Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

SUURA MUKAAGA

Abafu Bali Nkaha?

Abafu Bali Nkaha?
  • Kiki ekituhikaho obu tufa?

  • Habwaki tufa?

  • Kyakutuhumwize okumanya amananu agarukukwata ha kufa?

1-3. Bikaguzo ki abantu ebi bakaguza ha bikwatiraine n’okufa, kandi amadiini agakukira obwingi gabigarukamu gata?

BINU nibyo bikaguzo abantu baikaire nibekaguza kumara enkumi n’enkumi z’emyaka. Biri bikaguzo bikuru. Eby’okugarukamu omu bikaguzo ebyo bikukwata ha buli muntu.

2 Omu suura eyakahinguraho, tubalize ha mulingo ekicunguro ky’ekihongwa kya Yesu Kristo kyatukingwireho omuhanda ogukutuhikya omu bwomezi obutahwaho. Kandi tukeega Baibuli okuyarangire akasumi ‘obu hatalibaho okufa.’ (Okusuku’rwa 21:4) Akasumi ako katakahikire, itwena nitufa. “Abomezi bamanyire balifa,” nukwo yagambire Omukama ow’amagezi Sulemani. (Omugambizi 9:5) Tulengaho kwomera nkoku kikusoboka. Nabwo, twekaguza kiki ekirituhikaho obu tulifa.

3 Abagonzebwa baitu obu bafa, tu’ra. Kandi nitusobora n’okwekaguza: ‘Kiki ekibahikireho? Nibabonabona? Nibasobora kuturole’ra? Nitusobora kubakonyera? Tuligaruka okubarora?’ Amadiini gagarukamu ebikaguzo binu omu miringo ekwahukana. Agamu geegesa ngu obwoba obaire murungi, obwofa ogenda omuiguru; baitu obwoba wabaire mubi olihya omu mu’ro ogutaraara. Amadiini agandi geegesa ngu abantu obu bafa, barabamu burabamu nibagenda omu nsi y’emyoyo nibaikara n’abaisenkuru bo abafiire. Kandi amadiini agandi geegesa ngu abafu abagenda owa nyamiyonga hali baramu’rwa hanyuma nibahindurwa kufooka ekihangirwe ekindi rundi nibazarwa omu bwomezi obundi.

4. Nyegesa ki amadiini agakukira obwingi ei gaisaniza ha bikwatiraine n’okufa?

4 Amadiini ago goona gateranizibwa enyegesa emu—ngu ekimu ha bicweka byaitu kisigara kitafire hanyuma y’okufa kw’omubiri. Amadiini ago goona agakukira obwingi, agabaireho n’agaroho gegesa ngu titufera kimu kandi tusigara twina n’obusobozi bw’okurora, kuhu’ra, n’okutekereza. Baitu ekyo kikusoboka kita? Enyehu’ra yaitu otwaliremu n’ebitekerezo byaitu byoona bikora nibisigikira ha bwongo. Ha kufa, obwongo bulekeraho kukora. Ebicweka by’emibiri yaitu tibigenda omu maiso kukora, obwongo bumazire kufa.

KIKI MALI EKIBAHO HA KUFA?

5, 6. Baibuli eyegesa ki ha mulingo ogu abafu balimu?

5 Ekibaho ha kufa nikisobora kumanywa Yahwe ayahangire obwongo. Amanyire amananu, kandi omu Kigambo kye, Baibuli, asoborra omulingo abafu ogu baliimu. Enyegesa ya Baibuli niyo enu: Omuntu obwafa, aba atakyaroho. Okufa nukwo butaba n’obwomezi. Abafu tibarora, tibahu’ra n’obukwakuba okutekereza. Busaho kicweka ky’omubiri gwaitu kyoona ekisigara kiri kyomezi hanyuma y’okufa. Titwina mwoyo ogusigaraho gutafire. *

Orulimi rw’omurro oguzimire rugiire nkaha?

6 Hanyuma ya Sulemani kukyetegereza ngu abomezi bamanyire ngu balifa, akahandiika: ‘Baitu abafire tibamanyire kigambo n’ekimu.’ Akongera kugazihya ha mananu ago nagamba ngu abafu tibasobora kugonza, kunoba, ngu kandi “tihaloho mulimo, n’obukwakuba okuhanura, n’obukwakuba okumanya, n’obugakuba amagezi, okuzimu nambere orukugenda.” (Omugambizi 9:5, 6, 10) Omulingo nugwo gumu, Zabuli 146:4 rugamba ngu omuntu obwafa, “ebitekerezo bye nubwo bihwaho.” Nk’abantu, tufa titweyongera kuba bomezi ha nyuma y’okufa. Obwomezi bwaitu bukulengesanizibwa n’orulimi rw’omu’ro ha kasubbawa. Obu bakazimya busaho nambere orulimi rw’omu’ro rugya. Kaba kazimire.

YESU EKI YAGAMBIRE HA OKUFA

7. Yesu okufa akakulengesaniza ha ki?

7 Yesu Kristo akabaza ha mulingo gw’abafu balimu. Akaba nasigiki’ra hali Lazaro omusaija owakaba amanyire kurungi, baitu hanyuma yafa. Yesu akagambira abegeswa be: “Enganjani yaitu Lazaro agwijagire.” Abegeswa be bakatekereza ngu Lazaro agwijagiire omu turo, ahumwireho habw’oburwaire. Bakaba batamwetegerize. Yesu akabaatu’ra ngu “Lazaro afire.” (Yohana 11:11-14) Wetegereze ngu Yesu akalengesaniza okufa n’okuhumura hamu n’okugwijagira. Lazaro atabe omuiguru n’obukwakuba omu mu’ro ogutaraara. Akaba atakwitirana bamaraika rundi baisenkuru be abafiire. Lazaro akaba atazalirwe omu omuntu ondi. Akaba ahumwire omu kufa nka omuntu ali omu turo twingi otutarumu biroto. N’ebyahandiikirwe ebindi birengesaniza okufa ha kubyama. Nk’eky’okurorraho, omwegeswa Stefano obu yatiirwe amabale agamwisire, Baibuli egamba ngu “yagwijagira.” (Engeso 7:60) Omu mulingo nugwo gumu omukwenda Paulo akahandiika ati hali abo ababaire babyamire omu kufa omu kasumi ke “bakagwijagira.”—1 Abakolinso 15:6.

Yahwe akahanga abantu kwikara ha nsi ebiro n’ebiroh

8. Nitumanya tuta ngu kitabe kigendererwa kya Ruhanga abantu kufa?

8 Kikaba kigendererwa kya Ruhanga abantu kufa? Nakake! Yahwe akakora omuntu aikale ha nsi ebiro n’ebiro. Nkoku twayegereho kara omu kitabu kinu, Ruhanga akateka abantu ababandize omu rugonjo orurungi. Yabaha omugisa gw’obwomezi obuhikirire. Yahwe akaba nabagondeza ebirungi byoonka. Haroho omuzaire ow’engonzi ayakugondiize abaana be okubonabona n’okusasa, hamu n’okufa? Nangwa! Yahwe akagonza abaana be kandi yabagondeza okusemere’rwa omu nsi ebiro byoona. Ha bikwatiraine n’abantu, Baibuli egamba: “Ataire ebiro n’ebiro omu mutima gwabu.” (Omugambizi 3:11, NW) Ruhanga akatuhanga n’okwegomba kw’okwomera ebiro n’ebiro. Kandi akozire entekaniza nukwo ekyo kihikirizibwe.

HABWAKI ABANTU BAFA

9. Kiragiro ki Yahwe eki yahaire Adamu, kandi habwaki kitabaire kizibu kukyorobera?

9 Hati, habwaki abantu bafa? Kutunga eky’okugarukamu, twina kwetegereza eky’abaireho ha nsi obu habaireho omusaija omu n’omukazi omu. Baibuli esoborra: “Mukama Ruhanga akameza omuti gwona ogusemerire amaiso, nemiti yona esemerire okulibwa.” (Okubanza 2:9) Kyonka, bakakugirwa ekintu kimu. Yahwe akagambira Adamu: “Ha muti gwona ogwomu rugonjo olyehoga nkokwogonza: baitu ha muti ogwokumanya oburungi nobubi otaligulyaho: baitu omu kiro ekyoliguliramu, mazimakwo olifa.” (Okubanza 2:16, 17) Ekiragiro kinu kitabe kigumu kukyorobera. Hakaba haroho emiti endi nyingi Adamu na Hawa ei bakulirehoga. Ekiragiro kinu kikaba nikibaha omugisa kwoleka okusiima hali Ogu akaba abahaire ebintu byoona n’obwomezi obuhikirire. Kandi obu bakubaire bahulizi kyakwolekere ngu nibasagika obulemi bwa Ise bo ow’omuiguru kandi ngu nibagonza okuhabura kwe okw’engonzi.

10, 11. (a) Abaswerangaine ab’okubanza bakajemera bata Ruhanga? (b) Habwaki obujemu bw’Adamu na Hawa bukaba butakusobora kuganyirwa?

10 Eky’ennaku abaswerangaine banu ab’okubanza bakacwamu kujemera Yahwe. N’araba omu njoka, Setani akakaguza Hawa: “Nukwo Ruhanga yagambire ati mutalirya ha miti yona ey’omurugonjo?” Hawa agarukamu: “Ebyana ebyemiti eyomu rugonjo nitusobora okubiryaho: baitu ha byana eby’omuti oguli hagati omu rugonjo, Ruhanga akagamba ati mutaligulyaho, nobukwakuba okugukoraho mutafa.”—Okubanza 3:1-3.

11 Setani yagamba: “Okufa timulifa: baitu Ruhanga amanyire ha kiro eki muliguliraho amaiso ganyu nuho galiigukira, nainywe muliba nka Ruhanga okumanya ebirungi n’ebibi.” (Okubanza 3:4, 5) Setani akagonza Hawa akitwale ngu kakuba alya ha kijuma ky’omuti ogw’amutangirwe naija kugasirwa. Okusigiki’ra hali Setani, Hawa yakubaire nasobora kwecweramu ekirungi n’ekibi; yakukozere eki yakugondeze. Kandi Setani akagamba ngu Yahwe akabiiha ha bikwatiraine n’ebizibu eby’akurugire omu kulya ha kijuma ky’omuti ogu batangirwe kulyaho. Hawa akesiga Setani. Kityo nu yacwaho ekijuma ky’omuti yalya. Hanyuma yahereza iba, nawe yalya. Batakikole omu butamanya. Bakakimanya bakaba nibako’ra kimu ekintu Ruhanga yabatangire. Habw’okulya ha kijuma bakoleka okujemera ekiragiro ekikaba kyanguhire. Bakagaya Ise bo ow’omuiguru n’obusobozi bwe. Obujemu bw’amulingo nk’ogu hali Omuhangi bukaba butakusobora kuganyirwa!

12. Kiki ekikusobora kutukonyera kwetegereza Yahwe nkoku ya yehulire Adamu na Hawa obu bacwiremu kumujemera?

12 Kulengesaniza: Wakwehulire ota kakuba orole’ra kandi okuza omwana wawe hanyuma akakujemera? Hataroho kugurukyagurukya kyakukusaliize muno. Hati, cumitiriza hali omulingo Yahwe ogwatekwa kuba yasalirwemu Adamu na Hawa obu bacwiremu kukwata omuhanda gw’okumuhakaniza.

Adamu akaruga omu cucu, kandi akagaruka omu cucu

13. Kiki Yahwe yagambire ekyakuhikire hali Adamu hanyuma y’okufa, kandi kinu kikumanyisa ki?

13 Yahwe akaba atakyasobora kuleka abajemu banu Adamu na Hawa kwomera ebiro n’ebiro. Bakafa, nka Ruhanga akaba agambire. Adamu na Hawa bakaba batakyaroho. Batagende omu nsi y’emyoyo. Kinu tukimanyira ha bigambo Yahwe ebi yagambire Adamu hanyuma y’okusiisa kwe. Ruhanga akamugamba: ‘Oligaruka omuitaka, baitu omu numwo waihirwe: baitu oli cucu, kandi omu cucu numwo oligaruka.’ (Okubanza 3:19) Ruhanga akaba ahangire Adamu kuruga omu cucu. (Okubanza 2:7) Atakahangirwe, Adamu akaba ataroho. Nahabwekyo Yahwe obu yagambire Adamu ngu aligaruka omu cucu akamanyisa ngu Adamu taligaruka kubaho. Adamu akaba aina kufoka ataina bwomezi nk’ecucu muli yahangirwe okwetaina bwomezi.

14. Habwaki tufa?

14 Adamu na Hawa bakubaire bakyali bomezi na hati, kyonka bakafa habwokuba bakacwamu kujemera Ruhanga—bakasiisa. Obulyo habwaki tufa buli nti tukagwetwa ekibi n’okufa kuruga hali Adamu. (Abarumi 5:12) Ekibi kinu kiri nk’oburwaire obw’akabi omwana obwagwetwa kuraba omu sagama y’abazaire be oburugiraho omuntu kufa. Okufa mukyeno. Okufa munyanzigwa, tali munywani. (1 Abakolinso 15:26) Ka nikisemeza muno Yahwe kuba yahaireyo ekicunguro okutujuna omunyanzigwa onu!

TUGASIRWA OBU TUMANYA AMANANU AGARUKUKWATA HA KUFA

15. Habwaki nikihumuza kumanya amananu agarukukwata ha kufa?

15 Baibuli eky’eyegesa ha mulingo gw’abafiire ogu balimu kikuhumuza. Nkoku turozere, abafu tibakubonabona n’obukwakuba okurumwa. Tiharoho bulyo bw’okubatiina habwokuba tibasobora kuturumya. Tibakwetaga bukonyezi bwaitu nabo tibasobora kutukonyera. Titusobora kubaza nabo, nabo tibasobora kubaza naitwe. Abebembezi b’amadiini baingi mukubiha bagamba ngu basobora kukonyera abafiire kandi abantu ababaikiririzamu babaha sente. Baitu obu tumanya amananu kiba ky’obulinzi obutabihibwa abegesa ebisuba nk’ebyo.

16. Oha ali enyuma y’enyegesa z’amadiini agarukukira obwingi, kandi kinu akikora mulingo ki?

16 Ediini yawe eikiraniza n’ekyo Baibuli eky’eyegesa h’abafu? Ediini nyingi tizikiraniza nakyo. Habwaki? Habwokuba Setani nuwe ali enyuma y’okwegesa kwazo. Akozesa amadiini ag’ebisuba kwikirizisa abantu ngu hanyuma y’okufa kw’omubiri omwoyo gusigaraho—nigugenda omu nsi y’emyoyo. Kinu kisuba Setani eky’ateraniza n’ebisuba ebindi kuhugura abantu kubaiha hali Ruhanga Yahwe. Akikora ata?

17. Habwaki enyegesa y’okubonabonesa abantu omu mu’ro etaheisa Yahwe ekitinisa?

17 Nkoku turozerege enyuma, amadiini agamu gegesa ngu omuntu obwaba abaire nayetwara kubi, obwafa agenda omu mu’ro ogutaraara kuhya ebiro n’ebiro. Enyegesa enu teheisa Ruhanga kitinisa. Yahwe nkoku ali Ruhanga ow’engonzi tasobora kubonabonesa abantu mulingo gunu. (1 Yohana 4:8) Wakwehulire ota kakuba omusaija akwatira emikono y’omwana we omujeemu omu mu’ro? Wakuhaire ekitinisa omuntu nk’ogu? Gali mananu wakugondeze n’okumumanya? Nakake! Hataroho kugurukyagurukya kwoona n’omutwara kuba mutemu. Kyonka, Setani nagonza tutekereze ngu Yahwe abonabonesa abantu omu mu’ro ebiro n’ebiro kumara obukaikuru n’obukaikuru bw’emyaka!

18. Kuramya abafire kusigiki’ra ha nyegesa ki ey’ebisuba?

18 Setani akozesa amadiini agamu kwegesa ngu hanyuma y’okufa abantu bafoka myoyo, ei bakutekwa kuha ekitinisa. Okusigikira ha nyegesa enu, emyoyo y’abafire nesobora kuba nganjani zaitu rundi abanyanzigwa abakabi muno. Abantu baingi baikiriza ekisuba kinu. Batiina abafu kandi babaha ekitinisa n’okubaramya. Kwahukana hali ebyo, Baibuli eyegesa ngu abafu babyamire kandi ngu twina kuramya Yahwe Ruhanga ow’amananu wenka, Omuhangi waitu.—Okusuku’rwa 4:11.

19. Kumanya amananu agarukukwata ha kufa, kitukonyera kwetegereza nyegesa ki endi eya Baibuli?

19 Kumanya amananu agarukukwata ha bafire kikukonyera kwerinda butahabisibwa ebisuba by’amadiini. Kandi kikukonyera kwetegereza enyegesa za Baibuli ezindi. Nk’eky’okurorraho, obw’okyetegereza ngu abafu tibagenda omu nsi y’emyoyo, omurago gw’obwomezi obutahwaho omu rugonjo rwa Ruhanga ha nsi, guba gw’amakuru nambere oli.

20. Kikaguzo ki ekituracumitirizaho omu suura ekugarukaho?

20 Ira muno, omusaija ahikirire Yobu akakaguza ekikaguzo kinu: “Omuntu obwalifa aligaruka okuba omwomezi?” (Yobu 14:14) Omuntu ataine bwomezi abyamire omu kituro nasobora kugaruka kwomera? Baibuli eky’eyegesa ha bulyo bunu kituhumuza muno, nk’esuura ekugarukaho okwerayoleka.

^ kac. 5 Kumanya kurungi amakuru g’ebigambo “obwomezi” na “omwoyo” rora Ebyongirweho “Abantu Mali Baine Ekintu Ekitarukurorwa Kandi Ekitarukufa?.