1-3. Ovandu ovengi ve pura omapuriro yeṋe ohunga nonḓiro, nu ozongamburiro tjiva ze yandja omaziriro yeṋe?

OURE wozombura ozengi ovandu ve ripura nomapuriro nga. Owo omapuriro omananḓengu. Kainatja kutja oove aṋi poo wa tura pi, omaziriro komapuriro nga ye eta ongendo kweṱe atuhe.

² Mekondwa nda kapita twe rihonga ohunga nomuano ombunguhiro yomuinyo waJesus Kristus mbu ye tu patururira ondjira ndji twara komuinyo waaruhe. Eṱe wina twe rihonga kutja Ombeibela i hunganeka oruveze indu ‘onḓiro tji i hi nakukara po rukwao.’ (Omavandururiro 21:4) Nai ngundee tu koka. Ombara onongo Salomo wa tja: “Ovanamuinyo ve tjiwa kutja mave koka.” (Omuzuvarise 9:5) Eṱe tu vanga okuhupa orure. Nu ngundee tu kumwa kutja tji twa koka matu i pi.

³ Tji twa zepaisa ovasuverwa vetu, eṱe tu ṱoruhoze tjinene. Nu mape ya atu pura kutja: ‘Owo va ya pi? Ve ri motjovasengwa poo moruveze rwarwe ohamukwao nai ndo? Owo ve tu tjevera? Mape ya atu ve vatere? Matu kevemuna rukwao?’ Ozongamburiro ozengi mouye ze yandja omaziriro pekepeke komapuriro nga. Tjiva ze honga kutja tji u ri omusemba mo i keyuru nungwari tji u ri omurunde mo kapya motjovasengwa. Zarwe ze honga kutja ovandu tji va koka ve yenda kouye wozombepo okukakara puna ovaṱi ovakuru vawo.  Nu rukwao zarwe ze honga kutja ovaṱi ve yenda kouye wokehi yehi ku ve kapangurirwa, okuzambo ave kakwatwa rukwao morutu rwarwe.

4. Epu riṋe ndi mari tjama nonḓiro, ozongamburiro ozengi ku za zikamena?

⁴ Ozongamburiro azehe nḓa za zikamena kepu rimwe, rokutja pe notjiṋa mweṱe tji tji hupa komurungu, orutu rwonyama tji rwa koka. Ozongamburiro ozengi, ozonguru na nḓe ri ko nai, ze honga kutja eṱe momuano umwe poo omukwao tu hupa nga aruhe natu yenene okumuna nokuzuva nokuripura. Posi yokutja ihi mape ya vi tji tjitwe? Okuzuva nokumuna nouripura, avihe mbi vi ungura ku nouruvi. Tji twa koka, ouruvi kau ungura rukwao. Okutja kombunda yonḓiro, kamaatu yenene okuzuva, okumuna, okukara nourizemburuka poo okutjita kangamwa otjiṋa.

5, 6. Ombeibela i honga tjike ohunga nongaro yovaṱi?

⁵ Imbi mbi tjitwa kovandu tji va koka kaviundikwa ku Jehova, ngwa mema ouruvi. Eye u tjiwa ouatjiri nu mEmbo re, Ombeibela, eye u tu kahururira kutja ovaṱi ve ri mongaro iṋe. Oyo i honga oukahu kutja: Omundu tja koka, ke tji po rukwao. Onḓiro i heya okuhinamuinyo. Ovaṱi kave munu, kave zuu nu kave nouripura. Kape notjiṋa nandarire tji tji hupa komurungu orutu tji rwa koka. Eṱe katu nomuinyo poo ombepo ndji ha koka. *

⁶ Indu Salomo tja za nokumuna kutja ovanamuinyo ve tjiwa kutja mave koka eye wa tja: ‘Ovakoke kave tjiwa otjiṋa.’ Okuzambo eye wa ṋunisa ouatjiri mbo, na tja ovaṱi kave yenene okusuvera poo okutonda nokutja “kaku noviungura nomeripuriro nondjiviro nounongo motjovakoke.” (Omuzuvarise 9:5, 6, 10) Momuano otjingewo, Epsalme 146:4 mari tu raere kutja ovandu tji va koka, “ourizemburuka wawo auhe  mau yanda.” Eṱe tu koka nu katu hupu komurungu orutu tji rwa koka. Omuinyo mbu tu nawo u ri tjimuna orumunino rwemunine. Emunine ndo tji ra zemisiwa, orumunino karu nakoṋa ku ru yenda. Orwo ru zenga oparukaze.

7. Otja Jesus tja kahurura, onḓiro i ri tjimuna ye?

⁷ Jesus Kristus wa hungira ohunga nongaro yovaṱi. Eye wa tjita nao indu tjaa hungire ohunga na Lasarus omurumendu eye ngwaa tjiwa nawa nu ngwa ṱire. Jesus wa raera kovahongewa ve kutja: “Epanga retu Lasarus wa rara.” Ovahongewa ve aave ripura kutja Jesus aa hee okusuva kwozomboṱu porwako, kokutja mave ruke. Nungwari owo va ri posyo. Jesus arire tje ve raere ongahukiro a tja: “Lasarus wa ṱu.” (Johanes 11:11-14) Ove mo munu kutja Jesus onḓiro we i sasaneka nokurara? Lasarus ka ri meyuru poo motjovasengwa. Eye kena pa kahakaena novaengeli poo ovaṱi ovakuru ve. Lasarus kena pa kakwatwa rukwao morutu rwomundu warwe. Eye wa ri tjimuna omundu ngwa rara ozomboṱu ozonḓeu nḓe hi noruroto. Pe nomatjangwa yarwe wina nge sasaneka onḓiro nokurara. Otjikando tjarwe Jesus wa sasaneka onḓiro ku nokurara ozomboṱu. Indu tja pendura omukazona waJairus ngwa ṱire, eye wa tja, “omukazona ka kokere, wa rara ozomboṱu uriri!” (Lukas 8:52, 53) Momuano otjingewo, omuprofete Jesaja wa hungira ohunga na imba “mba rara momayendo.”—Jesaja 26:19.

8. Eṱe matu tjiwa vi kutja kaya ri ondando yaMukuru kutja ovandu ve koke?

⁸ Oyo ya ri ondando yaMukuru okuza kombutiro kutja ovandu ve koke? Kako kaparukaze! Jehova wa mema ovandu kutja ve hupe nga aruhe kombanda yehi. Otja tji twe  rihonga membo ndi, Mukuru wa twa ovandu vevari ovatenga moparadisa ombwa. Eye we ve sera ondaya youveruke ohomonena nu ee ve vangere oviṋa oviwa porwavyo. Pe nomunene worusuvero ngu vangera ovanatje ve okumuna omauzeu woukurupe nonḓiro po? Nokaparukaze! Jehova wa suverere ovanatje ve nu aa vanga kutja ve yorokere ouṋingandu mbu hi nomaandero. Ohunga novandu, Ombeibela i tja: “[Jehova] wa twa omakayendero woruveze ndu maru  ya momutima womundu.” (Omuzuvarise 3:11) Mukuru we tu mema nonḓero yokuhupa nga aruhe. Neye wa ṱuna oviṋa mongaro yokutja onḓero ndjo i yenenisiwe.

9. Etwako riṋe Jehova nda yandja ku Adam, nongwaye tji ra ri epupu?

⁹ Nu hapo ongwaye ovandu tji ve koka? Okumuna eziriro, indjo tu tare imbi mbya tjitwa kombanda yehi indu tji kwa ri omurumendu nomukazendu umwe uriri. Ombeibela mai tja: “Muhona Ndjambi wa hapisa omiti ngamwa avihe ominanyuṋe mombunikiro, nu mbi novihape oviwa okuriwa.” (Genesis 2:9) Nungwari, pa ri otjiṋa tji va tjaererwe. Jehova wa rakiza Adam a tja: “U nousemba okurya komiti avihe vyotjikunino otja pu mo vanga, posi yakomuti mbu yandja ondjiviro okutjiwa ouwa nouvi ko nokurya kovihape vyawo. Tji mo tjiti nao, mo ṱu.” (Genesis 2:16, 17) Etwako ndi kara ri ezeu okuṱakamisa orondu pa ri omiti omingi vyarwe Adam na Eva kwaave sokurya. Nungwari etwako ndi re ve pa ouyara wapeke okuraisa ondangi ku Ingwi ngwe ve pa oviṋa avihe na wina omuinyo ohomonena. Andakuzu va ri nonḓuviro, owo atja ve raisa kutja ve nondengero kouhonapare waIheyawo womeyuru nokutja owo va ri nonḓero yokuhongorerwa i ye.

10, 11. (a) Pe ya vi ovakupasane ovatenga ve teye etwako raMukuru? (b) Okuhinakuzuva kooAdam na Eva ongwaye tja ri otjiṋa otjinene?

¹⁰ Ouhumandu, ovakupasane ovatenga mba va toorora okuhinakuzuva ku Jehova. Okupitira monyoka, Satan wa pura Eva a tja: “Indu Ndjambi otja hee, tjiri, kutja aamu ri komiti ngamwa avihe motjikunino?” Eva wa zira a tja: “Kovihape vyomiti, mbi ri motjikunino, tu nousemba okurya ku vyo, nungwari kovihape vyomuti mbu ri mokati kotjikunino, Ndjambi wa tja: ‘Eṋe amu ri ko ku wo, nu amu ṱunu ku wo; tjaa mamu ṱu.’”—Genesis 3:1-3.

¹¹ Satan arire tja tja: “Kamambo! Indee uri, kamaamu tu! Nungwari Ndjambi ma tjiwa kutja tji mwa ri ku wo, omeho weṋu maye paturuka, amu sana ku Ndjambi omuini namu  tjiwa ouwa nouvi.” (Genesis 3:4, 5) Satan aa vanga kutja Eva ma kambure kutja ma munu ouwa indu tja ri otjihape tji va tjaerwa. Otja koumune waSatan, Eva wa ri nousemba wokuritoororera omuini ouwa nouvi, pu mape hee kutja aa sokutjita tji ma vanga. Satan wina wa ruka Jehova ovizeze indu tja tja kamaave koka tji va ri kotjihape. Eva wa kambura mu Satan. Okutja wa pora otjihape na ri. Okuzambo a yandja komurumendu we, neye wina wa rya ku tjo. Owo va tjitira wina orondu aave tjiwa nawa kutja va tjita ihi Mukuru tje ve raera kutja ave tjiti. Mokurya kotjihape hi, owo va teyera wina etwako nda ri epupu. Owo va tjita omanyengu ku Iheyawo womeyuru na kouvara we. Omanyengu otja ingo kOmuute wawo omunarusuvero katja ri otjiṋa otjiisirwa!

12. Otjikeṋa tji matji tu vatere okuzuva kutja omapirukiro wooAdam na Eva ya ṱuna vi ku Jehova?

 ¹² Okusasaneka: Ngatu tje u nomuatje woye omuzandu poo omukazona ngu wa tumba nokurisa omuini. Okuzambo eye e ku pirukire momuano womanyengu nu mbu mau raisa kutja ke norusuvero na ove. Ihi matji ku ṱunu vi? Tjiri ma rire otjihihamise. Nambano ripura nokutja Jehova wa hihamwa pupe ṱa pi indu Adam na Eva tji ve mu pirukira.

13. Jehova wa tja Adam tja koka ma i pi, nu ihi matji hee tjike?

¹³ Jehova ka ri nepu esemba rokuhupisa ovandu ovehinanḓuviro mba nga aruhe. Owo va ṱa otja Jehova pa heya. Adam na Eva kava ri po rukwao. Owo kave ire kouye wozombepo. Ihi matu isire komambo waJehova nga hungira ku Adam tja za nokumupangura mena rokuhinanḓuviro kwe. Eye wa tja: “Mo yaruka kehi punga awa ungurwa. Orondu ove oove oruuma, nu mo yaruka koruuma.” (Genesis 3:19) Mukuru wa ungura Adam poruuma rwehi. (Genesis 2:7) Komurungu wanao, Adam ka ri ko. Okutja indu Jehova tja raera Adam kutja ma yaruka koruuma, Eye aa hee kutja Adam ma yaruka kongaro yokuhinakukarako rukwao. Okutja ma rire omuhinamuinyo tjimuna oruuma pa ungurwa.

14. Ongwaye tji tu koka?

¹⁴ Adam na Eva atja ve hupa nga kundino, nungwari owo va koka mena rokutja kave zuvire ku Mukuru, okutja va tura ondjo. Eṱe ndino tu koka mena rongaro yaAdam youvi nonḓiro ndja rumatisa kozondekurona ze azehe. (Ovaroma 5:12) Ouvi mbo u ri otja omutjise omuzeu mbu twa rumata nu mbu tu hina okuyenena okuyepa. Otjikongorereko tjouvi onḓiro, noyo osengiro. Onḓiro omunavita. (1 Ovakorinte 15:26) Tjiri ngatu tje okuhepa ku Jehova kokutupa otjisuta tjonguturiro okutuyama komunavita omutirise ngwi!

15. Omena ratjike tje ri otjihuhumiṋe okutjiwa ouatjiri ohunga novaṱi?

¹⁵ Imbi Ombeibela mbi i honga ohunga nongaro yovaṱi otjiṋa otjihuhumiṋe. Otja tji twa munu, ovaṱi kave pi  motjovasengwa poo moruveze ohamukwao nai ndo. Katu nakuhepa okuvetira orondu owo kamaave tu hihamisa poo okutuetera ovihuha. Owo kave hepa ombatero yetu nu kamaave yenene okutuvatera. Kamaatu yenene okuhungira nawo nowo kamaave yenene okuhungira na eṱe wina. Ovahonge ve honga ouposyo kutja ve yenena okuvatera ovaṱi, nu ovandu mbe kambura movahonge mbo ve ve suta ovimariva. Nungwari tji twa tjiwa ouatjiri ohunga nonḓiro matji tu vatere kutja atu ha pukisiwa i ovizeze vyovahonge mbo.

16. Owaṋi ngwa hwanga omahongero wozongamburiro ozengi, nu omomuano uṋe?

¹⁶ Omahongero wozongamburiro ozengi kaye hitasana na imbi Ombeibela mbi i honga ohunga novaṱi. Omena ratjike? Omena rokutja omahongero wazo ya hwangwa i Satan. Eye u ungurisa ozongamburiro zoposyo okutjita kutja ovandu ve kambure kutja owo tjiva koka, ve kahupa komurungu mouye wozombepo. Ihi otjizeze Satan tje kuta ku novizeze vyarwe okupora navyo ovandu ku Jehova Mukuru. Ihi u tji tjita vi?

17. Ongwaye omahongero wokutja ovandu ve kapya, tji ye yamburura Jehova?

¹⁷ Otja tji twa munu rukuru, ozongamburiro tjiva ze honga kutja omundu tja ri omurunde, kombunda yonḓiro ma i kotjovasengwa okukapya nga aruhe. Omahongero nga ye yamburura Mukuru. Jehova oMukuru worusuvero nu kamaa roro okuhihamisa ovandu momuano mbo. (1 Johanes 4:8) Tji pe nomurumendu ngu ma vere omuatje we ngu ha zuu mokuṱizira eke re momuriro, ove mape ya o raisa ondengero komundu otja ingo? Poo nandarire otjo vanga okumutjiwa? Tjiri kamaape ya! Nu mape ya o ripura kutja eye tjiri omundu ngu hina ombindu komutima. Nu Satan ngundee u vanga kutja tu kambure kutja Jehova u tatumisa ovandu momuriro nga aruhe.

18. Okuyambera kovaṱi kwa zikamena komahongero yeṋe woposyo?

¹⁸ Satan wina u ungurisa ozongamburiro tjiva okuhonga  kutja kombunda yonḓiro ovandu ve karira ozombepo nḓa sokutengwa nokuyozikwa i ovanamuinyo. Otja komahongero nga, ozombepo zovaṱi ku za mape ya aze tu vatere poo aze tu etere ovihuha. Ovandu ovengi ve kambura motjizeze hi. Owo ve tira ovaṱi nu ve ve yozika nokuyambera ku wo. Posi yokutja Ombeibela i honga kutja ovaṱi va rara momayendo nu matu sokurikotamena ku Mukuru watjiri erike, Jehova, ngu ri Omuute wetu nOmuyandje waavihe.—Omavandururiro 4:11.

19. Tji twa tjiwa ouatjiri ohunga nonḓiro, matji tu vatere okuzuva omahongero yeṋe warwe wOmbeibela?

¹⁹ Tji wa tjiwa ouatjiri ohunga novaṱi, matji ku yama kutja o ha pukisiwa. Otjo wina matji ku vatere okuzuva omahongero warwe wOmbeibela. Okutara kotjihorera, indu ove tji wa tjiwa kutja ovandu kave kapita kouye wozombepo tji va koka, okutja omakwizikiro womuinyo waaruhe moparadisa kombanda yehi maye kara nomaheero watjiri kove.

20. Epuriro riṋe ndi matu kakonḓonona mekondwa ndi mari kongorere ko?

²⁰ Ozombura ozonguru nḓa kapita, omurumendu omusemba Job wa purire epuriro ndi: “Omundu tja koka, u rira omunamuinyo rukwao are?” (Job 14:14) Omuṱi ngwa rara meyendo mape ya a kotorwa komuinyo rukwao? Ombeibela mbi i honga ohunga na ihi otjihuhumiṋe tjinene, otja tji matu kamuna mekondwa ndi mari kongorere ko.