1-3. Nĩ ciũria irĩkũ andũ meyũragia ciĩgiĩ gĩkuũ, na ndini mwanya-mwanya iheanaga macokio marĩkũ?

ICIO nĩ ciũria andũ maaneciria ũhoro wa cio ihinda rĩa mĩaka ngiri nyingĩ. Nĩ ciũria cia bata. Ithuothe gũtekũmakania kũrĩa tuumĩte kana tũrĩ a, macokio ma cio nĩ makoniĩ o mũndũ o mũndũ.

² Thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 5 nĩtwaarĩrĩirie ũrĩa igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu Kristo rĩahingũrire njĩra ya muoyo wa tene na tene. Ningĩ nĩtwerutire atĩ Bibilia nĩ ĩrathĩte hĩndĩ “gĩkuũ [gĩtarĩ] hingo gĩgacoka kũgĩa.” (Kũguũrĩrio 21:4) No kahinda-inĩ gaka-rĩ, ithuothe nĩtũkuaga. Mũthamaki mũũgĩ Suleimani oigire ũũ: “Arĩa me muoyo no moĩ atĩ nĩmagakua.” (Kohelethu 9:5) Tũgeragia gũtũũra kahinda kanene o ũrĩa kwahoteka. Ĩndĩ no twĩyũragia ũrĩa gũkahaanĩka harĩ ithuĩ twakua.

³ Rĩrĩa endwa aitũ maakua-rĩ, nĩtũcakayaga. Na no tũũrie: ‘Nĩ atĩa kũhaanĩkĩte harĩ o? Nĩ maranyamarĩka? Nĩmaratuona? No tũmateithie? Nĩ tũkaamona rĩngĩ o rĩ?’ Ndini mwanya-mwanya iheanaga macokio matiganĩte ma ciũria icio. Imwe irutanaga atĩ watũũra wĩ mũthingu-rĩ, ũgaathiĩ matu-inĩ, no watũũra wĩ mwĩhia-rĩ, ũgaikio mwaki-inĩ. Ndini ingĩ irutanaga atĩ andũ maakua, mathiaga gũtũũra marĩ maroho hamwe na maguka mao. Na harĩ ndini ingĩ  irutanaga atĩ akuũ mathiaga na gũkũ thĩ gũcirithio na thutha ũcio magaciarũo mena mĩĩrĩ ĩngĩ.

4. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũmwe wa mũthingi wĩgiĩ gĩkuũ ndini nyingĩ ikoragwo naguo?

⁴ Ũrutani ũcio wothe wa ndini ũkoragũo na ũndũ ũmwe wa mũthingi; atĩ nĩ harĩ kĩndũ thĩinĩ witũ gĩtakuaga rĩrĩa mwĩrĩ wakua. Kũringana na hakuhĩ ndini ciothe cia tene na cia rĩu-rĩ, tũthiaga na mbere gũtũũra tene na tene na njĩra ya mũthemba mũna, twĩna ũhoti wa kuona, kũigua, na gwĩciria. No ũndũ ũcio ũngĩhoteka atĩa? Ũhoti witũ wa kuona, kũigua, o na gwĩciria ũkoragwo wĩhocetie harĩ tombo. Mũndũ aakua tombo no gũtiga ũtigaga kũruta wĩra. Kĩririkano, ũhoti witũ wa kwenda kana kũmena, kuona, kũigua, na gwĩciria-rĩ, itithiaga na mbere kũruta wĩra ciĩ ciki na njĩra ya magegania. Ũhoti ũcio nĩ ũthiraga rĩrĩa tombo wakua.

5, 6. Bibilia ĩrutanaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ũrĩa akuũ matariĩ?

⁵ Ũrĩa gũtuĩkaga mũndũ aakua ti ũndũ wa kĩriga harĩ Jehova, Mũũmbi wa tombo. Nĩ oĩ ũũma, na nĩ ataarĩirie ũrĩa akuũ matariĩ, thĩinĩ wa Kiugo gĩake, Bibilia. Bibilia ĩrutanaga ũũ ĩtekũhitha: Mũndũ aakua nĩ athira. Gĩkuũ nĩ mũgarũ wa gũtũũra. Akuũ mationaga kana makaigua kana mageciria. Gũtirĩ kĩndũ o na kĩmwe thĩinĩ witũ gĩtigagwo kĩ muoyo rĩrĩa mwĩrĩ wakua. Tũtikoragwo na muoyo kana roho ũtakuaga. *

⁶ Thutha wa Suleimani kuuga atĩ arĩa me muoyo nĩmoĩ atĩ nĩmagaakua-rĩ, aandĩkire ũũ: “Arĩa makuĩte-rĩ, matirĩ ũndũ moĩ.” Agĩcoka agĩthathaũra igũrũ rĩa ma ĩyo ya mũthingi akiuga atĩ akuũ matingĩhota kwenda kana kũmena, na atĩ “mbĩrĩra-inĩ, gũtirĩ wĩra ũrutagwo kuo, gũtirĩ rĩĩciria, kana ũmenyi, o na kana ũũgĩ.” (Kohelethu 9:5, 6, 10) O  ta ũguo-rĩ, Thaburi 146:4 yuugaga atĩ mũndũ aakua-rĩ, namo “mathugunda make magathira.” Nĩ tũkuaga na kwoguo tũtithiaga na mbere gũtũũra rĩrĩa mwĩrĩ wakua. Muoyo ũrĩa tũkoragwo naguo ũhanaine na rũrĩrĩmbĩ rwa mũcumaa. Mũcumaa ũcio wahorio-rĩ, rũrĩrĩmbĩ rũu gũtirĩ kũndũ rũthiaga. Nĩgũthira rũthiraga.

7. Jesu aataarĩirie atĩa ũrĩa gĩkuũ gĩtariĩ?

⁷ Jesu Kristo nĩ aaririe ũhoro wa ũrĩa akuũ matariĩ. Ekire ũguo igũrũ rĩgiĩ Lazaro, mũndũ oĩ wega, ũrĩa warĩ mũkuũ hĩndĩ ĩo. Jesu akĩĩra arutwo ake ũũ: “Mũrata witũ Lazaro nĩakomete toro.” Arutwo ake meeciragia Jesu oigaga atĩ Lazaro aahuurũkĩte, akomete akĩhona. No tiguo kwarĩ. Jesu akĩmataarĩria ũũ: “Lazaro nĩakuĩte.” (Johana 11:11-14) Rora wone atĩ Jesu aaringithanirie gĩkuũ na kũhuurũka na gũkoma. Lazaro ndaarĩ matu-inĩ kana icua-inĩ. Ndaacemanagia na araika kana maguka make. Lazaro ndaaciaragwo arĩ na mwĩrĩ ũngĩ. Aahuurũkĩte gĩkuũ-inĩ, ta mũndũ waakomete toro mũritũ ũtarĩ na iroto. Maandĩko mangĩ o namo maringithanagia gĩkuũ na toro. Kwa ngerekano, rĩrĩa mũrutwo Stefano aahũũrirwo na mahiga nginya agĩkua-rĩ, Bibilia yugaga atĩ ‘aakomire toro.’ (Atũmwo 7:60) O ta ũguo-rĩ, mũtũmwo Paulo aandĩkire ũhoro wa amwe maatũũraga hĩndĩ yake arĩa ‘maakomete’ gĩkuũ-inĩ.—1 Akorintho 15:6.

8. Tũmenyaga atĩa atĩ Ngai ndaatanyĩte andũ makuage?

⁸ Hihi Ngai nĩ aatanyĩte andũ makuage kuuma o kĩambĩrĩria? Ti guo o na hanini! Jehova oombire mũndũ atũũre tene na tene gũkũ thĩ. O ta ũrĩa twerutire hau thutha thĩinĩ wa ibuku rĩrĩ-rĩ, Ngai aigire mũndũrũme na mũtumia  wa mbere thĩinĩ wa paradiso thaka. Akĩmarathima na ũgima mũkinyanĩru wa mwĩrĩ. Jehova aamendagĩra wega mũtheri. Hihi nĩ kũrĩ mũciari mwendani ũngĩenda ciana ciake inyamarĩke nĩ ũndũ wa mathĩna ma ũkũrũ na gĩkuũ? Nĩ ma hatirĩ! Jehova nĩ eendete ciana ciake na eendaga igĩe na gĩkeno gĩtarĩ na mũthia gũkũ thĩ. Bibilia yugaga ũũ igũrũ rĩgiĩ andũ: ‘[Jehova] eekĩrire hĩndĩ ĩtarĩ mũthia ngoro-inĩ ciao.’ (Kohelethu 3:11, NW ) Ngai aatũmbire twĩ na merirĩria ma gũtũũra tene na tene. Na nĩ ahingũrĩte njĩra nĩguo merirĩria macio mahinge.

9. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova aagirĩtie Adamu, na watho ũcio ndwarĩ mũritũ kũrũmĩrĩra nĩkĩ?

⁹ Andũ magĩkuaga nĩkĩ? Nĩguo tuone icokio-rĩ, no nginya twĩcirie ũrĩa kwahaanĩkire rĩrĩa kwarĩ na mũndũrũme ũmwe na mũtumia ũmwe thĩinĩ wa thĩ. Bibilia ĩtaaragĩria ũũ: “Jehova Ngai agĩtũma [tĩri] ũmere mũtĩ o wothe wa kwendeka ũkĩonwo, na ũrĩa mwega wa kuuma irio.” (Kĩambĩrĩria 2:9) No harĩ ũndũ ũmwe maagirĩtio. Jehova eerire Adamu ũũ: “Mũtĩ o wothe ũrĩa wĩ mũgũnda ũyũ-rĩ, nĩũrekereirio ũũrĩage; no rĩrĩ, mũtĩ ũrĩa wa kũmenyithania wega o na ũũru, ndũkanaũrĩe, nĩ gũkorũo mũthenya ũrĩa ũkaũrĩa, no mũhaka ũgakua.” (Kĩambĩrĩria 2:16, 17) Ũcio ndwarĩ waatho mũritũ gwathĩkĩra. Kwarĩ na mĩtĩ ĩngĩ mĩingĩ ĩrĩa Adamu na Hawa mangĩarĩire maciaro mayo. No waatho ũcio wamaheete mweke wa mwanya wa kuonania ngaatho ciao harĩ Ũrĩa wamaheete indo ciothe, o hamwe na muoyo mũkinyanĩru. Gwathĩka kwao ningĩ nĩ kũngĩonanirie atĩ nĩmatĩĩte wathani wa Ithe wao wa matu-inĩ, na atĩ nĩmeendaga ũtongoria wake wa wendani.

10, 11. (a) Adamu na hawa maagire gwathĩkĩra Ngai atĩa? (b) Kwaga gwathĩka kũu kwao kwarĩ mehia maritũ nĩkĩ?

¹⁰ Nĩ ũndũ wa kĩeha atĩ andũ acio erĩ a mbere maathurire kwaga gwathĩkĩra Jehova. Akĩaria kũgerera nyamũ-ya-thĩ, Shaitani ooririe Hawa ũũ: “Anga Ngai nĩoigĩte atĩ mũtikanarĩe mũtĩ o na ũmwe wa mũgũnda ũyũ?” Hawa agĩcokia: “Maciaro ma mĩtĩ ya mũgũnda ũyũ, tũrĩ etĩkĩrie kũmarĩa; no rĩrĩ, ha ũhoro wa maciaro ma mũtĩ ũrĩa wĩ mũgũnda gatagatĩ-rĩ, Ngai oigĩte atĩrĩ, Mũtikanamarĩe, o na kana mũmahutie, nĩ getha mũtigakue.”—Kĩambĩrĩria 3:1-3.

¹¹ “Aca, ti atĩ no mũhaka mũgakua,” nĩguo Shaitani oigire. “Ngai nĩoĩ atĩ mũthenya ũrĩa mũkamarĩa, hĩndĩ ĩo maitho manyu nĩmakahingũka, mũtuĩke o ta Ngai, mũmenyage wega o na ũũru.” (Kĩambĩrĩria 3:4, 5) Shaitani eendaga Hawa  etĩkie atĩ no agunĩke nĩ kũrĩa kuumana na mũtĩ ũcio maagirĩtio. Kũringana nake-rĩ, Hawa angĩeamũrĩire we mwene wega na ũũru, angĩekire o ũrĩa angĩendire. O na ningĩ Shaitani oigire atĩ Jehova nĩahenanirie ũhoro wa moimĩrĩro ma kũrĩa maciaro macio. Hawa nĩ etĩkirie Shaitani. Kwoguo agĩtua maciaro ma mũtĩ ũcio na akĩrĩa. Thutha ũcio akĩhe mũthuriwe, nake akĩrĩa. Matiekire ũguo nĩ kũrigwo. Nĩ mamenyaga atĩ meekaga o ũrĩa Ngai aamerĩte matigeke. Rĩrĩa maarĩire maciaro macio nĩ kuuna moinire na rũtũrĩko watho mũhũthũ na wa kĩhooto. Maanyararire Ithe wao wa matu-inĩ na wathani wake. Matiarĩ na kĩĩgwatio gĩa kwagĩra Mũũmbi wao mwendani gĩtĩo na njĩra ta ĩyo!

12. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũmenya ũrĩa Jehova aiguire rĩrĩa Adamu na Hawa maamũkararirie?

 ¹² No tũheane ngerekano ĩno: Ũngĩigua atĩa ũngĩrera na ũtungate mwana acoke akũremere na njĩra ĩkuonania atĩ ndagũtĩĩte kana gũkwenda? Ũndũ ũcio no ũgũtuurie ngoro mũno. Ta wĩcirie ũrĩa Jehova angĩkorũo aatuurirũo rĩrĩa Adamu na Hawa maamũkararirie.

13. Jehova oigire kũngĩatuĩkire atĩa kũrĩ Adamu aakua, na ũguo nĩ kuuga atĩa?

¹³ Jehova ndaarĩ na gĩtũmi gĩa kũiga aremi acio Adamu na Hawa tene na tene. Nĩ maakuire o ta ũrĩa Ngai oigĩte kũngĩatuĩkire. Adamu na Hawa magĩthira. Matiathire gũtũũra kũndũ kũngĩ marĩ maroho. Tũĩ ũguo nĩ ũndũ wa ũrĩa Jehova eerire Adamu thutha wa kũmũmenyithia ũremi wake. Ngai oigire ũũ: “Ũgacoka tĩri-inĩ; nĩ gũkorũo nĩkuo warutirũo; amu wee ũrĩ o rũkũngũ, ningĩ ũgacoka ũtuĩke o rũkũngũ.” (Kĩambĩrĩria 3:19) Ngai oombĩte Adamu kuuma kwĩ rũkũngũ rwa thĩ. (Kĩambĩrĩria 2:7) Mbere ĩyo Adamu ndaarĩ kuo. Nĩ ũndũ ũcio rĩrĩa Jehova oigire atĩ Adamu agatuĩka rũkũngũ-rĩ, Oigaga atĩ Adamu nĩ gũthira angĩathirire, ndangĩakorirwo kuo rĩngĩ, o ta ũrĩa ataarĩ kuo mbere. Adamu angĩahaanire ta rũkũngũ rũrĩa rũtarĩ muoyo, rũrĩa oombĩtwo naruo.

14. Tũkuaga nĩkĩ?

¹⁴ Adamu na Hawa mangĩrĩ muoyo ũmũthĩ, no nĩmaakuire tondũ nĩmaathurire kwaga gwathĩkĩra Ngai, na kwoguo makĩhia. Tũkuaga nĩ gũkorũo wĩhia wa Adamu o hamwe na gĩkuũ, nĩciatambirio kũrĩ njiaro ciake ciothe. (Aroma 5:12) Mehia macio nĩ ta mũrimũ mũũru wa gũtiganĩrũo na gũtirĩ mũndũ ũngĩhota kũwĩthema. Moimĩrĩro ma guo, gĩkuũ, nĩ kĩrumi. Gĩkuũ nĩ thũ, ti mũrata. (1 Akorintho 15:26) Twagĩrĩirũo nĩ gũcokia ngatho nĩ gũkorũo Jehova nĩaarutire ũkũũri nĩguo atũhonokie kuuma kũrĩ thũ ĩyo ya gwĩtigĩrũo!

15. Kũmenya ũũma wĩgiĩ gĩkuũ kũngĩkũhoreria ngoro nĩkĩ?

¹⁵ Ũrutani wa Bibilia wĩgiĩ ũrĩa akuũ matariĩ nĩ wa kũhoreria ngoro. O ta ũrĩa twonire, akuũ matiguaga ruo kana gũtangĩka. Hatirĩ gĩtũmi gĩa kũmetigĩra, tondũ gũtirĩ ũndũ mangĩtwĩka. Gũtirĩ ũndũ tũngĩmateithia naguo, nao matingĩtũteithia. Tũtingĩhota kũmaarĩria nao matingĩhota gũtwarĩria. Atongoria aingĩ a ndini mahenanagia atĩ no mahote gũteithia arĩa makuĩte, na andũ arĩa metĩkagia atongoria ta acio nĩ mamarĩhaga. No kũmenya ũũma nĩgũtũgitagĩra tũtikaheenio nĩ arĩa marutanaga maheni ta macio.

16. Nũũ ũthũkĩtie morutani ma ndini nyingĩ, na ekĩte ũguo na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁶ Hihi ndini yaku nĩ ĩtĩkanĩtie na ũrĩa Bibilia ĩrutanaga igũrũ rĩgiĩ akuũ? Nyingĩ itiĩtĩkanĩtie. Nĩkĩ? Tondũ morutani maacio nĩ mathũkĩtio nĩ Shaitani. Ahũthagĩra ndini cia maheni gũtũma andũ metĩkie atĩ mwĩrĩ wao wakua, nĩ magaathiĩ na mbere gũtũũra kũndũ kũngĩ marĩ maroho. Macio nĩmo maheeni marĩa Shaitani atukanagia na mangĩ nĩguo agarũre andũ matige Jehova Ngai. Ekaga ũguo atĩa?

17. Nĩkĩ gĩtũmaga ũrutani wa kũhĩa icua-inĩ tene na tene ũnyararithie Jehova?

¹⁷ O ta ũrĩa twonire hau thutha, ndini imwe irutanaga atĩ mũndũ atũũra e mwĩhia-rĩ, aakua agathiĩ icua-inĩ atũũre ahĩaga tene na tene. Ũrutani ũcio nĩ wa kũnyararithia Ngai. Jehova nĩ Ngai wa wendani na ndangĩherithia andũ na njĩra ĩyo. (1 Johana 4:8) Ũngĩigua atĩa igũrũ rĩgiĩ mũndũ ũherithĩtie mwana wake mũremi na njĩra ya kũmũikia moko mwaki-inĩ? Hihi no ũhe mũndũ ta ũcio gĩtĩo? O na no wende nginya kũmũmenya? Aca, o na hanini! Ũngĩona arĩ mũndũ ũtaarĩ na tha o na hanini. Shaitani eendaga twĩtĩkie atĩ Jehova aherithagia andũ mwaki-inĩ tene na tene—mĩaka bilioni itangĩtarĩka!

18. Gũthathaiya akuũ kuumanĩte na maheni marĩkũ ma ndini?

 ¹⁸ Shaitani ningĩ nĩ ahũthagĩra ndini imwe kũrutana atĩ andũ maakua matuĩkaga maroho magĩrĩirũo kũheo gĩtĩo nĩ arĩa me muoyo. Kũringana na ũrutani ũcio-rĩ, maroho ma akuũ no matuĩke arata eega kana thũ njũru. Andũ aingĩ nĩ metĩkagia maheni macio. Nĩ metigĩrĩte akuũ mũno na makamahe gĩtĩo na kũmathathaiya. Ngũrani na ũguo-rĩ, Bibilia ĩrutanaga atĩ akuũ nĩ toro marĩ na atĩ twagĩrĩirũo nĩ gũthathaiya o Ngai wa ma wiki tu, Jehova, Mũtũũmbi na Mũtũhei.—Kũguũrĩrio 4:11.

19. Kũmenya ma ĩkoniĩ gĩkuũ gũtũteithagia gũtaũkĩrũo nĩ ũrutani ũrĩkũ ũngĩ wa Bibilia?

¹⁹ Kũmenya ma ĩkoniĩ akuũ nĩ gũkũgitagĩra ndũkahĩtithio nĩ maheni ma ndini. Ningĩ nĩgũgũteithagia gũtaũkĩrũo nĩ morutani mangĩ ma Bibilia. Kwa ngerekano, rĩrĩa wamenya atĩ andũ matithiaga gĩikaro kĩa roho maakua-rĩ, kĩĩranĩro kĩa muoyo wa tene na tene thĩinĩ wa paradiso gũkũ thĩ nĩ kĩgĩaga na gĩtũmi kĩega harĩ wee.

20. Nĩ kĩũria kĩrĩkũ tũkwarĩrĩria thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ kĩrũmĩrĩire?

²⁰ Tene mũno-rĩ, mũthuri mũthingu wetagwo Ayubu oririe ũũ: “Mũndũ aakua-rĩ, nĩkũngĩhoteka acoke muoyo rĩngĩ?” (Ayubu 14:14) Hihi mũndũ ũtarĩ muoyo ũkomete gĩkuũ-inĩ no acokio muoyo rĩngĩ? Ũrutani wa Bibilia wĩgiĩ ũndũ ũcio nĩ ũhooragĩria ngoro mũno, o ta ũrĩa gĩcunjĩ gĩkĩ kĩrũmĩrĩire gĩkuonania.