1-3. Pipis wañuptin, ¿imatataq runa tapukun, imatataq wakin religiones yachachinku?

RUNAQA, kay tapuykunata unaymantapacha tapukun. Tukuypis kay tapuykunapaq kutichiykunata maskʼanku.

² Phichqa yachaqanapi Jesús wañusqanrayku, wiñay kawsayta japʼikuyta atinanchikta yachakurqanchik. Chantapis, Biblia ‘manaña wañuy kananmanta’ yachachisqanta yachakullarqanchiktaq (Apocalipsis 21:4). Chay wiñay kawsay chayamunankamataq, tukuypis wañunchik. Salomón ninjina, “kawsashajkunaqa wañunankuta yachakunku” (Eclesiastés 9:5). Mana wañuyta munanchikchu, chaywanpis, tukuy wañunchik. Chayrayku tukuypis maymanchus wañupuspa ripusqanchikta yachayta munanchik.

³ Pipis wañuptin ichapis tapukunchik: “¿Maymantaq ripunrí? ¿Ñakʼarichkanchu? ¿Jarkʼawasunmanchu? ¿Watiqmanta rikusunmanchu? ¿Yanapasunmanchu?”, nispa. Kay tapuykunaman mana tukuy religioneschu kikinta kutichinku. Jukkunaqa, kʼacha runas wañupuspa janaqpachaman ripusqankuta, saqra runastaq infiernoman ripusqankuta yachachinku. Wakkunataq, ñawpa tatasninchikpa espiritunkuwan tinkuq ripusqanchikta ninku. Wak religionestaq wañupuspa ukhu pachaman ripusqanchikta,  chaymantataq, watiqmanta aychallikusqanchikta, wak runapi chayri uywapi paqarikusqanchikta ima yachachinku.

4. ¿Imatataq religiones yachachinku?

⁴ Kay yachachiykunaqa, juk yuyayllata yachachin, chay yuyaytaq: wañupuptinchik imallapis ñuqanchikmanta kawsachkaq qhipakusqan. Yaqha tukuy religionesqa, unaymantapacha yachachinku, runa wañuspapis kawsachkasqanta, yuyachkasqanta, rikuchkasqanta, uyarichkasqanta ima. ¿Jinachu kanman? Mana. Yuyanchik, rikunchik, uyarinchik ima, ñuqtunchikrayku. Wañupuptinchiktaq ñuqtunchikqa manaña llamkʼanchu. Chayrayku yuyayninchikpis, munakuyninchikpis chinkapullantaq.

5, 6. Biblia nisqanmanjina, ¿imaynataq wañusqakuna kachkanku?

⁵ Jehová Dios ruwawasqanchikrayku, wañupuspa imanakusqanchiktachus paylla yachan, chantá paylla Biblianiqta wañusqasmanta chiqata willawanchik. Sutʼimanta niwanchik, juk runa wañupuptin, mana imanpis kawsachkaq qhipakusqanta. Arí, mana ima almapis, nitaq ima espiritupis kawsachkaq qhipakunchu. *

⁶ Salomón wañusqakunamanta parlachkaspa nirqa: “Kawsashajkuna wañunankuta yachakunku wañusqasrí mana imatapis yachankuchu”, nispa. Astawanpis nillarqataq: “Tukukapullantaj munakuyninku, chejninakuyninku, tukuy ima munapayayninku ima. [...] Wañuspa maymanchus rinki chaypeqa manaña ima ruwanapis kanchu, ni yuyanapis, ni yachana, nitaq yachaypis”, nispa (Eclesiastés 9:5, 6, 10, Qheshwa Biblia). Chantá Salmo 146:4 wañusqakunamanta nin: “Yuyayninkupi tukuy wakichikusqanku chinkapun”, nispa. Arí, wañupuptinchik mana imanchikpis kawsachkaq qhipakunchu. Kawsayninchik juk velajina.  Kʼanchachkaptin wañuchinchik chayqa, mana maymanpis kʼanchaynin rinchu, manaqa chinkapun.

7. Jesús wañuymanta parlasqan, ¿imatataq yachachiwanchik?

⁷ Jesús wañupuq Lazaromanta parlasqanqa, wañuymanta astawan sutʼinchawanchik. Discipulosninman nirqa: “Lázaro kawsaqenchejqa puñushan”, nispa. Paykunaqa puñuchkanchá nirqanku, chayri unqusqachus, nispa yuyarqanku. Mana chaymanjinataq Jesús sutʼincharqa: “Lazaroqa wañupumpuni”, nispa (Juan 11:11-14). Jesusqa wañuyta puñuywan kikincharqa. Jesuspa amigon Lazaroqa, mana janaqpachapichu, nitaq ukhu pachapichu kachkarqa. Mana angeleswanchu, nitaq ñawpa tatasninpa espiritunkuwanchu tinkuq rirqa, manataq wak runapi, chayri wak uywapi watiqmanta paqarikurqachu. Lazaroqa, wañuypi samarichkarqa, puñuchkanmanpisjina. Bibliaqa, wañuyta puñuywan kikinchan. Profeta Isaías niwanchik: “Jallpʼa ukhupi puñojkunaqa rijchʼarimonqanku”, nispa (Isaías 26:19). Jinallatataq Salmosta qillqaqqa nirqa: “Ñawisniyman kʼanchaywan juntʼachiy, ama wañuypi puñukapunaypaj”, nispa (Salmo 13:3).

8. ¿Diosninchik runa wañunantachu munarqa?

⁸ ¿Diosninchik runa wañunantachu munarqa? Mana. Jehovaqa, runata wiñaypaq Jallpʼapi kawsananpaq ruwarqa. Kay libropi yachanchikjina, Diosninchik ñawpa tatamamanchikta, juk kʼacha huertaman churarqa, chaypitaq mana unquspa kawsananku karqa. Diosninchik allinta kawsanankuta munarqa. ¿Juk munakuq tata wawasnin, unquykunankuta, wañunankuta ima munanmanchu?  Mana, ¿icharí? Jehovaqa, wawasnin wiñaypaq kusisqa kawsanankuta munarqa. Chayrayku Biblia nin: “Diosqa [...] runaj sonqonman wiñay kasqanta [“kawsayta”, NM] churarqa”, nispa (Eclesiastés 3:11). Arí, Diosqa, wiñaypaq kawsayta munananchikpaq ruwawarqanchik, astawanpis tukuy imata ruwachkan jinata kawsananchikpaq.

9. ¿Ima kamachiytataq Adán kasukunan karqa, chaytaq juntʼayta atinapaqjinallachu karqa?

⁹ Jina kaptinqa, ¿imaraykutaq wañunchikrí? Kay tapuyman kutichinapaqqa, qhawarina imatachus ñawpa tatasninchik  ruwasqankuta. Biblia niwanchik: “Huertapi Tata Dios [Jehovaqa] wiñacherqa tukuy laya sumaj sachʼasta poqoyninta mikhunapaj”, nispa (Génesis 2:9). Chaywanpis Diosqa, Adanman nirqa: “Huertapi tukuynin kaj sachʼasmanta mikhullanki. Allin kajta mana allin kajta yachanamanta sachʼaj poqoynillanta amapuni mikhunkichu. Chay sachʼaj poqoynintachus mikhunki chayqa, wañunki”, nispa (Génesis 2:16, 17). Kay kamachiyqa, juntʼayta atinapaqjinalla karqa, imaptinchus may achkha sachʼaspa puquynin mikhunankupaq karqa. Adanwan Evawan kasukuspaqa, Diosninchikman agradecekusqankuta rikuchinkuman karqa; mana juchayuq kawsayninkumanta, tukuy imata qusqanmanta ima. Chantapis, Diosninchikman jatunpaq qhawasqankuta, kasukuyta munasqankuta ima, rikuchillankumantaq karqa.

10, 11. a) ¿Imaynamantá ñawpa tatamamanchik pantarqanku? b) ¿Imaptintaq juchallikusqanku jatun pantay karqarí?

¹⁰ Llakikunapaqjina, ñawpa tatamamanchik mana Jehovata kasukurqankuchu. Supayqa, katariniqta parlaspa Evata tapurqa: “¿Huertapi kaj tukuynin sachʼaspa poqoyninta ama mikhunkichejchu, nispachu Diosqa nisunkichej?”, nispa. Warmitaq kutichirqa: “Atiyku mikhuyta tukuynin sachʼaspa poqoyninta. Huerta chawpipi kaj sachʼallamanta Diosqa niwayku amapuni mikhunaykuta, ni llojchirinallaykutapis. Chaymantachus mikhunkichej chayqa, wañunkichej, niwayku”, nispa (Génesis 3:1-3).

¹¹ Kuraq Supaytaq nirqa: “Mana wañunkichejchu. Dios allinta yachan, chay sachʼaj poqoyninta mikhuspa, sumaj yachayniyojman tukunaykichejta. Ajinamanta chaywan qankuna Dios jina kankichej, yachankichejtaj imachus allin kajta, mana allin kajtapis”, nispa (Génesis 3:4, 5). Kuraq Supayqa, Evata yuyachirqa mikhuspa allinta ruwananta. Supay nisqanmanjina warmiqa, imachus allin, imataqchus mana allin kasqanta, ruwayta atinman karqa, nisunman, Evaqa munasqanta ruwanman karqa. Chantapis  Supayqa, Evaman “mana wañunkichejchu” nispaqa, Jehová llulla kasqanta nichkarqa. Evaqa Kuraq Supayta kasuspa sachʼap puquyninta japʼiytawan mikhuykurqa. Chaymanta qusanman qurqa, paytaq mikhuykullarqataq. Chay puquymanta mikhuspaqa, kasukuyta atinajinalla Diospa kamachiyninta, mana kasukurqankuchu. Jinamanta yachachkaspa Tatankuta wasancharqanku. Chay ruwasqankuqa, ¿manachu Diosninchik paykunata jasutʼinanpaqjina karqa?

12. ¿Adanwan Evawan ruwasqankumanta Diosninchik sunqunta nanachikurqachu?

¹² Wawaykipi tʼukuriy, qam uywachkaptiyki, tukuy imata quchkaptiyki, pay wasanchasuptin, ¿manachu sunquyki  nanasunkiman? Jinallatataq Jehová Diosninchikpa sunqun nanarqa, Adanwan Evawan wasanchasqankumanta.

13. ¿Imatataq Jehová Adán wañunanmanta nirqa, imatataq chay niyta munan?

¹³ Adanwan Evawan Jehovata mana kasukusqankurayku, manaña wiñaypaq kawsayta atirqankuchu. Chayrayku Diosninchik nisqanmanjina wañurqanku. Chinkapurqanku. Mana espiritusjina wak kawsaymanchu ripurqanku. Jehovaqa, Adanwan parlachkaspa, jinata nirqa: “Jumpʼi suruyta llankʼanki, [...] ñutʼu jallpʼaman tukunaykikama, imaraykuchus jallpʼamanta ruwasqa kanki. Jallpʼa kanki, jallpʼallamantaj kutinki”, nispa (Génesis 3:19). Diosninchik Adanta ñutʼu jallpʼamanta ruwarqa (Génesis 2:7). Manaraq Adán ruwasqa kachkaptin, Adanqa mana karqachu. Chayrayku, Dios jallpʼallamantaq kutinki Adanta nispaqa, Adán manaña kawsayniyuqchu kananta nichkarqa, imaraykuchus Jallpʼaman tukunan karqa.

14. ¿Imaraykutaq wañunchikrí?

¹⁴ Adanwan Evawan Diostachus kasukunkuman karqa chayqa, kunankama kawsachkankuman karqa, chaywanpis, yachachkaspa mana kasukusqankurayku wañurqanku. Chayrayku kunanqa tukuypis wañunchik, ñawpa tatanchik Adán juchata, wañuyta ima saqiwasqanchikrayku (Romanos 5:12). Juchaqa, ñawpa tatanchik juk unquyta chimpaykuchiwasqanchikjina, chay unquymantataq mana pipis ayqisunmanchu. Chayrayku, wañuyqa mana juk tʼinkachu, nitaq munakunapaq masijinachu, manaqa juk enemigo, juk maldición runapaq (1 Corintios 15:26). Chayrayku juchamanta, wañuymanta ima rantiwasqanchikmanta, ¡Jehovaman gracias ninanchik tiyan!

15. ¿Imaptintaq wañuymanta chiqata yachay sunquchawanchik?

¹⁵ Biblia wañuymanta yachachisqan sunquchawanchik.  Yachanchikjina, wañupuqkuna mana ñakʼarinkuchu, nitaq llakikunkuchu. Mana nakʼarichiwasunmanchu, chayrayku mana manchachikunachu tiyan. Mana yanapawanchikchu, manataq yanapasunmanchu. Ñuqanchik mana paykunawan parlayta atinchikchu, manataq paykuna ñuqanchikwan parlayta atinkuchu. Wakin religionmanta yachachiqkunaqa, “wañusqata yanapaykuman”, nispa ninku, runataq chayta creespa, qullqita qunku. Chiqata wañusqamanta yachaspaqa, manaña paykunawan chʼawkiyachikunchikchu.

16. ¿Pitaq religionesta apaykachan, imapaqtaq chayta ruwan?

¹⁶ ¿Religionniyki wañuymanta Bibliap yachachisqanta yachachinchu? Yaqha tukuy religionesqa mana chiqata yachachinkuchu. ¿Imaraykutaq? Kuraq Supay mana munasqanrayku. Payqa, pantasqata yachananchikta munan. Llulla religionniqta wañupuspa espiritujina kawsachkallasqanchiktapuni yachachin. Astawanpis Supayqa kay llullakuyta, wak llullakuykunatawan apaykachan Diosmanta runata karunchananpaq. ¿Imaynamantá?

17. ¿Imata yachachispataq Diosninchik saqra kasqanta nichkanku?

¹⁷ Rikunchikjina yaqha tukuy religionesqa, saqra runas wiñaypaq nina lawraypi ñakʼarinankuta yachachinku. Jinata yachachispaqa Jehová Diosninchik saqra kasqanta nichkanku, mana chaymanjinataq, Diosninchikqa munakuymin, payqa mana jaykʼaq runata jinata ñakʼarichinmanchu (1 Juan 4:8). Tʼukuriy, juk runa wawan mana kasusqanrayku wawanpa makinta ruphachiptin, ¿imatataq niwaq? ¿Chay runata jatunpaqchu qhawawaq? ¿Riqsillaytapis munawaqchu? Mana, ¿icharí? Chay runa saqra kasqantachá niwaq. Jinallatataq Kuraq Supay Diosmanta yuyananchikta munan. Chayrayku Kuraq Supayqa, Dios wiñaypaq nina lawraypi runata ñakʼarichisqanta yachachin.

18. ¿Ima llulla yachachiyraykutaq runas, wañusqakunata yupaychanku?

¹⁸ Chantapis Kuraq Supayqa, llulla religionesniqta wañusqas  espirituman tukusqankuta, paykunata yupaychananchik kasqanta ima yachachin. Kayta yachachispaqa, chay espíritus yanapawasqanchikta, chayri ñakʼarichiwasqanchikta ninku. Runasqa kay llullakuyta uyarispa, wañusqakunata manchachikunku, yupaychanku ima. Mana chaymanjinataq Bibliaqa, wañusqas puñusqajina kachkasqankuta yachachin, chantapis Jehová Diosllata yupaychananchikta yachachillantaq, manataq wañusqastachu (Apocalipsis 4:11).

19. Chiqata wañusqasmanta yachaspa, ¿imatataq Bibliamanta astawan sutʼita entiendenchik?

¹⁹ Chiqata wañusqasmanta yachaspaqa, llulla religioneswan manaña chʼawkiyachikunchikchu. Chantapis, Biblia wiñay kawsaymanta yachachisqanta astawan allinta japʼiqanchik. Arí, wañusqas mana espiritusjina maymanpis ripusqankuta yachaspaqa, wiñay kawsaymanta Biblia yachachisqanta astawan sutʼita entiendenchik.

20. ¿Ima tapuymantaq qhipan yachaqanapi kutichisunchik?

²⁰ May unayña, juk chiqa sunqu runa Job sutiyuq, jinata tapurqa: “Sichus uj runa wañun chayqa, ujtawan kawsanmanchu?”, nispa (Job 14:14). Nisunman, ¿wañupuqkuna watiqmanta kawsarimunkumanchu? Biblia kay tapuyman kutichisqanqa sunquchawanchik, qhipan yachaqanapitaq rikusunchik imaynatachus.