1-3. Mepuzho ka bantu o bepuzha pa mambo a lufu, kabiji ñanyi mikumbu bupopweshi bwapusana pusana bo ikumbula?

ANO o mepuzho bantu o balangulukapo pa myaka no kajo. Ke mepuzho anema bingi. Kikale twi bañanyi nangwa bañanyi kabiji kikale twikala kwepi nangwa kwepi, mikumbu itulamatatu atweba bonse.

² Mu kitango kyafumako, twisambile pa kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu Kilishitu byo kyashinkula jishinda ja ku bumi bwa myaka. Kabiji twafunjile ne kuba’mba Baibolo waambila jimo kimye “lufu kyo lukabula kwikalako jibiji.” (Lumwekesho 21:4) Bino pa kino kimye atweba bonse tufwa. Mfumu wa maana Solomone waambile’mba: “Bomi bayuka’mba tukafwa.” (Musapwishi 9:5) Tweseka kwikala papelela bulume bwetu. Nangwa byonkabyo, twiipuzha kukeba kuyuka umvwe twafwa kana tukatwajijila kwikala bomi nyi nangwa ne.

³ Tujila bingi umvwe batemwe betu bafwa. Kabiji twakonsha kwipuzha’mba: ‘Ki ka kibamwekela? Babena kuyanda nyi? Babena kwitulama nyi? Twakonsha kwibakwasha nyi? Nanchi tukebamonapo jibiji nyi?’ Bupopweshi bwa panopantanda bukumbula mikumbu yapusana pusana ku ano mepuzho. Bamo bafunjisha’mba umvwe wikala bwikalo bwa mutende, ukaya mwiulu, bino umvwe wikala bwikalo bwatama, ukapyanga mu mujilo. Bupopweshi bukwabo bufunjisha’mba umvwe bantu bafwa, baya ku mpunzha ya mipashi na kukekala pamo  na bashakulu babo. Kabiji bupopweshi bukwabo nabo bufunjisha’mba bafu baya ku ntanda ya bapashi na kukebazhachisha apa bino basemekelwa mu mubiji ungi.

4. Ñanyi mulanguluko ujipo na bupopweshi bwavula pa mambo a lufu?

⁴ Ano mafunjisho a mu bupopweshi onse aimenatu pa mulanguluko umo wakuba’mba, bibese bimo bya mubiji wetu bishala byumi umvwe mubiji wafwa. Pepi nobe bupopweshi bonse bwajingako kala ne bujiko luno, bufunjisha’mba, twikalako mu lubaji lumo myaka ne myaka saka tuji na bulume bwa kumona, kumvwa, ne kulanguluka. Pano kino kyakonsha kwikala byepi byobyo? Bulume bwetu ne milangwe yetu, byonse biji mu ñiñijilo ya bongo bwetu. Umvwe muntu wafwa, bongo buleka kwingila. Bulume ne milangwe yetu kechi bishala na kwingila pa bunke bwabyo mu jishinda jabula kuyukanyikwa ne.

5, 6. Baibolo ufunjisha’mba ka pa mambo a bikala bafu?

⁵ Bintu bimwekana pa lufu kechi byalubwanyika kwi Yehoba aye Mulenga walengele bongo ne. Wayuka bukine, kabiji mu Mambo anji, Baibolo, walondolola bikala bafu. Lufunjisho lwayo lwa kine ke luno: Umvwe muntu wafwa, uleka kwikalako. Lufu lo lupusano lwa bumi. Bafu kechi bamona, kumvwa, nangwa kulanguluka ne. Kafwako kibese kyetu nangwa kimo kishala kyumi umvwe mubiji wafwa ne. Kechi tuji na mweo nangwa mupashi ubula kufwa ne. *

⁶ Panyuma ya kuba Solomone wayuka’mba bomi bayuka’mba tukafwa, wanembele’mba: ‘bafu kafwako kyo bayuka ne.’ Kepo anungilepo pa buno bukine’mba bafu kechi bakonsha kutemwañana nangwa kupatañana ne, kabiji ne kuba’mba ‘mu [kilende] kafwamo mwingilo nangwa kulanguluka nangwa maana nangwa milangwe ne.’ (Musapwishi 9:5, 6, 10) Salamo 146:4 naye waamba’mba umvwe muntu wafwa, “milanguluko yanji yonaika.” Atweba bantu kechi twikala myaka ne myaka ne,  kabiji kechi pekala kintu kifumamo mu mubiji inge twafwa ne. Bumi botuji nabo bujitu pamo nobe lubebe lwa kandulu. Umvwe lubebe beluzhima kafwako ko luya ne. Luzhimañanatu.

7. Yesu walumbulwile byepi lufu byo luji?

⁷ Yesu Kilishitu waambilepo pa mambo a bikala bafu. Waambile pe Lazalasa muntu ye ayukile bulongo kabiji wafwile. Kepo Yesu abujile baana banji ba bwanga amba: ‘Mukwetu Lazalasa walaala tulo.’ Baana ba bwanga balangulukile’mba Yesu wikitazha mu kuba’mba Lazalasa walaala tulo ubena kukokoloka kuba’mba omvweko bulongo na mambo a kubela. Byo balangulukilenga kechi byajinga ibyo ne. Yesu walumbulwile’mba: “Lazalasa wafwa.” (Yoano 11:11-14) Yukai kuba’mba Yesu waesakenye lufu ku kukokoloka ne ku tulo. Lazalasa kechi wajingapo mwiulu nangwa mu mujilo wa helo ne. Kechi wajingapo pamo na bamalaika nangwa bashakulu ne. Lazalasa kechi wasemenwepo jibiji mu muntu mukwabo ne. Wakokolokelenga uba nobe uji mu tulo twine twa kubula kulota biloto. Binembelo bikwabo byesakanya lufu ku tulo. Kya kumwenako, mwana wa bwanga Setepena byo bamwashile mabwe ne kufwa wafwa, Baibolo wamba’mba “waponejile mu tulo.” (Byubilo 7:60) Ne mutumwa Paulo naye wanembele pa mambo a bamo bajingako mu moba anji ‘baponejile mu tulo’ twa lufu.—1 Kolinda 15:6.

8. Twayuka byepi amba kechi yajinga nkebelo ya Lesa kuba’mba bantu bafwenga ne?

⁸ Nanchi Lesa wakebelenga’mba bantu bafwenga nyi? Ine kwalepeshatu! Yehoba walengele bantu kuba’mba bekalenga myaka ne myaka panopantanda. Byonka byo twafunjile kunyuma kwe mu uno buku, Lesa wabikile bamulume ne mukazhi batanshi mu paladisa wawama bulongo. Wibapele butuntulu bwa  mubiji bwalumbuluka. Yehoba wakebelenga’mba bekalenga bulongo. Nanchi nsemi wa butemwe uji yense ukeba’mba baana banji bekale na kijikila kya kuba’mba bakakota ne kufwa nyi? Ine! Yehoba watemenwe baana banji kabiji wakebelenga’mba bekale balusekelo lubula kupwa panopantanda. Pa mambo a bantu, Baibolo wamba’mba: “[Yehoba] walengela bantu kulanguluka bya kala ne bya kulutwe bya muyayaya.” (Musapwishi 3:11) Lesa witulengele na mulanguluko wa kukeba kwikala myaka ne myaka. Kabiji wanengezha ne lunengezho lwa kufikizhizhamo uno mulanguluko.

9. Ñanyi mukambizho Yehoba ye apele Adama, kabiji mambo ka uno mukambizho o abujile kushupa kumulondela?

⁹ Pano nga mambo ka bantu o bafwila? Pa kuba’mba tutane mukumbu, twafwainwa kulanguluka pa kyamwekele kimye kyo kwajingatu mwanamulume ne mwanamukazhi umotu panopantanda. Baibolo walondolola’mba: “Mu mushiji Yehoba Lesa wameneshemo bichi byonse byawama pa kwibitala, ne byawama kujako.” (Ntendekelo 2:9) Nangwa byonkabyo, kwajinga mukambizho umo. Yehoba wamubujile Adama amba: “Ku bichi byonse bya mu bujimi wakonsha kujakotu monka mo usakila; kana ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama kechi ukajako ne; mambo mu juba jo ukajako ukafwa kine.” (Ntendekelo 2:16, 17) Uno mukambizho kechi washupile kumulondela ne. Kwajinga bichi bikwabo byavula ba Adama ne Evwa byo bakonsheshe kujako. Uno mukambizho wibapele jishuko jikatampe ja kumwesheshamo lusanchilo lwabo kwi Lesa wibapele byonse, kubikapo ne bumi bwalumbuluka. Umvwe baji bakokejile mukambizho, inge kechi bamwesheshetu kunemeka lūsa lwa Shabo wa mwiulu konka ne, bino inge bamwesheshe ne kuba’mba bakebelenga aye kwibatangijila mu butemwe.

10, 11. (a) Bamulume ne mukazhi batanshi basatukijile byepi Lesa? (b) Mambo ka bunsatuki bwa ba Adama ne Evwa o bwaikejile mambo akatampe?

¹⁰ Kya bulandatu ke kya kuba’mba, bamulume ne mukazhi batanshi basajilepo kumusatukila Yehoba. Byo aambilenga kupichila mu muloolo, Satana, wamwipwizhe Evwa amba: “Nanchi kine, Lesa kechi wimwambijile nenyi? amba: Kechi mukaje ku kichi nangwa kimotu kya mu bujimi ne.” Evwa wakumbwile’mba: “Ku bipangwa bya ku bichi bya mu bujimi twakonsha kujakotu; kana ku bipangwa bya ku kyokya kichi kiji mukachi ka bujimi, Lesa waambile’mba: Kechi mukajeko ne, nangwa kukwatakotu ne, kuchina’mba mwakafwa.”—Ntendekelo 3:1-3.

¹¹ Satana waambile’mba: “Ine, kechi mukafwa ne. Mambo Lesa wayuka’mba mu juba jo mukajako, meso enu akalaba; kabiji mukekala pamo nobe Lesa mwine ne kuyuka byawama ne byatama.” (Ntendekelo 3:4, 5) Satana wakebelenga Evwa  kwitaba’mba usa kumwenamo umvwe waja ku kichi kyo bebazhijikile. Kwesakana na aye Satana, Evwa wajinga na lūsa lwa kwisajila byawama ne byatama; wajinga na lūsa lwa kuba kiji kyonse kyo akebelenga. Kabiji Satana waambile’mba Yehoba wabepele pa mambo a bikafumamo umvwe baja ku kipangwa. Evwa wamumvwijile Satana. Ponkapo waapileko bipangwa ne kuja wajile. Kepo apeleko ne mwatawanji, ne aye naye waja ne kuja. Kechi baubile kino kwa kubula kuyuka ne. Bayukile kuba’mba baubilenga kintu kibambijile Lesa amba kechi bafwainwa kwikyuba ne. Byo bajile kipangwa, basatukijilemotu kya nshiji mukambizho wapela kabiji waesakenetu bulongo. Bamwesheshe milengulwila kwi Shabo wa mwiulu ne ku buntangi bwanji. Kubula mushingi ku Mulenga wabo wa butemwe kechi kwalekejilwe ne!

12. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kumvwisha Yehoba byo eumvwine kimye ba Adama ne Evwa kyo bamusatukijile?

 ¹² Kya kumwenako: Mwakonsha kwiumvwa byepi inge mwakomesha ne kusunga bulongo mwanenu wamulume nangwa wamukazhi bino panyuma ya kumukomesha wimusatukila mu jishinda jibena kumwesha’mba kechi ujipo na mushingi nangwa butemwe kwi anweba ne? Kino kyakonsha kwimuletela bulanda. Pano akifwanyikizhai Yehoba byo kya mukolele ku muchima kimye ba Adama ne Evwa kyo bamusatukijile.

13. Ki ka Yehoba kyo aambile’mba kyo kikamumwekela Adama umvwe wafwa, kabiji kino kilumbulula ka?

¹³ Yehoba kechi wakonsheshe kusunga bano bansatuki ba Adama ne Evwa myaka ne myaka ne. Bafwile byonka byo aambile’mba bakafwa umvwe basatuka. Ba Adama ne Evwa balekele kwikalako. Kechi bayile ku mpunzha ingi na kwikala ke mipashi ne. Twayuka kino na mambo a Yehoba byo amuzhachishenga Adama panyuma ya kumusatukila. Lesa waambile’mba: ‘Ukabwela ku mushiji jibiji; mambo ku mushiji ko ko bakufumishe; kabiji obewa wi lukungu, ne ku lukungu ko ukabwela.’ (Ntendekelo 3:19) Lesa wabumbile Adama na lukungu lwa panshi. (Ntendekelo 2:7) Akino saka kikyangye kubiwa, Adama kechi wajingako ne. Onkao mambo, Yehoba byo aambile’mba Adama ukabwela ku lukungu, wikitazhizhe mu kuba’mba Adama ukaleka kwikalako. Adama waikele wabula bumi byonka biji lukungu lo bamubumbileko.

14. Mambo ka o tufwila?

¹⁴ Ne lelo jino ba Adama ne Evwa inge bomi, bino bafwile mambo basajilepo kusatukila Lesa ne mu jojo jishinda balengele mambo. Ene mambo o tufwila ke a kuba’mba bundengamambo bwa kwa Adama ne lufu byakumbene ku baana banji bonse. (Loma 5:12) Buno bundengamambo bujitu pamo nobe lukikola watama wa kusemwatu naye ye bakonsha kubula kunyema nangwa ku muntu umotu ne. Lufu lufuma mu buno bundengamambo jo jifingo. Lufu ke mulwanyi, kechi mulunda ne. (1 Kolinda 15:26) Byo twasantapo kuba’mba Yehoba wapaine bukuzhi bwa kwitukula ku uno mulwanyi washinta!

15. Mambo ka o kitekeneshesha kuyuka bukine pa mambo a lufu?

¹⁵ Baibolo byo afunjisha pa mambo a bikala bafu kitekenesha bingi. Byonka byo twamona kala, bafu kechi bayanda na misongo nangwa kumvwa bulanda ne. Kafwako ene mambo a kwibachiina ne, mambo kuba betukatazha ne. Kechi twakonsha kwibakwasha ne, kabiji ne abo kuba betukwasha ne. Kuba twisamba nabo ne, kabiji ne abo kuba besamba ne atweba ne. Bantangi ba bupopweshi bavula bamba bubela’mba, abo bakonsha kukwasha boba bafwa, kabiji bantu bomvwina bano bantangi bebapa mali. Bino kuyuka bukine pa mambo a lufu kwituzhikijila kubula kubepwa na boba bafunjisha bubela bwa uno mutundu.

16. Ñanyi wavulañanya mafunjisho a bupopweshi bwavula, kabiji mu ñanyi jishinda?

¹⁶ Nanchi bupopweshi bwavula bwitaba bifunjisha Baibolo pa mambo a bafu nyi? Bwavula kechi bwitaba ne. Mambo ka? Mambo mafunjisho abo be avulañanya kwi Satana. Wingijisha bupopweshi bwa bubela kulengela bantu kwitabila’mba umvwe mibiji yabo yafwa, bakatwajijila kwikala ku mpunzha ya mipashi. Buno ke bubela Satana bo avwanga pamo na bubela bukwabo kusendwilamo bantu kufuma kwi Yehoba Lesa. Mu ñanyi jishinda?

17. Mambo ka lufunjisho lwa kumanyika bantu myaka ne myaka o lubujila kunemeka Yehoba?

¹⁷ Byonka byo twaji kumona kala, bupopweshi bumo bufunjisha’mba umvwe muntu wikala bwikalo bwatama, pa kufwa ukaya mu mujilo na kumanyikwa myaka ne myaka. Luno lufunjisho kechi lunemeka Lesa ne. Yehoba ye Lesa wa butemwe kabiji kechi wafwainwa nangwa pacheche kuyanjisha bantu mu jino jishinda ne. (1 Yoano 4:8) Mwakonsha kumvwa byepi umvwe mwamona muntu sa amanyika mwana wasatuka na kusoka maboko anji mu mujilo? Nanchi mwakonsha kunemeka muntu wa yewo mutundu nyi? Abya mwakonsha ne kutemwa’mba mumuyuke nyi? Ine kwalepeshatu! Mwakonsha kulanguluka’mba wakanama bingi. Satana byobyo akeba atweba kuketekela’mba Yehoba umanyika bantu mu mujilo myaka ne myaka!

18. Kupopwela bafu kwaimena pa ñanyi bubela bwa bupopweshi?

 ¹⁸ Kabiji Satana wingijisha bupopweshi bumo kufunjisha’mba bantu inge bafwa bekala mipashi yafwainwa kupewa munema ku bantu bomi. Kwesakana na luno lufunjisho, mipashi ya bafu yakonsha kwikala balunda ba kine kine nangwa balwanyi ba mama nafwa. Bantu bavula baitabila mu buno bubela. Bachina bafu ne kwibanemeka kabiji ne kwibapopwela. Bino Baibolo ufunjisha’mba bafu balaala kabiji ne kuba’mba twafwainwa kupopwelatu Yehoba Lesa yenka, Mulenga ne Mpanyi wetu.—Lumwekesho 4:11.

19. Kuyuka bukine pa mambo a lufu kwitukwasha kumvwisha ñanyi lufunjisho lukwabo lwa mu Baibolo?

¹⁹ Kuyuka bukine pa mambo a bafu kwimuzhikijila kubula kwimutwala mungi na bubela bwa bupopweshi. Kabiji kwakonsha ne kwimukwasha kumvwisha mafunjisho akwabo a mu Baibolo. Kya kumwenako, umvwe mwayuka’mba bantu inge bafwa kechi baya ku mpunzha ya mipashi ne, popo mumvwisha mulaye wa bumi bwa myaka mu paladisa panopantanda.

20. Ñanyi bwipuzho bo tukesambapo mu kitango kyalondelapo?

²⁰ Kala kene, muntu waoloka Yoba waipwizhe buno bwipuzho amba: “Umvwe muntu wafwa wakonsha kwikala jibiji na buminyi?” (Yoba 14:14) Nanchi muntu wafwa walaala mu tulo twa lufu wakonsha kusangulwa kwikala mumi jibiji nyi? Kitekenesha bingi Baibolo byo afunjisha pa mambo a kino, byonka byo kikambiwapo mu kitango kyalondelapo.