1-3. Kani findo abantu bepusha pa mfwa, kabili amapempelo aapusenepusene alasuka shani?

IFI fyakwipusha ifi abantu balangulukilepo pa myaka iingi. Fyakwipusha ificindeme. Ukutatikila pa kasuba twafyelwe, fwense tuli pa mulongo wa kufwa kabili tulalufya ne bakwabesu mu mfwa. Pakuti pali fyefyo, ifyasuko filicindeme kuli fwebo.

² Mu capitala icafumako, twalilabile pafi umulubulo wa baYesu Klistu waiswile inshila ya ku mweo wa muyayaya. Nakabili twalisambilile ati Baibolo ilishimikile pa mpindi ili “tapakalukuli imfwa libili.” (Ukufisulula 21:4) Pano buno bukumo, tucifwa fwense. Imfumu Solomoni iya mano yalilabile ati: “Abalabi baliisi ati bakafwa.” (Uwakutulisya 9:5) Tulesha apapelele amakosa esu ukulukuli abalabi. Nangabe’fyo, tulalanguluka pa fikacitika kani tukafwe.

³ Ili abakwabesu bafwa, tulalila. Kabili tungepusha ati: ‘Kani baya kwisa? Kani balukupenga? Kani balukutubona? Kani tungabofwako? Kani tukababonapo nakabili?’ Amapempelo amu calo alasuka ifipusenepusene kuli fyefyo ifyakwipusha. Bambi balasambisha ati kani muli balungeme, mukaya kwiulu pano kani mulukucita ifibipile mukaya mu kupya ku mupunda uwa kukululushishamo. Ambi nao amapempelo alasambisha ati pa mfwa, abantu balaya ku mekalo amipashi mu kuba pamo ne fikolwe fyabo. Nakabili, ambi nao  amapempelo alasambisha ati abafwile balaya ku calo ca panshi mu kusolololwa kabili eli bafyalwa libili mu mubili umbi.

4. Kani nilisa ilangulushi amapempelo aengi akwete pa mfwa?

⁴ Amapempelo onse aasambishe’fyo alikwete ilangulushi limo lukoso ilya kweba ati icilewa cesu cimbi cilapuluka imfwa ya mubili. Apepi ne mapempelo onse lukoso, aakale ne abukumo, alalabila ati mu nshila imbi tulapitilisha ukulukuli abalabi ne makosa akubona, ukumfwa, ne kulukulanguluka umuyayaya. Pano lomba, cingaba shani koti ni fyopele’fyo? Tungomfwa, tungabona ne kulanguluka nipakuti lukoso tompwe ilukupyunga. Kani umuntu afwa, tompwe ilaleka ukupyunga. Amakosa esu aakubona, ukumfwa, ne kulanguluka tapitilishapo ukupyunga enka lukoso mu nshila ya mfiso. Taapulukapo kani tompwe yafwa.

5, 6. Kani findo Baibolo isambisha pa mibelo ya bafwile?

⁵ Ificitika pa mfwa tafilipo fyamfiso kuli baYehova, Abalengeshi ba tompwe. Baliishi icine, kabili mu Mashiwi abo, Baibolo, balabuulishisha imibelo ya bafwile. Ukufunda kwaiko ukumfwanikile bwino ni kuku: Kani umuntu afwa, alaleka ukubako. Imfwa kubulwapo ukwa mweo. Abafwile tekuti babonepo, bomfwepo neli ukulanguluka. Takulipo icilewa cesu icipuluka imfwa ya mubili. Tatukwetepo umweo neli umupashi ifitafifwapo. *

⁶ Panuma ili Solomoni alabile ati abalabi baliishi ati bakafwa, alilembele ati: “Sombi abafwile tabesi neli kantu.” Eli pano abuulishishe ico icine ili alabiile ati abafwile tabakwetepo ubutemwe neli bupate kabili ne kweba ati “tapali-po neli milimo, neli cakwesya, neli kwisiba, neli mano [mu manda].” (Pendeni Uwakutulisya 9:5, 6, 10) Koti ni fyopele’fyo, Amasamo 146:4 alalabila ati kani umuntu afwa, “ukulaŋguluka kwakwe kulonaika.” Tulafwa kabili tatupulukapo imfwa ya mubili wesu.  Umweo tukwete uli koti kwaka kwa kandulu. Kani ukwaka bakushimya, takuyapo ukuli konse. Kulashimangana lukoso.

7. Kani baYesu balibuulishishe shani ifi imfwa ili?

⁷ BaYesu Klistu balilabile pa mibelo ya bafwile. Balicitile’fi kuli Lasalo, umwalalume woyo baishi bwino, kabili ni woyo uwafwile. BaYesu eli babulile abasambile babo ati: “Lasalo, icibusa cesu, aliile mutulo.” Abasambile babo balilangulukile ati baYesu baalukwalula ukweba ati Lasalo alukutusha mu tulo, pakweba ati apole. Pano ifyo talipo efi baYesu balukwalula. BaYesu balibuulishishe ati: “Lasalo alifwile.” (Pendeni Yoane 11:11-14) Boneni ukweba ati baYesu balipalenye imfwa ku tulo. Lasalo taalipo kwiulu neli ku kukululushiwa mu mulilo. Taalipo ne nkalamba neli ifikolwe fyakwe. Lasalo taafyelwepo libili mu muntunshi umbi. Alukutusha mu mfwa, koti ni mu tulo utulemene utwakubule’filoto. Amalembo ambi nao alapalanya imfwa ku tulo. Ku cakubwenako, ili umusambile Stefano bamutobele amabwe mpaka ne mfwa, Baibolo ilalabila ati “aliile mutulo.” (Ifyacitilwe 7:60) Koti ni fyopele’fyo, intangishi Paulu alilabile pali bambi mu mpindi yakwe ati “baliile mutulo” twa mfwa.—1 AbaKolinto 15:6.

8. Kani tuliishi shani ati takwalipo kufwaya kwa baLesa ati abantu balukufwa?

⁸ Kani kwali kufwaya kwa baLesa ukwa kutanga ati abantu balukufwa? Koku! BaYehova balilengele abantunshi ukulukwikala umuyayaya pa calo. Koti ni fyefyo twasambililepo akale muli lilino ibuuku, baLesa balibikile abantunshi ba kutanga mu paladaiso, uwali mupunda uuweme. Balibapele umweo uwaminine. BaYehova balukufwaya ati ifintu filukubawamina  lukoso abo abantunshi. Kani kuliko umufyashi uufwaya abana bakwe ukupenga pakuti pa kucekula ne mfwa? Koku! BaYehova baalitemenwe abana babo kabili balukufwaya ati bo balukusangalala umuyayaya pa calo. Ukulabila pa bantunshi, Baibolo ilalabila ati: “[BaYehova] balibicile umuyayaya mumutima wabo.” (Uwakutulisya 3:11) BaYehova balitulengele ne langulushi lya kufwaisha ukwikala umuyayaya. Kabili balyanshikile inshila ya kweba ati uko ukufwaisha kukakonshiwe.

9. Kani cindo baYehova bamukenye Adama ukucita, kabili nindo ili ifunde talyakatashishepo ukulilonda?

⁹ Pano lomba, nindo abantunshi bafwila? Pakweba ati tusangane icasuko, tulyelelwe ukulanguluka pa fyacitikile ili kwali lukoso umwalalume umo ne mwanakashi umo pa calo. Baibolo ilabuulishisha ati: ‘BaYehova Lesa balimeseshe mu mushili imiti yonse iiweme iya kutambako, ne iiweme iya kulyako.’ (Ifyakutaŋga 2:9) Nangabe’fyo, kwaliko cimo ici babakenye ukucita. BaYehova balibuulile Adama ati: “Kumiti yonse iyamwibala ukulya ukalukulya-ko: sombi kumuti uwakwisibisye’fiweme-nefibipile tesi ukalukulya-ko: pakuti akasuba ako ukalya-ko, ukafwe’cine.” (Ifyakutaŋga 2:16, 17) Ili ifunde talyalipo ilikateshe ukulonda. Kwali imiti imbi iingi uku Adama na Efa bangalyako. Pano ili ifunde lyalibapeele ishuko ililibelele ilya kweba ati balangishe ukutota kuli baLesa ababapeele fyonse lukoso, ukubikako ne mweo uwaminine. Ukumfwila kwabo nakabili nga kwalilangishe ati balicindikile ubukulu bwa baWishibo aba kwiulu ne kweba ati baalukufwaya ukutangilila kwabo ukwa butemwe.

10, 11. (a) Kani cali shani pakweba ati Adama na Efa babule ukumfwila baLesa? (b) Mba nindo ukubula ukumfwila kwakwe Adama na Efa kwabelele mulandu uukulu ukwakuti?

¹⁰ Ku cakubombomanika, abantunshi bakutanga balisalulwilepo ukubulo’kumfwila baYehova. Ukulabilila mu nsoka, Satana alipwishe Efa ati: “Kani cine balabile baLesa ati: tesi mulye-ko kumiti yonse iyamwibala?” Efa kaasuka ati: “Tuliisi ukulye’fisepo ifyakumiti iyamwibala; sombi ifyafisepo ifyakumuti uli pakati kebala, baLesa balilabile ati: tesi mukalye-po neli kukuma-ko, mwikafwa!”—Ifyakutaŋga 3:1-3.

¹¹ Satana kaalabila ati: “Tamukafwe’cine; pakuti baLesa baliisi ati akasuba ako mukalya-ko, elyo amenso enu akasibuka, namwe mukalukuli koti nibaLesa, abakwisibisye’fiweme nefibipile.” (Ifyakutaŋga 3:4, 5) Satana alukufwaya Efa ukucetekela ati angashuka kani alya icisepo ici babakenye. Koti fintu Satana alukulabila, Efa alikwete amakosa akulisalulwila ifiweme ne fibipile; alikwete amakosa akucita ifi alukufwaya umwine.  Satana nakabili alilabile ati baYehova balibepele pa fyali ne kucitika kani balye’cisepo. Efa kacetekela Satana. Popele aliswileko icisepo kabili aliliile. Eli amupeleko fimbi umulume wakwe, kabili naye aliliileko. Tabacitilepo ifyo ukwakubulo’kwishiba. Balishibile ukweba ati balukucita fyenka filya ifi baLesa bababuulile ati teshi ukucita. Pakuti baliliile icisepo, ku mushikila lukoso balikene ukumfwila ifunde ilyali ilipubile kabili ilyali lukoso bwino. Balilangile umupufyo kuli baWishibo aba kwiulu ne bukulu bwabo. Umupufyo wa kube’fyo ku Balengeshi babo ababutemwe tekuti ufitulucilwe!

12. Kani cindo cingatofwako ukumfwisha ifi baYehova baumfwile ili Adama na Efa babafutatiile?

¹² Tungacipalanya kuli fifi: Mungomfwa shani kani mwalikushishe  ne kulama umwana wenu woyo mu kupita kwa mpindi uwakene ukumumfwileni mu nshila iyalangishe ukweba ati taamucindikilenipo neli ukumutemweni? Icine ico cingamulengeni ukupenga mwilangulushi. Mucalakanye, lomba, ifi baYehova basomenwe ili Adama ne Efa babafutatiile.

13. Kani findo baYehova balabile ati efikacitika kuli Adama pa mfwa, kabili ici cilaalule’ndo?

¹³ BaYehova tabalekelepo ati Adama na Efa abapulaishe balukuli aba mweo umuyayaya. Balifwile, koti ni fyenka filya balabile ati bakafwa. Adama na Efa balilekele ukubako. Tabailepo ku mekalo amipashi. Tuliishi’fi nipakuti pali fyefyo baYehova balabiile kuli Adama panuma ya kufisulula ukupulaisha kwakwe. BaLesa kabalabila ati: ‘Ukabwelela mwi loba, pakuti emo wafumishiwe. Pakuti webo ewe fukutu kabili ukabwelela na kwi fukutu.’ (Ifyakutaŋga 3:19) BaLesa balibumbile Adama ukufuma kwi loba. (Ifyakutaŋga 2:7) Ili taangabumbwa, Adama taaliko. Pakuti pali fyefyo, ili baYehova balabiile ati Adama akabwelela mwi loba, balyalwile ati Adama akabwelela ku mibelo iya kubulo’kubako. Adama akaba uwakubulo’mweo koti liloba uko uku abumbilwe.

14. Mba nindo tufwila?

¹⁴ Adama na Efa nga bali abalabi ukufika na ino mpindi, pano balifwile nipakuti balisalulwilepo ukubulo’kumfwila baLesa kabili fyopele’fyo balibifishe. Umulandu tufwila wa kweba ati ukubifya kwakwe Adama ne mfwa fyalyambukiile abana bakwe bonse. (Pendeni AbaLoma 5:12) Uko ukubifya kuli koti bulwele bwa bupyani ububipile ubu uuli onse tekuti abuseeshepo. Imfwa e mafinge afumamo. Imfwa kapondo, tailipo cibusa. (1 AbaKolinto 15:26) Tungatota ukwakuti pakuti baLesa balyanshikile umulubulo pakweba ati batulubule fwebo kuli kaka akapondo akakutiinisha!

15. Mba nindo citusangalashisha ukwishiba ifi imfwa ili?

¹⁵ Ifi Baibolo isambisha pa mibelo ya bafwile filatusangalasha. Koti ni fyefyo twabona, abafwile tabomfwapo ukusomena  neli ukukululuka. Takulipo umulandu uwakutiina abafwile, pakuti tekuti batusomeshepo. Tabapengelapo ukubofwa, kabili tekuti batofwepo. Tekuti tulabilepo nabo, kabili tekuti balabilepo na fwebo. Intangishi sha mapempelo ishingi bufi lukoso shilabila ati shingofwa abo abafwile, kabili abantu abacetekela intangishi isha kube’fyo balashipela indalama. Pano ukwishiba ifi imfwa ili kulatulama ukubula ukutumpaikwa kuli babo abasambisha ubufi ubo.

16. Kani ninani umwine wa kusambisha ukusangwa mu mapempelo aengi, kabili findo apyungisha?

¹⁶ Kani uku mupempela kulisumine ifi Baibolo isambisha pa bafwile? Amapempelo aengi taasuminapo. Mba nindo? Nipakuti ifi basambisha filafuma kuli Satana. Alapyungisha ukupempela kwa bufi pakweba ati abantu bacetekele ati panuma ili umubili wabo wafwa, balapitilisha ukulukuli abalabi mu mekalo amipashi. Ubu bufi ubu Satana abambakanya pamo ne bufi bumbi pakweba ati apaasushe abantu ukubafumya kuli baYehova Lesa. Kani alacita shani ifyo?

17. Mba nindo icisambisho ca kukululusha umuyayaya tacipeelelapo baYehova ubuleme?

¹⁷ Koti ni fyefyo twasambililapo kale, ambi amapempelo alasambisha ati kani umuntu ni mbifi, panuma ya mfwa alaya ku mupunda wa kukululuka mu mulilo uwa muyayaya. Ici icisambisho tacipelapo baLesa ubuleme. BaYehova ni baLesa ba butemwe kabili tekuti bakululushe abantu muli yeyo inshila. (1 Yoane 4:8) Mungomfwa shani kani mwalibwene bawishi balishishikile ukuboko kwa mwana wabo mu mulilo pakuti tomfwapo? Kani mungamucindika umwalalume wa kube’fyo? Kani icinenene mungafwaya ukumwishiba bwino? Icine tekuti mufwayepo! Mungalanguluka ati wakubule’nkumbu. Nangabe’fyo, Satana alafwaya mwebo ukucetekela ati baYehova balakululusha abantu mu mulilo umuyayaya!

18. Nibwisa ubufi amapempelo ambi asambisha ubulenga abantu ukulukulambila abafwile?

¹⁸ Satana nakabili alapyungisha ambi amapempelo ukusambisha  ati panuma ya mfwa abantu balaaluka mipashi yeyo abalabi belelwe ukucindika. Koti ni cici icisambisho, imipashi ya bafwile ingaaluka ifibusa ifiweme makosa neli abapate abakutinisha. Abantu abengi balapemamo muli bubu ubufi. Balatina abafwile kabili balabacindika ne kubalambila. Ukupusanako na fyefyo, Baibolo ilasambisha ati abafwile balilele kabili tulyelelwe ukupempela lukoso baLesa bacine, baYehova, Abalengeshi besu kabili abatupeela fyonse.—Ukufisulula 4:11.

19. Kani ukwishiba bucine pa bafwile kulatofwa ukumfwisha fisa fimbi ifi Baibolo isambisha?

¹⁹ Ukwishiba bucine pa bafwile kulatulama ku kubula ukutumpaikwa ku bufi ubu amapempelo asambisha. Nakabili kulatofwa ukumfwisha na fimbi ifi Baibolo isambisha. Ku cakubwenako, kani mwaishiba ati abantu tabayapo ku mekalo amipashi kani bafwa, ukulaya kwa mweo wa muyayaya mu paladaiso pa calo kulaba ukucindeme kuli mwebo.

20. Kani nicisa icakwipusha twakulabilapo mu capitala cakonkapo?

²⁰ Akale makosa, umuntu umulungeme alipwishe ati: “Kani umuntu afwe, akaba nemweo libili?” (Jobo 14:14) Kani umuntu utakwetepo umweo woyo uulele mu tulo twa mfwa angabushiwa? Ifi Baibolo isambisha pali cici cingatusangalasha ukwakuti, koti ni fyefyo icapitala cakonkapo cakutubuulishisha.