1-3. Mme mbụme ewe ke mme owo ẹsibụp ẹban̄a n̄kpa, ndien nso ibọrọ ke nsio nsio ido ukpono ẹnọ?

MME owo ẹmebụp mme mbụme emi ke ediwak tọsịn isua. Mmọ ẹdi ata akpan mbụme. Ndien ibọrọ mmọ ẹbehe nnyịn owo kiet kiet, inamke n̄kpọ m̀mê nnyịn idi mmanie m̀mê inyụn̄ idụn̄ ke m̀mọ̀n̄.

² Ke ibuot emi ekebede, nnyịn ima ineme nte uwa ufak Jesus Christ ekebererede usụn̄ ọnọ nsinsi uwem. Nnyịn n̄ko ima ikpep nte ke Bible ama ebem iso etịn̄ aban̄a ini oro ‘n̄kpa mîdidụhe aba.’ (Ediyarade 21:4) Kan̄a ke emi, nnyịn ke ikpakpa. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ọkọdọhọ ete, ‘Mme odu-uwem ẹfiọk ẹte ke mmimọ inyene ndikpa.’ (Ecclesiastes 9:5) Nnyịn imesidomo ndidu uwem ebịghi nte ikekeme. Edi, nnyịn imesikere se iditịbede inọ nnyịn ke ini ikpade.

³ Ke ini mbonima nnyịn ẹkpan̄ade, nnyịn imesifụhọ. Ndien nnyịn imekeme ndibụp: ‘Nso itịbe inọ mmọ? Nte mmọ ke ẹbọ ufen? Nte mmọ ke ẹkpeme nnyịn? Nte nnyịn imekeme ndin̄wam mmọ? Nte nnyịn iyafiak ikụt mmọ tutu amama?’ Mme ido ukpono ererimbot ẹnọ nsio nsio ibọrọ ke mme mbụme emi. Ndusụk mmọ ẹkpep nte ke edieke afo odude eti uwem, afo ayaka heaven, edi edieke afo odude oburobụt uwem, ẹyefọp fi ke ebiet ndutụhọ. Mme ido ukpono en̄wen ẹkpep nte ke ini mme owo ẹkpan̄ade, mmọ  ẹsika obio mme spirit man ẹkedu ye mme ete ete mmọ. N̄ko, ndusụk ido ukpono ẹkpep nte ke mme akpan̄kpa ẹsika obio ekpo man ẹkebiere ikpe mmọ, ndien ekem ke mmọ ẹsifiak ẹmana ke idem efen.

4. Nso ekikere kiet ke ediwak ido ukpono ẹnyene ẹban̄a n̄kpa?

⁴ Kpukpru mme utọ ukpepn̄kpọ ido ukpono emi ẹnyene ekikere kiet—nte ke ubak idem nnyịn esika iso odu uwem ke ikpọkidem ama akakpa. Ekpere ndidi kpukpru ido ukpono, eke eset ye eke idahaemi, ẹnịm ke akpanikọ ke odu usụn̄ oro nnyịn isikade iso idu uwem ke nsinsi, inyenede ukeme ndikụt, ndikop, nnyụn̄ n̄kere n̄kpọ. Edi, didie ke emi ekeme nditịbe? Mfre nnyịn esin̄wam nnyịn ndikere n̄kpọ, ndikụt usụn̄, nditabi n̄kpọ, ndikop n̄kpọ, ndin̄wụne, ndinyụn̄ ntụk n̄kpọ. Ke nnyịn ikpade, mfre esitre ndinam utom. Ukeme uti n̄kpọ, ukeme edikụt, editabi, edikop, edin̄wụne, ye editụk n̄kpọ isikaha iso inam utom ke idem mmọ ke esen esen usụn̄. Mmọ isinamke utom aba ke mfre nnyịn ama akakpa.

5, 6. Nso ke Bible ekpep aban̄a idaha mme akpan̄kpa?

⁵ Se isitịbede ke ini owo akpade idịghe ndịben̄kpọ inọ Jehovah emi edide Andibot mfre. Enye ọfiọk se idide akpanikọ, ndien ke Ikọ esie, kpa Bible, enye anam an̄wan̄a se idide idaha mme akpan̄kpa. Se Bible ekpepde in̄wan̄-in̄wan̄ edi emi: Ke ini owo akpade, enye idụhe uwem aba. N̄kpa edi isio n̄kpọ ye uwem. Mme akpan̄kpa ikemeke ndikụt, ndikop, m̀mê ndikere n̄kpọ. Inyụn̄ idụhe ubak idem nnyịn ndomokiet oro esikade iso odu uwem ke ima ikakpa. Nnyịn inyeneke ukpọn̄ m̀mê spirit oro mîkemeke ndikpa. *

⁶ Ke Solomon ama ọkọdọhọ ke mme odu uwem ẹfiọk ke mmimọ inyene ndikpa, enye ama ewet ete: ‘Ama edi mme  akpa-n̄kpa, mmọ ifiọkke baba n̄kpọ kiet.’ Enye ndien ama aka iso nditat isọn̄ akpanikọ oro ke ndidọhọ ke mme akpan̄kpa ikemeke ndiwụt ima m̀mê ndisua owo ye nte ke ‘baba edinam, baba uduak, baba ifiọk, baba mbufiọk idụhe ke udi.’ (Ecclesiastes 9:5, 6, 10) Ukem ntre, Psalm146:4 ọdọhọ ke ini owo akpade, “mme uduak esie ẹtak.” Nnyịn imekeme ndikpa, ndien ke ikpade nnyịn ikemeke ndika iso ndu uwem. Uwem nnyịn etie nte edemeikan̄ tiande. Ke ini edemeikan̄ enịmede, enye isikaha ebiet ndomokiet. Enye n̄kukụre idụhe aba.

7. Didie ke Jesus akanam an̄wan̄a nte n̄kpa etiede?

⁷ Jesus Christ ama etịn̄ aban̄a idaha mme akpan̄kpa. Enye ama anam ntre aban̄a Lazarus, emi enye ekenen̄erede ọfiọk, oro ama akakpa. Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ete: “Lazarus ufan nnyịn aka ndiduọk odudu.” Mme mbet ẹkekere ke Jesus ọkọdọhọ ke Lazarus ede idap ọduọk odudu man okop nsọn̄idem. Mmọ ikenenke. Jesus ama anam an̄wan̄a ete: “Lazarus ama akpa.” (John 11:11-14) Tịm fiọk ete ke Jesus akada n̄kpa odomo ye nduọkodudu ye idap. Lazarus ikodụhe ke heaven m̀mê ke hell oro asakde ikan̄. Enye ikakaha ibịne mme angel m̀mê mme ete ete. Lazarus ikafiakke imana nte owo efen. Enye ọkọduọk odudu ke n̄kpa, nte n̄kpọ eke enye ekedede ọkpọsọn̄ idap oro enye mîkemeke ndidaba ndap. Mme itie N̄wed Abasi en̄wen n̄ko ẹda n̄kpa ẹdomo ye idap. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ẹketọn̄ọde mbet oro Stephen ke itiat ẹwot, Bible ọdọhọ nte ke enye ‘ekedede.’ (Utom 7:60) Ukem ntre, apostle Paul ama ewet aban̄a  ndusụk owo ke eyo esie oro ‘ẹma ẹkede’ ke n̄kpa.—1 Corinth 15:6.

8. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke ikedịghe uduak Abasi mme owo ndikpa?

⁸ Nte akpa uduak Abasi ekedi mme owo ndikpa? N̄wan̄ansa-o! Jehovah okobot owo man odu ke isọn̄ ke nsinsi. Nte nnyịn ikekpepde ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ n̄wed emi, Abasi ekenịm akpa eren ye n̄wan ke ediye paradise. Enye ama ọnọ mmọ mfọnmma nsọn̄idem. Jehovah okoyom n̄kpọ ọfọn ye mmọ.  Nte ima ima ete m̀mê eka ekededi ekeme ndinam nditọ esie ẹsọn̄ ẹnyụn̄ ẹkpa? Baba-o! Jehovah ama ama nditọ esie okonyụn̄ oyom mmọ ẹnyene nsinsi inemesịt ke isọn̄. Bible etịn̄ aban̄a mme owo ete: “[Jehovah] ama akam esịn mmọ nsinsi ini ke esịt.” (Ecclesiastes 3:11, NW) Abasi okobot nnyịn ye udọn̄ ndidu uwem ke nsinsi. Ndien enye amanam n̄kpọ man emi osu.

9. Nso ukpan ke Jehovah ekenịm ọnọ Adam, ndien ntak emi ukpan oro mîkọsọn̄ke?

⁹ Ntak ndien, emi mme owo ẹsikpade? Man inyene ibọrọ mbụme emi, ana nnyịn ikere iban̄a se iketịbede ke ini akpa eren ye n̄wan kpọt ẹkedude ke isọn̄. Bible anam an̄wan̄a ete: “Jehovah Abasi onyụn̄ anam isọn̄ etịbe kpukpru eto eke ẹnemde ndise ẹnyụn̄ ẹfọnde ndidia.” (Genesis 2:9) Nte ededi, ẹma ẹnịm ukpan ke n̄kpọ kiet. Jehovah ọkọdọhọ Adam ete: “Dia kpukpru eto in̄wan̄; edi ama edi eto ifiọk, eti ye idiọk, kûdia ke esịt: koro ke usen eke afo adiade ke esịt afo ayakpa n̄kpa.” (Genesis 2:16, 17) Ikọsọn̄ke ndinam ewụhọ emi. Ediwak eto eken ẹma ẹdu Adam ye Eve ndidia. Edi idahaemi mmọ ẹma ẹnyene akpan ifet ndiwụt esịtekọm oro mmọ ẹnyenede ẹnọ Enye emi ọkọnọde mmọ kpukpru n̄kpọ, esịnede mfọnmma uwem. N̄kopitem mmọ n̄ko okpokowụt ke mmọ ẹsụk ibuot ẹnọ itie edikara Ete mmọ eke heaven ye nte ke mmọ ẹyom ima ima ndausụn̄ esie.

10, 11. (a) Didie ke akpa eren ye n̄wan ẹkesọn̄ ibuot ye Abasi? (b) Ntak emi nsọn̄ibuot Adam ye Eve ọkọdiọkde ntre?

¹⁰ Ke mfụhọ, akpa eren ye n̄wan emi ẹma ẹmek ndisọn̄ ibuot ye Jehovah. Satan ama ada urụkikọt etịn̄ ikọ onyụn̄ obụp Eve ete: “Nte Abasi ọkọdọhọ ete, Mbufo ẹkûdia baba eto in̄wan̄ emi kiet?” Eve ama ọbọrọ ete: “Nnyịn idadia mfri eto in̄wan̄: edi ama edi mfri eto emi odude ke ufọt in̄wan̄, Abasi ama ọdọhọ ete, Mbufo ẹkûdia ke esịt, ẹkûnyụn̄ ẹtụk enye, mbak ẹdikpan̄a.”—Genesis 3:1-3.

 ¹¹ Satan ọkọdọhọ ete: “Mbufo idikpaha; . . . Abasi ọmọfiọk ete, ke usen eke mbufo ẹdiade ke esịt, ndien enyịn mbufo ẹyetara; mbufo ẹyenyụn̄ ẹtie nte Abasi, ẹfiọk eti ye idiọk.” (Genesis 3:4, 5) Satan okoyom Eve enịm ke enye ọyọbọ ufọn ke ndidia mfri oro ẹkedoride ukpan. Nte enye ọkọdọhọde, Eve ekeme ndibiere se ifọnde ye se idiọkde nnọ idemesie; enye ekeme ndinam se enye oyomde. Satan ama ọdọhọ n̄ko nte ke Jehovah ababian̄a, ke mmọ idikpaha edieke ẹdiade mfri oro. Eve ama enịm Satan ke akpanikọ. Ntre, enye ama ekịbi mfri oro adia. Enye ama ọnọ ebe esie, ndien enye n̄ko adia. Mmọ ikanamke emi ke unana ifiọk. Mmọ ẹma ẹfiọk ẹte ke mmimọ ikanam se Abasi ọkọdọhọde mmimọ ikûnam. Mmọ ndidia mfri emi ama owụt ke mmọ ẹkekokoi  ẹsịn ndinam mmemmem ewụhọ oro ẹkenọde mmọ. Mmọ ẹkese Ete mmọ eke heaven ye itie edikara esie ke ndek. Mmọ ikenyeneke ntak ndomokiet ndinọ ke ndisọn̄ ibuot ye ima ima Andibot mmọ!

12. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ndifiọk nte eketiede Jehovah ke idem ke ini Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ye enye?

¹² Ke ndinam an̄wan̄a: Ekpetie fi didie ke idem edieke ọkpọbọkde eyen edi ekem enye ọsọn̄ ibuot onyụn̄ anam n̄kpọ ke usụn̄ oro owụtde ke imọ ikponoke inyụn̄ imaha fi? Oro akpanam fi enen̄ede okop mfụhọ. Kere ndien nte nsọn̄ibuot Adam ye Eve akabiakde Jehovah.

13. Nso ke Jehovah ọkọdọhọ ke editịbe ọnọ Adam ke enye akpade, ndien nso ke emi ọwọrọ?

¹³ Jehovah ikenyeneke ntak ndiyak otụtutọn̄ Adam ye Eve ẹka iso ẹdu uwem ke nsinsi. Mmọ ẹma ẹkpan̄a kpa nte enye ọkọdọhọde. Adam ye Eve ikodụhe uwem aba. Mmọ ikakaha obio mme spirit. Nnyịn ifiọk emi ito se Jehovah ọkọdọhọde Adam ke enye ama ọkọsọn̄ ibuot ye Abasi. Abasi ọkọdọhọ ete: ‘Afo ayafiak ke isọn̄ emi ẹkesiode fi ke esịt: koro afo edide ntan, oyonyụn̄ afiak ke ntan.’ (Genesis 3:19) Abasi akada ntan obot Adam. (Genesis 2:7) Mbemiso ini emi, Adam ikodụhe. Ke ntre, ke ini oro Jehovah ọkọdọhọde ke Adam ayafiak ke ntan, emi ọkọwọrọ ke Adam ididụhe uwem aba. Adam edikabade idi ntan emi ẹkedade ẹbot enye.

14. Ntak emi nnyịn ikpade?

¹⁴ Adam ye Eve ẹkpekekeme ndidu uwem nsịm mfịn, edi mmọ ẹma ẹkpan̄a koro mmọ ẹkemekde ndisọn̄ ibuot ye Abasi ẹnyụn̄ ẹnamde idiọkn̄kpọ. Ntak oro nnyịn ikpade edi koro idiọkn̄kpọ Adam ọkọrọ ye n̄kpa esie ẹma ẹbe ẹsịm kpukpru mme andito ubon esie. (Rome 5:12) Idiọkn̄kpọ oro etie nte enyene-ndịk ndammana udọn̄ọ oro owo mîkemeke ndifehe mbọhọ. N̄kpa emi edide utịp idiọkn̄kpọ oro, edi isụn̄i. N̄kpa edi asua, idịghe ufan. (1 Corinth 15:26) Nnyịn ikop idatesịt didie ntem nte ke Jehovah ama ọnọ ufak ndinyan̄a nnyịn nsio ke ubọk enyene-ndịk asua emi!

15. Ntak ọnọde ndọn̄esịt ndifiọk akpanikọ aban̄ade n̄kpa?

¹⁵ Se Bible ekpepde aban̄a idaha mme akpan̄kpa ọnọ ndọn̄esịt. Nte nnyịn ikụtde, mme akpan̄kpa ikopke ubiak m̀mê n̄kọn̄ibuot. Ufọn idụhe nnyịn ndikop ndịk mban̄a mmọ koro mmọ ikemeke ndinam nnyịn ibak. Mmọ iyomke nnyịn in̄wam mmọ, inyụn̄ ikemeke ndin̄wam nnyịn. Nnyịn ikemeke nditịn̄ ikọ ye mmọ, mmọ inyụn̄ ikemeke nditịn̄ ikọ ye nnyịn. Ediwak mme adaiso ido ukpono ẹdọhọ ke mmimọ imekeme ndin̄wam mbon oro ẹma ẹkekpan̄a, ndien mbon oro ẹnịmde ikọ mmọ ke akpanikọ ẹsinọ mmọ okụk. Edi ndifiọk akpanikọ anam nnyịn ikûnịm ikọ mbon abian̄a oro.

16. Anie anam ẹkpep mme n̄kpọ oro ẹkpepde ke ediwak ido ukpono, ndien didie?

¹⁶ Nte ido ukpono fo enyịme ye se Bible ekpepde aban̄a mme akpan̄kpa? Ediwak inyịmeke. Ntak-a? Koro ukpepn̄kpọ mmọ oto Satan. Enye ada nsunsu ido ukpono anam mme owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke ini mmimọ ikpade, mmimọ iyaka iso idu uwem ke obio mme spirit. Satan esida nsu emi, ọkọrọ ye mme nsu eken ndiwọn̄ọde mme owo n̄kpọn̄ Jehovah Abasi. Didie ke emi esitịbe?

17. Ntak emi ukpepn̄kpọ aban̄ade nsinsi ndutụhọ esuenede Jehovah?

¹⁷ Nte ẹma ẹketetịn̄ ke mbemiso, ndusụk ido ukpono ẹkpep nte ke edieke owo odude idiọk uwem, ke enye akpade, enye ayaka itie ikan̄ ikan̄ ndutụhọ man ọkọbọ ufen do ke nsinsi. Ukpepn̄kpọ emi esesuene Abasi. Jehovah edi Abasi ima ndien enye ididehede inọ mme owo ufen ke utọ usụn̄ emi. (1 John 4:8) Didie ke afo ekpese owo oro ọnọde ekpri eyen emi ọsọn̄de ibuot ufen ebe ke ndimụm enye ubọk nsịn ke ikan̄? Ndi afo okpokpono utọ owo oro? Ndi afo okpoyom ndimehe ye enye? Ke akpanikọ, ukpuyomke! Ekeme ndidi afo ekpekere ke enye enen̄ede edi ata owo ibak. Edi, Satan oyom nnyịn inịm ke Jehovah esitụhọde owo ke ikan̄ ke nsinsi!

18. Ndituak ibuot nnọ mme akpan̄kpa ọkọn̄ọ ke ewe nsu ido ukpono?

 ¹⁸ Satan n̄ko amanam ndusụk ido ukpono ẹkpep nte ke ini mme owo ẹkpan̄ade, mmọ ẹsikabade ẹdi mme spirit oro anade mme odu uwem ẹkpono. Nte ekemde ye ukpepn̄kpọ emi, spirit mme akpan̄kpa ẹkeme ndikabade ndi ata mme ufan m̀mê mme enyene-ndịk asua. Ediwak owo ẹnịm nsu emi ke akpanikọ. Mmọ ẹsikop ndịk ẹban̄a mme akpan̄kpa, ẹkpono, ẹnyụn̄ ẹtuak ibuot ẹnọ mmọ. Ke edide isio, Bible ekpep nte ke mme akpan̄kpa ẹdede ye nte ke nnyịn ikpenyene ndituak ibuot nnọ ata Abasi, Jehovah kpọt, kpa Andibot ye Andinọ.—Ediyarade 4:11.

19. Ndifiọk akpanikọ aban̄ade n̄kpa an̄wam nnyịn ndifiọk mme ewe ukpepn̄kpọ Bible eken?

¹⁹ Ndifiọk akpanikọ aban̄ade mme akpan̄kpa iyakke mme nsu ido ukpono ẹtụn fi usụn̄. Enye an̄wam fi n̄ko ndifiọk mme ukpepn̄kpọ Bible eken. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ọfiọkde ke mme owo isibehe ika obio mme spirit ke mmọ ẹma ẹkekpan̄a, un̄wọn̄ọ nsinsi uwem ke paradise isọn̄ eyedi ata idem n̄kpọ ọnọ fi.

20. Nso mbụme ke nnyịn idikere iban̄a ke ibuot oro etienede?

²⁰ Ke anyan ini ko-o, edinen owo oro Job ama obụp mbụme emi: “Ke owo akpade, nte enye ediset?” (Job 14:14) Nte ẹkeme ndinam owo emi ama akakpa afiak edidu uwem? Se Bible ekpepde aban̄a emi enen̄ede ọnọ ndọn̄esịt, nte ibuot oro etienede ediwụtde.