1-3. Hi swihi swivutiso leswi vanhu va swi vutisaka mayelana ni vafi naswona tikereke hi ku hambana ka tona ti swi hlamula hi ndlela yini?

LESWI i swivutiso swa nkoka leswi se ku hundzeke magidi ya malembe vanhu va ri karhi va tivutisa swona. Ku nga khathariseki leswaku hi vamani kumbe hi tshama kwihi, kambe tinhlamulo ta swona ta hi khumba.

² Eka ndzima leyi hi humaka eka yona, hi hlamusele ndlela leyi ha yona xitlhavelo xa nkutsulo wa Yesu Kreste xi hi pfuleleke ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki. Hi tlhele hi dyondza leswaku Bibele yi profete nkarhi lowu ha wona ‘rifu ri nga ta va ri nga ha ri kona.’ (Nhlavutelo 21:4) Kambe hi karhi ha fa. Solomoni Hosi yo tlhariha u te: “Lava hanyaka va swi tiva leswaku va ta fa.” (Eklesiasta 9:5) Hi ringeta ku hanya nkarhi wo leha hilaha hi nga kotaka hakona. Hambiswiritano, ha tivutisa leswaku ku ta endleka yini hi hina loko hi fa.

³ Loko hi feriwa hi loyi hi n’wi rhandzaka, ha rila. Hi nga vutisa hi ku: ‘Ku endleke yini ha vona? Xana va le ku xanisekeni? Xana va hi sirhelela? Xana hi nga va pfuna? Xana hi ta tlhela hi va vona?’ Tikereke hi ku hambana ka tona ti swi hlamula hi tindlela to hambana-hambana swivutiso leswi. Tin’wana ti dyondzisa leswaku loko u endla leswinene evuton’wini, u ta ya etilweni kambe loko u endla leswo biha, u ta ya eku hisiweni endhawini yo xanisa vanhu. Tin’wana ti dyondzisa leswaku loko vanhu va fa, va hundzela exivandleni xa mimoya va ya tshama ni vakokwa wa vona. Kasi tin’wana ti dyondzisa leswaku loko vanhu va fa, va ya  exivandleni xin’wana laha va fikaka va avanyisiwa kutani va velekiwa se va ri eka xivumbeko xin’wana.

4. Hi wihi nchumu wun’we lowu tikereke to tala ti pfumelelanaka ha wona mayelana ni rifu?

⁴ Tikereke to tano hinkwato ti pfumela nchumu wun’we—leswaku ku ni nchumu lowu salaka wu hanya loko miri wu fa. Hi ku ya hi tikereke to tala ta nkarhi lowu hundzeke ni ta namuntlha, hi ya emahlweni hi hanya hilaha ku nga heriki hi ndlela yo karhi naswona hi kota ku vona, ku twa ni ku anakanya. Kambe, xana swi nga kotekisa ku yini sweswo? Phela, switwi swa hina ni mianakanyo ya hina swi fambisana ni ku tirha ka byongo bya hina. Loko munhu a fa, byongo byi tshika ku tirha. Mikhumbulo, mintlhaveko ni switwi swa hina a swi nge swi koti ku ya emahlweni swi tirha hi swoxe hi ndlela yo karhi leyi nga hlamuselekiki. Swa fa.

5, 6. I yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi xiyimo xa lava feke?

⁵ Leswi endlekaka loko munhu a fa a hi nchumu lowu Yehovha, Muvumbi wa byongo a nga tsandzekaka ku wu hlamusela. Muvumbi u swi tiva kahle leswi endlekaka naswona xiyimo xa vafi u xi hlamuserile eRitweni ra yena ku nga Bibele. Dyondzo ya yona leyi nga le rivaleni hi leyi: Loko munhu a fa, u tshika ku va kona. Rifu i rito-fularha ra vutomi. Vafi a va twi nchumu, a va voni nchumu naswona a va anakanyi nchumu. A ku na nchumu ni wun’we eka hina lowu salaka wu hanya loko miri wu file. A hi na moya-xiviri kumbe moya lowu nga fiki. *

⁶ Endzhaku ka loko Solomoni a swi xiyile leswaku lava hanyaka va swi tiva leswaku va ta fa, u tsale a ku: “Loko ku ri lava feke, a va tivi nchumu nikatsongo.” Hiloko a ya emahlweni a hlamusela ntiyiso wolowo wa xisekelo hi ku vula leswaku lava feke a va nge swi koti ku rhandza kumbe ku venga nileswaku “a ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari [esirheni].” (Eklesiasta 9:5, 6, 10) Hilaha ku fanaka, Pisalema 146:4 yi vula leswaku loko munhu a fa, “miehleketo yakwe ya lova.” Ha fa, kutani a hi nge  swi koti ku ya emahlweni hi hanya loko miri wa hina wu file. Vutomi bya hina byi fana ni langavi ra khandlhela. Loko langavi rero ri timiwa a ri yi helo. Ro nyamalala.

7. Yesu u yi hlamusele njhani ndlela leyi rifu ri nga xiswona?

⁷ Yesu Kreste u vulavule hi xiyimo xa lava feke. U vulavule ha xona hikwalaho ka Lazaro loyi a a n’wi toloverile swinene loyi se a a file. Yesu u byele vadyondzisiwa va yena a ku: “Lazaro nakulorhi u ye eku wiseni.” Vadyondzisiwa a va ehleketa leswaku Yesu u vula leswaku Lazaro u lo etlela kunene leswaku a ta hlakarhela eka vuvabyi lebyi n’wi khomeke. Kambe a swi nga ri tano. Yesu u hlamusele a ku: “Lazaro u file.” (Yohane 11:11-14) Xiya leswaku Yesu u fanise ku fa ni ku wisa swin’we ni ku etlela. Lazaro a a nga ri etilweni kumbe etiheleni leti pfurhaka. A a nga yanga ku ya hlangana ni tintsumi kumbe vakokwa wa yena. Lazaro a a nga yanga exivandleni xin’wana leswaku a ya velekiwa nakambe, leswaku a va eka xivumbeko xin’wana. A a ri eku wiseni esirheni onge hiloko a biwe hi vurhongo lebyikulu byo pfumala ni milorho. Matsalwa man’wana ma fanisa rifu ni ku etlela. Hi xikombiso, loko mudyondzisiwa Stefano a khandliwe hi maribye, Bibele yi vula leswaku u ‘etlele eku feni.’ (Mintirho 7:60) Hilaha ku fanaka, muapostola Pawulo u tsale leswaku hi nkarhi wa yena a ku ri ni lava va ‘etleleke eku feni.’—1 Vakorinto 15:6.

8. Hi swi tivisa ku yini leswaku a ku nga ri xona xikongomelo xa Xikwembu leswaku vanhu va fa?

⁸ Xana a ku ri xikongomelo xa Xikwembu xa le ku sunguleni leswaku vanhu va fa? Doo! Yehovha a a endle leswaku vanhu va hanya hilaha ku nga heriki emisaveni. Hilaha hi dyondzeke hakona eku sunguleni ka buku leyi, Xikwembu xi veke mpatswa wo sungula wa vanhu eparadeyisini yo xonga. Xi va nyike vutomi lebyi hetisekeke. Yehovha a a va navelela leswinene ntsena. Xana u  kona mutswari la nga ni rirhandzu, la navelaka leswaku vana va yena va xanisiwa hi switlhavi leswi fambisanaka ni ku dyuhala ni rifu? A nga kona! Yehovha a a va rhandza vana va yena naswona a a lava leswaku va tiphina hi ntsako emisaveni hilaha ku nga heriki. Loko Bibele yi vulavula hi vanhu yi ri: ‘Yehovha u veke etimbilwini ta vona nkarhi lowu nga riki na makumu.’ (Eklesiasta 3:11) Xikwembu xi hi vumbe hi ri lava navelaka ku hanya hilaha ku nga heriki. Naswona xi pfule ndlela ya leswaku hi swi kota ku hanya hilaha ku nga heriki.

9. Hi xihi xipimelo lexi Yehovha a xi vekeleke Adamu, naswona ha yini nawu lowu a wu nga tiki lerova munhu a nga tsandzeka ku wu yingisa?

⁹ Kutani, ha yini vanhu va fa? Leswaku hi kuma nhlamulo, hi fanele hi kumisisa leswi endlekeke loko ka ha ri ni wanuna un’we ni wansati un’we emisaveni. Bibele yi ri: “Yehovha Xikwembu a endla leswaku emisaveni ku mila murhi wun’wana ni wun’wana lowu navelekaka ematihlweni ya munhu ni lowu fanelekaka ku dyiwa.” (Genesa 2:9) Hambiswiritano, ku ni nchumu wun’we lowu a n’wi aleleke eka wona. Yehovha u byele Adamu a ku: “U nga ha tidyela u eneriseka eka murhi wun’wana ni wun’wana wa ntanga. Kambe loko ku ri murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha u nga tshuki u wu dya hikuva siku u nga ta wu dya, u ta fa hakunene.” (Genesa 2:16, 17) Nawu lowu a wu nga tiki lerova munhu a nga tsandzeka ku wu yingisa. A ku ri ni mirhi yo tala leyi Adamu na Evha a va nga tidyela mihandzu ya yona. Kambe nawu lowu wu va pfulele ndlela yo hlawuleka yo kombisa leswaku va n’wi nkhensa Loyi a va nyikeke swilo hinkwaswo, ku katsa ni vutomi lebyi hetisekeke. Ku yingisa ka vona a ku ta kombisa nileswaku va byi xixima vulawuri bya Tata wa vona wa le tilweni nileswaku va wu lava nkongomiso wa yena wa rirhandzu.

10, 11. (a) Swi tise ku yini leswaku mpatswa wo sungula wa vanhu wu nga xi yingisi Xikwembu? (b) Ha yini ku nga yingisi ka Adamu na Evha ku ri nandzu lowukulu?

¹⁰ Khombo ra kona, mpatswa wo sungula wa vanhu wu hlawule ku tlula nawu wa Yehovha. Sathana u tirhise nyoka kutani a vutisa Evha a ku: “Xana hakunene i ntiyiso leswaku Xikwembu xi vule leswaku mi nga tshuki mi dya eka murhi wun’wana ni wun’wana wa ntanga?” Evha u hlamule a ku: “Mbhandzu wa mirhi ya ntanga hi nga dya. Kambe loko ku ri ku dya mbhandzu wa murhi lowu nga exikarhi ka ntanga, Xikwembu xi te, ‘mi nga tshuki mi dya eka wona, e-e, mi nga tshuki mi wu khumba leswaku mi nga fi.’”—Genesa 3:1-3.

¹¹ Hiloko Sathana a ku: “Entiyisweni mi nga ka mi nga fi. . . . Xikwembu xi tiva leswaku siku mi nga ta dya eka wona, mahlo ya n’wina ma ta pfuleka kutani mi ta fana ni Xikwembu, mi ta tiva leswinene ni leswo biha.” (Genesa 3:4, 5) Sathana a a lava leswaku Evha a pfumela leswaku u ta vuyeriwa loko o dya mbhandzu  lowu yirisiweke. Hi ku ya hi yena, Evha a a ta tihlawulela leswinene ni leswo biha; a a ta tiendlela ku rhandza ka yena. Sathana u tlhele a hehla Yehovha hileswaku leswi a nge swi ta va humelela loko va dya mbhandzu wolowo i mavunwa, a swi nge humeleli. Evha u ma khorwile mavunwa wolawo ya Sathana. Hiloko a teka mbhandzu a wu dya. Kutani a nyika ni nuna wa yena leswaku na yena a dya. Va dye va ri karhi va swi tiva leswaku a va fanelanga va dya. A va swi tiva kahle leswaku va endla leswi Xikwembu xi va byeleke leswaku va nga swi endli. Hi ku dya mbhandzu wolowo, a va wu honisa hi vomu nawu wo olova ni lowu twisisekaka. Va kombise leswaku va n’wi tekela ehansi Tata wa vona wa le tilweni ni vulawuri bya yena. Ku pfumala xichavo loku va ku kombiseke eka Muvumbi wa vona la nga ni rirhandzu a ku ri nandzu lowu nga rivaleriwiki!

12. I yini lexi nga hi pfunaka hi twisisa ndlela leyi Yehovha a titweke ha yona loko Adamu na Evha va hlawula ku endla leswi lwisanaka na yena?

 ¹² Hi xikombiso: Xana a wu ta titwisa ku yini loko wo kurisa n’wana wa jaha kumbe wa nhwanyana ivi a hanya hi ndlela leyi kombisaka leswaku a nga ku xiximi nikatsongo kumbe a nga ku rhandzi? A swi ta ku twisa ku vava. Kutani anakanya ndlela leyi Yehovha a faneleke a titwe ha yona loko Adamu na Evha va hlawula ku endla leswi lwisanaka na yena.

13. Yehovha u te ku ta endleka yini hi Adamu loko a fa naswona sweswo swi vula yini?

¹³ A xi nga ri kona xivangelo xa leswaku Yehovha a tshika Adamu na Evha va ya emahlweni va hanya hilaha ku nga heriki. Va file hilaha a vuleke hakona leswaku va ta fa. Vutomi bya Adamu na Evha byi herile. A va hundzelanga exivandleni xa mimoya. Hi vula tano hikwalaho ka leswi Yehovha a swi byeleke Adamu endzhaku ka loko a tlule nawu wa yena. Xikwembu xi te: “U [ta] tlhelela emisaveni hikuva u humesiwe eka yona. Hikuva u ntshuri u ta tlhelela entshurini.” (Genesa 3:19) Xikwembu xi endle Adamu hi ntshuri wa misava. (Genesa 2:7) Loko Adamu a nga si endliwa, a a nga ri kona. Hikwalaho, loko Yehovha a vula leswaku Adamu u ta tlhelela entshurini, A a vula leswaku Adamu u ta tlhelela eka xiyimo lexi a a ri eka xona, xa ku nga vi kona. Adamu a a nga ta va na vutomi, a a ta fana ni ntshuri lowu a endliweke ha wona.

14. Ha yini hi fa?

¹⁴ Adamu na Evha a va ta va va ha hanya ninamuntlha, kambe va file hikuva va hlawule ku ka va nga xi yingisi Xikwembu kutani va dyoha. Lexi endlaka leswaku hi fa hi leswaku ku dyoha ka Adamu ni ku fa ka yena swi endle leswaku vana va yena hinkwavo va tswariwa va ri ni xidyoho ni rifu. (Varhoma 5:12) Hikwalaho, xidyoho xexo xi fana ni ku tluleriwa hi vuvabyi lebyi dlayaka, lebyi munhu a nga ta ka a nga swi koti ku byi balekela. Rifu leri vangiwaka hi xona i ndzhukano eka vanhu. Rifu i nala, a hi munghana. (1 Vakorinto 15:26) Hi ba mandla hi vuyelela hileswi Yehovha a endleke leswaku ku va ni nkutsulo lowu nga ta hi ponisa eka nala loyi la chavisaka!

15. Ha yini swi chavelela ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi?

¹⁵ Swa chavelela ku tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi  xiyimo xa vafi. Hilaha hi swi voneke hakona, lava feke a va twi ku vava naswona a va le nhlomulweni. A xi kona xivangelo xo va chava hikuva a va nge hi vavisi. A va lavi mpfuno wa hina kasi na hina a va nge hi pfuni hi nchumu. A hi nge swi koti ku vulavula na vona, na vona a va nge swi koti ku vulavula na hina. Varhangeri vo tala va vukhongeri va xisa vanhu va va byela leswaku va nga pfuna lava feke kutani vanhu lava pfumelaka mavunwa yo tano va nyika varhangeri lava mali. Kambe, ku tiva xiyimo xa xiviri hi lava feke swi ta hi pfuna leswaku hi nga kanganyisiwi hi lava dyondzisaka tidyondzo to tano ta mavunwa.

16. Tidyondzo leti dyondzisiwaka etikerekeni to tala ti huma kwihi naswona sweswo swi vonaka hi ndlela yihi?

¹⁶ Xana kereke ya wena ya pfumelelana ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka hi ta lava feke? Tikereke to tala a ti pfumelelani na swona. Ha yini? Hikuva leswi ti swi dyondzisaka swi huma eka Sathana. U tirhisa vukhongeri bya mavunwa leswaku byi dyondzisa vanhu leswaku loko miri wa vona wu fa, va ta ya emahlweni va hanya exivandleni xa mimoya. Lebyi i vunwa lebyi Sathana a byi pfanganisaka ni mavunwa man’wana leswaku vanhu va fularhela Yehovha Xikwembu. Njhani?

17. Ha yini dyondzo ya ku xanisa vanhu hilaha ku nga heriki yi ri ndzhukano eka Yehovha?

¹⁷ Hilaha swi kombisiweke hakona eku sunguleni, tikereke tin’wana ti dyondzisa leswaku loko munhu a endla leswo biha, u ta ya exivandleni lexi a nga ta fika a xanisiwa endzilweni hilaha ku nga heriki. Dyondzo leyi yi rhukana Xikwembu. Yehovha i Xikwembu xa rirhandzu naswona a nge pfuki a xanise vanhu hi ndlela leyi. (1 Yohane 4:8) U nga n’wi teka njhani munhu la xanisaka n’wana wa yena la nga yingisiki hi ku khoma voko ra yena a ri hisa endzilweni? Xana a wu ta n’wi xixima munhu wo tano? Entiyisweni, xana u nga lava ni ku aka vuxaka na yena? Nikatsongo! U nga n’wi teka a ri munhu la nga ni nsele lowukulu. Phela hi swona leswi Sathana a lavaka leswaku hi swi pfumela mayelana na Yehovha, leswaku ku sukela khale ka khaleni, u le ku xaniseni ka vanhu hi ndzilo lowu nga timekiki!

18. Mhaka ya ku gandzela vafi yi sekeriwe eka dyondzo yihi ya vukhongeri leyi nga vunwa?

¹⁸ Sathana u tlhela a tirhisa tikereke tin’wana leswaku ti dyondzisa  leswaku loko vanhu va file, va hundzuka mimoya leyi faneleke yi xiximiwa ni ku dzunisiwa hi lava hanyaka. Hi ku ya hi dyondzo leyi, mimoya ya vafi yi nga hundzuka vanghana lavakulu kumbe valala lavakulu. Vanhu vo tala va ma pfumela mavunwa lawa. Va chava vafi kutani va va xixima va tlhela va va gandzela. Bibele a yi pfumelelani nikatsongo ni dyondzo yoleyo, ku ri na sweswo yi dyondzisa leswaku lava feke va etlele nileswaku hi fanele hi gandzela Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso ntsena, ku nga Yehovha, Muvumbi ni Muwundli wa hina.—Nhlavutelo 4:11.

19. Ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi swi hi pfuna ku twisisa dyondzo yihi ya Bibele?

¹⁹ Ku tiva ntiyiso hi ta xiyimo xa vafi swi ku sirhelela leswaku u nga hambukisiwi hi mavunwa ya tikereke. Swi tlhela swi ku pfuna leswaku u twisisa tidyondzo tin’wana leti humaka eBibeleni. Hi xikombiso, loko se u swi vona leswaku vanhu a va hundzeli exivandleni xa mimoya loko va file, u kota ku xi twisisa kahle xitshembiso xa leswaku vanhu va ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi.

20. Hi xihi xivutiso lexi nga ta tlhuvutsiwa eka ndzima leyi landzelaka?

²⁰ Khale ka khaleni, Yobo wanuna la tshembekaka u tshame a tlakusa xivutiso lexi nge: “Xana loko munhu la tiyeke emirini a fa a nga tlhela a hanya?” (Yobo 14:14) Xana swi nga koteka leswaku vanhu lava nga riki na vutomi, lava etleleke emasirheni, va tlhela va hanya? Leswi Bibele yi swi dyondzisaka emhakeni leyi swa chavelela hakunene, hilaha ndzima leyi landzelaka yi nga ta hlamusela hakona.