1-3. Ọwegrẹ vẹ o bi le omai kpobi, kọ fikieme eroro kpahe oware nọ Ebaibol o wuhrẹ u je ru udu te omai otọ?

MA REHỌ iẹe nọ ọwegrẹ imuozọ jọ o bi le owhẹ. Ọ rẹ dhẹ ohrẹ vi owhẹ gaga, ọ tẹ jẹ goma vi owhẹ. Whọ riẹ nọ o wo ohrọ họ keme whọ rue riẹ nọ o kpe egbẹnyusu ra jọ no. Epanọ whọ be daoma te kẹhẹ re whọ dhẹ siẹe ba, yọ o bi si kẹle owhẹ ọvo. O wọhọ nọ whọ te sae dhẹ vabọ họ. Idudhe na, whọ tẹ ruẹ ohwo jọ eva abotọ ra nọ ọ nyaze te thọ owhẹ. Ọ ga vi ọwegrẹ ra na thethabọ yọ ọ ya eyaa nọ o ti fi obọ họ kẹ owhẹ. Ẹvẹ oyena u re ru udu kie owhẹ vi te!

² Ma te rri rie oghẹrẹ jọ, ọwegrẹ otiọye na o bi le owhẹ. Mai kpobi o bi le. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ eva uzoẹme nọ u kpemu na, Ebaibol i se uwhu ọwegrẹ. Mai ọvuọvo ọ sae dhẹ vae abọ họ. Ibuobu mai a ruẹ ọwegrẹ ọnana nọ o kpe ahwo nọ a ghare omai obọ no. Rekọ Jihova ọ ga vi uwhu thethabọ. Ọye họ Ọthothọ oyoyou nọ o dhesẹ no inọ ọ rẹ sai fi ọwegrẹ nana kparobọ. Yọ ọ ya eyaa nọ ọ te raha uwhu, ọwegrẹ nana no riẹriẹriẹ. Ebaibol na o wuhrẹ nọ: “Uwhu họ ọwegrẹ urere nọ ọ rẹ te raha.” (1 Ahwo Kọrint 15:26) Usi yena u woma kẹhẹ!

³ Joma ta kpẹkpẹe kpahe oghẹrẹ nọ ọwegrẹ na uwhu u  re kpomahọ omai nọ ohwo nọ ma riẹ o te whu. Enẹ oruo u ti fi obọ họ kẹ omai wo otoriẹ oware jọ nọ u ti ru omai wereva. Ẹhẹ, Jihova ọ ya eyaa inọ iwhuowhu na a te wariẹ ziọ uzuazọ. (Aizaya 26:19) A ti zihe ai ziọ uzuazọ. Oyena họ ẹruore ẹkparomatha na.

4. (a) Fikieme oghẹrẹ nọ o rẹ jọ Jesu oma okenọ ohwo nọ o you o te whu u je wuhrẹ omai kpahe oghẹrẹ nọ o rẹ jọ Jihova oma? (b) Egbẹnyusu obọdẹ vẹ Jesu o wo?

⁴ Kọ ohwo nọ who you o whu ku owhẹ no ẹdẹjọ? A rẹ sae ruẹ unu gbiku edada, uweri, gbe ọkora riẹ hẹ. Oke yena, u fo nọ ma rẹ rẹriẹ ovao bru Ẹme Ọghẹnẹ kẹ omosasọ. (Se 2 Ahwo Kọrint 1:3, 4.) Ebaibol na i fi obọ họ kẹ omai wo otoriẹ oghẹrẹ nọ o rẹ jọ Jihova gbe Jesu oma nọ ohwo o te whu. Jesu, ọnọ o tho Ọsẹ riẹ gbagba na, ọ riẹ epanọ o rẹ da te nọ ohwo o te whu ku ohwo. (Jọn 14:9) Okenọ Jesu o te kpohọ Jerusalẹm, ọ jẹ hai weze bru Lazarọs gbe inievo riẹ, Meri avọ Mata, nọ a jẹ rria ẹwho ekẹloma nọ a re se Bẹtani. Usu rai o tẹ te kpekpe gaga. Ebaibol na e ta nọ: “Jesu o you Mata gbe oniọvo ọmọtẹ riẹ gbe Lazarọs.” (Jọn 11:5) Dede na, wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ u kpemu na, Lazarọs o te whu.

5, 6. (a) Eme Jesu o ru okenọ ọ jọ kugbe uviuwou gbe egbẹnyusu Lazarọs nọ a je weri? (b) Fikieme uweri nọ Jesu o weri na o rọ rrọ oware uduotahawọ kẹ omai?

⁵ Ẹvẹ o jọ Jesu oma okenọ ogbẹnyusu riẹ o whu? Ikuigbe na e ta kẹ omai nọ Jesu ọ nya bru imoni gbe egbẹnyusu Lazarọs nọ i je weri uwhu riẹ. U duobọte Jesu udu nọ ọ rue rai. O “dimẹ eva ẹzi, ọ tẹ rọ ẹrova.” Ikuigbe na e ta nọ, “Jesu ọ tẹ viẹ.” (Jọn 11:33, 35) Kọ uweri Jesu u dhesẹ nọ ọ kare ẹruore? Vievie. Evaọ uzẹme, Jesu ọ riẹ nọ oware igbunu jọ o be te via. (Jọn 11:3, 4) Ghele na, edada gbe uweri nọ uwhu o rẹ wha ze i te rie udu.

 ⁶ Evaọ edhere jọ, uweri nọ Jesu o weri na o rrọ oware uduotahawọ kẹ omai. U wuhrẹ omai nọ uwhu o rẹ were Jesu avọ Ọsẹ riẹ hẹ, Jihova. Rekọ Jihova Ọghẹnẹ o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ họre je fi ọwegrẹ yena kparobọ! Joma ruẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Jesu ogaga ru.

7, 8. Rọkẹ ahwo nọ a jariẹ, fikieme o rọ wọhọ nọ a te gbẹ sai ru oware ovo kpahe uwhu Lazarọs na ha, rekọ eme Jesu o ru?

⁷ A ki Lazarọs fihọ eghogho utho, Jesu ọ tẹ ta nọ a ghelie utho nọ a ro ruru unu eghogho na no. Mata ọ rọwo ho keme Lazarọs o whu te edẹ ene no, o re muhọ egbo no. (Jọn 11:39) No eriwo ohwo-akpọ ze, ẹruore ọvo ọ gbẹ riẹ hẹ.

⁸ Nọ a ghelie utho na no, Jesu o te bo avọ urru oruarua nọ: “Lazarọs, nya via.” Eme ọ via? “Ọnọ o whu no na, ọ tẹ nya via.” (Jọn 11:43, 44) Kọ whọ sai gbiku oghọghọ ahwo nọ a jọ etẹe? Jọ Lazarọs oniọvo rai, omoni, ogbẹnyusu, hayo ọrivẹ, oware nọ a riẹ kpobi họ o whu no. Whaọ, ọzae oyoyou ọvo yena ọna—ọna o dikihẹ gba ai na. A rẹ sae ruẹ unu gbiku riẹ hẹ. Ababọ avro ahwo buobu a gbalọ Lazarọs avọ oghọghọ. Onana ginọ obokparọ ulogbo vi uwhu!

9, 10. (a) Oghẹrẹ vẹ Jesu o ro dhesẹ Ehri ogaga nọ ọ rọ kpare Lazarọs? (b) Irere jọ vẹ i re noi ze nọ ma te se ikuigbe ẹkparomatha nọ e rrọ Ebaibol na?

⁹ Jesu ọ ta nọ ogaga obọ riẹ o ro ru oware igbunu nana ha. Evaọ olẹ riẹ taure o te ti bo nọ Lazarọs ọ nya via, o ru rie vẹ inọ ogaga Jihova ọ be rọ kpare ohwo na ze na. (Se Jọn 11:41, 42.) Orọnikọ onana ọvo Jihova ọ jọ rehọ ogaga riẹ ru iruo evaọ edhere otiọna ha. Ẹkparomatha Lazarọs yọ ovo jọ eva usu ẹkparomatha igbunu izii nọ a kere fihọ Ẹme Ọghẹnẹ. * U re siuru re ma se je wuhrẹ kpahe ikuigbe  enana. I wuhrẹ omai inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ ọriẹwẹ hẹ, keme te emaha te ekpako, te ezae te eyae, emotọ Izrẹl gbe erara e jọ usu enana nọ a kpare na. A ruẹ unu gbiku oghọghọ nọ onana o wha se ahwo na ha! Wọhọ oriruo, okenọ Jesu ọ kpare ọmọtẹ ọmaha jọ no uwhu ze, “urirẹ u te mu” ọsẹgboni riẹ. (Luk 8:56) Ẹhẹ, Jihova o ru rai ghọghọ, oghọghọ nọ o rẹ thọrọ ae ẹro ho.

¹⁰ Uzẹme, ahwo nọ Jesu ọ kpare ze na a wariẹ whu uwhremu na. Kọ onana u dhesẹ nọ ẹkparomatha rai na o wotọ họ? Vievie. Ikuigbe Ebaibol nana e kẹ omai obọdẹ imuẹro uzẹme gbe ẹruore.

11. Ẹvẹ ikuigbe ẹkparomatha Lazarọs na u ro fi obọ họ kẹ imuẹro orọ uzẹme nọ o rrọ Ọtausiwoma Na 9:5 na?

¹¹ Ebaibol na o wuhrẹ nọ ahwo nọ a whu no a “riẹ oware ovo ho.” A rrọ uzuazọ evaọ oria ovuovo ho. Ikuigbe Lazarọs na i dhesẹ onana via. Nọ ọ kparoma ze no, kọ Lazarọs o gbiku oware jọ kpahe odhiwu nọ u ru oma were ahwo? Hayo kọ o gbiku imuozọ jọ kpahe ehẹle nọ erae e be jọ to? Ijo. Ebaibol e ta eme itieye na ọvuọvo kpahe Lazarọs ho. Eva etoke edẹ ene nọ ọ rọ jọ uki na, ọ “riẹ oware ovo ho.” (Ọtausiwoma Na 9:5) Lazarọs ọ jẹ wezẹ evaọ uwhu.—Jọn 11:11.

12. Fikieme o sai ro mu omai ẹro nọ ẹkparomatha Lazarọs na o ginẹ via?

¹² Ikuigbe Lazarọs na i wuhrẹ omai re inọ ẹkparomatha na yọ oware nọ u muẹro orọnikọ iku esia gheghe he. Jesu ọ kpare Lazarọs ze evaọ iraro ogbotu ahwo. Makọ isu-egagọ na dede, enọ i mukpahe Jesu, a vro oware igbunu nana ha. Ukpoye, a ta nọ: “Eme ma re ruo na? Keme ohwo ọnana o bi ruẹ eware-igbenu gaga.” (Jọn 11:47) Ahwo buobu a nyae ruẹ ọzae nọ a kpare no iwhuowhu ze na. Fiki onana, amọfa buobu a te fi ẹrọwọ họ Jesu. A jọ oware nọ o via kẹ Lazarọs  na ruẹ imuẹro inọ Ọghẹnẹ o vi Jesu ze. Imuẹro nana e ga te epanọ isu-egaga ahwo Ju egeva na a rọ gba ẹgwae inọ a re kpe Jesu gbe Lazarọs no.—Jọn 11:53; 12:9-11.

13. Fikieme ma sae rọ rọwo nọ Jihova ọ sae ginẹ kpare iwhuowhu na ze?

¹³ Kọ o kare-iroro re ma rọwo ẹkparomatha wọhọ oware uzẹme? Ijo, keme Jesu o wuhrẹ nọ ẹdẹjọ ọ be tha nọ ‘enọ e rọ eva uki ekareghẹhọ kpobi’ a te kparoma. (Jọn 5:28) Jihova họ Ọnọ ọ ma eware kpobi nọ e rrọ uzuazọ. Kọ o rẹ jọ bẹbẹ re a rọwo nọ ọye ọ rẹ sae wariẹ uzuazọ ohwo ma? Re oyena o sae via o roma hwa ẹgba ekareghẹhọ Jihova. Kọ ọ sae kareghẹhọ iyoyou mai nọ i whu no? Isi nọ e rrọ idedeghe mai na i bu te ima-ima buobu, ghele na Ọghẹnẹ ọ kẹ rai ọvuọvuọ odẹ rai! (Aizaya 40:26) Fikiere Jihova Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kareghẹhọ oware kpobi kpahe iyoyou mai nọ i whu no, yọ o ro riẹ inọ o ti zihe ai ziọ uzuazọ.

14, 15. Eme o dhesẹ nọ Jihova o wo isiuru ẹkpare ze ahwo nọ a whu no, wọhọ epanọ eme nọ Job ọ ta na i dhesẹ na?

¹⁴ Ebaibol na i wuhrẹ omai nọ Jihova o wo isiuru ẹkpare ze ahwo nọ a whu no. Ẹvẹ onana o sai ro mu omai ẹro? Job ọzae ẹrọwọ na ọ nọ inọ: ‘Otẹrọnọ ohwo o whu, kọ ọ sae wariẹ ziọ uzuazọ?’ Job ọ jẹ ta kpahe ohẹrẹ evaọ uki bẹsenọ oke u re te nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ kareghẹhọ iẹe. Ọ ta kẹ Jihova nọ: “Oke kpobi nọ who [ti] se, [me ti] yo kẹ owhẹ; iruo abọ ra i veti si owhẹ uru.”—Job 14:13-15.

¹⁵ Dai roro iei! O ginẹ rrọ isiuru Jihova re o zihe iwhuowhu na ziọ uzuazọ. Kọ o gbẹ rrọ oware omosasọ re ma riẹ inọ Jihova o wo isiuru itieye? Kọ ẹvẹ ẹkparomatha nọ ma bi rẹrọ riẹ na ọ te jọ? Amono a te kpare ze, kọ bovẹ a te kpare ae kpohọ?

16. Oghẹrẹ uyero vẹ a te kpare iwhuowhu na ze fihọ?

¹⁶ Ikuigbe ẹkparomatha nọ e rrọ Ebaibol na i wuhrẹ  omai eware buobu kpahe ẹkparomatha nọ ma bi rẹro riẹ na. Ahwo nọ a kpare ziọ uzuazọ eva otọakpọ na a wariẹ ku oma gbe iyoyou rai. Epọvo na ẹkparomatha nọ ọ be tha na ọ te jọ—o ti tube woma viere kpekufiẹ. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ Uzou avọ 3 na, ẹjiroro Ọghẹnẹ họ re a ru otọakpọ na kpobi zihe ruọ aparadase. Fikiere orọnikọ akpọ nọ ẹmo, ethube, gbe ẹyao ọ vọ a te kpare iwhuowhu na ze he. A ti wo uvẹ nọ a te rọ rria otọakpọ nana bẹdẹ bẹdẹ evaọ udhedhẹ gbe evawere.

17. Ẹvẹ ẹkparomatha na ọ te kẹre te?

¹⁷ Amono a te kpare ze? Jesu ọ ta nọ ‘enọ e rrọ eva uki ekareghẹhọ kpobi i ti yo uru riẹ, a vẹ te nya via.’ (Jọn 5:28, 29) Epọvo na re, Eviavia 20:13 o ta nọ: “Abade o te siobọnọ enọ i whu fihọ iẹe, uwhu avọ ẹri i te siobọno enọ e jọ eva rai.” “Ẹri” o dikihẹ kẹ uki ohwo-akpọ. (Rri Eme-Ofiba na, ẹwẹ-obe avọ 212–213.) Uki ahwo-akpọ nana ọ be te jọ ofofe. Ima-idu ahwo kpobi nọ e rrọ etẹe bi serihọ a te wariẹ zihe ziọ uzuazọ. Pọl ukọ na ọ ta nọ: “Ẹkparomatha enọ ikiete avọ enọ ikiete he e rẹ te jarọ.” (Iruẹru 24:15) Eme oyena u dhesẹ?

18. Amono a rrọ usu “enọ ikiete” nọ a te kpare ze na, kọ ẹvẹ ẹruore nana ọ sai ro kpomahọ owhẹ dẹẹ?

¹⁸ Usu “enọ ikiete” na họ ahwo buobu nọ ma be hai se kpahe evaọ Ebaibol na, nọ a rria no taure Jesu ọ tẹ te ze otọakpọ. Whọ sai roro kpahe Noa, Abraham, Sera, Mosis, Rut, Ẹsta, gbe amọfa buobu. A ta ẹme kpahe ezae gbe eyae nana jọ nọ i wo ẹrọwọ na evaọ obe Ahwo Hibru uzou avọ 11. Rekọ “enọ ikiete” na i kugbe idibo Jihova nọ i whu evaọ oke mai na re. U woma kẹhẹ, ẹruore ẹkparomatha na o soriẹ ze nọ ma gbẹ rọ dhozọ ovuọvo kpahe uwhu hu.—Ahwo Hibru 2:15.

19. Amono họ enọ “ikiete he” na, kọ didi uvẹ Jihova ọ te kẹ ai?

¹⁹ Kọ ẹvẹ kpahe ahwo kpobi nọ a gọ hayo yo ẹme kẹ Jihova ha fikinọ a riẹ kpahe iẹe evaọ edẹ uzuazọ rai hi? Ima-idu  ahwo nana nọ “ikiete he” na a te thọrọ ẹro ho. A te kpare ae ze jẹ kẹ ai uvẹ nọ a ti ro wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ uzẹme na re a jẹ gọe. Evaọ etoke odu ikpe, a te kpare enọ i whu no na ze uzuazọ a vẹ te kẹ ai uvẹ nọ a re ro ku oma gbe ahwo ẹrọwọ eva otọakpọ evaọ egagọ Jihova. O te jọ oke evawere gaga. Etoke nana Ebaibol na i se Ẹdẹ Oziẹobro na. *

20. Eme họ Gehena, kọ amono a re kpohọ etẹe?

²⁰ Kọ onana u dhesẹ nọ a te kpare ahwo kpobi nọ a whu no zihe ziọ uzuazọ? Ijo. Ebaibol na e ta nọ iwhuowhu na jọ e rrọ “Gehena,” onọ a fa ẹri-uye hayo ẹri-erae evaọ Ebaibol Ẹri Na (Luk 12:5) Ezuzu jọ nọ ọ jọ otafe Jerusalẹm anwae a rehọ odẹ nana Gehena no ze. A jẹ hae jọ etẹe mahe ezuzu gbe ahwo nọ a whu no. Ahwo nọ a whu no nọ ahwo Ju a rri wọhọ enọ i fo ukio gbe ẹkparomatha ha a jẹ hai gbolo fihọ etẹe. Fikiere Gehena o dikihẹ kẹ oka ọraha ebẹdẹ bẹdẹ. Dede nọ Jesu o ti wo udu nọ o re ro bruoziẹ ahwo nọ a rrọ uzuazọ gbe enọ i whu no, Jihova họ obruoziẹ urere. (Iruẹru 10:42) Ọ te kpare ahwo nọ o bruoziẹ emuemu kpe vievie he, enọ e rọwo nọ i re kurẹriẹ hẹ.

21, 22. (a) Oghẹrẹ ẹkparomatha ọfa vẹ ọ riẹ? (b) Ono ọ jọ Ohwo ọsosuọ nọ a kpare ze uzuazọ evaọ oma ẹzi?

²¹ Ebaibol na e ta ẹme kpahe oghẹrẹ ẹkparomatha ọfa jọ re, onọ a rẹ jọ kpare ohwo kpohọ uzuazọ omama ẹzi evaọ obọ odhiwu. Oriruo ọvuọvo ọrọ ẹkparomatha nana a gbiku riẹ fihọ Ebaibol na, ọrọ Jesu Kristi.

²² Nọ a kpe Jesu no wọhọ ohwo-akpọ, Jihova ọ kuvẹ re Ọmọ Riẹ nọ ọ yọrọ ẹgbakiete na ọ jọ uki ribri hi. (Olezi 16:10; Iruẹru 13:34, 35) Ọghẹnẹ ọ kpare Jesu ze, orọnikọ wọhọ ohwo-akpọ uwo ho. Pita ukọ na ọ ta vevẹ nọ a kpe  Kristi “eva iwo rekọ a tẹ jọ eva ẹzi ruei zọ.” (1 Pita 3:18) Onana o ginẹ jọ oware igbunu. Jesu ọ wariẹ zihe ziọ uzuazọ wọhọ omama ẹzi avọ ogaga ulogbo! (Se 1 Ahwo Kọrint 15:3-6.) Jesu họ ohwo ọsosuọ nọ o wo oghẹrẹ ẹkparomatha oruaro otiọnana. (Jọn 3:13) Rekọ o te nya ba ọye ọvo ho.

23, 24. Amono a ru “uthuru okakao” Jesu na via, kọ bro ahwo a rrọ?

²³ Nọ ọ riẹ nọ o ti zihe kpohọ odhiwu kẹle, Jesu ọ vuẹ ilele riẹ nọ i wo ẹrọwọ inọ ọ te “ruẹrẹ eria” fihọ kẹ ai eva obei. (Jọn 14:2) Jesu o se ahwo nọ a ti kpohọ odhiwu wọhọ “uthuru okakao” riẹ. (Luk 12:32) Bro ahwo a te jọ utu okakao orọ Ileleikristi nana nọ i wo ẹrọwọ na? Wọhọ epanọ o rrọ Eviavia 14:1, Jọn ukọ na ọ ta nọ: “Me riwi mẹ tẹ ruẹ Omogodẹ na [Jesu Kristi] nọ o dikihẹ ugbehru Zayọn, avọ ahwo idu udhuhrẹ gbe ene, enọ a kere odẹ riẹ gbe odẹ Ọsẹ riẹ fihọ aruezo rai.”

²⁴ A te kpare Ileleikristi nana nọ unu rai o rrọ 144,000, nọ u kugbe ikọ Jesu nọ i wo ẹrọwọ na kpohọ uzuazọ obọ odhiwu. Oke vẹ a te rọ kpare ai ze? Pọl ukọ na o kere nọ onana o te via evaọ oke ọzino Kristi. (1 Ahwo Kọrint 15:23) Wọhọ epanọ who ti wuhrẹ evaọ Uzou avọ 9 na, oke yena ma be rria na. Fikiere umutho nọ i kiọkọ eva usu 144,000 na nọ i whu evaọ edẹ mai na, a rẹ kpare ai kpohọ uzuazọ obọ odhiwu ẹsiẹsiẹ. (1 Ahwo Kọrint 15:51-55) Dede na, ogbotu ahwo-akpọ buobu a wo irẹro ẹkparomatha ziọ uzuazọ evaọ Aparadase otọakpọ nọ ọ be tha evaọ obaro na.

25. Eme ma te ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ obaro na?

²⁵ Ẹhẹ, Jihova o ti gine fi uwhu ọwegrẹ mai na kparobọ, o ve ti si ei notọ bẹdẹ bẹdẹ! (Se Aizaya 25:8.) Ghele na o rẹ sai gbowhẹ unu nọ, ‘Eme ahwo nọ a te kpare kpohọ obọ odhiwu na a te jọ obei ru?’ A te jọ abọjọ emamọ egọmeti ọrọ Uvie obọ odhiwu. Ma ti wuhrẹ kpahe egọmeti yena ziezi evaọ uzoẹme nọ o rrọ obaro na.