1-3. ¿Ti nnayajtëˈëwëm ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk, ets wiˈix mayë relijyonk tˈatsoowëmbity?

DUˈUN mayë jäˈäy nyayajtëwëdë nuˈun kujkë xëëw tiempë nyaxy. Ets oypyënëty tnijawëyaˈany wiˈix yaˈˈatsoowëmbity.

² Mä kapitulo 5 të nˈijxëm ko Jesukristë yëˈë diˈib të xyjuuybyëtsëˈëmëm ets nbatëmë jukyˈäjtënë winë xëëw winë tiempë. Nan të nˈijxëm ko Biiblyë wyandakypy ko “kyaj yˈokˈijnët ja oˈkën” (Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 21:4). Per mä kyajäˈtynyëmë tadë tiempë, niˈamukë tyam nˈoˈkëm. Extëm ojts jyënaˈanyë rey Salomón, “yëˈë juukypyëty nyijäˈäwëdëp ko oogandëp” (Eclesiastés 9:5). Nipën kyaˈoogäˈäny, per duˈunyëm nnayajtëˈëwëm. “¿Wiˈix njäjtëm ko nˈoˈkëm?”.

³ Ko yˈooky tuˈugë jiiky mëguˈuk, ta nnijëˈëy nniyaxëm ets nnayajtëˈëwëm: “¿Mädaa të nyijkxy? ¿Japëdaa yˈayoy? ¿Waˈandaa xykyuentˈäjtëm? ¿Mbäädëdaa nbudëjkëm? ¿Waˈandaa näˈä nˈijxëm jatëgok?”. Mayë relijyonk wiˈixëm tˈatsoowëmbittë tyäˈädë yajtëˈëwën. Nääk tyukniˈˈixëdë ko oyjyaˈay nyijkxy tsäjpotm etsë axëkjäˈäy nyijkxy mä ayoowdakn. Etsë wiinkpëty  jyënäˈändë ko oˈkpë nyëjkxtë jukyˈäjtpë mä yajpäätyë jyiiky myëguˈugë yˈanmë. Ets ta netë relijyonk diˈib jënandëp ko oˈkpë nyëjkxtë mä yajpääty niˈamukë anmë, ets jap yajpayoˈoy wiˈix të jyukyˈaty, ta net yajmoˈoyë wiinkpë jukyˈäjtën.

4. ¿Ti myëbëjktëp mayë relijyonk ko jäˈäy yˈooky?

⁴ Tukëˈëyë tyäˈädë, yëˈë diˈibë jäˈäy myëbëjktëp, ko tap ti diˈib pëtsëëmp ets jyukyˈäjtˈadëˈëtsy ko jäˈäy yˈoˈknë ets ko mbäät duˈunyëm yˈixy, myëdoy ets wyinmay. Duˈun tyukniˈˈixë mayë relijyonk, duˈun diˈib tëëyëp ets duˈun diˈib tyam. Per kyaj mbäät duˈun pën jyukyˈaty, yëˈko pën kyaj nyekytyunyë kukoˈoxy kyaj mbäät nˈijxëm, nmëdoˈowëm ets nwinmäˈäyëm. Ko nˈoˈkëm, tadë kukoˈoxy kyaj nyekytyuny, ets pën kyaj nyekytyuny, kyaj mbäät ti tnekyjamyetsy, tnekyjawë, tnekymyëdoy ets tnekyˈixy.

5, 6. ¿Wiˈixë Biiblyë tyukniˈˈixë mä wiˈix yajpäättë oˈkpë?

⁵ Jyobaa nyijäˈäwëp yajxon wiˈix njäjtëm ko nˈoˈkëm, pes yëˈë diˈib të dyajkojˈyë kukoˈoxy. Yëˈë diˈib nyijäˈäwëbë tëyˈäjtën, ets mä yˈAyuk nyimaytyakypy wiˈix yajpäättë oˈkpë. Mä Biiblyë yajxon tyukniˈˈixë ko kyaj mä nyekyyajpääty tuˈugë jäˈäy ko yˈooky. Ko tuˈugë jäˈäy yˈooky kyaj nyekydyuˈunëty extëm ko jyukyˈaty, pes kyaj nyekymyëdoy, kyaj nyekyˈixy ets nan kyaj nyekywyinmay. Ets nan kyaj ti pyëtsëmy diˈib jukyˈäjtˈadëtsp ko tuˈugë jäˈäy yˈooky. Pääty kyaj nmëdäjtëm tuˈugë anmë diˈib nëjkxp wiinktsoo jukyˈäjtpë. *

 ⁶ Ko Salomón jyënäändääy ko juukypyëty nyijäˈäwëdëp ko oogandëp, ta tkujäˈäyë, “perë oˈkpë nitii tkanijawëdë”. Ta niˈigyë dyajtëyˈäjtëndëjkë ko jyënany, ko oˈkpë kyaj tnekymyëdattë tsojkën ets nan kyaj mbäät yˈaxëkˈixtë, ets ko “kyaj jyapëtyë tuunk, kyaj ti yajniwinmayë, kyaj ti yajnijawë, kyaj ti wijyˈäjtënë mä ja oˈkpë jut” (käjpxë Eclesiastés 9:5, 6, 10). Salmo 146:4 nanduˈun tmaytyaˈaky ko tuˈugë jäˈäy yˈooky “oˈktaabyë jyot wyinmäˈäny”, yëˈë duˈun yˈandijpy ko tëgooytyaapy. Jantsy oˈkëmë duˈun ets kyaj nekyjukyˈäjtëm wiinktsoo. Tadë jukyˈäjtënë duˈun extëm ko tyoyë seerë, ko yajpixˈoˈknë kyaj mä nyijkxy ja jënˈyaˈank, duˈunyë tyëgoy.

7. Extëmë Jesus jyënany, ¿ti diˈib xytyukˈijxëm mä wiˈix yajpäättë oˈkpë?

⁷ Jesukristë ojts tnigajpxy mä wiˈix yajpäättë oˈkpë, ko tmaytyaky tuˈugë myëtnaymyaayëbë diˈibë nety të yˈoˈknë. Jawyiin ojts tˈokˈanëëmëdë ja yˈëxpëjkpëty: “Ja nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm Lasarë të myanaxy”. Ja yˈëxpëjkpëty tjaygyujkëdë ko jantsy määbë nety ets ko jotwijäämp. Per kyaj nety dyuˈunëty, pes ok, ta tˈanmääytyë: “Lasarë të yˈoˈknë” (käjpxë Fwank 11:11-14). Okpëkë kuentë, Jesus ojts tˈijxkijpxyë oˈkën mëdë mää poˈkxk. Ja Lázaro kyaj nety të nyijkxy tsäjpotm ets ni mä ayoowdakn. Kyaj nety të nyijkxy mëdë anklëstëjk ets ni mëdë jyiiky myëguˈuk, ets nan kyaj nety të yajmoˈoyë wiinkpë jukyˈäjtën. Poˈkxpë nety mä ja oˈkën, duˈunxyëp extëm jyantsy myëk mäˈäy, jeˈeyë ko kyaj kyumäˈäy. Jesus nanduˈun ojts jyënaˈany ko ja nyëëxë Jairo ojts dyajpëdëˈëky:  “Yëˈë kixyuˈunk kyaj të yˈeeky. Määp jap” (Lukʉs 8:52, 53).

8. ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko kyaj duˈunë Jyobaa ojts ttuknibëjtäägë etsë jäˈäy yˈoogët?

⁸ ¿Duˈunë Dios ojts ttuknibëjtäägë etsë jäˈäy yˈooktët? Kyaj, pesë Jyobaa ojts dyajkojˈyë jäˈäy ets jyukyˈatët winë xëëw winë tiempë yä Naxwiiny. Extëm të nˈëxpëjkëm mä tyäˈädë liibrë, Dios ojts tpëjtaˈaky ja tim jawyiimbë yetyëjk mëdë toxytyëjk mä tuˈugë it lugäärë tsujpë yä Naxwiiny, ets ojts tkunuˈkxy parë yˈoyˈat myëkˈattët. Mbäät nˈijtëm seguurë ko yëˈë tyukmëtsojkë oyˈäjtën. ¿Jaˈäjtpëdaa uˈunktääk uˈunkteety diˈib tyukmëtsejpyë yˈuˈunk yˈënäˈk myëjjäˈäyët ets yˈoogët? ¡Kyaj! Pes nanduˈunë Jyobaa kyaj ttukmëtsekyë yˈuˈunk yˈënäˈk myëjjäˈäyët ets yˈoogët, yëˈë tyukmëtsejpy ets jyotkujkˈatët xëmëkyëjxm yä Naxwiiny. Ets mä Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa “të tpëjtaˈaky mä jäˈäyë kyorasoon ja tiempë diˈib kyaj jyëjpkëxy” (Eclesiastés 3:11). Duˈunë duˈun, Jyobaa të xymyoˈoyëmë tsojkën ets njukyˈatäˈänëm winë xëëw winë tiempë, ets të dyaˈˈawäˈätsyë tuˈu parë nbatëmë tyäˈädë  jukyˈäjtën.

9. ¿Ti Jyobaa ojts ttukˈaneˈemyë Adán, ets tiko kyaj yëˈëjëty tuˈugë anaˈamënë mëkpë?

⁹ ¿Tiko net nˈoˈkëm? Parë nnijäˈäwëm, min nˈokˈijxëm ti tyuundë ja tim jawyiimbë yetyëjk ets ja toxytyëjk. Mä Biiblyë tnimaytyaˈaky: “Ojts nen duˈun dyajˈyony dyajjiitsy yëˈë ääy kepy oyëtypyë tsujëtypyë, mëdiˈibë yakëbën yëˈë tyëëm, ets yäjjëˈkx yäjpëkëty” (Génesis 2:9, MNM). Per tamë nety ti diˈib kyaj mbäät ttundë. Dios  ojts tˈanëëmë Adán: “Mijts mjëgyejpy xyjyëˈkxëty oy tyim mëdiˈibë ujts tsäˈämëty mëdiˈibë jam kämjotyën, mëdiˈibë tëy, käˈäp xyjyëˈkxëty yëˈë mëdiˈibë myëëtˈäjtypyën ja jot winmäˈäny oybyë ets axëëkpë, këdii xyjyëˈkxëty yëˈë tyëëm taabë kepy. Jaˈa ko pënë mjëˈkxëp kopkpëky ko nëjkx mˈooky” (Génesis 2:16, 17, MNM). Kyaj nety yëˈëjëty tuˈugë anaˈamën diˈib kyaj mbäät tkuytyundë, mbäädë nety tmëmëdowdë, pes tamë nety mayë ääytsyäˈäm ujtstsäˈäm diˈibë Adán mëdë Eva mbäät tjëˈxtë. Duˈun ojts yaˈˈanëëmë parë dyaˈixëdët pën myëjjäˈäwëdëp diˈibë netyë Dios të myoˈoyëdë extëm ja jukyˈäjtënë wäˈätspë. Ko myëdowdët, yëˈë nety yaˈijxëdëp ko wyintsëˈkëdëbë Jyobaa kyutujkën ets ko myëmëdowandëp ti tukˈanaˈamëdëp.

10, 11. 1) ¿Tiko Adán mëdë Eva kyaj tmëmëdoowdë Dios? 2) ¿Tiko yˈaxëëgëty ko kyamëdoowdë?

¹⁰ Jotmay myëët njënäˈänëm, ja Adán mëdë Eva kyëˈëm tsojkënë tmëduundëgooytyë Jyobaa. Satanás yëˈë yajtuun tuˈugë tsäˈäny parë duˈun tˈanmääyë Eva: “¿Aa wanë duˈun ja Dios të mˈënëˈëmxëtë, ko këdii xyjyëˈkxtëty ja ujts mëdiˈibë jäp ujts tsäˈämjëˈkxy kämjotm yäjpätpënë?”. Ta Eva yˈatsooy: “Jyëgyejpy ëjts njëˈkxëty oy tyim mëdiˈibë ujtstëëmëty. Mëdiˈibë tëy ëjts käˈäp mëbäät njëˈkxtën ets ndondën yëˈë mëdiˈibë jäp yäjpätpën kämˈitkujky. Dios ëëtsëty të xyˈënëëmëdë, ko käˈäp mëbäät njëˈkxtëts taabë kepy yëˈë tyëëm.  Jaˈa ko pënë nduundëbëts duˈunëty kopkpëky ko ëëtsëty nëjkx nˈooktëts” (Génesis 3:1-3, MNM).

¹¹ Perë Satanás ta yˈanmääyë: “Käˈäp yëˈë taabë tyiyˈäjtënëty. Käˈäp mˈooktëty. Yëˈë Dios wäˈäts yëˈë tnijäwë, ko taabë ujtstëëm xyjyëˈkxtëty, nëjkxëp xynyijäwëdë mëdiˈibë oy ets mëdiˈibë käˈoyën. Ta nëjkx tukëˈëyë winë  xynyijäˈäjëwëtyäˈädë, ets duˈun nëjkx mjäˈäyˈätë ta yëˈë Diosën” (Génesis 3:4, 5, MNM). Yëˈë Mëjkuˈu tyukjaygyukëyanë Eva ko tyukˈoybyëtsëmëp ko tjëˈxët ja ujtstëëm diˈibë nety të yaˈˈanëëmë ets kyaj tjëˈxët. Ets ko mbäädë nety këˈëm twinˈixy ti oy ets ti axëëk, o ja tuk nax njënäˈänëm, mbäädë nety ttuny ti yëˈë tsyejpy. Satanás duˈun dyajnäjxyë Jyobaa extëmë andakpë, ko tˈanmääyë Adán mëdë Eva mä wiˈixë nety jyattët ko tjëˈxtët ja ujtstëëm. Eva myëbëjk extëm ja Mëjkuˈu yˈanmääyë, ta ttujky ja ujtstëëm ets ojts tjeˈxy. Ta net tmooy ja Adán diˈib nanduˈun jyëˈx. Kyaj ojts tjëˈxtë mët ko kyaj tnijawëdë. Yajxonë nety tnijawëdë ko Dios yajkubojkypy diˈibë nety jam tyuundëp. Ko ojts tjëˈxtë ja ujtstëëm, ta këˈëm winmäˈäny kyaj tmëmëdoowdë ja anaˈamënë diˈibë nety kyaj myëkëty. Duˈuntsoo kyaj tmëjˈijxtë Jyobaa etsë kyutujkën. ¡Mëk axëëgën yˈadëtstë ko kyaj twintsëˈkëdë Jyobaa!

12. ¿Ti ijxpajtënë mbäät mbudëkëty ets xyjaygyukët mä wiˈixë Jyobaa ojts nyayjawëty ko Adán mëdë Eva myëduundëgooyë?

¹² Okwinmay ko tuˈugë uˈunk diˈib mijts të xyajˈyeeky ets të xykyuentˈaty mëduundëgoyëty, ets dyaˈixyëty ko kyaj mtsekyëty ets ni mgawintsëˈëgëty. ¿Këdii mëk xyjawët? Pes okwinmayë net mä wiˈixë Jyobaa mëk ojts tjawë ko Adán mëdë Eva ojts myëduundëgoyëty.

13. ¿Wiˈixë Jyobaa ojts tˈanëëmë Adán jyëmbitäˈäny ko yˈoogët, ets tidën yˈandijpy?

¹³ Ko Adán mëdë Eva tmëduundëgooytyë Jyobaa, ta kyaj nyekyjukyˈäjttë winë xëëw winë tiempë. Ta ojts yˈoˈknëdë duˈun extëmë Jyobaa ojts yˈanëˈëmxëdë. Ta duˈunyë tyëgooytyë. Kyaj ti yˈanmë pyëtsëëmy  diˈib ojts nyijkxy wiinktsoo jukyˈäjtpë. Pes duˈunë Jyobaa ojts tˈanëëmë Adán ko ojts tmëgajpxy mä nety të tyuundëgoy: “Koonëm mˈäwimbitëty jatëgok nääx, mä ojts mtsoonyën. Jaˈa ko mijts nääx mëët mˈoytyuny, ets nääx jatëgok mˈäwimbitëty” (Génesis 3:19, MNM). Dios yëˈë ojts dyajtunyë nax parë Adán ojts dyajkojy (Génesis 2:7). Mä nety kyakojynyëmë Adán, kyaj nety mä yajpääty. Pääty ko Jyobaa yˈanmääyë ko jyëmbitäˈäny nax, yëˈë nety yˈandijpy  ko kyaj mä nyekyyajpäädäˈäny. Duˈun extëmë nax, kyaj jyukyˈaty nanduˈun jyëmbijtyë Adán.

14. ¿Tiko nˈoˈkëm?

¹⁴ Adán mëdë Eva taxyëp tyam jyukyˈattë, per ojts yˈooktë mët ko këˈëm winmäˈäny tmëbokytyuundë Jyobaa. Päätykyëjxmë net niˈamukë nˈoˈkëm mët ko jam të ntsoˈondäˈäyëm mä Adán, ets yëˈë diˈib të xytyukninäjxëmë poky etsë oˈkën (käjpxë Romanʉs 5:12). Niˈamukë të xynyinäjxëmë poky, duˈun extëm tuˈugë uˈunktääk uˈunkteety ttukninaxyë yˈuˈunk yˈënäˈkë axëk päˈäm. Tyäˈädë poky, yëˈë diˈibë net wimbëtsëëmp oˈkën, etsë tyäˈädë oˈkën duˈun extëmë mëtsip, nipën tkaˈoyjawë (1 Korintʉ 15:26). ¡Mëjwiin kajaa njantsy myëjjäˈäwëm ko Jyobaa të xyjuuybyëtsëˈëmëm parë nˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä tadë oˈkën!

15. ¿Tiko xyjotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëmë tëyˈäjtën mä wiˈix yajpäättë oˈkpë?

¹⁵ Xyjotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm extëmë Biiblyë tyukniˈˈixë mä wiˈix yajpäättë oˈkpë. Extëm të nˈijxëm, kyaj yˈayowdë. Kyaj tiko mbäät ntsëˈkëm, pes kyaj mbäät xyˈaxëktuˈunëm. Kyaj ttsekyë naybyudëkë ets nan kyaj mbäät xypyudëjkëm, kyaj mbäät nmëgäjpxëm ets ni yëˈëjëty mbäät xykyamëgäjpxëm. May diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk jyënäˈändë ko mbäät tpudëkëdë oˈkpë, ta net mayë jäˈäy tmëbëktë ets myeeny myoˈoyëdë. Per ko nnijäˈäwëmë tëyˈäjtën mä wiˈix yajpäättë oˈkpë, ta kyaj nekymyëbëjkëm extëmë tyäˈädë jäˈäyëty tyukniˈˈixëdë.

16. ¿Pën diˈib tuump mä mayë relijyongë tyukniˈˈijxën ets ti yajtuumpy?

 ¹⁶ Extëmë Biiblyë tnigajpxy yajpäättë oˈkpë, ¿tukniˈˈijxëp duˈunë mrelijyonk? Ta mayë relijyonk diˈib kyaj duˈun tyukniˈˈixë. ¿Tiko kyaj? Yëˈko Satanás yëˈë yajtuumbyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty parë jäˈäy ttukniˈˈixëdët ko tap nmëdäjtëm tuˈugë anmë diˈib jukyˈäjtˈadëtsp ko nˈoˈkëm. Tyäˈädë tukniˈˈijxën etsë wiinkpë anëë, yëˈë yajtuumbyë Satanás parë naxwinyëdë jäˈäy kyaj tmëwingonëdë Jyobaa. ¿Wiˈix ttuny?

17. ¿Tiko axëëgë Jyobaa dyajwëˈëmy ko jäˈäy tmëbëktë ko jyaatyë ayoowdakn?

¹⁷ Extëm të nˈijxëm, mayë relijyonk tyukniˈˈixëdë ko axëkjäˈäy nyëjkxtë winë xëëw winë tiempë mä ayoowdakn mä jëën yeeny. Tyäˈädë mëbëjkën axëëgë Jyobaa dyajwëˈëmy, pes yëˈë tuˈugë Dios diˈib tsojkp ets ninäˈä pën duˈun tkayaˈˈayowët (käjpxë 1 Fwank 4:8). ¿Wiˈix xypyawinmayët tuˈugë jäˈäy jyaˈayˈaty diˈib jyëngukoonëbë yˈuˈungë kyëˈë ko kyamëmëdoyëty? ¿Mëjkumayëdaa xyaˈitëdë tadë jäˈäy? ¿Mˈixyˈatäˈänëbëdaa? Kyaj, seguurë ko mwinmayët ko yëˈë tuˈugë jäˈäy diˈib ninuˈunë paˈˈayoˈowën tkamëdaty. Pes yëˈë duˈun diˈibë Satanás tsyejpy ets nmëbëjkëm ko Jyobaa yaˈˈayoobyë jäˈäy jëënoty winë xëëw winë tiempë.

18. ¿Ti anëë mayë relijyonk tukniˈˈijxëdëp parë jäˈäy tˈawdattë oˈkpë?

¹⁸ Satanás yëˈë diˈib nanduˈun tuump ets näägë relijyonk tyukniˈˈixëdët ko oˈkpë jyëmbittë anmë, ets ko tsojkëp etsë jäˈäy twintsëˈëgëdët ets tˈawdattët. Ets ko tyäˈädë anmë, mbäät tpudëkë jäˈäy ets ko nan mbäät tˈaxëktuny. Ko mayë jäˈäy tmëbëktë tyäˈädë anëë, ta net ttsëˈëgëdë oˈkpë anmë, twintsëˈëgëdë ets tˈawdattë.  Perë Biiblyë kyaj duˈun tyukniˈˈixë, jap jyënaˈany ko oˈkpë duˈun yajpäättë extëm myäˈädë, ets ko yëˈëyë Jyobaa mbäät nˈawdäjtëm, tadë Diosë tëyˈäjtënbë diˈib tijaty të dyajkojtäˈäy ets diˈib tijaty xymyoˈoyëm (Diˈibʉ Jatanʉp 4:11).

19. Ko nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën mä wiˈix njäjtëm ko nˈoˈkëm, ¿ti tukniˈˈijxënë diˈib miimp mä Biiblyë mbäät niˈigyë njaygyujkëm?

¹⁹ Ko nnijäˈäwëmë tëyˈäjtën mä wiˈix njäjtëm ko nˈoˈkëm, ta kyaj xynyekywyinˈëˈënëmë relijyonk. Mbäät nanduˈun niˈigyë njaygyujkëm kanäk pëkyë tukniˈˈijxën diˈib miimp mä Biiblyë. Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë twandaˈaky ko njukyˈatäˈänëm winë xëëw winë tiempë mä ja it lugäärë tsujpë, ets mas seguurë nˈawijxëmë tyäˈädë jukyˈäjtënë ko nnijäˈäwëm ko oˈkpë kyaj nyijkxy wiinktsoo jukyˈäjtpë.

20. ¿Ti nˈixäˈänëm mä ja tuˈukpë kapitulo?

²⁰ Tam nyëjkxkojnë jekyë tiempë, ko tuˈugë Dios mëduumbë diˈib xyëˈäjt Job, dyajtëëy: “Pën tuˈugë jäˈäy oˈkp, ¿mbäät jatëgok jyukypyeky?” (Job 14:14). O ja tuk nax njënäˈänëm, ¿mbäädëdaa yajmoˈoytyë jatëgokë jyukyˈäjtën pënaty të yˈoˈknë? Mä ja tuˈukpë kapitulo jap nˈixäˈänëm wiˈixë Biiblyë tˈatsoowëmbity, ets yëˈë diˈib xyjotkujkmoˈoyëm.