1-3. O ā fesili a tagata e uiga i ē ua maliliu, ma o ā tali a lotu eseese?

O FESILI nei ua autausagā o mafaufau i ai tagata. O ni fesili tāua. Po o le ā lava lo tatou tulaga ma po o fea foʻi tatou te nonofo ai, tatou te manatu mamafa uma i tali o fesili na.

² I le mataupu ua teʻa, na tatou talanoa ai i le taulaga a Iesu lea e maua ai le ola e faavavau. Ua tatou iloa foʻi le valoaga a le Tusi Paia, “e lē toe iai se oti.” (Faaaliga 21:4) Ae o loo feoti pea tagata i aso nei. Ua fai mai le tupu poto o Solomona: “O ē ua ola ua latou iloa e oti i latou.” (Failauga 9:5) E mananaʻo tagata e faafualoa lo latou soifua. Ae e lē tuua ai le fia iloa po o le ā e tupu pe a tatou feoti.

³ Tatou te faavauvau pe a maliliu ē e pele iā i tatou. Tatou te ono fesili: ʻO le ā le mea ua tupu iā i latou? Po o puapuagatia? Po o latou iloa mai ea i tatou? Pe e mafai ona tatou fesoasoani i ai? Pe tatou te toe feiloaʻi ma i latou i se taimi o i luma?’ E taofi eseese lotu i tali o nei fesili. Fai mai isi lotu, e te alu i le lagi pe a e lelei, ae e faapuapuagatia oe i le afi pe a e leaga. Ua aʻoaʻoina e isi tapuaʻiga a oti le tagata, e alu i le nofoaga o agaga e faatasi ai ma ona tuaa. Ae fai mai isi lotu e ō tagata oti i nofoaga o agaga mo lo latou faamasinoga, ona toe ola mai lea i se isi tino.

4. O le ā le manatu e ioe i ai le tele o lotu e uiga i le tagata pe a oti?

 ⁴ E ioe uma lotu i le manatu lenei—e iai se vaega o le tagata e ola pea pe a oti le tino. Toetoe o lotu uma lava e talitonu, e faaauau ona tatou ola ma e mafai ona tatou vaai, faalogo ma mafaufau. Pe e fetaui lenā manatu? O o tatou faalogona ma manatunatuga e fesootaʻi i o tatou faiʻai. O le taimi lava tatou te feoti ai, ua lē toe ola ai foʻi o tatou faiʻai. O lea la, tatou te lē manatunatu ma lagona mea i se auala e lē mafaamatalaina pe a feoti, auā ua lē o toe ola o tatou faiʻai.

5, 6. O le ā le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e uiga i le tagata pe a oti?

⁵ E silafia e Ieova le mea e tupu i le tagata pe a oti, auā na Ia faia le mafaufau o le tagata. E silafia e Ieova le mea moni e uiga i le tagata pe a oti, lea o loo taʻua i lana Afioga le Tusi Paia. O le aʻoaʻoga manino lenei a le Tusi Paia: A oti le tagata, ua lē o toe ola. O le oti o le tuufaafeagai o le ola. E lē mafai e se tagata ua oti ona vaai, faalogo pe mafaufau. A tatou feoti, e leai se vaega o i tatou e ola pea. E leai so tatou agaga e lē mafai ona oti. *

⁶ Ina ua uma ona faapea mai Solomona e iloa e ē o ola, e oti i latou, ona ia tusi mai lea: “A o ē ua oti, latou te lē iloa se mea.” Ona ia faamatala atili lea o lenā upu moni faavae i le faapea mai, e lē mafai e le tagata ua oti ona alofa pe ita, “e leai se galuega, po o ni fuafuaga, po o le poto, po o le atamai i le Tuugamau.” (Faitau le Failauga 9:5, 6, 10.) Ua taʻua foʻi i le Salamo 146:4, a oti le tagata ʻe faaumatia ona manatunatuga.’ E feoti uma lava tagata, ma e leai se vaega o le tagata e faasaoina pe a oti. O lo tatou ola e tai pei o le mumū o se mōlīgaʻo. A  pē le mōlīgaʻo, e lē o toe mumū i se isi mea.

7. Na faapefea ona faamalamalama e Iesu le tulaga o le tagata ua oti?

⁷ Na fetalai Iesu e faatatau i le tulaga o le tagata pe a oti. O lana faamatalaga lenā na fai ina ua maliu lana uō o Lasalo. Na faapea atu o ia i ona soo: “O loo mālōlō [moe] la tatou uō o Lasalo.” Na manatu ona soo, na māfua ona fetalai Iesu o loo mālōlō po o loo moe Lasalo, ona o loo maʻi. Ae na sesē lo latou manatu. Na faamatala e Iesu: “Ua oti Lasalo.” (Faitau le Ioane 11:11-14.) Ia mātau mai, na fetalai Iesu o le oti e pei o le moe. E leʻi alu Lasalo i le lagi pe faapuapuagatia i se afi. E leʻi feiloaʻi foʻi i agelu po o ona tuaa. E lē gata i lea, e leʻi toe ola mai Lasalo i se tino o se isi tagata. Sa mālōlō o ia i le oti, e pei lava o se tagata ua moegase e aunoa ma ni miti. E iai foʻi isi taimi na faatusa ai e Iesu le oti i le moe. Ina ua faatūina e Iesu le afafine o Iairo, na fetalai o ia “e leʻi oti le teine, o loo moe.”—Luka 8:52, 53.

8. E faapefea ona tatou iloa e leʻi finagalo le Atua ia feoti tagata?

⁸ Pe na finagalo le Atua ia feoti tagata? E leai! Na faia e Ieova le tagata ia ola e faavavau i le lalolagi. E pei ona tatou aʻoaʻoina i lenei tusi, na tuu e le Atua le uluaʻi ulugalii i se parataiso matagofie. Na ia foaʻi atu iā i laʻua le ola lelei atoatoa. Na finagalo Ieova ia manuia i laʻua. Pe e iai se matua alofa e manaʻo e mafatia lana fanau i le ola matua ma le oti? E leai! E alofa Ieova i lana fanau ma finagalo e olioli e faavavau i le lalolagi. Fai mai le Tusi Paia e  uiga i tagata: ʻUa tuu e Ieova le faavavau i o latou loto.’ (Failauga 3:11) Na faia i tatou e le Atua ma le faanaunauga ia ola e faavavau i le lalolagi. Ua ia faailoa mai foʻi le auala e maua ai le ola e faavavau.

9. O le ā na faasā e Ieova ona fai e Atamu, ma aiseā e lē faigatā ai lenā faatonuga?

⁹ Aiseā la ua maliliu ai tagata? Ina ia tali le fesili, ia mafaufau  i le mea na tupu a o ola Atamu ma Eva i le lalolagi. Ua faamatala e le Tusi Paia: “Ua faatutupuina e Ieova le Atua mai i le eleele o ituaiga eseese o laau, e matagofie i le vaai ma lelei i le ʻai.” (Kenese 2:9) E tasi le mea na faasā. Na tulei Ieova iā Atamu: “E mafai ona e ʻai i laau uma o le faatoʻaga ma e maʻona ai. A o le laau e iloa ai le lelei ma le leaga, aua neʻi e ʻai ai, auā o le aso e te ʻai ai, e te oti ai lava.” (Kenese 2:16, 17) E lē faigatā lenā faatonuga. E anoanoaʻi isi laau na mafai ona aai ai Atamu ma Eva. Ae ona o lenei faatonuga, na la maua ai se avanoa faapitoa e faafetai ai i le Atua, o Lē na foaʻi maia mea uma mo i laʻua, e aofia ai le ola lelei atoatoa. O le usiusitai i lenā faatonuga e faaalia ai foʻi lo la amanaʻia o le pule a le Atua, ma mananaʻo i lana taʻitaʻiga alofa.

10, 11. (a) Na faapefea ona lē usiusitai le uluaʻi ulugalii i le Atua? (e) Aiseā e matuiā ai le lē usiusitai o Atamu ma Eva?

¹⁰ Ae pagā lea, sa lē usiusitai le uluaʻi ulugalii iā Ieova. Na fesili Satani iā Eva e ala i se gata: “E moni ea na fetalai mai le Atua, e aua neʻi lua aai mai i fua o laau uma o le faatoʻaga?” Na tali i ai Eva: “O fua o laau o le faatoʻaga, e mafai ona ma aai ai. A o le fua o le laau o loo i le ogatotonu o le faatoʻaga, na fetalai mai le Atua, ʻAua lava neʻi oulua aai ai, aua foʻi neʻi oulua papaʻi i ai, ina neʻi oulua feoti.’”—Kenese 3:1-3.

¹¹ Na fai atu Satani: “E lua te lē oti lava. Auā ua silafia e le Atua, o le aso lava lua te aai ai e pupula ai o oulua mata, ona pei ai lea o oulua o le Atua, e iloa le lelei ma le leaga.” (Kenese 3:4, 5) Na manaʻo Satani ia talitonu Eva e lelei le ʻai i le fua ua faasāina. Fai mai Satani e mafai ona filifili Eva i le mea e saʻo ma le mea e sesē, ma e pule lava Eva i le mea e manaʻo i ai. Na faapea mai foʻi Satani na pepelo Ieova i iʻuga e oo i ai pe a ʻai le fua. Na talitonu Eva iā Satani. Ua tago o ia i le fua ma ʻai ai. Na ia tuu atu le fua i  lana tane ma ʻai ai foʻi o ia. Na la aai ai ma lo la iloa. Na iloa e Atamu ma Eva, o le mea tonu lenā na faasā e le Atua. Talu ai na la aai i le fua, ua la lē usiusitai ma le loto i ai i se faatonuga talafeagai toe faigofie. Na la manatu faatauvaa i le pule a lo laʻua Tamā o i le lagi. O lea la, sa leai lava se māfuaaga na ala ai ona lē āva Atamu ma Eva i Lē na faia i laʻua.

12. O le ā se faaaʻoaʻoga e mafai ai ona tatou malamalama i le finagalo o Ieova ina ua fouvale Atamu ma Eva?

¹² O se faaaʻoaʻoga: O le ā sou lagona pe ana e tausia se atalii po o se afafine, ae mulimuli ane lē usiusitai, lē āva ma lē alofa iā te oe? O se mea e nutimomoia ai lou loto.  Pagā le nutimomoia o le finagalo o Ieova ina ua fouvale Atamu ma Eva iā te ia.

13. O le ā le fetalaiga a Ieova i le tulaga o Atamu pe a oti, ma o le ā lona uiga?

¹³ E leʻi finagalo Ieova e ola e faavavau Atamu ma Eva, ona ua lē usiusitai. Na la feoti e pei ona fetalai i ai le Atua. Na faamutaina le ola o Atamu ma Eva. E la te leʻi ō i se nofoaga o agaga. Tatou te iloa lenā mea, auā ina ua uma ona taʻusalaina e Ieova Atamu i le lē usiusitai, na ia fetalai atu: ʻE te toe foʻi atu i le eleele, auā na faia mai ai oe. Auā o le efuefu oe, e te toe foʻi atu lava i le efuefu.’ (Kenese 3:19) Na faia e le Atua Atamu mai le efuefu o le eleele. (Kenese 2:7) E leʻi ola Atamu i se isi taimi muamua atu. O lea la, ina ua fetalai Ieova o le a toe foʻi Atamu i le efuefu, o lona uiga o le a lē toe iai se Atamu. O le a toe avea Atamu ma efuefu lea na fai mai ai o ia.

14. Aiseā ua tatou feoti ai?

¹⁴ Na semanū o loo feola pea Atamu ma Eva e oo mai i le asō, ae ona o le lē usiusitai i le Atua na la agasala ai ma feoti. O le māfuaaga ua tatou feoti ai, ona o le agasala ma le oti na tuufaasolo mai iā Atamu. (Faitau le Roma 5:12.) O le agasala e tai pei o se maʻi leaga ua tuufaasolo mai, e lē mafai ona sao mai ai se tagata. O le oti o le iʻuga lea o le agasala, o se mea e malaia ai. O le oti o le fili ae e lē o se uō. (1 Korinito 15:26) Maʻeu lo tatou faafetai iā Ieova i le saunia o le togiola, e laveaʻi ai i tatou mai lenei fili mataʻutia!

15. Aiseā e faamāfanafanaloto ai le iloa o le mea moni e uiga i ē ua maliliu?

¹⁵ E faamāfanafanaloto le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e uiga i ē ua maliliu. E pei ona tatou aʻoaʻoina, e lē o mafatia pe  puapuagatia ē ua maliliu. E lē tatau ona tatou fefefe i tagata ua oti, auā e lē mafai ona latou faia se mea leaga iā i tatou. Latou te lē manaʻomia se fesoasoani, ma e lē mafai foʻi ona latou fesoasoani mai. E lē mafai ona tatou talanoa ma i latou. E sesē faamatalaga a le toʻatele o taʻitaʻi lotu e faapea, e mafai ona latou fesoasoani i tagata ua oti. E masani ona avatu e tagata tupe i na taʻitaʻi lotu ona e talitonu i ai. A tatou iloa le mea moni, e lē faasesēina i tatou e tagata o loo faia na aʻoaʻoga pepelo.

16. O ai o loo taaʻina aʻoaʻoga a le tele o tapuaʻiga, ma e faapefea?

¹⁶ Pe e talitonu lau tapuaʻiga i le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e uiga i ē ua maliliu? E lē talitonu i ai le tele o lotu. Aiseā? Auā ua taaʻina e Satani a latou aʻoaʻoga. Ua faaaogā e Satani tapuaʻiga sesē ia faatalitonu ai tagata, latou te ola pea i le nuu o agaga pe a feoti. E tele isi aʻoaʻoga pepelo faapena ua faaaogā e Satani, e tataʻi ese ai tagata mai iā Ieova le Atua. I le ā le itu?

17. Aiseā e lē faamamaluina ai le Atua i le aʻoaʻoga o le faapuapuagatia e faavavau o tagata i le afi?

¹⁷ E pei ona taʻua muamua, fai mai isi taʻitaʻi lotu a oti le tagata amioleaga, e faapuapuagatia o ia e faavavau i le afi. E lē faamamaluina ai le Atua i lenei aʻoaʻoga. O Ieova o le Atua alofa, e lē mafai ona ia faapuapuagatiaina tagata e faavavau i se afi. (Faitau le 1 Ioane 4:8.) O le ā sou finagalo pe a faasala e se tagata se tamaitiiti faalogogatā e ala i le susunu o lima o le tamaitiiti? Pe faamata e te faaaloalo i lenā tagata? Pe e te fia masani i se tagata faapena? E matuā leai lava! E te manatu i ai o ia o se tagata matuā sauā. Ae e manaʻo Satani ia tatou talitonu, e faapuapuagatia e faavavau e Ieova tagata i le afi!

18. O le ā le aʻoaʻoga pepelo a lotu ua māfua ai ona tapuaʻi i tagata ua feoti?

¹⁸ Ua faaaogā foʻi e Satani isi lotu e aʻoaʻo atu ai e faapea,  a feoti tagata e avea i latou ma agaga ma e ao ona faaaloalogia ma faamamaluina e tagata ola. Fai mai lenei aʻoaʻoga, e avea agaga o tagata oti ma uō malolosi po o ni fili mataʻutia. Ua talitonu i ai le toʻatele. Latou te matataʻu, faaaloalo ma tapuaʻi atu i tagata ua feoti. Ae e ese le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e faapea, o loo momoe ē ua maliliu, ma e ao ona tatou tapuaʻi tau lava o Ieova le Atua moni, o Lē na faia i tatou.—Faaaliga 4:11.

19. O le ā le isi aʻoaʻoga a le Tusi Paia e mafai ona tatou malamalama ai ona o le iloa o le mea moni e uiga i ē ua maliliu?

¹⁹ O le iloa o le mea moni e uiga i ē ua maliliu, e lē faasesēina ai oe i aʻoaʻoga pepelo a lotu. E fesoasoani foʻi e te malamalama ai i isi aʻoaʻoga a le Tusi Paia. O se faaaʻoaʻoga, a e iloa e lē ō tagata i se nofoaga o agaga pe a maliliu, e tatau la ona logolelei i lau faafofoga le faamoemoe o le ola e faavavau i se parataiso i le lalolagi.

20. O le ā le fesili o le a tatou talanoaina i le mataupu o sosoo mai?

²⁰ Anamuā lava na fesili ai le tagata amiotonu o Iopu i le fesili lenei: “Pe a oti le tagata, pe e toe ola mai ea o ia?” (Iopu 14:14) Pe e mafai ea ona toe ola mai se tagata ua maliu? E matuā faamāfanafanaina i tatou i le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e uiga i lenā mea, e pei ona faaalia i le mataupu o sosoo mai.