapeleka ligongo lya konanga cindu cinecakwe. Mwambone, naga mundu ajonasile yindu yasyene, jwalakwe akusasosekwa kulipila mtengo wakulandana ni cindu cajonasileco.

⁸ Ana yikakombolece catuli kuyipatasoni yosope yaŵatujonanjile Adamu, soni kutugopola ku ukapolo wa ulemwa ni  ciwa yaŵayikasisye? Kwende tulole ya ciwombolo caŵapelece Yehofa, soni kuti mpaka cakamucisye catuli.

9. Ana pasosekwaga ciwombolo catuli?

⁹ Ligongo lyakuti umi wawajasice waliji wamnama, pangali mundu jwangali umnama jwakakombwele kupeleka ciwombolo. (Salimo 49:7, 8) Pasosekwaga ciwombolo cakulandana ni umi wawajasicewo. Yeleyi yikamulana ni malamusi gacilungamo gakusimanikwa m’Maloŵe ga Mlungu, gagakusati, “umi kulipa umi.” (Deuteronomo 19:21) Ana umi wapi wawukajinjile m’malo mwa umi wamnama waŵajasile Adamu? Pasosekwaga umi wine wa mundu jwamnama kuti ‘uwombole jwalijose.’—1 Timoteo 2:6.

10. Ana Yehofa ŵapelece catuli ciwombolo?

¹⁰ Ana Yehofa ŵapelece catuli ciwombolo? Jwalakwe ŵatumisye pacilambo capasi mwanace jwamnama jwausimu. Nambo Yehofa nganatumisya mwanace jwausimu jwalijose. Ŵatumisye mwanace jwakwe jwakusosekwa mnope, mwanace jwakupagwa jika. (1 Yohane 4:9, 10) Mwakusacilila, Mwanacejo ŵakundile kutyoka kwinani. (Afilipi 2:7) Mpela mwatwalijiganyicisye mu mtwe upite ula, Yehofa ŵasamisye mwakusimonjesya umi wa Mwanagwe kutyocela kwinani ni kuwuleka m’citumbo mwa Maliya. Mwa macili ga msimu weswela, Yesu ŵapagwile mpela mundu jwamnama, m’yoyo yakuyicisya ya ulemwa nganiyimkwaya.—Luka 1:35.

11. Ana yikakombolece catuli kuti mundu jumo aŵe ciwombolo ca ŵandu ŵajinji?

¹¹ Ana yikakombolece catuli kuti mundu jumo aŵe ciwombolo ca ŵandu ŵajinji? Nambi, ana yakombolece catuli kuti ŵandu wosope aŵe ŵakulemwa pandandapo? Tukumbucile kuti ligongo lyakulemwa, Adamu ŵajasile cindu cakusosekwa mnope, cacili umi wamnama. M’yoyo nganakombola kuŵeleka ŵanace ŵamnama. Nambo ŵapelele ŵanace ŵakwe ulemwa ni ciwa basi. Yesu jwakusakolanjikwa m’Baibulo kuŵa “Adamu jwakumalisya,” ŵakwete umi wamnama,  soni nganalemwesya cilicose. (1 Akolinto 15:45) M’yoyo, Yesu ŵajinjile m’malo mwa Adamu kuti atukulupusye. Kuŵa kwakwe jwakulupicika kwa Mlungu mwakupeleka umi wakwe wamnama, Yesu ŵalipile ulemwa wa Adamu. M’yoyo, Yesu ŵapele cembeceyo ŵanace ŵa Adamu.—Aloma 5:19; 1 Akolinto 15:21, 22.

12. Ana kupilila yipwetesi kwa Yesu kwalosisye cici?

¹² Baibulo jikusasala mwakupikanika cenene yipwetesi yaŵapilile Yesu mkanawe. Ŵandu ŵamputile mwangali canasa, ŵamkomele mwangalwe, soni ŵawile ciwa cakupweteka pa citela cakulagacisya. (Yohane 19:1, 16-18, 30; Yakonjecesya, pa mapeji 204 mpaka 206) Ana Yesu ŵasosekwaga kulagasika mnope ligongo cici? Mu mtwe wine m’bujomu, tucilijiganya kuti Satana ŵakayicile naga pana mundu jwampaka aŵe jwakulupicika kwa Yehofa pasimene ni yipwetesi. Mwakuŵa jwakupilila atamose paŵasimene ni yipwetesi yekulungwa, Yesu ŵajanjile cenene yaŵakayicile Satana. Atamose kuti Satana ni jwaŵatendekasyaga yipwetesi, Yesu ŵalosisye kuti mundu jwamnama jwampaka alisagulile jika yakutenda komboleka kuŵa jwakulupicika kwa Mlungu. Mwangakayicila Yehofa ŵasangalele mnope ligongo lya kulupicika kwa Mwanagwe jwakunonyelwaju!—Miyambo 27:11.

13. Ana ciwombolo capelekwe catuli?

¹³ Ana ciwombolo capelekwe catuli? Mwakamulana ni kalendala ja Ciyuda, pa lisiku lya 14 lya mwesi wa Nisani, m’caka ca 33 C.E., Mlungu ŵakundile kuti mwanagwe jwamnama, soni jwangalemwa awulajikwe. Yesu ŵapelece umi wakwe wamnama mpela mbopesi “kampepe basi.” (Ahebeli 10:10) Palisiku lyatatu ciwile Yesu, Yehofa ŵamjimucisye ku umi wa usimu. Paŵapite kwinani, Yesu ŵapelece kwa Mlungu mtengo wa umi wakwe wamnama waŵawupelece mpela ciwombolo cakwasuma ŵanace ŵa Adamu. (Ahebeli 9:24) Yehofa ŵapocele mbopesi ja umi wa Yesu mpela ciwombolo cakulupucisya ŵandu ku ukapolo wa ulemwa ni ciwa.—Aloma 3:23, 24.

14, 15. Ana tukusosekwa kutenda cici kuti Mlungu ‘atukululucile ulemwa wetu’?

¹⁴ Atamose kuti tuli ŵakulemwa, mpaka tujaliwe mnope ligongo lya ciwombolo. Kwende tulole kusosekwa kwa mtuka wakutyocela kwa Mlunguwu wampaka utukamucisye sambano jino, soni m’bujo.

¹⁵ Kukululucikwa yakulemwa. Ligongo lyakuti twapagwile ŵangali umnama, yikusatulema kutenda yambone. Wosopewe tukusalemwa mu yatukusaŵeceta kapena mu yatukusatenda. Nambo ligongo lya mbopesi ja ciwombolo ja Yesu, Mlungu mpaka ‘atukululucile ulemwa wetu.’ (Akolose 1:13, 14) Nambo kuti Mlungu atukululucile, tukusosekwa kupitikuka mtima yisyesyene. Tukusosekwasoni kum’ŵenda Yehofa mwakulinandiya kuti atukululucile yakulemwa yetu kupitila mu kukulupilila kwetu ciwombolo ca mwanagwe.—1 Yohane 1:8, 9.

16. Ana cici cacikusatukamucisya kumtindiŵalila Mlungu ni cikumbumtima cambone, soni ana yeleyi yikwete umbone wapi?

¹⁶ Kola cikumbumtima cambone pameso pa Mlungu. Kuligamba ligongo lya cikumbumtima cakulemweceka mpaka kututendekasye kuti tukakola cembeceyo, soni kuliwona kuŵa ŵangali mate. Nambo kupitila m’ciwombolo, Yehofa akusatukululucila yakulemwa, soni akusatukunda kumtindiŵalila jwalakwe ni cikumbumtima cambone atamose kuti tuli ŵangali umnama. (Ahebeli 9:13, 14) Yeleyi yikusatukombolekasya kuŵecetana ni Yehofa mwagopoka. M’yoyo, mpaka tuŵecetane najo mwagopoka mwipopelo. (Ahebeli 4:14-16) Kwendelecela kola cikumbumtima cambone, kukusatukamucisya kuŵa ni mtendele wa mumtima, ucimbicimbi, soni tukusaŵa ŵakusengwa.

17. Ana upile wapi watucipata ligongo lyakuti Yesu ŵatuwilile?

¹⁷ Cembeceyo ca umi wangamala mu cilambo ca paladaiso. Lilemba lya Aloma 6:23, likusati, “Malipilo ga ulemwa nico ciwa.” Lilembali likusajendelecela kuti, “Nambo mtuka wa lulele wele Mlungu wakusapeleka, niwo umi  wangamala mwa Klistu Yesu Ambuje ŵetu.” Mu mtwe watatu wa buku ajino, twalijingenye ya upile watucipata m’cilambo capasi ca Paladaiso. (Ciunukuko 21:3, 4) Upilewo, soni umi wangamala wamnama, yicikomboleka ligongo lyakuti Yesu ŵatuwilile. Kuti tupocele yeleyi, tukusosekwa kulosya kuti tukusayamicila ciwombolo.

18. Ligongo cici tukusosekwa kum’yamicila Yehofa ligongo lya kutupa ciwombolo?

¹⁸ Ligongo cici tukusosekwa kum’yamicila mnope Yehofa ligongo lya ciwombolo? Mtuka ukusaŵa wakusosekwa mnope naga mkupelekajo amalilepo ndaŵi, macili kapenasoni cindu cinecakwe. Tukusayamicila mnope mumtima naga yikuwoneka kuti mtuka watupocelewo ukulosya cinonyelo cisyesyene kutyocela kwa mkupeleka. Ciwombolo cili mtuka wakusosekwa mnope pa mituka josope, ligongo Mlungu ŵajasile yejinji pakuwupeleka. Lilemba lya Yohane 3:16 likusati, “Pakuŵa Mlungu ŵacinonyele cilambo capasi mnope mwakuti jwalakwe ŵampelece mwanace jwakwe jumopejo, ni kuti jwalijose jwakukulupilila mwa jwalakwe akawa nambo akole umi wangamala.” Ciwombolo cili umboni wakulosya kuti Yehofa akusatunonyela mnope. Ciwomboloci cikusalosyaso ni kuti Yesu akusatunonyela, pakuŵa ŵapelece umi wakwe mwakusacilila ligongo lya m’weji. (Yohane 15:13) M’yoyo, mtuka wa ciwombolo ukusatusimicisya kuti Yehofa, soni Mwanagwe akusamnonyela jwalijose pajika.—Agalatia 2:20.

19, 20. Ana mpaka alosye catuli kuti akusayamicila mtuka wakutyocela kwa Mlungu wa ciwombolo?

¹⁹ Nambo, ana mpaka alosye catuli kuti akusayamicila mtuka wakutyocela kwa Mlungu wa ciwombolo? Candanda, akusosekwa kumanyilila yejinji yakwamba Mkupeleka Jwamkulungwa, jwali Yehofa. (Yohane 17:3) Kulijiganya Baibulo pakamulicisya masengo buku ajino kucakamucisya. Pakulijiganya yejinji ya Yehofa, cinonyelo cawo pa jwalakwe cicikula. Kaneko cinonyeloco cicalimbikasya kusacilila kutenda yakumnonyelesya jwalakwe.—1 Yohane 5:3.

²⁰ Akulupilileje mbopesi ja ciwombolo ja Yesu. Pakwamba ya Yesu Baibulo jikusati, “Jwalijose jwakukulupilila mwa Mwanace akwete umi wangamala.” (Yohane 3:36) Ana mpaka tulosye catuli cikulupi mwa Yesu? Cikulupi celeci ngaŵa mkucilosya ni maloŵepe. Lilemba lya Yakobo 2:26 likusati, “Cikulupi cangali yitendo cili cewe.” Kusala yisyene, cikulupi cisyesyene cikusawonecela ni “yitendo” yakwe, gopolela yatukusatenda. Litala limo lyakulosya kuti tukwete cikulupi mwa Yesu lili kulingalinga kumkuya jwalakwe, ngaŵaga mu yatukusaŵecetape, nambosoni mu yatukusatenda.—Yohane 13:15.

21, 22. (a) Ligongo cici tukusosekwa kusimanikwa pa Cakulya Caligulo ca Ambuje? (b) Ana Mtwe 6 ni 7 uciŵeceta ya cici?

²¹ Asimanikweje pa Cakulya Caligulo ca Ambuje cacikusatendekwa caka cilicose. Cilo ca pa Nisani 14, m’caka ca 33 C.E., Yesu ŵatandisye cakutendekwa capajika cele m’Baibulo akusacisala kuti “Cakulya Caligulo ca Ambuje.” (1 Akolinto 11:20, NW; Matayo 26:26-28) Cakutendekwa celeci akusacisalasoni kuti cili Cikumbucilo ca ciwa ca Klistu. Yesu ŵatandisye cakutendekwaci pakwakamucisya ŵandumetume, soni Aklistu wosope kumbucila kuti kupitila mu ciwa  cakwe mpela mundu jwamnama, ŵapelece ciwombolo. Pakwamba ya cakutendekwaci, Yesu ŵatite: “Mtendeje yeleyi kuti mungumbucileje.” (Luka 22:19) Kusimanikwa pa Cikumbucilo, kukusatukumbusya cinonyelo cekulungwa caŵalosisye Yehofa, soni Yesu ligongo lya ciwombolo. Mpaka tulosye kuti tukusayamicila ciwombolo patukusimanikwa pa Cikumbucilo ca Ciwa ca Yesu cacikusatendekwa caka cilicose. *

²² Ciwombolo caŵatupele Yehofa cili mtuka wapenani mnope. (2 Akolinto 9:14, 15) Mtuka wapenaniwu mpaka wakamucisyesoni ŵawe. Mtwe 6 ni 7 uciŵeceta mwayicitendecela yeleyi.