1-3. ¿Ima enemigotaq tukuyta qhatiykachachkawanchik, chantá Bibliamanta ima yachachiytaq sunquchawanchik?

SAQRA enemigomanta ayqichkasqaykipi tʼukuriy, chay enemigoqa, qammanta astawan kallpayuq, chantapis astawan usqhayta purin. Japʼisunqa chayqa wañuchisunqa. Payqa achkha amigosniykitaña wañuchin. Usqhayllata ayqiptiykipis, payqa taripanayachkasunkiña. Manataq ayqiyta atinkichu. Chayllapi juk runa yanapaq jamusunki. Payqa yanapayta munasunki, chantapis enemigoykimanta astawan atiyniyuq. ¿Manachu chayta rikuspa, kusikuwaq?

² Chay enemigoqa, mana qamllatachu qhatiykachachkasunki, tukuyta qhatiykachachkawanchik. Suqta yachaqanapi yacharqanchikjina, Bibliaqa nin, chay enemigoqa wañuy kasqanta. Mana pipis paymanta ayqinmanchu, nitaq atipanmanchu, yaqha tukuy rikunchik imaynatachus munasqa amigonchikta, munasqa familianchikta apakapusqanta. Jehovalla wañuyta atipayta atin. Payqa wañuymanta rantiwanchik. Wañuyta atipasqanta rikuchiwanchikña, astawanpis, payqa wañuyta chinkachiyta munan. Jinata Biblia nin: “Tukuy enemigosmanta qhepa kaj atipasqaqa wañuy kanqa”, nispa (1 Corintios 15:26). ¿Manachu chay willay kusichiwanchik?

 ³ Wañuyqa, tukuyta ñakʼarichiwasqanchikpi tʼukuriy. Ajinamanta Jehová wañusqasta kawsarichimunanta nisqan may allin kasqanta reparanki (Isaías 26:19). Arí, wañusqakunapaq juk suyakuy tiyan, watiqmanta kawsarimunanku.

4. a) Munasqa amigon wañupusqanmanta Jesús llakikusqan, ¿imatá Jehovamanta rikuchiwanchik? b) ¿Pikunawantaq Jesús allinta masichakurqarí?

⁴ ¿Munasqa amigoyki, chayri familiaykimanta pillapis wañupunchu? Maytachá llakikurqanki, mana imatapis ruwayta atisqaykimanta. Chayjina llakiypi kachkaspa, Bibliap sunquchayninta maskʼananchik tiyan (2 Corintios 1:3, 4). Bibliaqa, Jesús munasqa amigonta wañusqata rikuspa mayta sunqunta nanachikusqanta nin. Chantapis yachanchikjina Jesusqa, Diospa kʼacha kaykunasninta rikuchirqa, jinamanta Jehovapis pillatapis wañuqta rikuspa llakikusqanta yachanchik (Juan 14:9). Jesusqa, Jerusalenman richkaspa, Lazarota, Mariata, Martata ima waturikuqpuni, paykunaqa Betania llaqtapi tiyakurqanku. Manchay allinta Jesuswan masichakurqanku. Jinata Biblia nin: “Jesusqa mayta munakuj Martata, ñañanta, Lazarotapis”, nispa (Juan 11:5). Lazaroqa, 6 yachaqanapi rikurqanchikjina, wañupurqa.

5, 6. a) Lazarop amigosninta, familiaresninta ima waqachkaqta rikuspa, ¿Jesús llakikurqachu? b) ¿Imaptintaq Jesús llakikusqan, sunquchawanchik?

⁵ ¿Jesús, Lázaro wañupusqanmanta llakikurqachu? Bibliaqa, Jesús Lazarop amigosninta, familiaresninta ima waturikuq risqanta nin, paykunataq Lázaro wañupusqanmanta waqachkarqanku. Jesús paykunata rikuspa, “sinchʼita phutikorqa” jinallapi “Jesús waqarikorqa” (Juan 11:33, 35). ¿Imaptintaq Jesús waqarikurqarí? ¿Ima suyaypis Lazaropaq kanmanchu karqa? Arí, Jesusqa Lázaro kawsarimunanta yacharqa (Juan 11:3, 4). Chayta yachaspapis, Lázaro wañupusqanmanta sinchita llakikurqa.

⁶ Jesús llakikusqan sunquchawanchik. Chaytaq Jesús,  Tatanpis wañuyta chiqnikusqankuta yachachiwanchik. Chantapis Jehovaqa, wañuyta chinkachinanpaq atiyniyuq. Qhawarina imaynatachus Jesús, Diospa atiyninwan runata kawsarichimusqanta.

7, 8. Runa, ¿Lázaro kawsarimunanta suyarqachu, chaywanpis, imatataq Jesús ruwarqa?

⁷ Lazaroqa, chhanka juskʼupi pʼampasqa kachkarqa, Jesustaq rumita punkumanta suchurichinankuta nirqa. Marta mana munarqachu; ‘tawa pʼunchayña kasqanrayku, asnachkanñachá’, nispa nirqa (Juan 11:39). Runapaqqa, Lázaro wañusqa kachkarqa mana ima suyakuypis karqachu.

⁸ Rumita suchuchiptinkutaq, Jesusqa qhaparispa nirqa: “¡Lázaro, llojsimuy chaymanta”, nispa. ¿Lluqsimunmanchu karqa? “Chay ratopacha wañusqa Lázaro llojsimorqa.” (Juan 11:43, 44.) Amigosnin, familiaresnin ima, maytachá kusikurqanku. Lazarop panasnin, familiaresnin, amigosnin ima, Lázaro wañusqanta yacharqanku; kunantaq watiqmanta paykunawan kachkarqa. Chayqa, mana creenapaqjina karqa. Chayrayku maytachá kusikurqanku. ¡Chaypachataq wañuyta atipakurqa!

9, 10. a) ¿Jesús sapitanchu Lazarota kawsarichimurqa? b) ¿Imaynatá Bibliapi kawsarimuqkunamanta ñawiriy yanapawanchik?

⁹ Jesusqa, mana sapitanchu Lazarota kawsarichimurqa. Manaraq Lazarota waqyachkaptin, Diosmanta mañakurqa, jinamanta Diospa yanapayninwan Lazarota kawsarichimusqanta rikuchirqa (Juan 11:41, 42). Mana chaypachallachu Jehovaqa atiyninwan runata kawsarichimurqa. Biblia nisqanmanjina Jehovaqa, pusaq runastapis kawsarichimullarqataq. * Chay kawsarimuykunamanta ñawirispa, mayta kusikunchik. Dios mana wakinkunallatachu allinpaq qhawasqanta yachanchik, imaraykuchus waynasta, sipaskunata,  machu runasta, wak llaqtayuq runastapis kawsarichimurqa. Chay kawsarimuykunamanta ñawirispa, ¡runa mayta kusikusqanta rikunchik! Juk kutiqa, Jesús juk imillitata kawsarichimurqa, chayta rikuspataq chay wasipi “runasqa maytapuni tʼukorqanku” (Marcos 5:42). Arí, Jehová mana qunqanankupaqjina paykunata kusichirqa.

¹⁰ Chay wañuymanta kawsarimuq runasqa, machuyaspa wañullarqankutaq. ¿Qhasipaq kawsarimusqankutachu nisunman? Mana. Bibliapi runa wañuymanta kawsarimusqanta ñawirispa, Biblia chiqata parlasqanta reparanchik, suyakuyta ima tarinchik.

11. ¿Imaynatá Lázaro kawsarimusqan, Eclesiastés 9:5 nisqan, chiqa kasqanta yachachiwanchik?

¹¹ Biblia nin: “Wañusqasrí mana imatapis yachankuchu”, nispa. Mana imatapis yuyankuchu, nitaq maypipis kawsachkankuchu. Lazarop kawsarimuynin chayta sutʼinchawanchik. Pay kawsarimuytawan, ¿runaman janaqpachamantachu parlarqa? ¿Paykunata mancharichirqachu ukhu pachamanta parlaspa? Mana. Bibliaqa mana chayta ninchu. Chay tawa pʼunchaypi wañusqa kachkaptin, Lazaroqa ‘mana imatapis yacharqachu’ (Eclesiastés 9:5). Payqa wañuypi puñuchkarqa (Juan 11:11).

12. ¿Imaptintaq Lázaro kawsarimusqantapuni nisunman?

¹² Lázaro kawsarimusqanqa, kawsarimuy mana cuentollachu kasqanta yachachiwanchik, manaqa chiqa kasqanta. Jesusqa, tukuy rikunankupaq runap ñawpaqinpi Lazarota kawsarichimurqa. Religionta kamachiqkuna Jesusta chiqnispapis mana chay milagrota pakayta atirqankuchu, chayrayku nirqanku: “Imatataj ruwasunrí? Chay runaqa ashkha milagrostaña ruwan”, nispa (Juan 11:47). Runasqa Lazarota maskʼamurqanku, payta rikuspataq, Jesús Diospa kachamusqan kasqanta creerqanku. Chayrayku kuraq sacerdotes, fariseos  ima yachachinakurqanku Jesusta, Lazarotapis wañuchinankupaq (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Imaptintaq Jehová runasta kawsarichimunanta suyasunman?

¹³ ¿Wañupuqkuna kawsarimunankupi creenachu kanman? Arí, Jesusqa, chay pʼunchay chayamunanta nirqa maypachachus “tukuy pʼampasqa kajkunaqa” kawsarimunqanku (Juan 5:28). Dios tukuyta ruwawarqanchik, ¿manachu wañusqasta kawsarichimuyta atinman? Arí, chayqa yuyaynillanmanta kachkan. ¿Munasqa familianchikmanta, masinchikmanta ima yuyarikunchu? Kaypi tʼukuriy: ¡Diosqa, mana yupay atina tukuy chʼaskakunata sutisninkumanta waqyan! (Isaías 40:26.) Jina kaptinqa, Dios tukuy amigosninchikta, munasqa familianchiktapis imaynachus kasqankuta allinta yuyarin. Astawanpis kawsarichimuyta munan.

14, 15. Job nisqanmanjina, ¿Jehová wañusqakunata kawsarichimuyta munanchu?

¹⁴ ¿Jehová wañusqasta kawsarichimuyta munanpunichu? Biblia chayta munasqanta nin. Job, juk chiqan runa, jinata tapurqa: “Sichus uj runa wañun chayqa, ujtawan kawsanmanchu?”, nispa. Jobqa, paymanta Dios yuyarikunankama, wañuypi suyananta nichkarqa. Chayrayku Jehovaman nirqa: “Qan wajyariwankiman, noqataj uyarisuykiman. Munakuywan qhawawankiman, imaraykuchus ruwawajniy kanki”, nispa (Job 14:13-15).

¹⁵ Chaypi tʼukuriy: Jehová, wañusqasta mayta kawsarichimuyta munan. ¿Manachu, Jehová chayta munasqan sunquchawanchik? Chaywanpis, ¿imaynataq kawsarimuy kanqa? ¿Pikunataq kawsarimunqanku, maypitaq kawsarimunqanku?

16. ¿Imaynatá qhipaman kawsarimuqkuna kawsanqanku?

¹⁶ Unay tiempopi kawsarimuqkunamanta Bibliapi ñawirispaqa, aswan qhipaman kawsarimuy imaynachus kananmanta yachasunchik. Unay tiempopi kawsarimuqkunaqa,  watiqmanta munasqa familiankuwan tinkukapurqanku. Paraisopi kawsarimuyqa, astawan sumaq kanqa. Kimsa yachaqanapi yacharqanchikjina Diosqa, Jallpʼata paraisoman tikrachinqa. Wañusqasqa mana kayjina kawsaypi ñakʼarinankupaqchu kawsarimunqanku. Manaqa wiñaypaq kusisqa kawsakunankupaq.

17. ¿Machkha runastaq kawsarimunqanku?

¹⁷ ¿Pikunataq kawsarimunqanku? Jesús nirqa: ‘tukuy pʼampasqa kaqkuna parlasqayta uyariytawan kawsarimunqanku’, nispa (Juan 5:28, 29). Jinallataq Apocalipsis 20:13 nin: “Mama qochaqa chaypi wañusqa kajkunata jaywaporqa. Wañuypis, [Hadespis, NM] chaypi wañusqa kajkunata jaywapullarqataj”, nispa. (Kay librop yapanpi 212, 213 paginasta ñawiriy.) Arí, wañusqas kawsarimuptinku, Hadesqa —maypichus wañusqas kachkanku chay lugarqa—, chʼusaqpacha qhipakunqa. Apóstol Pablo nirqa: “Tukuy runas wañuymanta kawsarimpun[qanku], cheqan kajta ruwajkuna, sajrata ruwajkunapis”, nispa (Hechos 24:15). ¿Imatataq Pablop nisqan niyta munan?

18. ¿Pikunataq “cheqan kajta ruwajkuna” kanku, imaynatá kawsarimuymanta yachay yanapawanchik?

¹⁸ Kay “cheqan kajta ruwajkuna[qa]”, niraq Jesús Jallpʼaman jamuchkaptin: Noé, Abraham, Sara, Moisés, Rut, Ester, wakkuna ima kanku. Hebreos 11 tʼaqapi kay iñiyniyuq runasmanta parlakun. Chantá kunan pʼunchaypi Diosta yupaychachkaspa wañuqkunapis chay “cheqan kajta ruwajkuna[llamantataq]”, kanku. Kawsarimuymanta yachayqa, wañuyta mana manchachikunapaq yanapawanchik (Hebreos 2:15).

19. ¿Pikunataq chay “sajrata ruwajkuna” kanku, imatataq paykunapaq Jehová ruwanqa?

¹⁹ May chhika runasqa, mana jaykʼaq Jehovata riqsillarqankupischu, chayrayku mana Payta yupaycharqankuchu, nitaq munayninta ruwarqankuchu. ¿Ima suyaytaq paykunapaq tiyan? Paykunaqa, “sajrata ruwajkuna” kanku, manataq qunqaypichu chinkanqanku. Diosqa paykunatapis kawsarichimunqa,  payta riqsinankupaq, nisqanta ruwanankupaqpis tiempota qunqa. Waranqa watasta Jesús kamachichkaptin wañusqakuna kawsarimunqanku, paykuna Jehovata yupaychaqkunawan tantakuyta atinqanku. Chaypachaqa may kʼacha tʼukunapaqjina tukuy imapis kanqa, chayta Bibliaqa, Juicio Pʼunchay, nispa sutichan. *

20. ¿Imataq Gehenarí, pikunataq wañupuspa chayman rinku?

²⁰ ¿Nisunmanchu tukuy wañusqakuna kawsarimunankuta? Mana. Bibliaqa, wakinkuna “ukhu pacha infiernoman” risqankuta nin (Lucas 12:5). Kay pʼitipi “ukhu pacha infiernoqa”, griego simipi Gehena rimaymanta jamun. Unayqa, Jerusalén llaqtap jawanpi qʼupa wikchʼuna kʼuchuta, jinata suticharqanku. Chaypitaq qʼupata, wañusqasta ima, ruphachiq kanku. ¿Ima wañusqa runatataq chayman wikchʼuq kanku? May saqra runasllata, yachachkaspa juchallikuqkunallata, pikunatachus Diosqa manaña kawsarichimunqachu paykunallata. Chayrayku Gehenaqa, wiñaypaq wañuywan ninakun. Arí, Diosqa, tukuy runasta juzgananpaq Jesusta churarqa, chaywanpis Jehová astawan patapi kaq Juez (Hechos 10:42). Paytaq, saqra runasta, mana payman kutirikuyta munaqkunata ima, mana jaykʼaq kawsarichimunqachu.

21, 22. a) ¿Imayna kawsarimuy kallantaq? b) ¿Pitaq tukuymanta ñawpaqta espiritujina kawsarimurqa?

²¹ Chantapis Bibliaqa, jukjina kawsarimuymanta yachachillantaq. Chay kawsarimuyqa, janaqpachapi, mana rikukuq espiritujina kawsanapaq. Bibliaqa, Jesús wañuymanta jinata kawsarimusqanta nin.

²² Jesustaqa, wañuchirqanku. Chaywanpis Jehovaqa, chiqa sunqu Churinta mana wañuypi saqirparqachu (Salmo 16:10; Hechos 13:34, 35). Dios kawsarichimurqa manaña  runajinatachu. Apóstol Pablo nirqa: “Aycha cuerpotachus pʼampaykunchej chayqa, janaj pachapaj wakichisqa cuerpoyojta kawsarichisqa kanqa”, nispa (1 Corintios 15:44). Chaytaq, ¡tʼukunapaqjina juk milagro karqa! Jesús watiqmanta juk angeljina kawsachkarqa (1 Corintios 15:3-6). Payqa tukuymanta ñawpaqta espiritujina kawsarimurqa (Juan 3:13). Manataq payllachu jinata kawsarimunan karqa.

23, 24. ¿Pikunataq Jesuspa ‘juchʼuy tropa ovejasnin’ kanku, chantapis, machkhataq kankurí?

²³ Janaqpachaman ripunanta yachaspa, Jesús discipulosninman nirqa paykunapaq “juk cheqata wakichimoj” richkasqanta (Juan 14:2). Janaqpachaman riqkunata “juchʼuy tropa ovejasníy”, nispa suticharqa (Lucas 12:32). ¿Machkhataq kanku? Apocalipsis 14:1 pʼitipi apóstol Juan kutichiwanchik: “Chantá rikullarqanitaj Corderota [Jesucristota] Sión Orqo patapi sayashajta, paywantaj kashajta pachaj tawa chunka tawayoj waranqa runasta. Paykunaj frentesninkupi paypa sutin, Tatampa sutin ima qhelqasqa karqa”, nispa.

²⁴ Jesuspa chiqa sunqu apostolesninqa, kay 144.000 runasmanta kanku, pikunatachus Dios janaqpachapi kawsanankupaq kawsarichimunqa. ¿Maykʼaqtaq kawsarimunqanku? Jesuspa ‘watiqmanta jamuyninpi’, nispa Pablo nirqa (1 Corintios 15:23). Kunantaq chay pʼunchaypi kawsachkanchik, 9 yachaqanapitaq chaymanta yachasunchik. Kunanqa, chay 144.000 runasmanta pisillaña kanku. Paykuna wañupuspa chay ratu, janaqpachapi tiyakunankupaq kawsarimunku (1 Corintios 15:51-55). Chaywanpis, may chhika runas paraisopi kawsanankupaq kawsarimunqanku.

25. ¿Imatataq qhipan yachaqanapi yachasunchik?

²⁵ Jehová, wañuyta wiñaypaq chinkachinqa, qampis chayta suyakuyta atinki (Isaías 25:8). Chaywanpis, ichá tapukunki: “¿Imatataq janaqpachaman ripuqkuna ruwanqanku?”, nispa. Paykunaqa janaqpachapi Diospa Reinonpi kamachinqanku. Qhipan yachaqanapi astawan chay Reinomanta yachasunchik.