1-3. I bipangujo’ka biipangulanga bantu pa mwanda utala lufu, ne bipwilo palapala bilondololanga’po namani?

BINO byo bipangujo biipangulanga bantu pano ke tununu ne tununu twa myaka. Bine, bino i bipangujo bikatampe. Wikale ani, nansha shi ushikatanga kwepi, malondololo a bino bipangujo akutala ne abe.

² Mu shapita ushele kunyuma, twesambīle pa kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu Kidishitu mokitushitwidile kibelo kitwala ku būmi bwa nyeke. Kadi twefundile amba Bible ulaile kitatyi ‘kekikekala’kopo lufu dikwabo.’ (Kusokwelwa 21:4) Pano’ko bidi batwe bonso tukifwanga. “Bōmi bayukile’mba bakafwa,” mo mwānenene Solomone Mulopwe wa tunangu. (Musapudi 9:5) Shako, tuloñanga buninge bwa kwikala bōmi mafuku malampe’ko. Ino tukimbanga kuyuka motwikadilanga shi tubafu.

³ Shi bantu botuswele abafu, tudilanga. Padi twiipangulanga’mba: ‘Le ke badi namani? Le basusukanga? Le betulamanga? Le tukokeja netu kwibakwasha? Lelo tukemona nabo monka?’ Bipwilo bya ino ntanda biletanga malondololo meshileshile pa bino bipangujo. Bimo bifundija amba shi ulonga biyampe umbūmi, nabya ukenda mūlu, ino shi ulonga bibi, ukatēma mu mudilo wa masusu. Bipwilo bikwabo bifundija amba shi muntu wafu, mushipiditu wandi wendanga kukekala na bankambo mu kīkalo kya mishipiditu. Ino  bipwilo bingi nabyo bifundija amba bafwile badi mu ntanda ya bāya-kalunga mobatyibilwa mambo, kupwa bajokela monka pano bu bangudi, nansha kubutulwa dipya na umbidi mukwabo.

4. I mulangwe’ka umo wa kyalwilo udi na mitōtelo mivule pa mwanda utala lufu?

⁴ Buno bufundiji bonso bwa bipwilo budi na mulangwe umo onka wa kyalwilo—amba kudi kintu kitambanga shi umbidi wa muntu ubafu. Mitōtelo mivule ya pa kala ne ya dyalelo mine inenanga’mba twikalanga’ko nyeke na bukomo bwa kumona, kwimvwana, ne kulanga. Ino le bibwanika namani? Byumvwanino byetu, pamo ne milangwe yetu, byonso i bikwatañane na mingilo ya bongolo. Ino shi tubafu, bongolo bulekanga’byo kwingila. Luté lwetu, malango, ne byumvwanino byetu kebyendelelangapo kwingila pa abyo bine mu muswelo kampanda wa kingelengele. Kebingilangapo shi bongolo bwetu bubaoneka.

5, 6. Bible ufundija bika bilombola mwikadile bafwe?

⁵ Muswelo otwikalanga potufwanga ke kingelengelepo kudi Yehova, Umpangi wa bongolo. Uyukile bubine, kadi i mushintulule mu Bible, Kinenwa kyandi ngikadilo idi’mo bafwile. Bufundiji bwandi bwampikwa kafinda i buno: Shi muntu wafu, kakidi’kopo. Lufu i kubulwa būmi. Bafwe kebamonangapo, kebemvwanangapo, kadi kebalañangapo. Kekudipo kintu nansha kimo kyendelelanga na būmi shi ngitu ibafu. Ketudipo na muya nansha mushipiditu keufu. *

⁶ Solomone pa kupwa kulombola’mba bōmi bayukile amba bakafwa, wāsonekele amba: “Nanshi bafwe kebayukilepo nansha kimo kine.” Kupwa utandabula buno bubine bwa kyalwilo amba bafwe kebakokejapo kuswa muntu nansha kumushikwa,  ne amba “kekudipo mingilo nansha kusambakanya bintu pamo miswelo ne miswelo, nansha kuyukidija, nansha ñeni mu kibundu.” (Tanga Musapudi 9:5, 6, 10.) Mo monka ne Ñimbo 146:4 nayo inena amba shi muntu wafu, “mifwatakanyo yandi ībaoneka.” Tufwanga binebine, kadi ketwikalangapo bōmi shi umbidi wetu ubafu. Būmi botudi nabo budi pamo bwa lubimbi lwa mudilo wa buji. Shi lubabule, i kutupu kolwendanga. Kubapu, ke kutupu’lo.

7. Yesu wāshintulwile amba lufu i bika?

⁷ Yesu Kidishitu wālombwele mwikadile bafwe. Wālombwele kino paādi wisambila padi Lazalasa, muntu waādi uyukile biyampe, wāfwile. Yesu wāsapwila bandi bana ba bwanga’mba: “Lazalasa mulunda netu walāla.” Bana ba bwanga bālanga amba Yesu usaka kunena’mba Lazalasa ulēle witūkija, usa kubūka. Ino ke amopo. O mwanda Yesu wāshintulwile amba: “Lazalasa wafu.” (Tanga Yoano 11:11-14.) Ubamone amba Yesu wādingakenye lufu na tulo. Bine, Lazalasa kādipo shi mūlu shi mu kalunganyembo ka mudilo, mhm. Kadi kādipo pamo na bamwikeulu nansha na bankambo bandi. Lazalasa kābutwilwepo dipya bu muntu mukwabo. Wādi’tu ulēle mu lufu, pamo’nka na mulādilanga muntu tulo bukū, kulota mpika. Kudi bisonekwa bikwabo bidingakanya lufu na tulo. Kimfwa pobaāshile Shitevani mabwe wāfwa, Bible unena’mba “waponena mu tulo.” (Bilongwa 7:60) Mo monka ne mutumibwa Polo nandi, wāsonekele amba bamo mu myaka yabo’ya bādi ke balāle “kala mu tulo twa lufu.”—1 Kodinda 15:6.

8. Le tuyukile namani amba mpango ya Leza keyādipo ya amba bantu bafwe?

 ⁸ Le mpango imbajinjibajinji ya Leza yādi ya amba bantu bafwe? Nansha dimo! Yehova wālongele muntu ekale’ko nyeke pano pa ntanda. Monka motwefundile’kyo kala mu dino dibuku, Leza wātūdile ba mulume ne mukaji babajinji mu paladisa miyampe. Wēbapa ne būmi bubwaninine. Bine, Yehova wādi wibasakila’nka biyampe. Le kudi mbutwile wa buswe usakanga bandi bana basusuke na misongo, bununu, ne lufu? Nansha umo! Yehova nandi wādi uswele bandi bana, ne wādi wibasakila  bekale mu nsangaji yampikwa mfulo pano pa ntanda. Bible unena pa mwanda utala bantu amba: ‘Nansha ke kitatyi kyampikwa mfulo kine Yehova watūla’kyo mu mutyima wabo.’ (Musapudi 3:11) I amo, Yehova wētupangile na kyumwa kya kusaka kwikala’ko nyeke ne nyeke. Kadi i muteakanye’ko muswelo wa kupwija kino kyumwa.

9. I kijila’ka kyobājidikile Adama kudi Yehova, ne mwanda waka kekyādipo kikomo kulama?

⁹ Penepo, mwanda waka bantu bafwanga? Pa kutana malondololo, tufwaninwe kuyuka myanda yālongekele pokwādi kukidi’nka mwana-mulume umo ne mwana-mukaji umo pano panshi. Bible ushintulula’mba: “Yehova Leza wameneja panshi mityi yonso miyampe kutalako, ne miyampe kudyako.” (Ngalwilo 2:9) Inoko kwādi’nka kijila kimo. Yehova wānene Adama amba: “Ku mityi yonso ya budimi kudya udyako bitupu kekudipo mwanda. Nanshi ku mutyi wakuyukanya buya ne bubi, kokadyako i kijila; mwanda difuku dyokadyako mwiko, kufwa ukafwanga.” (Ngalwilo 2:16, 17) Kino kijila kekyādipo kikomo kulama. Kwādi mityi mivule yādi ikokeja kudya’ko ba Adama ne Eva. Ino pano bāpelwe mukenga wa pa bula wa kufwija’ko Yewa wēbapele bintu byonso, kubadila’mo ne būmi bwabo bubwaninine. Kikōkeji kyabo kyādi kadi kya kulombola amba balēmekele lupusa lwa Shabo wa mūlu ne amba baswele kulonda buludiki bwandi bwa buswe.

10, 11. (a) Ba mulume ne mukaji babajinji bāpelele kukōkela Leza muswelo’ka? (b) Mwanda waka kubulwa kikōkeji kwa ba Adama ne Eva wādi mwanda mukatampe?

¹⁰ Ino i kya bulanda, ba mulume ne mukaji babajinji bātonga kupela kukōkela Yehova. Satana wāipangula Eva kupityila kudi nyoka amba: “Lelo i nankyo nanshi Leza wanene’mba: Kemukadyako ku mityi yonso, shi mityi ka, shi mityi ka, idi mu budimi’ni, a?” Eva wālondolola’mba: “Kudya tudya bitupu ku bipa bya mityi ya budimi. Ino ku bipa bya mutyi udi umbukata mwa budimi Leza wanene’mba: Kemukadyako, nansha kwikutenga kwine, kutyina’mba mwakafwa.”—Ngalwilo 3:1-3.

 ¹¹ Satana nandi amba: “Mhm, binebine kemukafupo. Mwanda Leza uyukile’mba difuku dyo mukadyako ponkapo meso akemuputuka. Kabidi mukekalanga bwa Leza, kuyuka biya ne bibi.” (Ngalwilo 3:4, 5) Satana wādi usaka Eva akulupile amba shi adye ku mutyi ujidikilwe nabya ukamwena’mo. Mungya kunena kwandi, Eva wādi ukokeja kwityibila mbila ya kuyuka kiyampe ne kibi; wādi ubwanya kulonga byonso byasaka. Kadi Satana wātwikile Yehova bubela pa kunena amba kudya kipa kekubwanyapo kulupula bipa bibi. Eva wāitabija Satana. Penepa wāapa’ko kipa ne kudya wādya. Kupwa wāpa ne wandi mulume, nandi wādya’ko. Kebādipo bedilwe mwanda. Bādi’tu bayukile biyampe amba baloñanga kintu kibapeleje Leza amba kemwakalonga’kyo. Bine, bājilwile ku kusaka kijila kipēla ne  kyendele’mo pa kudya kipa’kya. Pa kino, bāfutulwile Shabo wa mūlu ne lupusa lwandi lwine kumo. Bine, kebādipo bafwaninwe kufwilwa lusa pa kano kafutululo kobāfutulwile Umpangi wabo wa buswe!

12. I bika bitukwasha twimvwanije mobyāsanshile Yehova pa kumona ba Adama ne Eva bapela kulonga byasaka?

¹² Tulete kimfwa: Ulanga namani shi ubalela mwana, ino aye wapele kukukōkela, walombola amba ukufutulwile ne kakuswelepo nansha dimo? Bine mutyima ukakusansa mpata. Penepo fwatakanya mobyāsanshile Yehova pa kumona ba Adama ne Eva bapela kulonga byasaka.

13. Yehova wānene amba Adama shi wafu ukajokela kwepi, ne byādi bishintulula namani?

¹³ Yehova kādipo na kya kulekela ba Adama ne Eva bampikwa kikōkeji bendelele na būmi nyeke. Bāfwile, monka mwāebalombwedile. Ba Adama ne Eva kebākidi’kopo. Kebāendelepo mu kīkalo kya mishipiditu, ehe. Tunena namino mwanda Yehova pa kutyibila Adama mambo a kubulwa kwaābudilwe kikōkeji, wānene amba: “[Ukajokela] ku biloba; mwanda e mo walupwilwe, ke-wi-muntu wi biloba, kabidi i kubiloba konka kokajokela.” (Ngalwilo 3:19) Bine, Leza wālongele Adama ku biloba bya panshi. (Ngalwilo 2:7) Kumeso kwa kino kitatyi, Adama kādi’kopo. Nanshi Yehova pa kunena Adama amba ukajokela ku biloba, wādi umulombola amba ukajokela monka ku kubulwa kwikala’ko. Adama wādi wa kwikala wampikwa būmi pamo’nka na mwikadile biloba kobāmulupwile.

14. Mwanda waka tufwanga?

¹⁴ Ba Adama ne Eva bādi ba kwikala’ko bōmi kufika ne ku dyalelo, ino bāfwile mwanda bāpelele kukōkela Leza ku kusaka ne kulonga bālonga bubi. Nanshi kyotufwila i ino ngikadilo ya bubi ne ya lufu yāpyanikile Adama lutundu lwandi lonsololo. (Tanga Loma 5:12.) Buno bubi budi pamo bwa misongo mibi isambuka keidi ushala kupya’yo mpika. Lufu lulupuka’ko i mafingo. Lufu i walwana netu, ke mulunda netupo. (1 Kodinda 15:26) Nanshi tufwijei’ko Yehova pa kwitupa kinkūlwa kya kwitunyongolola ku uno walwana ulenga nzuba!

15. Mwanda waka kuyuka bubine butala pa bafwe kwituseñanga?

¹⁵ Byobya bifundija Bible pangala pa mwikadile bafwe i kintu kitusenga ku mutyima. Monka motwamwena, bafwile kebasusukangapo nansha kwimvwana bisansa. Kekudipo kyotutyinina bafwile mwanda kebakokejapo kwitusanshija. Kebasakilwapo bukwashi bwetu, kadi nabo kebakokejapo kwitukwasha. Ketukokejapo kwibaneneja, nabo kebakokejapo kwituneneja. Bendeji bavule ba bipwilo babepanga amba bakokeja kukwasha bafwile, ne boba betabija buno bubela bwabo bebapanga lupeto. Ino kuyuka bubine kuketukinga ku bongojani bwa boba bafundija buno bubela.

16. I ani uleta milangwe ya mfundijo ya bipwilo bivule, ne wiiletanga namani?

¹⁶ Le kipwilo kyenu kitabije byobya bifundija Bible pa mwanda utala bafwe? Bipwilo bivule kebitabije’byopo. Mwanda waka? Mwanda bufundiji bwabyo bulondanga milangwe ya Satana. Satana wingidijanga bipwilo bya bubela mwanda wa kukulupija bantu amba shi umbidi ubafu, abo bakendelela na kwikala’ko mu kīkalo kya mishipiditu. Buno bo bubela busambakanya Satana na mabela makwabo mwanda wa bantu bavundamine Yehova Leza. Namani?

17. Mwanda waka lufundijo lwa masusu mu mudilo wa nyeke lufutulwijanga Yehova?

¹⁷ Monka motwanenenanga, bipwilo bivule bifundijanga amba muntu ulonga bibi shi wafu, ukenda mu mudilo utēma mwakasusuka nyeke ne nyeke. Luno lufundijo lufutulwijanga Leza. Yehova i Leza wa buswe, kabwanyapo kususula bantu mu uno muswelo. (Tanga 1 Yoano 4:8.) Ulanga namani shi muntu upa mwana ulubile mfuto ya kumuvunda makasa andi mu mudilo? Lelo ukapa uno muntu bulēme? Le ukakimba bine’tu kuyuka muntu wa uno muswelo? Nansha dimo! Ukamona amba uno muntu udi na nshikani ya malwa. Ino Satana usaka twitabije amba Yehova ususulanga bantu mu mudilo nyeke ne nyeke—myaka na myakula!

18. Kutōta bafu kwimanine pa bubela’ka bwa bipwilo?

 ¹⁸ Kadi Satana wingidijanga bipwilo bikwabo mwanda wa kufundija amba bafwile bālamukanga ke mishipiditu ifwaninwe kulēmekwa na bōmi. Mungya buno bufundiji, mishipiditu ya bafu ikokeja pamo kwikala balunda bakomo nansha balwana balenga nzuba. Bavule bakulupile buno bubela. Batyinanga bafu ne kwibalēmeka, pakwabo bebatōta ne kwibatōta. Ino Bible aye ufundija amba bafu balēle mu tulo ne amba tufwaninwe kutōta’nka Yehova, Leza umo kete wa bine, Umpangi ne Nsulo ya byonso.—Kusokwelwa 4:11.

19. Kuyuka bubine butala pa bafwile kuketukwasha twimvwanije bufundiji’ka bukwabo bwa mu Bible?

¹⁹ Kuyuka bubine bwa mwikadile boba bafwile kukakukinga uleke kongolwa na bubela bwa bipwilo. Kadi kukakukwasha wimvwanije bufundiji bukwabo bwa mu Bible. Kimfwa, shi ubayuka amba boba bafwa kebendangapo mu kīkalo kya mishipiditu, nabya mulao wa būmi bwa nyeke mu paladisa pano panshi ukekala na buluji kodi.

20. I kipangujo’ka kyotukabandaula mu shapita ulonda’ko?

²⁰ Tamba kalā, Yoba muntu moloke, wāipangwile amba: “Shi muntu afwe, ekale mūmi monka’ni, a?” (Yoba 14:14) Le muntu wambulwa būmi ulēle mu tulo twa lufu ukokeja kujokela monka ku būmi? Byobya bifundija Bible pa uno mwanda biseñanga ku mutyima, monka musa kwikilombwela shapita ulonda’ko.