1. Nĩ ihoya rĩrĩkũ rĩrĩ ngumo rĩkwarĩrĩrio?

ANDŨ aingĩ mũno thĩinĩ wa thĩ nĩmoĩ ihoya rĩrĩa rĩĩtagwo rĩa Ithe Witũ, kana Ihoya rĩa Mwathani. Marĩĩtwa macio merĩ nĩ ma ihoya rĩrĩ ngumo rĩrĩa rĩaheanirwo nĩ Jesu Kristo we mwene rĩrĩ ta kĩonereria. Nĩ ihoya rĩa bata mũno, na gũthuthuria mĩhari yarĩo ĩtatũ ya mbere, nĩ gũgũgũteithia kũmenya makĩria ũrĩa Bibilia ĩrutanaga.

2. Nĩ maũndũ marĩkũ matatũ Jesu aarutire arutwo ake mahoyage?

² Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ihoya rĩu rĩa kĩonereria-rĩ, Jesu erire athikĩrĩria ake ũũ: “Nĩũndũ ũcio-rĩ, inyuĩ hoyagai ũũ: Ithe witũ wĩ Igũrũ, Rĩĩtwa rĩaku nĩrĩamũrũo. Ũthamaki waku ũũke. O ũrĩa wendete Wee, nĩwĩkagwo gũkũ thĩ, o ta ũrĩa wĩkagwo kũu Igũrũ.” (Mathayo 6:9-13) Gĩtũmi gĩa kũhoya maũndũ macio matatũ nĩ kĩrĩkũ?

3. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kũmenya wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai?

³ Nĩtwĩrutĩte maũndũ maingĩ megiĩ rĩĩtwa rĩa Ngai, Jehova. Na nĩ twarĩrĩirie hanini igũrũ rĩgiĩ wendi wa Ngai, ũrĩa ekĩte na ũrĩa arĩĩkĩra andũ. No nĩ ũndũ ũrĩkũ Jesu erekagĩria rĩrĩa aatwĩrire tũhoyage, “Ũthamaki waku ũũke”? Ũthamaki wa Ngai nĩ kĩĩ? Gũka kwa guo gũkaamũra atĩa, kana gũtheria rĩĩtwa rĩa Ngai? Na gũka kwa Ũthamaki ũcio gũkuruhanĩte atĩa na gwĩkwo kwa wendi wa Ngai?

4. Ũthamaki wa Ngai nĩ kĩĩ, na Mũthamaki waguo nũũ?

⁴ Ũthamaki wa Ngai nĩ thirikari ĩhandĩtwo nĩ Jehova Ngai na ĩna mũthamaki ũthurĩtwo nĩ Ngai. Nũũ Mũthamaki wa Ũthamaki wa Ngai? Nĩ Jesu Kristo. Arĩ Mũthamaki-rĩ, Jesu nĩ mũnene gũkĩra aathani othe a thĩ na etagwo “Mwathani wa aathani o na Mũthamaki wa athamaki.” (Kũguũrĩrio 17:14) E na hinya wa gwĩka maũndũ mega mũno gũkĩra mũtongoria o wothe wa gũkũ thĩ, o na ũrĩa mwega atĩa.

5. Ũthamaki wa Ngai ũgaathana kuuma kũ, na ũgathamaka kũ?

⁵ Ũthamaki wa Ngai ũgaathana kuuma kũ? Jesu we arĩkũ? No nginya ũkorũo nĩ ũraririkana ũkĩĩruta atĩ nĩ oragirũo mũtĩ-inĩ wa magerio, na agĩcoka akĩriũkio. Thutha wa kahinda kanini, akĩambata igũrũ. (Atũmwo 2:33) Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, Ũthamaki wa Ngai wĩ kũu igũrũ. Kĩu nĩkĩo gĩtũmaga Bibilia ĩwĩte “Ũthamaki . . . wa Igũrũ.” (2 Timotheo 4:18) O na gũtuĩka Ũthamaki wa Ngai wĩ igũrũ-rĩ, nĩ ũgathamaka gũkũ thĩ.—Kũguũrĩrio 11:15.

6, 7. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Jesu akorũo arĩ Mũthamaki wa mwanya?

⁶ Nĩ kĩĩ gĩtũmaga Jesu akorũo arĩ Mũthamaki wa mwanya? Ũndũ ũmwe, nĩ gũtuĩka we ndagakua o rĩ. Bibilia ĩkĩringithania Jesu na athamaki a gũkũ thĩ-rĩ, ĩmwĩtaga ũrĩa wĩ na “muoyo ũrĩa ũtangĩninĩka.” (Ahibirania 7:16) Ũguo nĩ kuuga atĩ maũndũ marĩa mothe mega Jesu ageka nĩ magatũũra. Na ageka maũndũ manene na mega.

⁷ Ta wĩĩcirie ũhoro wa ũrathi ũyũ wa Bibilia wĩgiĩ Jesu: “Roho wa Jehova nĩũgaikara ũmũhubĩte, o roho wa ũũgĩ na wa ũmenyi maũndũ, o roho wa ũtaarani na hinya, na nĩguo roho wa kũũhĩgania, na gwĩtigĩrithia Jehova; o namo maũndũ marĩa makamũkenagia makoimana na gwĩtigĩra Jehova; ningĩ ndagatuaga cira na gĩthiithi, o na kana arũithanie na ũndũ wa kũigua njukũ. No rĩrĩ, athĩni akamatuagĩra cira na ũthingu, nao arĩa ahoreri a gũkũ thĩ  amarũĩrĩre na kĩhooto; na rĩrĩ, andũ a thĩ arĩa ahinyanĩrĩria akamahũra na rũthanju rũa kanua gake, o nao arĩa aaganu amorage na mĩhũmũ ya mĩromo yake.” (Isaia 11:2-4) Ciugo icio cionanagia atĩ Jesu aarĩ atuĩke Mũthamaki mũthingu na mũigua tha agĩthamakĩra andũ a gũkũ thĩ. No wende gũkorũo na mũtongoria ta ũcio?

8. Nĩa magaathana na Jesu?

⁸ Hena ũndũ ũngĩ wa ma ũkoniĩ Ũthamaki wa Ngai: Jesu ndagaathana arĩ wiki. Nĩgũgakorũo na angĩ magaathana nake. Kwa ngerekano-rĩ, mũtũmwo Paulo erire Timotheo ũũ: “Tũngĩkirĩrĩria-rĩ, nĩtũgacoka gũthamaka hamwe nake.” (2 Timotheo 2:12) Ĩĩ, Paulo, Timotheo, na andũ angĩ ehokeku arĩa mathurĩtwo nĩ Ngai nĩmagaathana hamwe na Jesu Ũthamaki-inĩ wa igũrũ. Nĩ aigana makaheo mweke ũcio wa mwanya?

9. Nĩ aigana magaathana hamwe na Jesu, na Ngai aambĩrĩirie kũmathuura rĩ?

⁹ O ta ũrĩa Gĩcunjĩ kĩa 7 kĩa ibuku rĩrĩ kĩonanĩtie-rĩ, mũtũmwo Johana nĩ aheirũo kĩoneki kĩrĩa oonire “Gatũrũme [Jesu Kristo], arũngiĩ kĩrĩma gĩa Sayuni [gĩtĩ-inĩ gĩake kĩa ũnene] igũrũ, e na andũ ngiri igana ria ngiri mĩrongo ĩna na inya, me na rĩĩtwa rĩake, na rĩĩtwa rĩa Ithe, maandĩkĩtwo mathiithi mao.” Acio 144,000 nĩa? Johana we mwene atwĩraga ũũ: “Nĩo marũmagĩrĩra Gatũrũme o kũrĩa guothe athiaga. Nĩo maagũrirũo makĩamũranio na andũ arĩa angĩ, matuĩke maciaro ma mbere ma kũgetherũo Ngai o na Gatũrũme.” (Kũguũrĩrio 14:1, 4) Ĩĩ, o nĩ arũmĩrĩri a Jesu Kristo ehokeku arĩa mathurĩtwo gũthamaka nake igũrũ. Thutha wa kũriũkio na gũthiĩ igũrũ-rĩ, magatuĩka “a gũthamakaga thĩ,” hamwe na Jesu. (Kũguũrĩrio 5:10) Kuuma o hĩndĩ ya atũmwo-rĩ, Ngai akoretwo agĩthuura Akristiano ehokeku nĩguo mahinge andũ 144,000.

10. Mũbango wa Ngai wa andũ mathamakĩrũo nĩ Jesu hamwe na acio 144,000 nĩ wa wendo nĩkĩ?

¹⁰ Ngai nĩ onanĩtie wendo mũingĩ mũno nĩ kũbanga Jesu  hamwe na acio 144,000 mathamakĩre andũ. Ũndũ ũmwe nĩ gũtuĩka Jesu anakorũo arĩ mũndũ na ananyamarĩka. Paulo oigire atĩ Jesu no ahote “gũtũiguĩra tha maũndũ-inĩ maitũ ma kwaga hinya,” tondũ we “aanagerio maũndũ-inĩ mothe o ta ithuĩ, tiga atĩ ndaigana kwĩhia o na atĩa.” (Ahibirania 4:15; 5:8) Arĩa magaathana nake o nao mananyamarĩka na makoomĩrĩria me gũkũ thĩ. Ningĩ-rĩ, nĩmaagianĩte na kwaga gũkinyanĩra na makoomĩrĩria mĩrimũ ya mĩthemba yothe. Kwoguo-rĩ, nĩmakamenya mathĩna marĩa andũ makoranaga namo!

11. Nĩkĩ gĩatũmire Jesu oige atĩ arutwo ake mahoyage wendi wa Ngai wĩkagwo kũu igũrũ?

¹¹ Rĩrĩa Jesu erire arutwo ake mahoyage Ũthamaki wa Ngai ũke-rĩ, ningĩ no oigire atĩ mahoyage wendi wa Ngai wĩkagwo “gũkũ thĩ, o ta ũrĩa wĩkagwo kũu Igũrũ.” Ngai e igũrũ na wendi wake ũkoretwo ũgĩkwo hĩndĩ ciothe kuo nĩ araika arĩa ehokeku. No, thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 3 kĩa ibuku rĩrĩ-rĩ, nĩ twerutire atĩ mũraika ũmwe mũũru nĩatigire gwĩka wendi wa Ngai na agĩtũma Adamu na Hawa mehie. Thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 10, nĩ tũkeeruta makĩria ũrĩa Bibilia ĩrutanaga igũrũ rĩgiĩ mũraika ũcio mũũru, ũrĩa wĩtagwo Shaitani na Mũcukani. Shaitani na araika arĩa maathuurire kũmũrũmĩrĩra, arĩa metagwo ndaimono, nĩmaarekirũo maikarange igũrũ. Kwoguo-rĩ, ti othe arĩa maarĩ kũu igũrũ meekaga wendi wa Ngai hĩndĩ ĩyo. No ũndũ ũcio nĩ ũngĩagarũrũkire Ũthamaki wa Ngai wambĩrĩria gwathana. Mũthamaki ũcio mwerũ, Jesu Kristo, aarĩ arũe mbaara na Shaitani.—Kũguũrĩrio 12:7-9.

12. Nĩ maũndũ marĩkũ merĩ ma bata mũno mataarĩirio thĩinĩ wa Kũguũrĩrio 12:10?

¹² Ciugo ici cia ũrathi itaarĩirie ũrĩa kũngĩahanĩkire: “Nĩndaiguire mũgambo mũnene Igũrũ, ũkiuga atĩrĩ, Rĩu nĩ gũkinyu kĩhonokanio, na ũhoti, na ũthamaki wa Ngai witũ,  o naguo wathani wa Kristo wake; amu-rĩ, mũcuki wa ariũ a ithe witũ [Shaitani] nĩarĩkĩtie kũharũrũkio, ũrĩa ũtũire amacukaga harĩ Ngai witũ mũthenya o na ũtukũ.” (Kũguũrĩrio 12:10) Hihi nĩwona maũndũ merĩ ma bata mũno mataarĩirio thĩinĩ wa mũhari ũcio wa Bibilia? Wa mbere, Ũthamaki wa Ngai ũtongoretio nĩ Jesu Kristo nĩwambĩrĩria gwathana. Wa kerĩ, Shaitani nĩaingatwo kuuma igũrũ aharũrũkio nginya gũkũ thĩ.

13. Moimĩrĩro ma Shaitani kũingatwo igũrũ nĩ marĩkũ?

¹³ Moimĩrĩro ma maũndũ macio merĩ nĩ marĩkũ? Ha ũhoro wa ũrĩa kwahanĩkire igũrũ-rĩ, tũthomaga ũũ: “Hakĩrĩ ũgũo-rĩ, gĩkenei, Igũrũ rĩrĩ, o na inyuĩ mũtũire kuo!” (Kũguũrĩrio 12:12) Ĩĩ, araika arĩa ehokeku kũu igũrũ mena gĩkeno tondũ thutha wa Shaitani na ndaimono ciake kũingatwo, arĩa othe marĩ igũrũ nĩ ehokeku harĩ Jehova Ngai. Kwĩ na thayũ na ũiguano mũnene biũ kũu. Wendi wa Ngai rĩu nĩ ũrekwo kũu igũrũ.

14. Kũhaanĩkĩte atĩa nĩ ũndũ wa Shaitani kũharũrũkio gũkũ thĩ?

¹⁴ Ĩ thĩ nayo? Bibilia yugaga ũũ: “Thĩ ĩĩ na haaro-ĩ, o narĩo iria rĩrĩa inene! amu inyuĩ-rĩ, mũcukani nĩamũikũrũkĩire e na marũrũ manene, tondũ nĩoĩ atĩ no ihinda inyinyi atigairie.” (Kũguũrĩrio 12:12) Shaitani nĩ mũrakaru nĩ ũndũ wa kũingatwo kuuma igũrũ na gũkorũo arĩ na kahinda o kanini tu gatigarĩte. Nĩ ũndũ wa marakara make-rĩ, arehaga mĩnyamaro kana “haaro,” gũkũ thĩ. Nĩ tũkeeruta makĩria ũhoro wa “haaro” ĩyo thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 9. No tũkĩmenyaga ũguo-rĩ, twahota kũũria atĩrĩ, Ũthamaki ũcio ũngĩhota gũtũma wendi wa Ngai wĩkwo gũkũ thĩ atĩa?

15. Wendi wa Ngai harĩ thĩ nĩ ũrĩkũ?

¹⁵ Ririkana wendi wa Ngai harĩ thĩ nĩ ũrĩkũ. Nĩ werutire ũhoro waguo thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 3. Thĩinĩ wa Edeni-rĩ, Ngai nĩ onanirie atĩ wendi wake nĩ thĩ ĩno ĩtuĩke paradiso ĩiyũirũo nĩ andũ athingu matarakua. Shaitani nĩ aatũmire Adamu na Hawa mehie, na ũndũ ũcio ũgĩtũma wendi wa  Ngai harĩ thĩ ndũkahinge hĩndĩ ĩyo, no ndwaũgarũrire. Jehova o na rĩu no atanyĩte atĩ “arĩa athingu [nĩ] makagaya thĩ, na gũtũũra mamĩtũũre o nginya tene.” (Thaburi 37:29) Na Ũthamaki wa Ngai nĩguo ũkaahingia ũndũ ũcio. Na njĩra ĩrĩkũ?

16, 17. Danieli 2:44 ĩtũrutaga atĩa igũrũ rĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai?

¹⁶ Ta wĩcirie ũhoro wa ũrathi ũrĩa wĩ thĩinĩ wa Danieli 2:44. Tũthomaga ũũ: “Hĩndĩ ya athamaki acio-rĩ, nĩguo Ngai-wa-Igũrũ akahanda ũthamaki ũrĩa ũtagacoka gũthario o rĩ, o rĩ, o na kana wathani waguo ũneanwo moko-inĩ ma andũ angĩ, no nĩ kũmemenda ũkamemenda mothamaki macio mangĩ, ũmanine biũ, naguo ũtũũre wĩhandĩte tene na tene.” Ũndũ ũcio ũratũruta atĩa igũrũ rĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai?

¹⁷ Ũndũ wa mbere, ũratũruta atĩ Ũthamaki wa Ngai warĩ wambĩrĩrie “hĩndĩ ya athamaki acio,” kana rĩrĩa mothamaki mangĩ marathiĩ o na mbere gwathana. Wa kerĩ, ũratũruta atĩ Ũthamaki ũcio ũgaatũũra tene na tene. Ndũkaahootwo kana thirikari ĩngĩ yoe ithenya rĩaguo. Wa gatatũ, nĩ gũgakorũo na mbaara gatagatĩ-inĩ ka Ũthamaki wa Ngai na mothamaki ma thĩ ĩno. Ũthamaki wa Ngai nĩguo ũkaahootana. Macũngĩrĩro-rĩ, nĩguo thirikari ĩrĩa iki tu ĩgakorũo ĩgĩathana gũkũ thĩ. Hĩndĩ ĩyo nĩguo andũ magaakenera wathani ũrĩa mwega mũno ũtarĩ woneka.

18. Mbaara ya mũthia gatagatĩ-inĩ ka Ũthamaki wa Ngai na thirikari cia thĩ ĩno ĩĩtagwo atĩa?

¹⁸ Bibilia nĩ ĩtwĩraga maũndũ maingĩ megiĩ mbaara ĩyo ya mũthia gatagatĩ-inĩ ka Ũthamaki wa Ngai na thirikari cia thĩ ĩno. Kwa ngerekano-rĩ, ĩrutanaga atĩ mũthia wakuhĩrĩria-rĩ, ndaimono igaatheremia maheni nĩguo iheenererie “athamaki a mabũrũri mothe” ma thĩ. Nĩkĩ? “Makamonganĩrie mbaara ya mũthenya ũrĩa mũnene wa Ngai, Mwene-Hinya-Wothe.” Athamaki acio a thĩ makoonganĩrio hamwe “kũndũ kũrĩa gwĩtagwo na Kĩhibirania, Hari-Magedoni.” (Kũguũrĩrio 16:14, 16) Nĩ ũndũ wa ũrĩa  mĩhari ĩyo ĩrĩ ĩgwetete-rĩ, haaro ĩyo ya mũthia gatagatĩ-inĩ ka thirikari cia andũ na Ũthamaki wa Ngai ĩĩtagwo mbaara ya Hari-Magedoni.

19, 20. Nĩ kĩĩ kĩragiria wendi wa Ngai ũkorwo ũgĩkwo gũkũ thĩ ũmũthĩ ũyũ?

¹⁹ Ũthamaki wa Ngai ũkaahingia ũndũ ũrĩkũ kũgerera mbaara ya Hari-Magedoni? Ta ririkana rĩngĩ wendi wa Ngai harĩ thĩ nĩ ũrĩkũ. Jehova Ngai aatanyĩte atĩ thĩ ĩiyũrũo nĩ andũ athingu na akinyanĩru makĩmũtungatĩra thĩinĩ wa Paradiso. Nĩ kĩĩ kĩragiria ũndũ ũcio ũhaanĩke ũmũthĩ ũyũ? O mbere, tũrĩ ehia, kwoguo nĩtũrwaraga na tũgakua. No, thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 5 nĩtwerutire atĩ Jesu nĩatũkuĩrĩire nĩgetha tũgatũũra tene na tene. No gũkorũo nĩ ũraririkana ciugo ici ciandĩkĩtwo thĩinĩ wa Injiri ya Johana: “Ngai, tondũ wa ũrĩa endete kĩrĩndĩ gĩa gũkũ thĩ, nĩaarutire Mũrũ wake wa mũmwe, nĩ getha mũndũ o wothe ũmwĩhokete ndakore, no agĩe muoyo wa tene na tene.”—Johana 3:16.

²⁰ Thĩna ũngĩ nĩ gũkorũo atĩ andũ aingĩ mekaga maũndũ mooru. Mahenanagia, magatunyana, na magatharia. Matiendaga gwĩka wendi wa Ngai. Andũ arĩa aganu nĩ makaninwo hĩndĩ ya mbaara ya Ngai ya Hari-Magedoni. (Thaburi 37:10) Na ũndũ ũngĩ ũtũmaga wendi wa Ngai ndũgekwo gũkũ thĩ nĩ tondũ thirikari itiĩkĩraga andũ ngoro mawĩke. Thirikari nyingĩ ikoretwo itarĩ na hinya, ikaaga tha, kana igakorũo na uungumania. Bibilia yugaga wega ũũ: “Mũndũ agĩaga na ũhoti wa gwatha ũrĩa ũngĩ, agagĩĩthũkia we mwene.”—Kohelethu 8:9.

21. Ũthamaki ũgaatũma wendi wa Ngai wĩkwo gũkũ thĩ na njĩra ĩrĩkũ?

²¹ Thutha wa Hari-Magedoni-rĩ, andũ magakorwo marĩ rungu rwa thirikari ĩmwe tu, Ũthamaki wa Ngai. Ũthamaki ũcio ũgeeka wendi wa Ngai na ũrehe irathimo cia magegania. Kwa ngerekano-rĩ, nĩ ũkeeheria Shaitani na ndaimono ciake. (Kũguũrĩrio 20:1-3) Hinya wa igongona rĩa Jesu nĩ ũkaahũthĩrwo nĩ getha andũ arĩa athingu matikanacoke  kũrũara na gũkua. Ithenya rĩa ũguo-rĩ, rungu rwa Ũthamaki ũcio magatũũra tene na tene. (Kũguũrĩrio 22:1-3) Thĩ ĩgatuo paradiso. Kwoguo Ũthamaki ũcio ũgaatũma wendi wa Ngai wĩkwo gũkũ thĩ na ũtherie rĩĩtwa rĩa Ngai. Ũguo nĩ kuuga atĩa? Nĩ kuuga atĩ macũngĩrĩro-inĩ, rungu rwa Ũthamaki wa Ngai, mũndũ wothe ũrĩ muoyo nĩ agaakumia rĩĩtwa rĩa Jehova.

22. Tũmenyaga atĩa atĩ Ũthamaki wa Ngai nduokire rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ kana aariũkio o ro ũguo?

²² Hĩndĩ ĩrĩa Jesu erire arũmĩrĩri ake mahoyage, “Ũthamaki waku ũũke,” nĩ kuonania Ũthamaki ũcio nduokĩte hĩndĩ ĩyo. Hihi nĩwokire Jesu ambata igũrũ? Aca, tondũ Petero na Paulo moigire atĩ thutha wa Jesu kũriũkio-rĩ, ũrathi ũyũ wa Thaburi 110:1 nĩwahingirio harĩ Jesu: “Jehova nĩerire mwathani wakwa atĩrĩ, Ikara thĩ guoko-inĩ gwakwa kwa ũrĩo, kinya ngatũma thũ ciaku ituĩke gaturũa ka makinya maku.” (Atũmwo 2:32-35; Ahibirania 10:12, 13) Haarĩ na ihinda rĩa gweterera.

23. (a) Ũthamaki wa Ngai waambĩrĩirie gwathana rĩ? (b) Nĩ kĩĩ gĩkaarĩrĩrio thĩinĩ wa Gĩcunjĩ gĩa 9?

²³ Angĩetereire kahinda kaigana atĩa? Mũthia-inĩ wa mĩaka ya 1800 na kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mĩaka ya 1900, arutwo a Bibilia ehokeku maatarire makĩona atĩ ihinda rĩu rĩngĩathirire mwaka wa 1914. (Ha ũhoro wa mwaka ũyũ-rĩ, rora Ũhoro Muongerere karatathi-inĩ ka 215-218) Maũndũ  marĩa mekĩkaga gũkũ thĩ kuuma mwaka wa 1914, matĩtĩrithagia atĩ ũmenyo wa arutwo acio a Bibilia warĩ mwagĩrĩru. Kũhinga kwa ũrathi wa Bibilia kuonanagia atĩ mwaka wa 1914 nĩguo Kristo atuĩkire Mũthamaki, na Ũthamaki wa igũrũ wa Ngai ũkĩambĩrĩria gwathana. Kwoguo-rĩ, tũratũũra thĩinĩ wa “ihinda inyinyi” rĩrĩa Shaitani atigairie. (Kũguũrĩrio 12:12; Thaburi 110:2) Ningĩ no tuuge tũrĩ na ma atĩ ica ikuhĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũkuoya ikinya rĩa gũtũma wendi wa Ngai wĩkwo gũkũ thĩ. Wee nĩ ũrona ũcio ũrĩ ũhoro mwega? Nĩ ũrona ta ũrĩ ũhoro wa ma? Gĩcunjĩ gĩa 9 nĩgĩgũgũteithia wone atĩ Bibilia kũna nĩ ĩrutanaga maũndũ macio.