Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

KAPITULU 6

Afu Kulihi Ali?

Afu Kulihi Ali?
  • Yika yakulingiwa kuli yetu nyi hitwafwa?

  • Mumu liaka twakufwa?

Kunyingika umwenemwene hakutwala ku kufwa muchitutakamisa nyi?

1-3. Yihula yika atu akulihula hakutwala ku kufwa, mba kumbululo lika mangeleja akuhana?

 AYI ye yihula yize atu akulihula chinji. Yihula yacho yili yilemu chinji. Chipwe ngwe tuli atu eswao hanji twatunga kweka ni kweka alioze kumbululo lia yihula yacho yili ni ulemu kuli etu eswe.

2 Kapitulu yoze twahichika, katulongesa chize chitapo cha ukuule wa Yesu Kristu chazulwile jila ya kupwa ni mwono wa mutolo. Twalilongesanga nawa ngwo Mbimbiliya hiyinambe mashimbu waze ‘kufwa kuchichi kapwako nawa.’ (Usolwelo 21:4) Alioze yetu eswe twakufwa. Mwanangana Solomone ngwenyi: “Amwono kananyingika ngwo, Mutukafwa.” (Chilumbununyi 9:5) Twakusa tachi hanga tutwame mashimbu anji ni mwono. Chipwe chocho, twakulihula hakutwala ku yize muyikalingiwa kuli yetu muze mutufwa.

3 Nyi mutu yoze twazanga mafwa, twakunenganyana chinji. Hanji twakulihula ngwetu: ‘Yika yalingiwa kuli iye? Kanamono lamba nyi? Kanatumono nyi? Mutuhasa kumukwasa? Shina mutwiza kamumona limwe tangwa nyi?’ Mangeleja anji kakuhana kumbululo lieka ni lieka ha yihula yino. Amwe kakulongesa ngwo, nyi yena uli mutu mupema, mukaya mu malilu, alioze nyi uli mutu mupi, mukawema mu kahia. Mangeleja akwo kakulongesa ngwo, ku ufwe mutu kakwalumuka spiritu hanga alichinge ni tulamba twenyi. Eka kakulongesa ngwo afu kakuya ku chimwe chihela kuze akwasopesela, hanga alumuke hanji asemuke ni mijimba yeka.

4. Nyonga lika mangeleja anji akwete hakutwala ku kufwa?

4 Malongeso eswe awa a mangeleja kakatuka ha nyonga limuwika liakwamba ngwo—mutu kakwete chimwe chuma chize chakusala ni mwono nyi hafwa. Mangeleja eswe ashakulu ni a musono kakulongesa ngwo, twakununga ni mwono ni uhashi wa kumona, kwivwa ni kunyonga. Alioze, kuchi chino muchihasa kupwa? Mbunge ni manyonga jetu eswe, yakuzata ni wongo. Nyi mutu hafwa, wongo kuushi kukalakala nawa. Nyi wongo wecha kukalakala, kutuchi kumona, kutuchi kwivwa hanji kunyonga.

YIKA YAKUPWA KULI MUTU NYI HAFWA?

5, 6. Yika Mbimbiliya yakulongesa hakutwala kuli afu?

5 Yehova Sakatanga watangile wongo kananyingika kanawa yize yakupwa kuli mutu nyi hafwa. Kanyingika umwenemwene hakutwala ku kufwa, nawa mu Liji lienyi, Mbimbiliya, iye kanalumbununa kanawa chize kufwa chapwa. Mbimbiliya yakulongesa ngwo: Mutu nyi hafwa, keshiko nawa. Kufwa chinalumbunuka kuhona mwono. Afu keshi kumona, keshi kwivwa nawa keshi kunyonga. Kukushi nichimwe chuma chize chakusala ni mwono nyi mujimba hiwafwa. Etu kutushi ni alma hanji spiritu yize kuyishi kufwa. a

Kulihi mulengi wa kahia waya?

6 Muze Solomone ambile ngwenyi, akwa-mwono kananyingika ngwo kumakafwa, iye yasoneka nawa ngwenyi: ‘Afu kanyingikine nichimwe.’ Mba yasolola umwenemwene wacho hakwamba nawa ngwenyi, afu keshi zango chipwe kole, nawa “kukushi milimo, hanji manyonga, hanji chinyingi, hanji mana [mu fuka].” (Tanga Chilumbununyi 9:5, 6, 10.) Ni mukanda wa Samu 146:4 nawa unambe ngwo nyi mutu hafwa, “manyonga jenyi majimuka.” Yetu twakufwa kashika mujimba wetu kuushi kununga ni mwono. Mwono wetu uli ngwe mulengi wa kahia. Nyi haujima mulengi wacho kuushi kuya nikumwe. Kuushi kupwako nawa.

YIZE YESU AMBILE HAKUTWALA KU KUFWA

7. Kuchi Yesu alumbunwine chize ufwe wapwa?

7 esu Kristu kahanjikile hakutwala ku kupwa cha afu. Kachambile ha ufwe wa sepa lienyi Lazaru, lunga yoze te anyingika kanawa. Yesu yamba kuli tumbaji twenyi ngwenyi: ‘Kasendo ketu Lazaru haya mu tulo.’ Tumbaji twenyi yanyonga ngwe Yesu te kanambe ngwenyi, Lazaru kanapombo mu tulo, hanji kanahwimi. Alioze, te hi chocho ko. Yesu yaalumbunwina ngwenyi: “Lazaru hafwa.” (Tanga Yoano 11:11-14.) Hano, Yesu katesele kufwa ngwe kuhwima hanji tulo. Lazaru kakayile mu malilu hanji mu chitende cha kahia. Iye kakapwile hamwe ni angelo hanji tulamba twenyi. Lazaru kakasemukine cheka. Iye te kanahwimi mu ufwe, ngwe chize mutu akuya mu tulo anji, chakuhona iye kulota. Kuli yisoneko yikwo nawa yize yatesa kufwa ngwe tulo. Chakutalilaho, muze ashihile kambaji Eshetevau ni mawe Mbimbiliya yinambe ngwo iye “wayile tulo.” (Yilinga 7:60) Ni postolo Paulu neye kasonekene hakutwala kuli amwe waze ‘apombele mu ufwe’ ha mashimbu jenyi.—1 A-Korindu 15:6.

Yehova katangile atu hanga atwame hano hashi ku miaka yeswe

8. Kuchi tunanyingika ngwetu Zambi kakatangile atu hanga apwe ni kufwa?

8 Kutala Zambi katangile atu hanga apwe ni kufwa? Ka! Yehova katangile atu atwame hashi ku miaka yeswe. Ngwe chize twamona mu mukanda uno, Zambi kasele lunga ni pwo atangu mu paraisu yipema. Iye yaawahisa ni mijimba yingunu. Yehova kazangile te atwame kanawa. Shina umwe chisemi wa zango mazanga hanga ana jenyi amone lamba lia ushinakaji ni kufwa nyi? Ka! Yehova kazangile chinji ana jenyi, nawa kazangile hanga atwame ni sambukila ya mutolo hano hashi. Mbimbiliya yinambe hakutwala kuli atu ngwo: “[Yehova] hanase ye miaka yeswe mu mbunge jo.” (Chilumbununyi 3:11) Zambi katutangile ni nyonga lia kutwama ni mwono wa miaka yeswe. Nawa iye hanalulieka jila hanga nyonga liacho limanunuke.

MUMU LIAKA ATU AKUFWA

9. Shimbi yika Yehova ahele Alama, nawa mumu liaka shimbi yacho te hi yikaluko kuyikaula?

9 Mba, mumu liaka, atu akufwa? Nyi tunafupu kumbululo, chitangu ndo tunyingike yize yalingiwile muze te hashi hachili wika atu aali, lunga ni pwo. Mbimbiliya yinalumbununa ngwo: “Yehova Zambi yasokesa mitondo yeswe yipema ha kuyitala, ni yize yipema ya kulia.” (Uputukilo 2:9) Alioze, yaaha yimwe shimbi. Yehova yamba kuli Alama ngwenyi: “Ku mitondo yeswe ya mu munda muhasa kulia cheswacho, alioze ku mutondo wa chinyingi cha chipema ni chipi, kanda uliako, mumu ha tangwa muoliako kumukafwa lume.” (Uputukilo 2:16, 17) Shimbi yacho te hi yikalu ko kuyikaula. Mumu kwapwile mitondo yikwo yinji yize te Alama ni Eva mahasa kulia mihuko yayo. Kukaula shimbi yacho te muchisolola zango lio kuli Zambi yoze waahele yuma yeswe, hamwe ni mwono ungunu. Kwononoka cho te muchisolola nawa ngwo ayo kakusa ulemu ha wata wa Tato wa mu malilu, nawa kanazange usongwelo wenyi ungunu.

10, 11. (a) Kuchi chapwile mba Alama ni Eva ahone kwononokena Zambi? (b) Mumu liaka kuhona kwononoka cha Alama ni Eva chapwile mulonga unene?

10 Alioze, Alama ni Eva yasakula kuhona kwononokena Yehova. Satana yazachisa kapela hanga ahule Eva ngwenyi: “Kuma, Zambi hanambe ngwenyi, Kanda nukalia ku mitondo yeswe ya mu munda nyi?” Eva yakumbulula ngwenyi: “Ku mitondo yeswe ya mu munda tunahase kulia. Alioze ku mihuko ya mutondo uze uli mukachi ka munda, Zambi hanambe ngwenyi, Kanda nuyilia, chipwe kukwatako, kuchina munufwa.”—Uputukilo 3:1-3.

11 Satana yamba ngwenyi: “Kufwa kunuchi kufwa, mumu Zambi kananyingika ngwenyi, Ha tangwa lize munuliako meso jenu malaula, munupwa ngwe Zambi, nikunyingika chipema ni chipi.” (Uputukilo 3:4, 5) Satana te kanazange hanga Eva afuliele ngwenyi mayuka chinji nyi malia ku muhuko uze aakanjishile.Nyonga lia Satana liapwile ngwo, Eva mahasa kusakula mwene yipi ni yipema; nawa ngwo mahasa kulinga yeswayo anazange mu mbunge yenyi mwene. Satana yamba nawa ngwenyi Yehova kaliongele, muze ambile ngwenyi nyi malia ku muhuko makamona lamba. Eva yatayiza mahuza a Satana. Mba yahela muhuko ni kuulia. Yahana nawa kuli mukwo-lunga, mba neye yalia. Ayo te kananyingika yize analingi. Kanyingikine pundu ngwo kapwile ni kulinga chuma chize Zambi aakanjishile. Ha kulia ku muhuko, yahona kwononoka shimbi yashi yize ahele. Ayo yasolola kalengululo kuli Tato wa mu malilu ni ha wata wenyi. Hakuhona vumbi kuli Sakatanga wo wa zango, kakahashile nawa kupwa ni ukonekeno!

12. Chilweza chika muchihasa kutukwasa kunyingika kanawa chize Yehova evwile muze Alama ni Eva ahonene kumwononokena?

12 Chakutalilaho: Kuchi muwivwa nyi wakulela umwe mwana ni zango lieswe alioze kulutwe mahona ku kwononokena ni kukusa vumbi? Achi muchikwaha yinyengo yinji mu mbunge. Haliapwila, nyonga yinyengo yize Yehova evwile muze Alama ni Eva ahonene kumwononokena.

Alama ku fufuta akatukile, mba yahiluka nawa ku fufuta

13. Yika Yehova ambile te muyilingiwa kuli Alama muze mafwa, nawa yika chino chinalumbunuka?

13 Yehova te keshi ni chitela cha kufunga wano yihulia, Alama ni Eva, ha miaka ya mutolo. Ayo yafwa ngwe chizechene Zambi ambile. Alama ni Eva yanonga. Ayo kakalumukine spiritu. Tunanyingika chino ha maliji waze Yehova ambile kuli Alama muze amuhulile hakutwala ku uhulia wo. Zambi yamba ngwenyi: “Mukahiluka ku mavu se kuzekwene akuchijile. Mumu uli fufuta, ndo ku fufuta mukahilukila.” (Uputukilo 3:19) Zambi katangile Alama ku fufuta ya mavu. (Uputukilo 2:7) Alama te katwamineko. Kashika, Yehova hakwamba ngwenyi Alama makahiluka ku fufuta, te kanalumbununa ngwenyi Alama manonga. Alama te kechi kupwa nawa ni mwono, alioze mapwa ngwe fufuta kuze amuchijile.

14. Mumu liaka twakufwa?

14 Alama ni Eva kachi te kwali ni musono, alioze yafwa mumu kaahonene kwononokena Zambi, ha chino ayo kavulumwine. Kashika, twakufwa, ha mukunda wa shili ni kufwa chize Alama ahichikile kuli ana jenyi eswe. (Tanga A-Roma 5:12.) Shili yacho yili ngwe yimwe yikola yipi yize atu akuhinga, niumwe mahasa kuyehuka wakuhi. Kufwa, lie shingo liakatuka ha shili. Kufwa chili mukwa-kole, hi sepa ko. (1 A-Korindu 15:26) Twakusakwilila chinji Yehova ha kutwaha ukuule hanga ututusule kuli mukwa-kole yono mupi!

KUNYINGIKA UMWENEMWENE HAKUTWALA KU KUFWA CHAKUTUKWASA

15. Mumu liaka chili utakamiso kunyingika umwenemwene hakutwala kuli afu?

15 Yize Mbimbiliya yakulongesa hakutwala kuli afu yakututakamisa. Ngwe chize twalilongesa, afu keshi kwivwa yikola chipwe kumona lamba. Kashika, kukushi chitela cha kweevwila woma, mumu ayo kechi kuhasa kutulinga upi. Ayo keshi kufupa ukwaso wetu, ayo nawa kechi kuhasa kutukwasa. Kutuchi kuhasa kuhanjika no, chipwe ayo kuhanjika ni yetu. Atetekeli anji a mangeleja kakulionga ngwo mahasa kukwasa afu, nawa atu waze akwaatayiza kakufweta mbongo kuli atetekeli jacho hanga alinge chocho. Alioze kunyingika umwenemwene chakutukwasa hanga ahone kutwonga kuli waze akulongesa mahuza jacho.

16. Iya wakupiangula malongeso ja mangeleja anji, nawa kuchi akuchilinga?

16 Kutala malongeso amu uwayilo we hakutwala kuli afu kanalite ni amu Mbimbiliya nyi? Malongeso a mu uwayilo unji keshi kulita. Mumu liaka? Mumu malongeso jamo kanaapiangula kuli Satana. Satana kakuzachisa uwayilo wa mahuza hanga alingise atu atayize ngwo, mutu nyi hafwa kakununga ni mwono ku spiritu. Wano kali mahuza a Satana waze achinga ni mahuza akwo hanga ahandunune atu kuli Yehova. Kuchi akulinga chocho?

17. Mumu liaka longeso lia kuwema mu chitende cha kahia kulishi kulemesa Yehova?

17 Ngwe chize twalilongesa, mangeleja anji kakulongesa ngwo, nyi mutu kali mupi, ha kufwa kakuya mu chitende cha kahia. Longeso liacho kulishi kulemesa Zambi. Yehova kali Zambi wa zango yoze kechi kuhasa kumwesa atu lamba mu kahia. (Tanga 1 Yoano 4:8.) Yika muhasa kunyonga nyi mumona mutu ha kufumba mwana chihulia, mamwocha moko jenyi ha kahia? Kutala muhasa kuvumbika mutu wacho? Shina muwahilila hali mutu wacho? Ka! Mumu mutu wacho mbunge yipi akwete. Ni Satana neye kanazange hanga tufuliele ngwetu Yehova kakumwesa atu lamba mu kahia ka mutolo.

18. Kuwayila afu chinakatuka ha mahuza aka a mangeleja?

18 Satana nawa kakuzachisa amwe mangeleja alongese ngwo, nyi mutu hafwa kakwalumuka spiritu, yize akwa-mwono atamba kuvumbika ni kulemesa. Kulita ni longeso liacho, ayo kakwamba ngwo spiritu ya mufu muyihasa kulinga upeme hanji upi kuli atu. Atu anji akutayiza mahuza jacho. Ayo kakwivwa woma wa afu ni kwaalemesa ni kwaawayila. Alioze, Mbimbiliya yakulongesa ngwo afu kanapombo mu tulo, nawa ngwo twatamba kuwayila wika Yehova, Zambi wamwenemwene, Sakatanga yetu nawa Chihanyi.—Usolwelo 4:11.

19. Kunyingika umwenemwene hakutwala ku kufwa chakutukwasa kunyingika malongeso akwo aka a mu Mbimbiliya?

19 Kunyingika umwenemwene hakutwala kuli afu chakutukwasa ahone kutwonga ni malongeso a mahuza a mangeleja. Chakutukwasa nawa tunyingike malongeso akwo a mu Mbimbiliya. Chakutalilaho, muze hitwanyingika ngwetu atu keshi kwalumuka spiritu nyi hafwa, chilakenyo cha mwono wa mutolo mu paraisu hano hashi chakupwa chilemu ku mwono wetu.

20. Yika mutulilongesa mu kapitulu yoze masulaho?

20 Ku shakulu, Yombi, lunga mukwa-ululi, yahula ngwenyi: “Nyi mutu mafwa matwama nawa ni mwono?” (Yombi 14:14) Kutala mutu yoze hanafu mahasa kumuhindwisa cheka? Yize Mbimbiliya yakulongesa hakutwala ku kukuhindwisa cha afu, ye mutulilongesa mu kapitulu yoze masulaho.

a Nyi mufupa kunyingika ulumbunwiso wa maliji “alma” ni “spiritu” tala Apendice ha mafwo 208-211.