Kauhanyo 6

Ba Ba Shwile Ba Kai?

Ki sifi se si ezahala ku luna ha lu shwa?

Ki kabakalañi ha lu shwa?

Ki kabakalañi ku ziba niti ka za lifu ha ku li ko ku omba-omba?

1-3. Batu ba buzanga lipuzo mañi ka za lifu, mi bulapeli bo bu shutana-shutana bu fa likalabo mañi?

ZEO ki lipuzo ze se ba buzize batu ka lilimo ze likiti-kiti. Ki lipuzo za butokwa. Ku si na taba kuli ki luna bomañi, kamba kuli lu pila kai, likalabo za teñi li ama mañi ni mañi wa luna.

² Mwa kauhanyo ye felile, ne lu buhisani ka za m’o sitabelo sa Jesu Kreste se si liulula si kwalulezi nzila ya ku fumana bupilo bo bu sa feli. Hape ne lu itutile kuli Bibele i polofita ka za nako f’o ‘lifu li si ke la ba teñi.’ (Sinulo 21:4) Kono ka nako ye, kaufel’a luna lwa shwa. Mulena Salumoni ya butali n’a ize: “Ba ba pila ba ziba kuli ba ka shwa.” (Muekelesia 9:5) Lu lika ku pila nako ye telele ka mo lu konela kaufela. Niteñi, lu ipuza ka za kuli ha se lu shwile ku ka ezahalañi ku luna.

³ Batu be lu lata ha ba shwa, lwa lilanga. Mi lu kana lwa buza kuli: ‘Ku ezaheziñi ku bona? Kana ba nyanda? Kana ba lu sileleza? Kana lwa kona ku ba tusa? Kana lu ka ba bona hape muta o muñwi?’ Bulapeli mwa lifasi bu fa likalabo ze shutana kwa lipuzo zeo. Bo buñwi bu luta kuli haiba mutu u pila bupilo bo bunde, u ka ya kwa lihalimu, kono haiba u pila bupilo bo bu maswe, u ka yo ca mwa sibaka sa nyandiso. Bulapeli bo buñwi bu luta kuli batu ha  ba shwa, ba ya kwa sibaka sa mioya ko ba yo pila ni bahabo bona ba ba shwile kale. Mi bulapeli bo buñwi bona bu luta kuli ba ba shwile ba ya kwa sibaka sa mioyo ko ba yo atulwa mi hasamulaho ni ku pepwa sinca ku ba nto i sili.

4. Ki muhupulo mañi w’o bulapeli bo buñata bu na ni ona ka za lifu?

⁴ Lituto kaufela ze cwalo za bulapeli li na ni muhupulo u li muñwi, wa kuli mubili ha u shwa, ku na ni kalulo ya luna ye sa shwangi. Ibat’o ba bulapeli kaufela bo bu bile teñi pili ni bo bu li teñi cwale, bu luta kuli ka nzila ye ñwi, lu pila ku ya ku ile, inze lu kona ku bona, ku utwa, ni ku nahana. Kono seo si konahala cwañi? Mihupulo ya luna kaufela i zamaiswa ki booko bwa luna. Ha lu shwa, booko bwa tuhela ku sebeza. Booko bwa luna ha bu shwa, mihupulo ni maikuto a luna ha li zwelipili ku isebeleza li nosi ka nzila ye ñwi ye sa utwisisehi.

KU EZAHALANGAÑI LULI KA NAKO YA LIFU?

5, 6. Bibele i lutañi ka za muinelo wa bafu?

⁵ Jehova, yena Mubupi wa booko, wa ziba ze ezahalanga ka nako ya lifu. Wa ziba niti, mi mwa Bibele, lona Linzwi la hae, wa talusa muinelo wa bafu. Tuto ye ku lona ye ikutwahalela hande ki ye: Mutu h’a shwa, h’a sa li yo. Lifu ki muinelo wa kutokwa bupilo. Ba ba shwile ha ba boni, ku utwa, kamba ku nahana. Ha ku na kalulo ni ye kana ku luna ye zwelapili ku pila mubili ha u shwa. Ha lu na moyo kamba moya o sa shwi. *

⁶ Salumoni ha s’a bulezi kuli ba ba pila ba ziba kuli ba ka shwa, n’a ñozi kuli: ‘Kono ba ba shwile ha ba na se ba ziba.’ Ku tuha f’o a ekeza ku bulela ka za taba ya niti yeo kuli ba ba shwile ha ba koni ku ba ni lilato kamba sitoyo, ni kuli ‘mwa libita ha ku sa na musebezi, nihaili mulelo, kamba zibo, kamba butali.’ (Muekelesia 9:5, 6, 10) Samu 146:4 ni  yona i bulela kuli mutu h’a shwa, ‘milelo ya hae ya fela.’ Lu batu ba ba kona ku shwa mi mibili ya luna ha i shwa, ni luna lwa shwa. Bupilo bwa luna bu swana sina lilimi la mulilo wa kandela. Lilimi leo ha li timiwa, ha ku na ko kuñwi ko li ya. L’a tuhela fela ku ba teñi.

ZA N’A BULEZI JESU KA ZA LIFU

7. Jesu n’a talusize lifu ku ba sina nto mañi?

⁷ Jesu Kreste n’a bulezi ka za muinelo wa bafu. N’a bulezi zeo ka za Lazaro, mutu ya n’a ziba hande, ya n’a shwile. Mi cwale Jesu a bulelela balutiwa ba hae kuli: “Lazaro mulikan’a luna u lobezi.” Balutiwa ne ba nahana kuli Jesu n’a talusa kuli Lazaro n’a lobezi ku pumula fela kuli a fole kwa butuku bwa hae. Kono ne ku si cwalo. Jesu n’a talusize kuli: “Lazaro u shwile.” (Joani 11:11-14) Mu lemuhe kuli Jesu n’a bapanyize lifu kwa ku pumula ni ku lobala. Lazaro n’a si yo kwa lihalimu kamba mwa lihele. N’a si yo ni mangeloi kamba bahabo yena ba ne ba se ba shwile kale. Lazaro n’a s’a pepwi sinca ku ba mutu u sili. N’a shwile, mi ne li inge kuli n’a li mwa buloko bo butuna bo bu si na ku lola. Mañolo a mañwi ni ona a bapanya lifu kwa buloko. Ka mutala, mulutiwa Setefani ha n’a bulailwe ka ku pobaulwa, Bibele i bulela kuli n’a ‘itobalezi.’ (Likezo 7:60) Muta o muñwi hape, Jesu n’a bapanyize lifu kwa buloko. Ha n’a zusize mwan’a Jairusi, n’a ize: “H’a si ka shwa, u lobezi.”—Luka 8:52, 53.

8. Lu ziba cwañi kuli ne si mulelo wa Mulimu wa kuli batu ba n’o shwa?

⁸ Kana ne li mulelo wa Mulimu ku zwelela kwa makalelo  wa kuli batu ba n’o shwa? Kutokwa! Jehova n’a bupile batu kuli ba pile fa lifasi ku ya ku ile. Sina mo ne lu itutezi kwamulaho mwa buka ye, Mulimu n’a beile batu ba babeli ba pili mwa paradaisi ye nde. N’a ba file buikangulo bo bu petehile. Jehova n’a bata kuli lika li ba zamaele hande. Kana ku na ni mushemi ya lilato ya bata kuli bana ba hae ba utwe butuku bwa busupali ni lifu? Kutokwa! Jehova n’a lata bana ba hae mi n’a bata kuli ba be ni tabo kamita fa lifasi.  Bibele i bulela ka za batu kuli: “[Jehova] u beile mwa pilu ya mutu zibo ya linako ze sa feli.” (Muekelesia 3:11) Mulimu u lu bupile ni takazo ya ku pila ku ya ku ile. Mi u ezize tukiso ya kuli takazo yeo i petahale.

ZE BA SHWELA BATU

9. Jehova n’a file Adama taelo mañi, mi ki kabakalañi taelo yeo ha ne i si ye t’ata ku i utwa?

⁹ Kacwalohe, ki kabakalañi batu ha ba shwa? Kuli lu fumane kalabo, lu lukela ku hupula ze n’e ezahezi ha ne ku na ni munna a li muñwi ni musali a li muñwi fela fa lifasi. Bibele i talusa kuli: “[Muñ’a] Bupilo a melisa fafasi likota kaufela ze tabisa meto ha li talimwa, ze munati ha li ciwa.” (Genese 2:9) Kono ne ku na ni taelo i liñwi. Jehova n’a ize ku Adama: “Haili likota kaufela za simu, u ka li ca; kono kota ya ku ziba bunde ni bumaswe, yona u si ke wa i ca; kakuli nako y’o i ca, u ka shwa luli.” (Genese 2:16, 17) Taelo yeo ne i si ye t’ata ku i utwa. Ne ku na ni likota ze ñwi ze ñata ze ne ba kona ku ca ku zona bo Adama ni Eva. Kono cwale ne ba na ni kolo ye ipitezi ya ku bonisa buitebuho bwa bona ku Mulimu ya n’a ba file lika kaufela, ku kopanyeleza cwalo ni bupilo bo bu petehile. Ku utwa kwa bona hape ne ku ka bonisa kuli ne ba kuteka tamaiso ya Ndat’a bona wa kwa lihalimu ni kuli ne ba bata ku latelela ketelelo ya hae ya n’a file ka lilato.

10, 11. (a) Ne ku tahile cwañi kuli batu ba babeli ba pili ba si ke ba utwa Mulimu? (b) Ki kabakalañi ku sa utwa kwa bo Adama ni Eva ha ne li taba ye tuna?

¹⁰ Ka bumai, batu ba babeli ba pili ba keta ku sa utwa Jehova. Ka ku itusisa noha kwa ku bulela, Satani a buza Eva kuli: “Kana ki niti kuli Mulimu u ize: Mu si ke mwa ca likota kaufela ze mwa simu?” Eva a alaba kuli: “Lu ka ca se si bewa ki likota za mwa simu; kono haili kota ye mwahal’a simu, Mulimu u ize: Mu si ke mwa i ca, mi mu si ke mwa i swala, kuli mu si ke mwa shwa.”—Genese 3:1-3.

 ¹¹ Satani a li: “Ku shwa, ha mu na ku shwa. Kono Mulimu u ziba kuli, nako ye mu i ca, meto a mina a ka tona, mi mu ka ba sina milimu, mu zibe bunde ni bumaswe.” (Genese 3:4, 5) Satani n’a bata kuli Eva a kolwe kuli ne ku ka ba hande ha n’a ka ca muselo o hanisizwe. Za n’a talusa kikuli Eva n’a ka be a konile ku iketela ze lukile ni ze si ka luka; n’a ka kona ku eza mwa n’a latela. Satani hape n’a ize Jehova n’a bulezi buhata ka za lika ze n’e ka zwa mwa ku ca muselo. Eva a kolwa Satani. Kacwalo a’ nga kwa muselo mi a ca. Ku tuha f’o a fa kwateñi ni munn’a hae, mi ni yena a ca kwateñi. Ne ba ziba ze ne ba eza. Ne ba ziba kuli ne ba eza nto luli yeo Mulimu n’a ba bulelezi kuli ba si ke ba eza. Ka ku ca muselo, ne ba lobile kabomu taelo ye bunolo, ye  n’e ikutwahalela. Ne ba shwauzi Ndat’a bona wa kwa lihalimu ni tamaiso ya hae. Ku shwaula Mubupi wa bona ya lilato cwalo kaniti ne li mulatu!

12. Lu kona ku tusiwa kiñi ku utwisisa mwa n’a ikutwezi Jehova muta Adama ni Eva ne ba mu fetuhezi?

¹² Ki wo mutala: Ne mu ka ikutwa cwañi kambe mu utile ni ku hulisa mwana, mi hasamulaho h’a mi utwi ka nzila ye bonisa kuli h’a mi kuteki ni ku mi lata? Ne mu ka utwa pilu butuku luli. Kacwalo, mu nahane butuku bwa n’a utwile Jehova muta bo Adama ni Eva ne ba mu fetuhezi.

13. Jehova n’a bulezi kuli ne ku ka ezahalañi ku Adama ha n’a ka shwa, mi seo si talusañi?

¹³ Jehova n’a si na libaka la ku tuhelela bo Adama ni Eva ku pila ku ya ku ile. Ba shwa, sina mwa n’a bulelezi. Bo Adama ni Eva ba tuhela ku ba teñi. Ne ba si ka tutela kwa sibaka sa mioya. Lwa ziba cwalo kabakala za n’a bulezi Jehova ku Adama ha s’a fosize. Mulimu n’a ize: ‘U ka kutela mwa mubu wo u zwisizwe ku ona; kakuli u liluli, mi u ka kutela mwa liluli.’ (Genese 3:19) Mulimu n’a bupile Adama ka liluli la lifasi. (Genese 2:7) A si ka bupwa kale, Adama n’a si yo. Kacwalo Jehova ha n’a bulezi kuli Adama n’a ka kutela kwa liluli, N’a talusa kuli Adama n’a ka kutela kwa muinelo wa ku sa ba teñi. Adama n’a ka ba ya si na bupilo, sina liluli la n’a bupilwe ka lona.

14. Ki kabakalañi ha lu shwa?

¹⁴ Adama ni Eva kambe b’a pila kacenu, kono ne ba shwile kakuli ne ba ketile ku sa utwa Mulimu, mi kacwalo ili ku eza sibi. Libaka ha lu shwa ki la kuli muinelo wa Adama wa sibi, hamoho ni lifu, ne li hozisizwe ba ba simuluhile ku yena kaufela. (Maroma 5:12) Sibi seo si swana sina butuku bo bu maswe bwa ku hoza, mi ha ku na ya kona ku bu banda. Lifu, le bu tahisa, ki sikuto. Lifu ki sila, isi mulikani. (1 Makorinte 15:26) Lwa kona ku itebuha luli kuli Jehova u lukisize tiululo ya ku lu pulusa kwa sila se si maswe seo!

KU ZIBA NITI KA ZA LIFU KWA TUSA

15. Ki kabakalañi ku ziba niti ka za lifu ha ku omba-omba?

¹⁵ Ze i luta Bibele ka za muinelo wa bafu z’a omba-omba. Sina mo lu bonezi, ba ba shwile ha ba utwi butuku kamba masitapilu. Ha lu tokwi ku ba saba kakuli ha ba koni ku lu tahiseza kozi. Ha ba tokwi tuso ya luna, mi ni bona ha ba koni ku lu tusa. Ha lu koni ku ambola ni bona, mi ni bona ha ba koni ku ambola ni luna. Ba bahulu ba bulapeli ba bañata ba pumanga kuli ba kona ku tusa ba ba shwile, mi batu ba ba kolwa baeteleli bao ba ba fanga mali. Kono ku ziba niti ku lu sileleza kwa ku pumiwa ki ba ba luta buhata bo bu cwalo.

16. Ki mañi ya zamaisa lituto za bulapeli bo buñata, mi u eza cwalo ka nzila ifi?

 ¹⁶ Kana bulapeli bwa mina bwa lumelelana ni ze i luta Bibele ka za bafu? Bulapeli bo buñata ha bu lumelelani ni zona. Kabakalañi? Kakuli lituto za bona li zamaiswa ki Satani. U itusisa bulapeli bwa buhata kwa ku kolwisa batu kuli mubili wa bona ha se u shwile, bona ba yo zwelapili ku pila mwa sibaka sa mioya. B’o ki buhata bw’a kopanya Satani ni buhata bo buñwi kuli a zwise batu ku Jehova Mulimu. Ka nzila ifi?

17. Ki kabakalañi tuto ya nyandiso ya ku ya ku ile ha i tahisa kashwau ku Jehova?

¹⁷ Sina ha se ku talusizwe, bulapeli bo buñwi bu luta kuli haiba mutu u pila bupilo bo bu maswe, ha s’a shwile u ka ya kwa sibaka sa mulilo kwa ka yo nyanda ku ya ku ile. Tuto yeo i tahisa kashwau ku Mulimu. Jehova ki Mulimu ya lilato mi ni kamuta h’a koni ku nyandisa batu ka nzila ye cwalo. (1 Joani 4:8) Ne mu ka ikutwa cwañi ka za mutu ya ota mwana ya sa utwi ka ku babaula mazoho a hae mwa mulilo? Kana ne mu ka kuteka mutu ya cwalo? Kana mane ne mu ka tabela ku ziba mutu ya cwalo? Kutokwa ni hanyinyani! Mwendi ne mu ka nahana kuli u situhu hahulu.  Kono Satani u bata kuli lu lumele kuli Jehova u popomisa batu mwa mulilo ku ya ku ile—ka lilimo na lilimo!

18. Ku lapela bafu ku tomile fa buhata bufi bwa bulapeli?

¹⁸ Satani hape u itusisa bulapeli bo buñwi kwa ku luta kuli batu ha se ba shwile ba banga mioya ye lukela ku kutekiwa ki ba ba pila. Ka ku ya ka tuto yeo, mioya ya ba ba shwile i kona ku ba balikani ba batuna kamba lila ze sabisa. Batu ba bañata ba lumela buhata b’o. Ba saba bafu mi ba ba kuteka ni ku ba lapela. Kono Bibele yona i luta kuli ba ba shwile ba itobalezi ni kuli lu lukela ku lapela Mulimu a li muñwi fela wa niti, Jehova, yena Mubupi ni Mufi wa luna wa lika.—Sinulo 4:11.

19. Ku ziba niti ka za lifu ku lu tusa ku utwisisa tuto mañi ye ñwi ya mwa Bibele?

¹⁹ Ku ziba niti ka za bafu ku mi sileleza kwa ku pumiwa ka buhata bwa bulapeli. Hape ku mi tusa ku utwisisa lituto ze ñwi za Bibele. Ka mutala, ha mu ziba kuli batu ha ba shwa ha ba yangi kwa sibaka sa mioya, sepiso ya bupilo bo bu sa feli mwa paradaisi i ba ye na ni taluso luli ku mina.

20. Lu ka nyakisisa puzo mañi mwa kauhanyo ye tatama?

²⁰ Kale-kale k’o, Jobo munna ya lukile n’a ize: “Mutu h’a shwa, kabe n’a ka pila hape!” (Jobo 14:14) Kana mutu ya si na bupilo, ya lobezi mwa lifu w’a kona ku kutisezwa kwa bupilo? Ze i luta Bibele ka za taba yeo ki ze omba-omba luli, sina mo i ka boniseza kauhanyo ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

ZE I LUTA BIBELE

▪ Bafu ha ba boni kamba ku utwa kamba ku nahana.—Muekelesia 9:5.

▪ Ba ba shwile ba pumula; ha ba nyandi. —Joani 11:11.

▪ Lu shwa ka libaka la kuli lu hozize sibi ku Adama.—Maroma 5:12.

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 59]

Lilimi la mulilo li ile kai?

[Siswaniso se si fa likepe 60]

Jehova n’a bupile batu kuli ba pile ku ya ku ile fa lifasi

[Siswaniso se si fa likepe 62]

Adama n’a bupilwe fa liluli, mi n’a kutezi kwa liluli