1-3. Kasi ŵanthu ŵakufumba mafumbo wuli ghakukhwaskana na nyifwa, ndipo matchalitchi ghakuzgora wuli?

AGHA ni mafumbo agho ŵanthu ŵajifumba kwa vyaka vinandi chomene. Mafumbo agha ngakuzirwa chomene. Ndipo mazgoro ghake ngakuzirwa kwa tose, kwali ndise njani, panji tikukhala nkhu.

² Mu Mutu 5, tikasambira umo sembe yakuwombora ya Yesu Khristu yatipira mwaŵi wakuti tizakakhale na umoyo wamuyirayira. Tikasambiraso kuti Baibolo likayowoyerathu kuti nyengo yikwiza apo “nyifwa yizamuŵakoso yayi.” (Chivumbuzi 21:4) Kweni pa nyengo yasono tose tikufwa. Fumu yavinjeru Solomoni yikati: “Ŵamoyo ŵakumanya kuti ŵafwenge.” (Mupharazgi 9:5) Tikuyezgayezga kuti tikhale na umoyo utali. Kweni tikujifumba nipera kuti, kasi ntchivichi chizamutichitikira para tafwa?

³ Para ŵanthu awo tikuŵatemwa ŵafwa, tikulira. Nyengo zinyake tingajifumba kuti: ‘Kasi ntchivichi chaŵachitikira? Kasi ŵakusuzgika? Kasi ŵakutipwelelera? Kasi tingaŵawovwira? Kasi tizamuŵawonaso?’ Matchalitchi ghakuzgora mafumbo agha mwakupambanapambana. Matchalitchi ghanyake ghakusambizga kuti para munthu wanguŵa na nkharo yiwemi, wakuluta kuchanya para wafwa. Kweni para wanguŵa wankharo yiheni, wakukaphya ku moto. Matchalitchi ghanyakeso ghakusambizga kuti para munthu wafwa, wakuluta ku malo uko kukukhala mizimu kuti wakakhalenge na ŵasekuru ŵake  awo ŵali kufwa. Ghanyakeso ghakusambizga kuti para ŵanthu ŵafwa ŵakuluta ku malo gha mizimu kuti ŵakeruzgike panji kubabikaso.

4. Kasi matchalitchi ghanandi ghakuyana pa fundo wuli yakukhwaskana na nyifwa?

⁴ Visambizgo vya matchalitchi ivi vili na fundo yimoza yakuyana. Fundo yake njakuti chinthu chinyake mu thupi lithu chikulutilira kuŵa chamoyo para tafwa. Kale na sono wuwo, matchalitchi ghanandi ghakuti taŵanthu tikulutilira kuŵa na umoyo para tafwa. Matchalitchi agha ghakuti para tafwa tikulaŵiska, kupulika na kughanaghana. Kasi uwu mbunenesko? Viŵaro vithu, pamoza na maghanoghano ghithu, vikugwira ntchito chifukwa cha wongo. Para munthu wafwa, wongo ukuleka kugwira ntchito. Ntheura para wongo waleka kugwira ntchito tikukumbukira yayi vinthu, tikughanaghana yayi ndipo viŵaro vithu navyo vikugwira ntchito mwamunthondwe yayi.

5, 6. Kasi Baibolo likuti ntchivichi chikuchitikira ŵakufwa?

⁵ Yehova, uyo wakalenga wongo wakumanya icho chikuchitika para munthu wafwa. Mazgu ghake, Baibolo, ghakutiphalira icho chikuchitika. Baibolo likusambizga kuti: Para munthu wafwa, wakuleka kuŵako. Ŵakufwa ŵakuwona yayi, kupulika, panji kughanaghana. Palije chinthu chilichose mu thupi lithu icho chikulutilira kuŵa chamoyo para tafwa. Tilije mzimu uwo ukuleka kufwa. *

⁶ Wakati wayowoya kuti ŵamoyo ŵakumanya kuti ŵafwenge, Solomoni wakalembaso kuti: “Ŵakufwa ŵakumanya kalikose chara.” Kufuma apo, wakayowoya fundo yakuti ŵakufwa ŵangatemwa panji kutinkha ŵamoyo yayi. Wakati ku Dindi “kulije mulimo, maghanoghano, kumanya, panji vinjeru.” (Ŵerengani Mupharazgi 9:5, 6, 10.) Kweniso lemba la Salimo 146:4 likuyowoya kuti para munthu wafwa, “maghanoghano ghake ghakumara.” Pakuti tikufwa, tikulutilira kuŵa na umoyo  ku malo ghanyake yayi. Umoyo withu tingawuyelezgera na kandulu para wakubuka. Para tazimwa, moto ukuyaso kunyake yayi. Ukumalira penepapo.

7. Kasi Yesu wakayaniska nyifwa na vichi?

⁷ Yesu wakayowoya icho chikuchitika para munthu wafwa. Wakayowoya nthena apo mubwezi wake Lazaro, wakafwa. Wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Lazaro mubwezi withu wali mu tulo.” Ŵasambiri ŵa Yesu ŵakaghanaghananga kuti Lazaro wali mu tulo chifukwa ni mulwari, ndipo wachirenge. Kweni Yesu ndivyo wakang’anamuranga yayi. Ntheura wakati: “Lazaro wali kufwa.” (Ŵerengani Yohane 11:11-14.) Apa Yesu wakayaniska nyifwa na tulo. Lazaro wati wafwa, wakaŵa kuchanya yayi panji ku moto. Wakaŵa na ŵangelo yayi panji ŵasekuru awo ŵali kufwa. Lazaro wakababikaso ku malo ghanyake yayi. Kweni wakafwa, wakaŵa nga wali mu tulo twambura maloto. Paliso malemba ghanyake agho ghakuyaniska nyifwa na tulo. Mwachiyelezgero, apo msambiri Stefano ŵakamuswa na malibwe m’paka kufwa, Baibolo likuti Stefano “wakagona tulo.” (Milimo 7:60) Mpositole Paulosi nayo wakayowoya za ŵanthu ŵa mu nyengo yake awo ‘ŵakagona’ tulo mu nyifwa.—1 Ŵakorinte 15:6.

8. Kasi tikumanya wuli kuti likaŵa khumbo la Chiuta yayi kuti ŵanthu ŵafwenge?

⁸ Kasi Chiuta wakakhumbanga kuti ŵanthu ŵafwenge? Yayi. Yehova wakalenga ŵanthu kuti ŵakhalenge na umoyo kwamuyirayira pano pasi. Tikasambira mu buku lino kuti Chiuta wakaŵika ŵanthu ŵakwambilira Adamu na Eva mu paradiso wakutowa. Wakaŵapa umoyo urunji. Yehova wakaŵakhumbiranga  viwemi. Kasi walipo mupapi uyo wangatemwa kuti ŵana ŵake ŵasuzgikenge na uchekuru, ndipo pamanyuma ŵafwe? Yayi. Yehova wakaŵatemwanga ŵana ŵake, ndipo wakakhumbanga kuti ŵalutilire kukhala mwakukondwa pano pasi. Pakuyowoya za ŵanthu, Baibolo likuti: “[Yehova] wali kuŵika vyamuyirayira mu mtima wa munthu.” (Mupharazgi 3:11) Chiuta wali kutilenga na khumbo lakuti tilutilire kuŵa ŵamoyo. Ndipo wapeleka nthowa yakuti khumbo ili lizakafiskike.

9. Kasi Yehova wakakanizga Adamu kuchita vichi, ndipo chifukwa wuli dango ili likaŵa lipusu?

⁹ Chifukwa wuli pera tikufwa? Kuti tisange zgoro, tikwenera kumanya icho chikachitika pano pasi pa nyengo iyo pakaŵa Adamu na Eva. Baibolo likuti: “Yehova Chiuta wakamezga mu dongo makuni ghose agho ghakaŵa ghawemi mu maso na ghawemi kurya.” (Genizesi 2:9) Kweni wakaŵakanizga chinthu chimoza. Yehova wakaphalira Adamu kuti: “Vipambi vya mu makuni ghose gha mu munda uryenge umo wakhumbira. Kweni vya mu khuni la kumanyiska uwemi na uheni ungaryanga yayi, chifukwa pa zuŵa ilo uzamulyera uzamufwa nadi.” (Genizesi 2:16, 17) Chikaŵa chipusu chomene kupulikira dango ili. Mu munda mukaŵa makuni ghanandi agho Adamu na Eva mphanyi ŵakaryanga vipambi vyake. Dango ili likaŵapa mwaŵi wakuti ŵalongore kuti ŵakuwonga Chiuta, uyo wakaŵapa chilichose, kusazgapo umoyo uwemi. Ŵapulikirenge dango ili, mphanyi ŵakalongora kuti ŵakuchindika Adada ŵawo ŵakuchanya, ndiposo ŵakukhumba kulongozgeka na iwo.

10, 11. (a) Kasi Adamu na Eva ŵakagalukira wuli Chiuta? (b) Chifukwa wuli Adamu na Eva ŵakeneranga yayi kugowokereka?

¹⁰ Chachitima ntchakuti Adamu na Eva ŵakasankha kuleka kupulikira Yehova. Kwizira mu njoka, Satana wakafumba Eva kuti: “Kasi mbunenesko kuti Chiuta wati mungaryanga yayi vipambi vya makuni ghose gha mu munda?” Eva wakazgora kuti: “Vipambi vya makuni gha mu munda wati tiryenge. Kweni vipambi vya khuni la pakatikati pa munda, Chiuta wati: ‘Mungaryanga yayi, nesi kulikhwaska, chifukwa mungafwa.’”—Genizesi 3:1-3.

¹¹ Satana wakati: “Kufwa mufwenge yayi.” Chifukwa “Chiuta wakumanya kuti pa zuŵa ilo muzamulyera vya mu khuni ili, maso ghinu ghazamujulika ndipo muzamuŵa nga ni Chiuta, kumanya uwemi na uheni.” (Genizesi 3:4, 5) Satana wakakhumbanga kuti Eva wagomezge kuti para warya chipambi chakukanizgika, vinthu vimwendelenge makora chomene.  Satana wakati Eva wakaŵa na wanangwa wa kusankha yekha ivyo wakakhumbanga kuchita, viwemi na viheni wuwo. Satana wakayowoyaso kuti, Yehova wakatetanga apo wakati Adamu na Eva ŵafwenge para ŵarya chipambi chakukanizgika. Eva wakagomezga ivyo Satana wakayowoya. Ntheura wakatora chipambi na kurya. Pamanyuma pake wakamupako mfumu wake ndipo nayo wakarya. Ŵakarya mwangozi yayi. Ŵakamanyanga kuti ŵakachitanga ivyo Chiuta wakaŵakanizga. Apo ŵakarya chipambi, ŵakalekera dala kupulikira dango lipusu ndiposo liwemi. Ŵakadelera Adada ŵawo ŵakuchanya na kuyuyura mazaza ghawo. Pakuti ŵakayuyura Mlengi wawo wachitemwa, ŵakeneranga yayi kugowokereka.

12. Yowoyani chiyelezgero icho chingatovwira kupulikiska umo Yehova wakajipulikira apo Adamu na Eva ŵakamugalukira.

 ¹² Tiyelezgere nthe: Kasi mungajipulika wuli para mwana winu munyamata panji msungwana uyo mwamulera waleka kumupulikirani, kumuchindikani na kumutemwani? Vingamupwetekani chomene. Yehova wakwenera kuti wakadandawura chomene apo Adamu na Eva ŵakamugalukira.

13. Kasi Yehova wakati Adamu chimuchitikilenge ntchivichi para wafwa, ndipo wakang’anamuranga vichi?

¹³ Pakuti ŵakamugalukira, pakaŵavya chifukwa chakupulikikwa kuti Yehova wazomerezge Adamu na Eva kuti ŵalutilire kukhala na umoyo wamuyirayira. Ŵakafwa nga ni umo Chiuta wakayowoyera. Adamu na Eva ŵakaleka kuŵako. Ŵati ŵafwa, ŵakaluta ku malo ghanyake na kukazgoka mizimu yayi. Tikumanya kuti vikaŵa nthena chifukwa cha ivyo Yehova wakayowoya apo wakeruzganga Adamu. Wakati: ‘Uwelerenge ku dongo, chifukwa ndiko ukatoleka. Ndiwe fuvu ndipo uzamuwelera ku fuvu.’ (Genizesi 3:19) Chiuta wakapanga Adamu na dongo la pasi. (Genizesi 2:7) Pambere wandapangike, Adamu kukaŵavya. Apo Yehova wakaphaliranga Adamu kuti wawelerenge ku fuvu, wakang’anamuranga kuti Adamu walekenge kuŵako. Adamu wakeneranga kuŵaso dongo lambura umoyo.

14. Chifukwa wuli tikufwa?

¹⁴ Adamu na Eva mphanyi ŵachali ŵamoyo, kweni ŵali kufwa chifukwa ŵakaleka kupulikira Chiuta. Tikufwa chifukwa chakuti tili kuhara panji kupokako zakwananga na nyifwa kufuma kwa Adamu. (Ŵerengani Ŵaroma 5:12.) Zakwananga izi tingaziyaniska na nthenda yakwambukira iyo palije uyo wangayigwentha. Nyifwa ni thembelero ilo lili kwiza chifukwa cha zakwananga. Nyifwa ni mulwani withu. (1 Ŵakorinte 15:26) Tikuwonga Yehova chifukwa wali kupeleka chawanangwa cha sembe, iyo yizamutifwatura kwa mulwani uyu.

15. Chifukwa wuli ntchakupembuzga kumanya ivyo vikuchitika para munthu wafwa?

¹⁵ Tikupembuzgika na ivyo Baibolo likusambizga pa nkhani  ya ŵakufwa. Nga umo tawonera, ŵakufwa ŵakupulika vyakuŵinya yayi. Palije chifukwa chakuti tiwoperenge ŵakufwa, chifukwa ŵangatipweteka yayi. Tingaŵawovwira yayi, panji iwo kutiwovwira. Tingayowoya nawo yayi, ndipo nawo ŵangayowoya nase yayi. Ŵaliska ŵa matchalitchi ghanandi ŵakupusika ŵanthu kuti ŵangawovwira ŵakufwa. Ŵanthu ŵakupeleka ndalama zinandi ku ŵaliska aŵa chifukwa ŵakuŵagomezga. Kweni para tamanya ivyo vikuchitika para munthu wafwa, vikutovwira kuti tileke kupusikika na ŵanthu awo ŵakusambizga mautesi.

16. Ni njani uyo wakutimbanizga visambizgo vya matchalitchi ghanandi, ndipo wakutimbanizga wuli?

¹⁶ Kasi ivyo mukusambira ku tchalitchi kwinu vikukolerana na ivyo Baibolo likusambizga pa nkhani ya ŵakufwa? Visambizgo vya matchalitchi ghanandi vikupambana na ivyo Baibolo likusambizga. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti visambizgo vyawo vikukolerana na ivyo Satana wakukhumba. Kwizira mu matchalitchi ghautesi, Satana wakupangiska ŵanthu kugomezga kuti para munthu wafwa, wakuluta ku malo gha mizimu. Uwu mbutesi ndipo Satana wakuyowoyaso mautesi ghanyake kuti wapatuske ŵanthu kwa Yehova Chiuta. Kasi wakuchita wuli?

17. Kasi chisambizgo chakuti ŵanthu ŵakuphya ku moto kwamuyirayira chikuyuyura wuli Yehova?

¹⁷ Nga ni umo tasambilira kale, matchalitchi ghanyake ghakusambizga kuti munthu wankharo yiheni para wafwa, wakuluta ku moto kuti wakaphyenge kwamuyirayira. Chisambizgo ichi chikuyuyura Chiuta. Yehova ngwachitemwa, wangakhumba yayi kuti ŵanthu ŵasuzgikenge nthena. (Ŵerengani 1 Yohane 4:8.) Kasi mungajipulika wuli para munthu munyake pakulanga mwana wake wakumotcha mawoko pa moto? Kasi mungamuchindika munthu wanthena? Kasi mungakhumba kuti mumanyane nayo? Yayi. Mungamuwona kuti ni munthu wankhaza chomene. Mwakuyana waka, Satana wakukhumba kuti ŵanthu ŵagomezgenge kuti Yehova wakotcha ŵanthu ku moto kwamuyirayira.

18. Kasi kusopa ŵakufwa kwagona pa utesi wuli?

 ¹⁸ Satana wakugwiliskiraso ntchito matchalitchi ghanyake kuti ghasambizgenge kuti para ŵanthu ŵafwa, ŵakuzgoka mizimu iyo ŵanthu ŵamoyo ŵakwenera kuyichindika. Matchalitchi agha ghakuti mizimu ya ŵakufwa yingaŵa mabwezi gha ŵamoyo panji ŵalwani ŵawo. Ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga utesi uwu. Ŵakopa ŵakufwa, ŵakuŵachindika, ndiposo kuŵasopa. Mwakupambana na ivyo ŵanthu ŵakusambizga, Baibolo likusambizga kuti ŵakufwa ŵali mu tulo. Likutisambizga kuti tisopenge Yehova Chiuta waunenesko pera, uyo ni Mlengi withu ndiposo wakutipa chilichose.—Chivumbuzi 4:11.

19. Kasi kumanya unenesko pa nkhani ya ŵakufwa kukutovwira kuti tipulikiske chisambizgo wuli cha mu Baibolo?

¹⁹ Para mwamanya unenesko pa nkhani ya ŵakufwa vikumuvikilirani ku mautesi agho matchalitchi ghakusambizga. Unenesko uwu umovwiraninge kuti mupulikiske visambizgo vinyake vya mu Baibolo. Mwachiyelezgero, para mwamanya kuti ŵanthu ŵakuzgoka mizimu yayi para ŵafwa, layizgo lakuti muzamukhala na umoyo kwamuyirayira mu paradiso pano pasi likuŵa lakupulikikwa.

20. Kasi tisambirenge vichi mu mutu 7?

²⁰ Yobu, uyo wakaŵa munthu murunji, wakafumba kuti: “Usange munthu wafwa, kasi wangaŵaso wamoyo?” (Yobu 14:14) Kasi munthu wakufwa wangaŵaso wamoyo? Ntchakupembuzga kumanya ivyo Baibolo likusambizga pa nkhani iyi. Mutu 7 ulongosorenge usange ŵakufwa ŵangaŵaso ŵamoyo.