1-3. Hi zihi ziwutiso lezi a vanhu va zi wutisako xungetano hi kufa, niku xana wukhongeli go tala gi zi hlamulisa kuyini?

LEZO ziwutiso lezi vanhu va zi alakanyelako hi makume ya mazana ya malembe. Ziwutiso za lisima. A ku khataliseki lezaku hi vamani kutani hi hanya kwihi, hontlheni ha karatekela ku kuma a mihlamulo ya zona.

² Ka xipimo lexi ha hi ku xi hunzako, hi wulawulile hi lezi a muphahlo lowu wu tirulako wa Jesu Kristu wu vululisileko zona a ndlela ya wutomi ga pinzukelwa. Hi gonzile kambe lezaku a Biblia gi wula na ka ha hi mahlweni a ku ngalo “ku nga ha ta va kona kufa” xikhatini xi tako. (Kuvululelwa 21:4) Ka xikhati lexi, hontlheni hafa. Hosi yo tlhariha Solomoni i te ngalo “a vahanyako va zi tiva lezaku va tafa.” (Mutshawuteli 9:5) Hi zama ku hanya nguvu hi laha zi kotekako ha kona. Hambulezo, ha ti wutisa lezaku zini zi to hi humelela loku hifa.

³ A xikhati lexi a varanzekako va hina va fako, ha rila. Zonake hi nga ha wutisa: ‘Zini zi va humeleleko? Vo xaniseka? Vo hi vuna? Ha zi kota ku va vuna? Xana hi ta tshuka hi va wona kambe?’ A wukhongeli ga tiko gi hlamula a ziwutiso lezo hi tindlela to hambana. A go kari gi gonzisa lezaku loku u maha za zi nene, u taya tilweni kanilezi loku u maha zo biha, u ta yaswa ka wutshamu go kari ga tixanisa. Ginwani wukhongeli gi gonzisa lezaku le kufeni, a vanhu vaya lomu ku tshamako zivangwa za moya kasi ku ya tshama ni vakokwani vabye. Ni ginwani kambe gi gonzisa lezaku a vafileko vaya ka  tiko ginwani kasi ku ya lamuliwa va tlhela va pswaliwa luswa ni miri wunwani.

4. Maalakanyo wahi ya tshinya lawa a wukhongeli go tala gi nga nawo xungetano hi kufa?

⁴ A tigonzo leto tontlhe ta wukhongeli ti zwanana ka maalakanyo manwe ya tshinya — ya lezaku ku na ni xipanze xo kari xa hina xi nga fiko a xikhati lexi a miri wu fako. Cima ka kale, a wukhongeli go tala nguvu gi wula lezaku hi ndlela yo kari hina hi simama hi hanya kala kupinzuka na hi zi kota ku wona, kuzwa, ni ku pimisa. Zi nga kotekisa kuyini lezo? A kupima ka hina, zinwe ni maalakanyo ya hina, zontlhe lezo zi zwanana ni kutira ka wongo ga hina. Le kufeni, a wongo gi tsika ku tira. A maalakanyo, a kutizwa, ni kupima ka hina zi wa ta fanela ku simama ku tira ha zoce hi ndlela yo kari ya fihlakalo. Zona a zi poni kulovisweni ka wongo.

5, 6. Zini lezi a Biblia gi zi gonzisako xungetano hi xiyimo xa vafileko?

⁵ Lezi zi humelelako kufeni a hi fihlakalo ka Jehova, a Muvangi wa wongo. Yena wa tiva lisine, niku lomu ka Mhaka yakwe, a Biblia, i tlhamusela a xiyimo xa vafileko. A gonzo ya gona yi nga laha kubaseni hi leyi: Loku munhu afa, a nga ha hi kona. A kufa hi kuhambana ni wutomi. A vafileko a va woni, kuzwa kutani ku pimisa. A ku na xipanze ni xinwe xa hina xi simamako xi hanya loku a miri wufa. A hi na muhefemulo kutani moya wu nga fiko. *

⁶ Anzhako ka kuva Solomoni a wonile lezaku a vahanyako va zi tiva lezaku va tafa, i tsalile lezi: “A vafileko a va tivi nchumu.” Zonake i lo tlhamusela a lisine lelo hi ku wula lezaku a vafileko a va zi koti ku ranza kutani ku venga ni lezaku “a ku na ntiro, hambu makungo, ni kutiva, ge, hambu wutlhari le [xilahleni].” (Mutshawuteli 9:5, 6, 10) Hi kufanana, a bhuku ga Tisimu 146:4 gi wula lezaku loku munhu afa, “ku mbhela makungu yakwe.” Hina hi vanhu va yimelweko hi kufa niku  a hi poni kufeni ka miri wa hina. A wutomi ga hina gi fanana ni langavi ga khandlela. A xikhati lexi a langavi gi timiwako, a giyi ka kuya. Gona a ga ha hi kona.

7. Xana Jesu i ku tlhamuselisile kuyini a kufa?

⁷ Jesu Kristu i wulawulile hi xiyimo xa vafileko. I mahile lezo na a wulawula hi Lazaru, a wanuna loyi a nga file na a mu tiva khwatsi. Jesu i te ngalo ka vapizani vakwe: “Lazaru a xaka ga hina, i etlele.” A vapizani va lo alakanya lezaku Jesu i waku Lazaru i wa kari a humula kuetleleni, kasi ku kalamuka hi ka mababyi. Va wa phazamile. Jesu i lo zi tlhamusela aku: “Lazaru i file.” (Johani 11:11-14) Wona lezaku Jesu i ringanisile a kufa ni kuhumula zinwe ni kuetlela. Lazaru i wa nga hi tilweni kutani kuhisweni. I wa nga kumani ni tingelosi kutani vakokwani. Lazaru i wa nga hi lomu ko pswaliwa luswa a maha munwani munhu. Yena i wa hi kuhumuleni le kufeni, a ku khwatsi hi lomu wurongweni ga tshongotshongo go kala miloro. Yinwani mitsalo na yonawu yi ringanisa a kufa ni kuetlela. Hi xikombiso, a xikhati lexi mupizani Stefani a delweko hi ku gandliwa hi maribye, a Biblia gi ngalo yena “i lo etlela.” (Mitiro 7:60) Hi ndlela yo fana, mupostoli Paule i tsalile lezaku a vo kari masikwini yakwe va wa ‘etlele’ kufeni. — 1 Va Le Korinte 15:20.

8. Xana hi zi tivisa kuyini lezaku ku wa nga hi khungo ga Nungungulu a ku a vanhu vafa?

⁸ Gi wa hi khungo go sangula ga Nungungulu lezaku vanhu vafa? Ahihi! Jehova i vangile vanhu lezaku va hanya misaveni kala kupinzuka. Kota lezi hi zi gonzileko kusanguleni ka bhuku legi, Nungungulu i vekile a patswa wo sangula wa vanhu ka paradise go tsakisa. Yena i lo va katekisa hi wutomi go mbhelela.  Jehova i wa lava lezaku va hi ni za zi nene ntsena. Xana ku ngava ni mupswali wa liranzo a lavako lezaku a vana vakwe va xaniseka hi kota ya kukhosahala ni kufa? Hi lisine a nga kona! Jehova i wa ranza vana vakwe niku i wa lava lezaku vave ni kutsaka ko kala magumo misaveni. Xungetano hi vanhu, a Biblia gi ngalo: “[Jehova] i vekile timbilwini tabye ku alakanya xikhati xi nga mbheliko.” (Mutshawuteli 3:11) Nungungulu i hi vangile na hi hi ni kunavela ku hanya kala kupinzuka. Niku yena i vululile ndlela ya lezaku a kunavela loko ku tatiseka.

9. Xini lexi Jehova a beleteleko Adamu, niku hikuyini a nayo lowo wu nga kala wu nga karati a ku wu ingisa?

⁹ Makunu ke, hikuyini a vanhu va fako? Kasi ku kuma a hlamulo wa kona, hi fanele ku tiva lezi zi humeleleko a xikhati lexi ku nga hi ni wanuna munwe zinwe ni wasati munwe ntsena misaveni. A Biblia gi tlhamusela lezi: “Jehova Nungungulu i lo milisa laha misaveni tontlhe tisinya ti sasekileko kucuwukekeni, na ti sasekile ku giwa.” (Genesisi 2:9) Hambulezo, ku wa beletelwa a nchumu wunwe. Jehova i te ngalo ka Adamu: “U ngaga tontlhelele tisinya ti nga lomu sinwini hi matsenya; kanilezi a sinya ya ku tiva kusaseka ni kubiha u nga yigi; hakuva a siku lego u ta nga yiga, u tafa.” (Genesisi 2:16, 17) A nayo lowo wu wa nga karati a ku wu ingisa. Ku wa hi ni tisinya tinwani to tala leti Adamu na Eva va nga wa zi kota kuga ka tona. Kanilezi zalezi va lo amukela a xikhati xo hlawuleka xa lezaku va komba a kubonga kabye ka Loyi a nga va nyikile zilo zontlhe, a ku patsa ni wutomi go mbhelela. A kuingisa kabye ku wa ta kombawu lezaku vona va wa komba xichawo ka wufumeli ga Dadani wabye wa le tilweni ni lezaku vona va wa lava a wurangeli gakwe ga liranzo.

10, 11. (a) Xana a patswa wa vanhu vo sangula wu tsikisile kuyini ku ingisa Nungungulu? (b) Hikuyini a kungaingisi ka Adamu na Eva ku nga mhaka ya hombe?

¹⁰ Lexi xi nga tsakisiko hi lezaku a patswa wa vanhu vo sangula wu hlawulile ku nga ingisi Jehova. Na a wulawula hi ku tirisa nyoka, Satani i lo wutisa Eva aku: “Hakunene Nungungulu i wulile lezaku mu ngagi ni sinya yinwe ya simu ke?” Eva i lo hlamula: “Hi ngaga a mihanzu ya tisinya tontlhe, kanilezi a mihanzu ya sinya leyi yi nga xikari ka simu, Nungungulu i te ngalo, mu nga ta yiga, hambu ni ku yi henya, kasi mu ngafi.” — Genesisi 3:1-3.

¹¹ Satani aku: “Mu nga tafa futsi; hi lezaku Nungungulu wa zi tiva lezaku, a siku lego mu gako yona, a mahlo ya nwina ma ta vululeka, mu kota Nungungulu, mu tiva kusasa ni kubiha.” (Genesisi 3:4, 5) Satani i wa lava lezaku Eva a kholwa a ku i wa  ta vuneka hi kuga a hanzu wu beletelwako. Hi kuyelana ni lezi Satani a nga zi wula, Eva i wa zi kota ku ti mahela ziboho za lezi zi sasekileko ni lezi zo biha; Eva i wa zi kota ku maha lezi a nga zi ranza. Satani kambe i lo lumbeta Jehova lezaku yena i wa hembile xungetano hi lezi zi nga wa ta humelela loku aga a hanzu. Eva i lo kholwa Satani. Hikwalaho Eva i lo khaya a hanzu aga. Zonake yena i lo ya nyika nuna wakwe, na yenawu i loga. A va mahangi lezo hi ku nga zi tivi. Va wa zi tiva lezaku va wa kari va maha zalezo Nungungulu a nga va byelile a ku nga zi mahi. Hi kuga a hanzu, va lo tsika ku ingisa a nayo wo hehuka ha womu. Va lo kanyisa a Dadani wabye wa le tilweni ni wufumeli gakwe. A kukanyisa loko va ku kombisileko Muvangi wabye wa liranzo ku wa nga hi na kutsetselelwa!

12. Zini lezi zi nga hi vunako a ku zwisisa lezi Jehova a zi kotako ku ngha a zi zwile a xikhati lexi Adamu na Eva va tekileko ndlela yo hambana na yena?

 ¹² Kasi ku kombisa: U wa ta ti zwisisa kuyini loku ku wo khwatsi u wundlile n’wana wa xinuna kutani wa xisati zonake yena a tsika ku ku ingisa hi ndlela yi kombako lezaku yena a nga na xichawo ge hambu liranzo ha wena? Lezo zi wa ta ku vangela kubayisa ka mbilu. Makunu, alakanyela a kubayisa loku zi kotekako ku ngha Jehova a ku zwile a xikhati lexi Adamu na Eva va tekileko ndlela yo hambana na yena.

13. Zini lezi Jehova a nga wula lezaku zi wa ta humelela Adamu le kufeni, niku xana lezo zi wula yini?

¹³ Jehova i wa nga hi na xigelo xa ku tsika vahluwuki lavo, Adamu na Eva, lezaku va simama ku hanya kala kupinzuka. Vona va file, kota lezi yena a nga wulile lezaku zi wa ta maheka. Adamu na Eva va wa nga ha hi kona. A va hunzangi vaya lomu ku tshamako zivangwa za moya. Hi tiva lezo hi kota ya lezi Jehova a nga byela Adamu anzhako ka kuva a mu komamile hikwalaho ka kungaingisi kakwe. Nungungulu i te ngalo: “U [ta] tlhelela misaveni; hakuva wena u humesilwe ka yona. Wena u [n]tshuri, u ta tlhelela [n]tshurini.” (Genesisi 3:19) Nungungulu i wa mahile Adamu hi ntshuri wa misava. (Genesisi 2:7) Hi mahlweni ka lezo, Adamu i wa nga hi kona. Hikwalaho, a xikhati lexi Jehova a nga wula lezaku Adamu i wa ta tlhelela ntshurini, Yena i wa wula lezaku Adamu i wa ta tlhelela ka xiyimo xa kungavekona. Adamu i wa tava loyi a nga hanyiko a ku fana ni ntshuri lowu a mahilweko hi wona.

14. Hikuyini hi fako?

¹⁴ Adamu na Eva va wa ta ngha va hanya ni nyamutlha, kanilezi va file hakuva va lo hlawula ku tsika ku ingisa Nungungulu zonake va onha. A xigelo xa kufa ka hina hi lezaku a kuonha ka Adamu zinwe ni kufa zi lo thapela a pswalo wakwe wontlhe. (Va Le Roma 5:12) A xionho lexo xi fana ni nghumbe yi thapelako leyi ya ku a ku na loyi a zi kotako ku pona ka yona. A magumo ya xona, ku nga kufa, ku bihile nguvu. A kufa i nala, a hi munghana. (1 Va Le Korinte 15:26) Ha zi kota ku bonga nguvu hi lezi Jehova a rihileko a nzhiho kasi ku hi tlhatlhisa hi ka nala loyi wo biha nguvu!

15. Hikuyini zi tangalisako a ku tiva lisine xungetano hi kufa?

¹⁵ Lezi a Biblia gi zi gonzisako xungetano hi xiyimo xa vafileko za tangalisa. Kota lezi hi zi wonileko, a vafileko a vazwi kubayisa ge hambu kukarateka. A ku na xigelo xa ku va chava, hakuva a va zi koti ku hi mahela kubiha. Vona a va lavi a xivuno xa hina, niku a va zi koti ku hi vuna. A hi zi koti ku wulawula na vona, niku vona a va zi koti ku wulawula na hina. A varangeli vanyingi va wukhongeli va hemba wunwa ga lezaku va nga zi kota a ku vuna lava va fileko, niku a vanhu lava va kholwako a varangeli lavo va va nyika mali. Kanilezi a ku tiva a lisine ka hi vikela lezaku hi nga khohliswi hi lava va gonzisako a mawunwa lawo.

16. Himani a fambisako a tigonzo ta wukhongeli ginyingi, niku hi ndlela muni?

¹⁶ Xana a wukhongeli ga wena ga vumela lezi a Biblia gi zi gonzisako xungetano ni vafileko? A wukhongeli go tala a gi zi vumeli. Hikuyini? Hilezaku a tigonzo ta gona ti fambisiwa hi Satani. Yena i tirisa a wukhongeli ga mawunwa lezaku a maha vanhu va kholwa a ku anzhako ka kufa ka miri, vona va ta simama va hanya lomu ku tshamako zivangwa za moya. Lego i wunwa legi Satani a gi zwananisako ni manwani mawunwa kasi ku hambukisa vanhu hi ka Jehova Nungungulu. Hi ndlela muni?

17. Hikuyini a gonzo ya kuxaniswa kala kupinzuka yi nga dzunziko Nungungulu?

¹⁷ Kota lezi hi zi wonileko hi mahlweni, a wukhongeli go kari gi gonzisa lezaku loku a munhu a maha zo biha, anzhako ka kufa yena i taya ka wutshamu gi vurako nzilo kasi ku ya xaniseka kala kupinzuka. A gonzo leyo a yi dzunzi Nungungulu. Jehova i Nungungulu wa liranzo niku cima i wa nga ta xanisa vanhu hi ndlela leyo. (1 Johani 4:8) U wa ta ti zwisa kuyini hi wanuna loyi a tsayisako a n’wana a nga ingisiko hi ku khoma a woko gakwe a gi tlhateka laha nzilweni? U wa tava ni xichawo ka wanuna wo khwatsi hi loye? Xana u wa ta lava ni ku mu tiva? Ahihi! Kuzilava wena u wa ta alakanya lezaku yena i bihile nguvu. Hambulezo, Satani i lava lezaku hi kholwa ku ngalo Jehova i xanisa vanhu nzilweni kala kupinzuka!

18. Xana a kukhozelwa ka vafileko ku seketelwa ka wunwa gihi ga wukhongeli?

 ¹⁸ Satani kambe i tirisa wukhongeli go kari kasi ku gonzisa lezaku anzhako ka kufa a vanhu va hunzuka va maha mimoya leyi yi faneleko ku chaviwa ni ku dzunziwa hi vahanyako. A gonzo leyo yi ngalo a mimoya ya vafileko ya zi kota ku ti maha vanghana va ntamu kutani valala vo chavisa nguvu. A vanhu vo tala va kholwa a wunwa lego. Va chava a vafileko va tlhela va va dzunza ni ku va khozela. A kuhambana ni lezo, a Biblia gi gonzisa lezaku lava va fileko va etlele niku hi fanele ku khozela ntsena a Nungungulu wa lisine, Jehova, a Muvangi wa hina ni Munyiki wa zontlhe. — Kuvululelwa 4:11.

19. A ku tiva a lisine xungetano hi vafileko ku hi vuna a ku zwisisa a gonzo yihi yinwani ya Biblia?

¹⁹ A ku tiva a lisine xungetano hi vafileko ku ku vikela lezaku u nga hambukiswi hi mawunwa ya wukhongeli. Lona kambe li ku vuna a ku zwisisa a tigonzo tinwani ta Biblia. Hi xikombiso, laha wena u tivako lezaku loku vanhu vafa a va hunzi vaya lomu ku tshamako zivangwa za moya, a xitsumbiso xa wutomi ga pinzukelwa paradiseni laha misaveni xi maha xa lisima ka wena.

20. Xiwutiso muni lexi hi to xi kambisisa ka xipimo lexi xi lanzelako?

²⁰ Kaleloko, a wanuna wo lulama a vitwako Joba i wulile lezi: “Loku ku wo khwatsi a munhu a fileko wa tlhela a hanya kambe.” (Joba 14:14) Xana a munhu a nga hanyiko loyi a etleleko kufeni wa zi kota ku tlhelela wutomini? Lezi a Biblia gi zi gonzisako xungetano hi mhaka leyo za tangalisa nguvu, kota lezi a xipimo lexi xi lanzelako xi to zi komba.