Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

ESURA EY’OMUKAGHA

Abaholi Bali Hayi?

Abaholi Bali Hayi?
  • Hakana thasyabya ngebe enyuma w’olhuholho?

  • Ekikaleka ithwaholha niki?

  • Kyangana humulikania eriminya ekwenene eyihambire okwa lhuholho?

1-3. Abandu bakabulhaya bibulyo ki ebihambire okwa lhuholho, n’amadini muthina-muthina akasubiraya athiki?

EBI ni bibulyo ebya abandu babiri lengekaniako ahabw’esyankumi sy’emyaka. Ni bibulyo bikulhu. Ka thubye ithuli bahi kutse ithw’ikere hayi, eby’erisubirya bithuhambireko ithwe abosi.

2 Omwa sura eyihwere, muthwa kanirye embanulho ey’ekihongo kya Yesu Kristo ngoku ya kyungulha enzira ey’eribana engebe y’erikotha. Kandi muthw’ighire thuthi e Biblia yikalhaghulha omughulhu ‘olhuholho silhwendi syaswabyaho.’ (Eribisulirwa 21:4) Nomwabine bithya, ithwe abosi thukaholha. Omwami w’amenge ya Solomona mwabugha athi: ‘Abaliho banasi kwa bakendi syaholha.’ (Omugambuli 9:5) Thukalengesaya eribyaho mughulhu muli kyama thokekana. Nomwabine, thukayibulhaya nga hakana thasyabya engebe enyuma w’olhuholho.

3 Omughulhu abanze bethu bakaholha, thukasusumana. Kandi thwangana bulya: ‘Ekyamabahikako niki? Bane mwaghalhwa? Bane muthutheya? Thwangana bawathikya? Thune mwendi syaswabalhangira kandi?’ Amadini w’ekihugho akaha eby’erisubirya eby’embaghane okwa bibulyo ebi. Awandi madini akakangiriraya athi wamakolha ebibuya, iwukendi syaghenda elhubulha aliriryo wamabya mubi, iwukendi syalhongotha omwa muliro w’eriaghalya. Awandi madini akakangiriraya athi, omughulhu abandu bakaholha, bakaghenda omwa mwanya w’emirimu eriyabya n’abasukulhu babu. N’awandi madini inyakangirirya athi abaholi bakaghenda omwa kihugho ky’ekulimu eriya tswerwa neryo iba thasya buthwa mwa kindi kindu.

4. Amadini mangi awithe malengekania ki awahambire okwa lhuholho?

4 Esyangangirirya sy’amadini esyosi ng’esi siwithe malengekania maghuma​—indi hali ekindu ekikalhua omwa mundu enyuma w’olhuholho lhw’omubiri. Hakuhi obuli dini, erilhua kera n’erihika munabwire, yikabugha yithi thukabya nga thuneho erihika kera na kera ithuna withe obuthoki bw’erilhangira, eriowa n’erilengekania. Kandi ibbwa, ekyo kyanga thokekana kithi? Eriyowa lyethu, haghuma n’amalengekania ethu ebyosi bihambire okwa mikolere y’obwongo bwethu. Omughulhu omundu akaholha, obwongo bukalekeraho erikolha. Eryibuka, n’eriyowa lyethu sibiri lholha embere ibine mukolha omwa nzira y’obukisu ahathe bwongo. Sibiri sabuka olhuholho.

KWENENE, HAKANA THASYABYA ENGEBE ENYUMA W’OLHUHOLHO?

5, 6. E Biblia yikakangiriraya ki okwa mibere y’abaholi?

5 Ekikabyaho enyuma w’olhuholho si kya bukisu oku Yehova, Omuhangiki w’obwongo. Anasi ekwenene, kandi omwa Ekinywe kiwe, e Biblia, akasoborera emibere y’abaholi. Engangirirya yayo eyilhangirikire ndeke y’eyi: Omughulhu omundu akaholha, syali thasyabyaho. Olhuholho ly’erithendibya n’engebe. Abaholi sibali lhangira kutse eriowa kutse erilengekania. Sihali akatsweka n’akaghuma omw’ithwe akakasabuka olhuholho lhw’omubiri. Sithuwithe akandu akatheholha. *

Ekirimi mukyaya hayi?

6 Solomona abere abirilhangira ngoku abaliho banasi kw’abakendi syaholha, mwasakanga athi: “Abaholi sibasiki.Neryo mw’ongera okwa mwatsi w’ekwenene akabugha athi, abaholi sibangabya n’olhwanzo, kutse obusu, kandi athi ‘sihali mubiiri, kutse eritheghekania, kutse amenge ekulimu.’ (Omugambuli 9:5, 6, 10) Erisosana n’ekyo, Esyonyimbo 146:4 hakabugha hathi omughulhu abandu bakaholha, “eriyisunza lyabo lyosi likahwa.” Thuli bandu b’omubiri kandi sithuli sabuka olhuholho. Engebe eya thuli nayo yiri ng’ekirimi ky’akatadoba. Omughulhu ekirimi kikalimibawa, sikiwithe ahakikaya. Kikabya ikyabiriliima.

EBYA YESU AKANAYA EBIHAMBIRE OKWA LHUHOLHO

7. Yesu mwasosekania olhuholho nga ki?

7 Yesu Kristo mwakania okwa mibere y’abaholi. Mwakolha athya erikwamana na Lazaro, omulhume oyo Yesu abya asi ndeke kandi oyuwabya inyabiriholha. Neryo Yesu mwabwira abigha biwe athi: ‘Omwira wethu abiri ghotsera.’ Abigha mubalengekania bathi Yesu amanyisaya athi Lazaro abya ghotsere, nuku angathoka erilhama. Ekyo sikya Yesu amanyisaya. Yesu mwasoborera athi: “Lazaro abirihol[h]a.” (Yoane 11:11-14) Yitheghereraye ngoku Yesu mwasosekania olhuholho ng’othughotseri. Lazaro syabya elhubulha kutse omwa muliro w’ekulimu. Syabya akabana abamalaika kutse abasukulhu. Lazaro mwathaya buthwa mwa wundi mundu. Abya aghotsere omwa lhuholho, ng’oyuli omwa thughotseri thungi ahathe erilhotha. Awandi masako nawu akasosekanaya olhuholho ng’othulho. Ng’eky’erireberyako, omughulhu omwigha Setefano ithawa omw’amabwe, e Biblia yikabugha yithi “mwaghotsera.” (Emibiri 7:60, NW) Kuthya, Omukwenda Paulo mwasakanga ebihambire okw’abandu balebe ab’omwa buthuku bwiwe ababya ibabiri holha athi “babiri ghotsera” omwa lhuholho.​—1 Abanya Korinto 15:6, NW.

Yehova mwakolha abandu eribyaho kera na kera okwa kihugho

8. Thukaminya thuthi ngoku sikyabya kighendererwa kya Nyamuhanga abandu eriholha?

8 Erimbere, kyanabya kighendererwa kya Nyamuhanga abandu eriholha? Eyihi nahake! Yehova mwakolha abandu babyeho kera na kera okwa kihugho. Ngoku thw’igha enyuma omwa kitabu kino, Nyamuhanga mwahira abandu babiri ab’erimbere omwa paradiso eyuwene. Mwahabo obuyingo obuhikene. Yehova mwabasunzira ebibuya bisa-bisa. Hane mubuthi wosi-wosi oyukasunzira abaana biwe b’eriaghalhwa ly’erikekelhuha n’olhuholho? Eyihi nahake! Yehova aby’anzire abaana biwe kandi aby’anzire iba bana etseme eyithabahwa okwa kihugho. Erikwamana n’abandu, e Biblia yikabugha yithi: ‘Yehova abirihira amalengekania wa kera na kera omwa mithima yabu.’ (Omugambuli 3:11) Nyamuhanga mwathuhangika n’eriyisunza ery’eribyaho kera na kera. Kandi abirihiraho emitheghekere nuku anga berererya eriyisunza eryo.

EKIKALEKA ABANDU IBAHOLHA

9. Yehova mwathanga Adamu athi sibakole ki, kandi busana naki ekihano eki sikyabya kikalire eriowa?

9 Ibbwa kwesi, ekikaleka abandu ibaholha niki? Eribana eky’erisubirya, thutholere ithwalebya ekyabya kyabere omughulhu habya omulhume mughuma musa n’omukali mughuma musa okwa kihugho. E Biblia yikasoborera yithi: ‘Neryo Omwami Mukulhu mwalhasya okwa kithaka obuli muthi owuwene omw’ameso, n’owuwene busana n’akalyo.’ (Enzuko 2:9) Aliriryo, mwabathanga kindu kighuma. Yehova mwabwira Adamu athi: ‘Okwa bighuma byosi by’obuli muthi omw’irima, wanganalya kubyo. Nikwa okwa bighuma by’omuthi w’eriminya ekibi n’ekibuya, susyalya kubyo, kusangwa okwa kiro wasyalya kubyo, wasyaholha kundu.’ (Enzuko 2:16, 17) Ekihano kino sikyabya kikalire eriowa. Hanabya eyindi mithi mingi eya Adamu na Eva bangalire. Aliriryo ekihano kino mukyabaha omughisa w’embaghane ow’erikangania erisima lyabu Oyuwabaha obuli kindu kyosi, imwamuli engebe eyihikene. Kandi eriowa lyabu lyangakangenie indi bakasikaya ehamuli ya Thatha wabu w’elhubulha kandi ngoku babya banzire obusondoli bwiwe bw’olhwanzo.

10, 11. (a) Abandu babiri ab’erimbere mubathoka bathi erithendisikya Nyamuhanga? (b) Busana naki erithendi sikya lya Adamu na Eva mwabya mwatsi owakalire?

10 Eky’obulighe, abandu babiri ab’erimbere muba sombolha erithendiowa Yehova. Sitani akakanirya omwa nzoka, mwabulya Eva athi: ‘Kwenene Nyamuhanga abiribugha athi, simusyalya okwa mithi yosi y’eririma kwehi?’ Eva mwasubirya athi: ‘Thwanganalya okwa bighuma by’emithi y’omw’irima. Nikwa okwa bighuma by’omuthi owali omwa kathi-kathi k’eririma, Nyamuhanga abiribugha athi, Simusyalya kubyo, kutse simusyathulha kugho mukasyaholha.’​—Enzuko 3:1-3.

11 Sitani mwabugha athi: ‘Simwendi syaholha n’ahake. Kusangwa Nyamuhanga anasi ekiro mwasyalya kubyo, ameso wenyu asyalibulhwa, kandi kumwasyabya nga Nyamuhanga, imwabya n’eriminya ekibi n’ekibuya.’ (Enzuko 3:4, 5) Sitani aby’anzire Eva ikiriraye athi anga ghasirwe omw’irya ekighuma ekya thangawa. Erikwamana na Sitani, Eva anga thwiramu ahabw’iwe ekyabya kibuya n’ekyabya kibi; anga kolire ekyabya anzire. Kandi Sitani mwalegha Yehova athi abugha amabehi okwa byanga lhwiririra omw’irya ekighuma. Eva mw’ikirirya Sitani. Neryo mwakotholha okwa bighuma neryo mwalyakyo. Neryo, mw’aha ekindi kya mwira wiwe, nayu mwalya kukyo. Mubathakolha omwa buthaminya. Babya ibanasi ngoku bakakolha ekya Nyamuhanga ababwira athi sibakole. Omw’irya ekighuma, mubakighederera erithendi owa ekihano eky’olhobire kandi ekitholere. Mubatha sikya Thatha wabu w’elhubulha n’ehamuli yiwe. Erithendi sikya Omuhangiki wabu w’olhwanzo omwa nzira ng’eyi, lyabya isiryanga ghanyirwa!

12. Ekyanga thuwathikya eriyitheghererya ngoku Yehova mwayowa nabi omughulhu Adamu na Eva bakwama enzira ey’erimuhakanisya niki?

12 Ng’eky’erireberyako: Wangayowa wuthi wulyakulhaya n’erilabirira omwana neryo inyathwamu erithendi kw’owa omwa nzira eyikakanganaya indi syakusikirye kutse syakwanzire? Ekyo ikyangana kw’itha obulighe. Thalengekania Yehova nga angabya imwayowa athi omughulhu Adamu na Eva bakwama enzira ey’erimuhakanisya.

Adamu alhua omwa lhuthuthu, kandi mwasuba omwa lhuthuthu

13. Yehova mwabugha athi ekyanga hikire oku Adamu niki omughulhu anga holire, kandi ekyo kikamanyisayaki?

13 Yehova syabya awithe enzumwa eyangalekire Adamu na Eva abaghana eriowa, eribyaho kera na kera. Mubaholha ngoku asangawa inyabiri bugha. Adamu na Eva mubahwaho. Mubatha ghenda omwa mwanya w’emirimu. Thukaminya kino busana n’ekya Yehova abwira Adamu enyuma w’erimutsweba habw’erithendi owa liwe. Nyamuhanga mwabugha athi: ‘Kusangwa walhusibawa omwa lhuthuthu. N’akandi wuli lhuthuthu, n’akandi wasyasuba omwa lhuthuthu.’ (Enzuko 3:19) Nyamuhanga abya inyabiri kolha Adamu y’omwa lhuthuthu lhw’ekithaka. (Enzuko 2:7) Embere w’ekyo, Adamu syabyaho. Busana n’ekyo, omughulhu Yehova abugha athi Adamu angasubire omwa lhuthuthu, amanyisaya athi Adamu angasubire omwa mibere y’erithendibyaho. Adamu angabere isyakiwithe ngebe ng’olhuthuthu olhwa hangikawamu.

14. Ekikaleka ithwa holha niki?

14 Adamu na Eva bangabere ibakineho munabwire, aliriryo mubaholha kusangwa mubasombolha erithendi owa Nyamuhanga neryo bahalya. Ekikaleka ithwaholha y’emibere ya Adamu ey’ekibi haghuma n’olhuholho olhwa asighaliraya olhubutho lhwiwe lhwosi. (Abanya Roma 5:12) Ekibi ekyo kiri ng’obulhwere obukalire obukasighalira obuthe bwanga ghana erihamba omundu. Olhuholho olhwabiri lhwiririra omwa kibi, ni mutsumu. Olhuholho ni nzighu, si munywani. (1 Abanya Korinto 15:26) Ni butseme bungahi obwa thwangabya nabwo kundi Yehova mwathuha embanulho erithulhamya okwa nzighu y’akabi eyi!

ERIMINYA EKWENENE EYIHAMBIRE OKWA LHUHOLHO NI KY’OMUBONGO

15. Busana naki kikahumulikanaya eriminya ekwenene eyihambire okw’abaholi?

15 Ebye Biblia yikakangiriraya ebihambire okwa mibere y’abaholi bikahumulikanaya. Ngoku thwabirilhangira, abaholi sibali ghalhawa. Sihali nzumwa yosi-yosi eyangaleka ithwa basagha, kusangwa sibanga thuhuthalya. Sibali yithagha obuwathikya bwethu, kandi sibanga thuwathikya. Sithwanga kania nabu, kandi sibanga kania nethu. Abasondoli b’amadini mangi bakabugha amabehi bathi bangana wathikya ababiri holha, n’abandu abak’ikiriraya abasondoli ng’abo bakabaha esyombulho. Aliriryo eriminya ekwenene eyihambire okw’abaholi kikathutheghaya okw’ithendi thebibwa n’abakakangiriraya amabehi ng’ayo.

16. Oyuwabiri tsandya esyangangirirya sy’amadini mangi nindi, kandi omu nzira ki?

16 Edini yawu yikana lighirana n’ebye Biblia yikakangiriraya ebihambire okw’abaholi? Esyodini nyingi sisiri ligha. Busana naki? Kusangwa esyangangirirya syabu syabiri tsandibwa na Sitani. Akakolesaya amadini w’amabehi erileka abandu bikiriraye bathi omubiri wabu akabya abiriholha, bakendi thasyabya ibakineho omwa mwanya w’emirimu. Eri ni biha erya Sitani akahambanaya n’awandi mabehi eribindulha abandu erilhua oku Nyamuhanga Yehova. Athi?

17. Busana naki engangirirya y’eriaghalya abandu b’omwa muliro kera na kera siyiriha Yehova y’ekitsumbi?

17 Ngoku thwabirilhangira enyuma, awandi madini akakangiriraya athi omundu amabya mubi, akakendi syabya abiriholha akendi syaghenda omwa muliro w’eriaghalya kera na kera. Engangirirya eyi siyiriha Nyamuhanga y’ekitsumbi. Yehova ni Nyamuhanga w’olhwanzo kandi syanga ghalya abandu omwa mibere eyi. (1 Yoane 4:8) Wangayowa wuthi busana n’omulhume oyuwasuyira omwana oyuthwowa omwi hambira ebyalha biwe by’omwa muliro? Wangana sikya omulhume ng’oyo? Wangan’anza erimuminya nibya? Eyihi nahake! Iwukendi lengekania wuthi abya atsurumire kutsibu. Ibbwa, Sitani akanza thw’ikiriraye thuthi Yehova akaghalhaya abandu bw’omwa muliro kera na kera​—ahabw’obukekulhu bw’emyaka eyithe ghanzawa!

18. Eriramya abaholi liseghemere oku mabehi ki?

18 Kandi Sitani akakolesaya awandi madini erikangirirya indi abandu bakabya babiriholha bakabya mirimu eyitholere erisikibwa n’erihebwa ekitsumbi n’abaliho. Erikwamana n’engangirirya eyi, emirimu y’abaholi yanganabya banywani b’akaghalha kutse iyabya nzighu sy’akabi. Abandu bangi ­bak’ikiriraya amabehi aya. Bakubaha abaholi neryo ibabaramya n’eribaha ekitsumbi. Erithendisosana n’ekyo, e Biblia yikakangiriraya yithi abaholi baghotsere kandi yithi thutholere ithwaramya Nyamuhanga ow’ekwenene musa, Yehova, Omuhangiki n’Omuwathikya wethu.​—Eribisulirwa 4:11.

19. Eriminya ekwenene eyihambire okwa lhuholho kikathuwathikaya eriyitheghererya eyindi ngangirirya ki eye Biblia?

19 Eriminya ekwenene eyihambire okw’abaholi kikakutheghaya okw’ithendi thebibwa n’amadini w’amabehi. Kandi kikakuwathikaya eriyitheghererya esindi ngangirirya sye Biblia. Ng’eky’erireberyako, omughulhu wukaminya ngoku abandu sibali ghenda omwa mwanya w’emirimu babiriholha, erilhagha ly’engebe y’erikotha okwa kihugho paradiso likabya omubongo eya wuli.

20. Ni kibulyo ki ekya thukendi syalebya omwa sura eyikakwamako?

20 Kera, omulhume omuthunganene Yobu mwabulya ekibulyo kino: ‘Omundu amaholha, asyaswabyaho kwehi?’ (Yobu 14:14) Omundu oyuthawithe ngebe oyughotsere omwa lhuholho angana suba okwa ngebe? Ebye Biblia yikakangiriraya okw’eki, bikahumulikanaya kutsibu, ngoku esura eyikakwamako yikendi kangania.

^ enu. 5 Eriminya omwatsi owahambire okw’akandu akatheholha lebaya Enyongezyo, “Kwenene Abandu Bane mw’Ekirimu Ekitheholha?