1-3. Unsang mga pangutana ang gisukna sa mga tawo bahin sa kamatayon, ug unsang mga tubag ang gihatag sa nagkalainlaing mga relihiyon?

KINI ang mga pangutana nga gihunahuna sa katawhan sulod sa libolibong katuigan. Kini maoy mahinungdanong mga pangutana. Bisan kon kinsa kita o diin kita magpuyo, ang mga tubag mahinungdanon sa matag usa kanato.

² Sa nag-unang kapitulo, atong gihisgotan kon sa unsang paagi ang halad lukat ni Jesu-Kristo nag-abli sa dalan ngadto sa kinabuhing walay kataposan. Atong nasayran usab nga gitagna sa Bibliya ang usa ka panahon sa dihang “ang kamatayon mawala na.” (Pinadayag 21:4) Kasamtangan, kitang tanan mamatay. “Ang mga buhi nasayod nga sila mamatay,” matod sa makinaadmanong si Haring Solomon. (Ecclesiastes 9:5) Kita maningkamot nga mabuhi sa labing taas nga panahon kutob sa mahimo. Bisan pa niana, mahibulong kita kon unsay mahitabo kanato sa dihang mamatay kita.

³ Sa dihang mamatay ang atong mga minahal, kita magmasulub-on. Ug kita tingali mangutana: ‘Unsay nahitabo kanila? Nag-antos ba sila? Nagbantay ba sila kanato? Makatabang ba kita kanila? Ato bang makita sila pag-usab?’ Nagkalainlain ang mga tubag nga gihatag sa mga relihiyon sa kalibotan nianang mga pangutanaha. Ang pipila ka relihiyon nagtudlo nga kon matarong ang imong pagkinabuhi, ikaw moadto sa langit apan kon daotan ang imong pagkinabuhi, ikaw pagasakiton sa nagdilaab nga dapit. Ang ubang mga relihiyon nagtudlo nga sa pagkamatay, ang mga tawo moadto sa kalibotan sa mga espiritu aron mahiuban sa ilang mga katigulangan. Ang uban pang relihiyon nagtudlo nga ang  mga patay moadto sa laing kalibotan aron pagahukman ug unya makasinatig reinkarnasyon, o matawo pag-usab diha sa laing lawas.

4. Unsang paninugdang ideya bahin sa kamatayon ang gituohan sa daghang relihiyon?

⁴ Adunay usa ka paninugdang ideya ang maong relihiyosong mga pagtulon-an—nga kita adunay usa ka bahin nga magpadayong buhi pagkamatay sa pisikal nga lawas. Sumala sa halos tanang relihiyon, nga gisunod sa nangaging panahon ug sa pagkakaron, kita sa usa ka paagi magpadayong buhi hangtod sa hangtod nga may katakos nga makakita, makadungog, ug makahunahuna. Apan, sa unsang paagi posible kana? Ang atong mga katakos sa pagbati, duyog sa atong mga hunahuna, tanan nalangkit sa mga obra sa atong utok. Panahon sa kamatayon, ang utok moundang sa pag-obra. Ang atong mga memorya, mga pagbatyag, ug mga katakos sa pagbati dili padayong moobra nga independente sa misteryosong paagi. Kini mohunong na sa pagkadaot sa atong utok.

5, 6. Unsay gitudlo sa Bibliya bahin sa kahimtang sa mga patay?

⁵ Kon unsay mahitabo sa pagkamatay dili misteryoso kang Jehova, ang Maglalalang sa utok. Siya nahibalo sa kamatuoran, ug diha sa iyang Pulong, ang Bibliya, iyang gipatin-aw ang kahimtang sa mga patay. Kini ang tin-awng pagtulon-an niini: Sa dihang mamatay ang usa ka tawo, siya wala na maglungtad. Ang kamatayon maoy kaatbang sa kinabuhi. Ang mga patay dili makakita o makadungog o makahunahuna. Walay bisan usa nato ka bahin ang magpadayong buhi pagkamatay sa lawas. Wala kitay dili-mamatay nga kalag o espiritu. *

⁶ Human ipahayag ni Solomon nga ang mga buhi nahibalo nga sila mamatay, siya misulat: “Bahin sa mga patay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa.” Unya iyang gipatin-aw ang paninugdang kamatuoran pinaagi sa pag-ingon nga ang mga patay dili mahimong mahigugma o magdumot ug nga “walay buluhaton ni lalang ni kahibalo ni kaalam sa [lubnganan].” (Ecclesiastes 9:5,  6, 10) Sa susamang paagi, ang Salmo 146:4 nag-ingon nga sa dihang ang usa ka tawo mamatay, “mahanaw ang iyang mga hunahuna.” Kita nailalom sa kamatayon ug dili kita magpadayong buhi pagkamatay sa atong lawas. Ang kinabuhi nga atong gipahimuslan maoy sama sa siga sa kandila. Sa dihang pagngon ang siga, kini dili moadto sa bisan unsang dapit. Kini mahanaw lamang.

7. Sama sa unsa ang kamatayon sumala sa gipatin-aw ni Jesus?

⁷ Si Jesu-Kristo naghisgot bahin sa kahimtang sa mga patay. Siya naghisgot niana maylabot kang Lazaro, nga usa ka tawo nga iyang nailhan pag-ayo ug nga namatay. Si Jesus miingon sa iyang mga tinun-an: “Si Lazaro nga atong higala nagpahulay.” Nagtuo ang mga tinun-an nga gipasabot ni Jesus nga si Lazaro nagpahulay tungod kay natulog, nga nagpahulay aron maulian gikan sa usa ka sakit. Nasayop sila. Si Jesus nagpatin-aw: “Namatay si Lazaro.” (Juan 11:11-14) Matikdi nga si Jesus nagtandi sa kamatayon ngadto sa pagpahulay ug pagkatulog. Si Lazaro wala didto sa langit o sa nagdilaab nga impiyerno. Wala siya makighibalag sa mga manulonda o mga katigulangan. Wala matawo pag-usab si Lazaro ingon nga laing tawo. Nagpahulay siya diha sa kamatayon, nga samag nahinanok kaayo nga walay mga damgo. Ang ubang mga teksto nagtandi usab sa kamatayon ngadto sa pagkatulog. Pananglitan, sa dihang ang tinun-an nga si Esteban gibato hangtod namatay, ang Bibliya nag-ingon nga siya “nahikatulog.” (Buhat 7:60) Sa susamang paagi, si apostol Pablo misulat nga ang pipila ka tawo sa iyang adlaw “nangatulog na” diha sa kamatayon.—1 Corinto 15:6.

8. Nganong nahibalo kita nga dili katuyoan sa Diyos nga mamatay ang mga tawo?

⁸ Katuyoan ba sa Diyos sa sinugdanan nga mamatay ang mga tawo? Dili gayod! Si Jehova nagbuhat sa tawo aron mabuhing  walay kataposan sa yuta. Sumala sa atong nasayran sa sinugdanan niining basahona, gibutang sa Diyos ang unang magtiayon sa usa ka matahom nga paraiso. Iyang gihatagan silag hingpit nga panglawas. Ang ilang kaayohan lamang ang gitinguha ni Jehova. Gusto ba ni bisan kinsang mahigugmaong ginikanan nga ang iyang mga anak mag-antos sa kasakitan sa katigulangon ug sa kamatayon? Siyempre dili! Si Jehova nahigugma sa iyang mga anak ug gusto niya nga sila magtagamtam ug walay-kataposang kalipay sa yuta. Mahitungod sa mga tawo, ang Bibliya nag-ingon: “Ang panahong  walay tino . . . gibutang [ni Jehova] sa ilang kasingkasing.” (Ecclesiastes 3:11) Gilalang kita sa Diyos uban ang tinguha nga mabuhi hangtod sa hangtod. Ug siya naghimog mga kahikayan aron matuman ang maong tinguha.

9. Unsang butang ang gidili ni Jehova kang Adan, ug nganong dili lisod tumanon kadtong sugoa?

⁹ Nan, nganong mamatay man ang mga tawo? Aron makaplagan ang tubag, kinahanglang tagdon nato kon unsay nahitabo sa dihang diha lamay usa ka lalaki ug usa ka babaye sa yuta. Nagsaysay ang Bibliya: “Gipatubo ni Jehova nga Diyos gikan sa yuta ang tanang kahoy nga tilinguhaon sa panan-aw ug maayong kan-on.” (Genesis 2:9) Hinunoa, gidili ang usa ka butang. Giingnan ni Jehova si Adan: “Gikan sa tanang kahoy sa tanaman makakaon ka hangtod sa pagkatagbaw. Apan kon bahin sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan dili ka gayod mokaon gikan niini, kay sa adlaw nga mokaon ka gikan niini mamatay ka gayod.” (Genesis 2:16, 17) Dili lisod tumanon kadtong sugoa. Dihay daghan nga ubang mga kahoy nga gikan niana makakaon si Adan ug Eva. Apan niadtong panahona kadtong sugoa mihatag kanilag espesyal nga higayon aron ikapakita ang ilang pagkamapasalamaton ngadto sa Diyos nga naghatag kanila sa tanang butang, lakip sa hingpit nga kinabuhi. Ang ilang pagkamasinugtanon magpakita usab unta nga ilang gitahod ang awtoridad sa ilang langitnong Amahan ug nga ilang gitinguha ang iyang mahigugmaong pagtultol.

10, 11. (a) Sa unsang paagi ang unang magtiayon nahimong dili masinugtanon sa Diyos? (b) Nganong ang pagkadili-masinugtanon ni Adan ug Eva maoy usa ka seryosong butang?

¹⁰ Ikasubo, gipili sa unang magtiayon nga dili mosugot kang Jehova. Sa pagsulti pinaagig halas, si Satanas nangutana kang Eva: “Tinuod ba nga miingon ang Diyos nga dili gayod kamo makakaon gikan sa tanang kahoy sa tanaman?” Si Eva mitubag: “Sa bunga sa mga kahoy sa tanaman kami makakaon. Apan kon bahin sa pagkaon sa bunga sa kahoy nga anaa sa taliwala sa tanaman, ang Diyos nag-ingon, ‘Dili gayod kamo mokaon gikan niini, ni mohikap kamo niini aron dili kamo mamatay.’”—Genesis 3:1-3.

¹¹ “Dili gayod kamo mamatay,” miingon si Satanas. “Kay nasayod ang Diyos nga sa mismong adlaw nga kamo mokaon gikan  niini ang inyong mga mata mangabuka ug kamo mahisama sa Diyos, nga mahibalo sa maayo ug sa daotan.” (Genesis 3:4, 5) Gusto ni Satanas nga si Eva motuo nga makabaton siyag kaayohan pinaagi sa pagkaon sa gidiling bunga. Sumala pa ni Satanas, si Eva may katungod sa paghukom kon unsay matarong ug daotan; may katungod siya sa pagbuhat kon unsay iyang gusto. Si Satanas nagbutangbutang nga si Jehova namakak bahin sa sangpotanan sa pagkaon sa bunga. Si Eva mituo kang Satanas. Busa mipupo siyag pipila ka bunga ug mikaon niana. Unya gihatagan niyag pipila ang iyang bana, ug siya mikaon usab niana. Sila nagbuhat niadto dili tungod kay wala sila mahibalo. Nahibalo sila nga sila nagbuhat sa giingon sa Diyos nga dili nila angayng buhaton. Pinaagi sa pagkaon sa bunga, tinuyo nilang gisupak ang yano ug makataronganon nga sugo. Sila nagpakitag kawalay-pagtahod  sa ilang langitnong Amahan ug sa iyang awtoridad. Ang ingong kawalay-pagtahod alang sa ilang mahigugmaong Maglalalang dili ikapangulipas!

12. Unsay makatabang kanato aron masabtan kon unsay gibati ni Jehova sa dihang si Adan ug Eva nagmasinupakon kaniya?

¹² Ingong ilustrasyon: Unsay imong bation kon nagpadako ug nagmatuto kag usa ka anak lalaki o babaye ug unya siya wala magmasinugtanon kanimo sa pagkaagi nga siya nagpakitag kawalay-pagtahod o kawalay-gugma kanimo? Kana makapaguol pag-ayo kanimo. Nan, si Jehova naguol pag-ayo sa dihang si Adan ug Eva nagmasinupakon kaniya.

13. Unsay giingon ni Jehova nga maoy mahitabo kang Adan sa pagkamatay, ug unsay gipasabot niini?

¹³ Walay katarongan nga si Jehova padayong magsuportar hangtod sa hangtod sa kinabuhi sa dili masinugtanong si Adan ug Eva. Namatay sila, sumala sa iyang giingon nga maoy mahitabo kanila. Wala na maglungtad si Adan ug Eva. Wala sila mobalhin ngadto sa kalibotan sa mga espiritu. Nahibalo kita niini tungod sa gisulti ni Jehova kang Adan human sa pagsudya kaniya bahin sa iyang pagkadili-masinugtanon. Ang Diyos miingon: “Ikaw mobalik sa yuta, kay gikan niini ikaw gikuha. Kay abog ikaw ug sa abog ikaw mopauli.” (Genesis 3:19) Ang Diyos nagbuhat kang Adan gikan sa abog sa yuta. (Genesis 2:7) Una pa niana, si Adan wala maglungtad. Busa, sa dihang si Jehova miingon nga si Adan mobalik sa abog, Iyang gipasabot nga si Adan mobalik ngadto sa kahimtang sa pagkawala-maglungtad. Si Adan mahimong walay kinabuhi sama ra sa abog nga gikan niana siya gibuhat.

14. Nganong mamatay man kita?

¹⁴ Buhi pa unta si Adan ug Eva karong adlawa, apan namatay sila tungod kay ilang gipili nga dili magmasinugtanon sa Diyos ug mao nga sila nakasala. Ang hinungdan nga kita mamatay mao nga ang pagkamakasasala ni Adan ug ang kamatayon napanunod sa tanan niyang kaliwat. (Roma 5:12) Ang maong sala maoy sama sa mangilngig, napanunod nga sakit nga dili maikyasan ni bisan kinsa. Ang sangpotanan niini, ang kamatayon, maoy usa ka tunglo. Ang kamatayon maoy usa ka kaaway, dili usa ka higala. (1 Corinto 15:26) Mapasalamaton kaayo kita nga si Jehova nagtagana sa lukat aron luwason kita gikan niining makahahadlok nga kaaway!

15. Nganong makahatag ug kahupayan nga mahibalo sa kamatuoran bahin sa kamatayon?

¹⁵ Ang gitudlo sa Bibliya bahin sa kahimtang sa mga patay makahatag ug kahupayan. Sumala sa atong nasabtan, ang mga patay dili mobatig kasakit o kaguol. Walay katarongan nga kita mahadlok sa mga patay, kay sila dili makadaot kanato. Wala sila magkinahanglan sa atong tabang, ug dili sila makatabang kanato. Kita dili mahimong makigsulti kanila, ug sila dili mahimong makigsulti kanato. Ang daghang relihiyosong pangulo binakak nga nangangkon nga sila makatabang sa mga namatay, ug ang mga tawo nga nagtuo sa maong mga pangulo mohatag kanilag kuwarta. Apan ang pagkahibalo sa kamatuoran bahin sa kamatayon magapanalipod kanato batok sa pagkamalimbongan sa mga nagtudlo sa maong kabakakan.

16. Kinsay nag-impluwensiya sa mga pagtulon-an sa daghang relihiyon, ug sa unsang paagi?

¹⁶ Uyon ba ang imong relihiyon sa gitudlo sa Bibliya bahin sa mga patay? Dili uyon ang kadaghanang relihiyon. Ngano? Tungod kay impluwensiyado ni Satanas ang ilang mga pagtulon-an. Iyang gigamit ang bakak nga relihiyon aron patuohon ang mga tawo nga sa pagkamatay sa ilang lawas, sila magpadayong buhi sa kalibotan sa mga espiritu. Usa kini ka bakak nga gitapo ni Satanas sa ubang mga bakak sa pagpatalikod sa mga tawo gikan ni Jehova nga Diyos. Sa unsang paagi nahitabo kana?

17. Nganong ang pagtulon-an bahin sa walay-kataposang pagpaantos nagpakaulaw kang Jehova?

¹⁷ Sumala sa gipahayag ganina, ang pipila ka relihiyon nagtudlo nga kon ang usa ka tawo daotan ug pagkinabuhi, sa iyang pagkamatay siya moadto sa usa ka nagdilaab nga dapit aron sakiton hangtod sa hangtod. Ang maong pagtulon-an nagpakaulaw sa Diyos. Si Jehova maoy Diyos sa gugma ug dili gayod niya paantoson ang mga tawo sa maong paagi. (1 Juan 4:8) Unsay imong bation bahin sa usa ka tawo nga nagsilot sa usa ka dili-masinugtanong anak pinaagi sa pagdangdang sa iyang mga kamot sa kalayo? Motahod ka ba sa maong tawo? Sa pagkatinuod, gusto mo bang makig-ilaila kaniya? Dili gayod! Lagmit maghunahuna ka nga siya mapintason kaayo. Apan, gusto ni Satanas nga kita motuo nga si Jehova magpaantos sa mga tawo diha sa kalayo hangtod sa hangtod—sulod sa di-maihap nga bilyonbilyong katuigan!

18. Ang pagsimba sa mga patay gipasukad sa unsang relihiyosong bakak?

 ¹⁸ Si Satanas nagagamit usab sa pipila ka relihiyon sa pagtudlo nga sa pagkamatay ang mga tawo mahimong mga espiritu nga angayng tahoron ug pasidunggan sa mga buhi. Sumala sa maong pagtulon-an, ang mga espiritu sa mga patay mahimong impluwensiyado kaayong mga higala o makahahadlok nga mga kaaway. Ang maong bakak nga pagtulon-an gituohan sa daghang tawo. Sila mahadlok sa mga patay ug ilang gipasidunggan ug gisimba sila. Sa kasukwahi, ang Bibliya nagtudlo nga ang mga patay nangatulog lamang ug kita angayng magsimba lamang sa matuod nga Diyos, si Jehova, ang atong Maglalalang ug Magtatagana.—Pinadayag 4:11.

19. Ang pagkahibalo sa kamatuoran bahin sa kamatayon makatabang kanato sa pagsabot sa unsang laing pagtulon-an sa Bibliya?

¹⁹ Ang pagkahibalo sa kamatuoran bahin sa mga patay magapanalipod kanimo gikan sa pagkahisalaag tungod sa relihiyosong kabakakan. Kini makatabang usab kanimo sa pagsabot sa ubang mga pagtulon-an sa Bibliya. Pananglitan, sa dihang makaamgo ka nga ang mga tawo dili mobalhin ngadto sa kalibotan sa mga espiritu sa pagkamatay, ang saad nga kinabuhing walay kataposan diha sa usa ka paraiso adunay tinuod nga kahulogan alang kanimo.

20. Unsang pangutana ang atong hisgotan sa sunod kapitulo?

²⁰ Dugay na kanhi, ang matarong nga tawong si Job nagpatungha niining pangutanaha: “Kon ang usa ka tawo nga lig-on ug lawas mamatay, mabuhi ba siya pag-usab?” (Job 14:14) Mabuhi ba pag-usab ang walay-kinabuhing tawo nga natulog diha sa kamatayon? Ang gitudlo sa Bibliya bahin niini makapahupay pag-ayo, sumala sa ipakita sa sunod kapitulo.