1-3. ¿Imataq enemigo hina llapallanchikta qatikachawachkanchik, hinaspa imaynataq tarikunchik Bibliapa nisqanmanta yachaspanchik?

PIENSARIY kaypi: qanmi enemigoykimanta lluptichkanki, payñataqmi qanmanta aswan kallpasapa chaynallataq aswan kallpaqpas. Qamqa rikurqankiñam achka amigoykikunatapas wañurachiqta, chaymi hapirususpaykiqa manam llakipayasunkichu. Maynataña kallpaptikipas, haypaykamusuchkankiñam. Manañachusmi lluptiytaqa atinkichu. Ichaqa libraykusunaykipaqmi yanapaqniki qonqaymanta rikuriramun. Payqa aswan atiyniyoqraqmi chay enemigoykimantaqa hinaspam yanapaykuytapas munasunki. ¡Mayna allinmi chayqa!

² Chayna kaqllam qamtapas huk enemigo qatikachasuchkankiña. Ichaqa, manam qamllatachu, llapallanchiktam qatikachawachkanchikqa. 6 kaq yachachikuypi yachasqanchikpi hinam Bibliaqa qawachiwanchik enemigonchik hina wañuy kasqanta. Manam pipas wañuymantaqa librakuchwanchu nitaq atipanchikmanchu, rikurqanchiktaqmi kuyasqanchikkunatapas wañurachisqanta. Jehová Diosmi ichaqa wañuymantapas aswan atiyniyoqqa. Paymi kuyakuq Librawaqninchikqa. Ñam rikuchirqaña wañuyta atipasqantaqa, chaynallataqmi wañuytaqa wiñaypaqpuni chinkachinqaña. Bibliam niwanchik: “Qepallaña chinkachinapaq kaq enemigoqa wañuymi”, nispa (1 Corintios 15:26). ¡Suma-sumaq willakuymi chayqa!

 ³ Huk ratollapas piensarisun pi kuyasqanchikpas wañukuptin mayna llakipi tarikusqanchikpi. Chaynapim entiendesun wañuqkuna kawsarimunankumanta Jehová Diospa promesan kusichiwasqanchikta (Isaias 26:19). Paymi wañuqkunata kawsarichimunqa, chaymi wañukuqkunapaq suyakuyninqa.

4. a) ¿Imanasqataq Jehová Diospa sientesqantaqa yachanchik Lazaro wañukuptin Jesuspa sientesqanpi? b) ¿Pikunawantaq Jesusqa sinchita kuyanakurqa?

⁴ ¿Kuyasqayki aylluykichu otaq amigoykichu wañukurqa? Sinchi llakipi tarikuspaykichá llumpayta waqarqanki mana imatapas rurayta atispayki. Chaynapi tarikuspanchikmi Diospa Palabran astawan kallpanchawananchikta necesitanchik (2 Corintios 1:3, 4). Bibliam yachachiwanchik Jehová Dios hinaspa Jesuspas wañuyta imaynata qawasqankuta. Willawanchikmi Jesuspa kuyasqan amigon wañukuptin imayna sientekusqanmanta, chaynapim Taytanpa llakikusqantapas qawachirqa (Juan 14:9). Jerusalen llaqtaman rispanmi watupayarqa Betania hichpallanpi yachaq Lazarota chaynallataq Mariatawan Marta paninkunatapas. Llumpaytam kuyanakurqaku chaymi Bibliaqa nin: “Jesusqa sinchitam kuyarqa Lazarota, kuyarqataqmi Martatapas chaynataq ñañantapas”, nispa (Juan 11:5). Ichaqa Lazarom wañukurqa 6 kaq yachachikuypi qawasqanchikman hinaqa.

5, 6. a) ¿Imaynataq Jesusqa sientekurqa Lazaropa wañukusqanmanta ayllunkunawan amistadninkuna waqaptinku? b) ¿Imaynanpitaq kallpanchawanchik Jesuspa sinchi llakikusqan?

⁵ ¿Imaynataq Jesusqa sientekurqa amigon wañukuptin? Bibliam willawanchik Lazaropa ayllunkunatawan amistadninkunata Jesus watukusqanmanta, paykunam Lazaro wañukusqanmanta waqachkasqaku. Paykunata qawaykuspanmi “sonqonpi sinchita llakirikurqa” hinaspam ‘waqarqapas’ (Juan 11:33, 35). ¿Imanasqataq sinchita llakikurqa? ¿Manachu ima suyakuypas Lazaropaq karqa? Karqapunim suyakuyninqa. Jesusqa yacharqam sumaqllaña milagro pasakunanmanta (Juan 11:3, 4). Chayna pasakunan kachkaptinpas payqa ancha llakisqam tarikurqa pipas wañukuptinqa.

⁶ Jesuspa sinchi llakikusqanqa kallpanchawanchikmi.  Yachachiwanchikmi Taytanwan paypas wañuyta cheqnisqankuta. Chaymantapas Jehová Diosqa ancha atiyniyoqmi kay enemigonchikta chinkachinanpaqqa. Qawarisun Jehová Diospa atiyninwan Jesus milagro rurasqanmanta.

7, 8. ¿Imaynanpitaq Lazaropa wañukusqanmanta yachaqkunapaqqa mana ima suyakuyniyoqña Lazaroqa karqa, ichaqa imatam Jesus rurarqa?

⁷ Lazaroqa machaypim pampasqa kachkarqa, chaymi Jesusqa kamachirqa machaypa hatun rumi tapasqanta suchuchinankupaq. Tawa punchawñam wañukun, asnarichkanñachá nispanmi Martaqa harkakuyta munarqa (Juan 11:39). Runakunapa piensasqankuman hinaqa manachá ima rurakuytapas atikunmanñachu karqa.

⁸ Rumita suchurachiptinkum Jesusqa nisyunneqta qayarqa: “¡Lazaro, lloqsimuy!”, nispa. ¿Imataq chaynaqa pasakurqa? ‘¡Wañuqmi lloqsiramurqa!’. (Juan 11:43, 44.) Maynatachá runakunaqa kusikurqaku chayta rikuruspankuqa. Paninkunawan ayllunkunapas, chaynataq amigonkunawan vecinonkunapas yacharqakupunim Lazaro wañurusqantaqa, ichaqa kaqllamantam ancha kuyasqanku Lazarowan tupaykurqaku. Mosqoyninkupi hinachá runakunaqa chayta qawaspanku tarikurqaku. Kusikuywanchá abrazaykuspankuraq chaskiykurqaku. Chaynapim wañuytaqa vencekurqa.

9, 10. a) Lazarota kawsarichisqanpi, ¿imaynatam Jesus qawachirqa pimanta atiy chaskisqanta? b) ¿Imakunapim yanapawanchik kawsarimuykunamanta Bibliapi leesqanchikkuna?

⁹ Jesusqa manam nirqachu kikillanmanta milagrota rurarusqantaqa. Manaraq Lazarota qayachkaspanmi wañuqkunata kawsarichiq Jehová Dios Taytanta mañakurqa (Juan 11:41, 42). Manam chay kutillapichu Jehová Diosqa Churinman atiyta qorqa wañuqkunata kawsarichinanpaqqa. Lazoropa kawsarimuyninqa huk kaqllanmi isqon kawsarimuykunamanta Bibliapa willakusqanmantaqa. * Chaykunamanta yachayqa anchatam kusichiwanchik.  Qawachiwanchikmi Jehová Dios mana pimanpas sayapakuq kasqanta, chaymi kawsarichirqa mozo-sipaskunata, machu-payakunata, warmi-qarikunata, Israel runakunata chaynataq forasterokunatapas. Runakunapa ancha kusikusqankutam kay willakuykunapi qawanchik. Ejemplopaq, huk sipaschata Jesus kawsarirachiptinmi tayta-mamanwan chaypi kaqkunapas “admirakuspanku sasasasata creerqaku” (Marcos 5:42). Manachá haykapipas paykunaqa qonqanmankuchu Jehová Diospa rurasqantaqa.

¹⁰ Jesuspa kawsarichisqan runakunaqa kaqllamantam tiempo risqanman hinaqa wañurqaku. Chaynaqa, ¿yanqapaqchu kawsarichinman karqa? Manapunim. Bibliapa kay willakuyninkunam cheqap yachachikuykunata qawachiwanchik hinaspapas sumaq suyakuytam qowanchik.

11. ¿Imaynatam qawachin Bibliapa willakusqanman hina Lazaropa kawsarimusqan Eclesiastes 9:5 nisqanmanta?

¹¹ Bibliam yachachiwanchik wañuqkunaqa ‘manaña imatapas yachasqankuta’, chaywanqa nichkanmi manaña maypipas kawsasqankuta chaynataq manaña imatapas yachasqankuta. Chayna kasqantam Bibliaqa astawan qawachin Lazaromanta willakuspan. Wañuymanta kawsariramuspanqa, ¿runakuna admirakunankupaqchu hanaq pacha imayna kasqanmanta willakurqa? ¿Manchakuypaq nina rawrachkaqmantachu willakurqa? Manam. Bibliaqa manam chaymantaqa ninchu. Tawa punchaw Lazaro wañusqa kachkaspanqa ‘manañam imatapas yacharqachu’ (Eclesiastes 9:5). Puñuchkaq hinallam kachkarqa (Juan 11:11).

12. ¿Imanasqataq seguropuni kachwan Lazaro cheqaptapuni kawsarimusqanmanta?

¹² Lazaropa kawsariramusqanmi qawachin wañuqkunapa kawsarimuynin mana cuento hinalla kasqanta aswanqa qawachinmi cheqappuni kasqanta. Achka runakunapa qayllanpim Jesusqa Lazarota kawsarirachirqa. Jesusta cheqnichkaspankupas yachachiypi punta apaq religiosokunaqa manam negarqakuchu Jesuspa milagro rurasqantaqa. Aswanmi nirqaku: “¿Imatataq rurasun? Kay runaqa achkatañam milagrokunata rurarun?”, nispa (Juan 11:47). Achka runakunam kawsarimuq Lazarota qawanankupaq  rirqaku, chaymi Jesuspi iñirqaku. Lazaropa kawsarimusqanta rikuspankum yacharqaku Jesusqa Diospa kachamusqan churin kasqanta. Lliw runakunam chay milagromantaqa yacharqaku, chaymi rumi sonqo religiosokunaqa rimanakurqaku Jesustawan Lazarota imayna wañurachinankumanta (Juan 11:53; 12:9-11).

13. ¿Imanasqataq seguro kachwan wañuqkunata Jehová Dios kawsarichimunanmanta?

¹³ ¿Yanqalla creeychu kanman wañuqkuna kawsarimunankumanta? Manapunim; Jesusmi nirqa huk punchawmi “llapallan wañuqkuna kawsarimunqaku”, nispa (Juan 5:28). Tukuy kawsaq Unanchaq Jehová Diospaq, ¿sasachu kanman wañuqkunata kaqllamanta kawsarirachiyqa? Jehová Diospa mayna yuyarisqanmantam penden. ¿Yuyarinmanchu payqa wañukuq kuyasqanchikkunata? Yuyaymanay kaypi: ¡mana yupay atina lucerokunatam Diosqa sapakamata sutichan! (Isaias 40:26.) Chaynaqa Jehová Diosqa yuyarinpunim kuyasqanchik wañuqkunapa imayna kasqantaqa, munachkantaqmi kaqllamanta kawsarichimuytapas.

14, 15. Jobpa nisqanman hinaqa, ¿munachkanchu Jehová Dios wañuqkunata kawsarichiyta?

¹⁴ ¿Maynatataq Jehová Dios munachkan wañuqkunata kawsarichiytaqa? Munasqanmantapunim Bibliaqa yachachin. Diosman sonqo Job sutiyoq runam kaynata tapukurqa: “Sichum huk runa wañukuspanqa ¿yaqachum huktawan kawsarimunqa?”, nispa. Jobqa rimachkarqa Jehová Dios qayamunankama sepulturapi suyananmantam. Chaymi Jehová Diosta nirqa: “Qayakamuptikim ñoqañataq contestamusqayki. Hinaptinqa unanchawasqaykimantachá sientiypaqña-sientiwanki”, nispa (Job 14:13-15).

¹⁵ Chaynaqa, Jehová Diosqa munachkanpunim wañuqkunata kawsarichiytaqa. ¿Manachu chay yachayqa anchata kallpanchawanchik? Ichaqa, ¿imaynataq hamuq tiempopi kawsarimuyqa kanqa? ¿Pikunataq kawsarimunqaku, hinaspa maypitaq kawsarimunqaku?

16. ¿Imayna kawsakuypiñam kawsarimuqkunaqa kawsanqaku?

¹⁶ Ñawpa tiempopi wañuqkuna kawsarimusqankumanta Bibliapi  leesqanchikmi yachachiwanchik hamuq tiempopi imam pasananmanta. Kay Pachapi kawsarimuq runakunaqa kuyasqan ayllunkunawanmi huñunakurqaku. Chay kawsarimuykunamantapas hamuq tiempopi kawsarimuyqa aswan allinraqmi kanqa. 3 kaq yachachikuypi qawasqanchikman hinaqa, Diosqa munachkanpunim kay Allpa pachata paraisoman tikrayta. Chaymi wañuqkunaqa kawsarimunqaku manaña guerrakuna, onqoykuna nitaq mana allin ruraqkunapa kasqanpiña. Aswanmi kusisqallaña kay Pachapi wiñaypaq kawsakunqaku.

17. ¿Hayka runakunataq kawsarimunqaku?

¹⁷ ¿Pikunataq kawsarimunqaku? Jesusmi nirqa, ‘qayasqayta uyarispankum llapallan wañuqkuna kawsarimunqaku’, nispa (Juan 5:28, 29). Chaynallataqmi Apocalipsis 20:13 nin: “Lamar qocha qomurqa chaypi kaq wañusqakunata, qomurqataqmi wañuypas chaynataq wañusqakunapa kasqanpas [“Hades”, NM] chaypi kaq wañusqakunata”. Hades ninanqa llapallan wañuqkunapa sepulturanmi. (Qawariy kay libropa sapaq yachachikuyninkunapi 212 kaq paginanta hinaspa 213 kaq paginantawan.) Llapallan chaypi kaqkuna kawsarimuptinkum wañukuqkunapa kasqanqa chunnirayanqa. Apostol Pablom nirqa: ‘Allin runakunatawan mana allin runakunatam hamuq punchawpi Diosqa kawsarichimunqa’, nispa (Hechos 24:15). ¿Ima ninantaq kayna rimasqanqa?

18. ¿Pikunataq ‘allin runakunawan’ kawsarimunankupaq yupasqa kachkanku, hinaspa imaynatataq kay suyakuyqa qamta yanapasunki?

¹⁸ ‘Allin runakunawan’ kawsarimunankupaqmi yupasqa kachkanku Noey, Abrahan, Sara, Moises, Rut, Ester chaynallataq hukkunapas, paykunaqa kawsarqaku manaraq Jesus kay Allpa pachaman hamuchkaptinmi. Hebreos libropi 11 kaq rakiyninpim wakiqnin kay sonqo qari-warmikunamanta rimachkan. Chaynallataqmi kay tiempopi Jehová Diospa wañukuq serviqninkunapas ‘allin runakunawan’ yupasqa kachkanku. Wañuqkuna kawsarimunankumanta suyakuyninchikmi librawanchik wañuy manchakuymanta (Hebreos 2:15).

19. ¿Pikunataq ‘mana allin runakunaqa’, hinaspa ima sumaq suyakuytataq Jehová Diosqa paykunaman qonqa?

¹⁹ Achka wara-waranqanpi runakunam Jehová Diostaqa reqsiyllapas reqsirqakuchu, chaymi Diostaqa mana servirqakuchu nitaq  munaynintapas rurarqakuchu. ¿Imam paykunawan pasanqa? Chay ‘mana allin runakunaqa’ manam qonqasqachu kanqaku. Jehová Diosmi paykunatapas kawsarichimunqa chaynapim payta reqsinqaku hinaspam servinqakupas. Waranqa wata ukupim wañuqkuna kawsarimunqaku, hinaspanmi kay Allpapi Diospa munayninta ruraqkunawan huñunakunqaku. Suma-sumaq tiempom chay tiempoqa kanqa, chay tiempotam Bibliaqa sutichan Juicio Punchaw nispa. *

20. ¿Ima ninantaq Gehena nisqaqa, hinaspa pikunataq wiñaypaq wañunqaku?

²⁰ ¿Nichwanchu kaywan, lliw wañuqkuna kawsarimunankumanta? Manam. Bibliam willakun wakin wañuqkuna “Gehena” nisqapi kasqankumanta (Lucas 12:5, NM). Ñawpa Jerusalen llaqtapa hawa lawninmi qopa wischunapaq karqa, chaypim wañuqkunatawan qopatapas kañaqku, chaytam sutichakurqa Gehena nispa. ¿Imayna kaq wañusqakunatam Judiokuna chayman wischurqaku? Mana pampanapaq nitaq mana kawsarimunankupaq hina kaqkunallatam. Chaymi Gehena nisqaqa rikchakun wiñaypaq wañuymanmi. Jesusmi wañuqkunata juzgaypi yanapakunqa Jehová Diosmi ichaqa aswan Hatun Juezqa (Hechos 10:42). Diosqa manam kawsarichimunqachu mana kasukuq millakuypaq ruraqkunataqa nitaq mana cambiay munaq runakunatapas.

21, 22. a) ¿Imay clase kawsarimuytaq kachkanpas? b) ¿Pitaq karqa espiritupi punta kawsarimuq?

²¹ Bibliaqa yachachintaqmi huk clase kawsarimuymantapas, hanaq pachapi kawsanapaq espiritu cuerpopi kawsarimuymantam. Bibliaqa willawanchikmi huk runalla hanaq pachapaq kawsarimusqanmanta, payqariki Jesucristom.

²² Runa kachkaspanmi Jesusqa enemigonkunapa makinpi wañurqa, ichaqa manam wiñaypaqchu Jehová Diosqa sonqo Churintaqa sepulturapiqa saqerurqa (Salmo 16:10; Hechos 13:34, 35).  Kawsarirachirqam ichaqa manam runata hinañachu. Bibliam willawanchik espiritu cuerpopi Jesus kawsarimusqanmanta (1 Corintios 15:20, 44). ¡Mayna admirakunapaqmi chayqa! Jesusmi atiyniyoq espiritu hinaña kaqllamanta kawsarqa (1 Corintios 15:3-6). Paymi hanaq pachaman riqkunamanta punta kawsarimuq karqa (Juan 3:13). Ichaqa manam payllachu kawsarimunanqa karqa.

23, 24. Jesuspa nisqanman hinaqa, ¿pikunataq kanku ‘aslla kaqkuna’, hinaspa llapanpiqa haykataq kanku?

²³ Hanaq pachaman kutinanmanta yachaspanmi Jesusqa sonqo qatiqninkunata nirqa, “risaqmi qamkunapaq lugar allichamuq”, nispa (Juan 14:2). Hanaq pachaman riqkunatam suticharqa ‘aslla kaqkuna’, nispa (Lucas 12:32). ¿Haykam kanku hanaq pachaman riqkuna? Apostol Juanpa Apocalipsis 14:1 qellqasqanmi nin: “Qawarispaymi rikururqani Sion Moqopa hawanpi Carnero sayachkaqta. Paywanmi sayachkasqa pachak tawa chunkan tawayoq waranqa runakuna, paykunaqa kachkasqa Carneropa sutinwan hinaspa Taytanpa sutinwan urkunkupi qellqasqakamam”, nispa.

²⁴ Kay 144.000 sapaqchasqa runakuna ukupim Jesuspa apostolninkunapas kachkanku, paykunatam hanaq pachapi kawsanankupaq Jehová Diosqa kawsarichimunqa. ¿Haykapitaq hanaq pachapaq kaqkuna kawsarimunku? Apostol Pablom qellqarqa Jesucristo ñoqanchikwan kachkanmanpas hina tiempopi chay kawsarimuy kananmanta (1 Corintios 15:23, NM). Chay tiempopim kawsachkanchik, chaymantam astawan yachachkasunchik 9 kaq yachachikuypi. Kunan tiempopiqa 144.000 sapaqchasqakunamantam pisillaña puchuchkanku. Paykuna wañuptinkuqa chaypunillam kawsarimunku hanaq pachapi kawsanankupaq (1 Corintios 15:51-55). Ichaqa, yaqa llapallan wañuq runakunapa hamuq tiempopaq suyakuyninqa kay Allpa pacha paraisoña kaptin kawsarimuyninkum.

25. ¿Imatataq yachasunchik qatiqnin yachachikuypi?

²⁵ Seguropunim kawaq enemigonchik wañuytaqa Jehová Dios wiñaypaq chinkachinanmanta (Isaias 25:8). Tapukunkipaschá: “¿Imatataq ruranqaku hanaq pachaman riqkunaqa?”, nispa. Diospa Munaychakusqanpim kamachikunqaku. Qatiqnin yachachikuypim chaymantaqa astawan yachasunchik.