1. Kumbi ndi rombu lakuziŵika umampha nili lo tikambiskanengi?

ŴANTHU mamiliyoni nganandi pacharu chosi chapasi atiliziŵa umampha rombu lo anandi atilidana kuti Rombu la Awuskefwi, pamwenga la Ambuya. Mazina yanga ngakamba za rombu lakuziŵika ukongwa lo Yesu Khristu wangukamba nge chakuyeruzgiyapu. Fundu za mu rombu ili zakuzirwa ukongwa, ndipu kuŵanaŵaniya fundu zitatu zakwamba za murombu lenili, kukuwovyeningi kusambira vinandi vakukwaskana ndi vo Bayibolo lisambiza weniukongwa.

2. Kumbi ndi vinthu vitatu nivi vo Yesu wangusambiza akusambira ŵaki kuti arombiyengi?

² Kukwamba kwa rombu lakuyeruzgiyapu ili, Yesu wangulunguchizga ŵanthu wo amuvwisiyanga kuti: “Imwi rombani viyo: ‘Auskefwi mwaŵakuchanya, lipaturiki zina linu. Ufumu winu uzi. Khumbu linu lichitiki, panupasi nge ndiko kuchanya.’” (Mateyu 6:9-13) Kumbi mapemphu ngatatu yanga ngang’anamuwanji?

3. Kumbi tikhumbika kuziŵanji vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta?

³ Tasambira kali vinandi vakukwaskana ndi zina laku Chiuta lakuti Yehova. Ndipu takambiskana so chilatu chaku Chiuta, vo wachita ndipuso vo wazamuchitiya mtundu wa ŵanthu. Sonu kumbi Yesu wang’anamuwanganji po wangutikambiya kuti tirombengi  kuti: “Ufumu winu uzi”? Kumbi Ufumu waku Chiuta nchinthu wuli? Kumbi kuza kwa Ufumuwu uwu kwazamutozga wuli zina laku Chiuta? Nanga kumbi kuza kwa Ufumu uwu kukolerana wuli ndi kuchitika kwa khumbu laku Chiuta?

4. Kumbi Ufumu waku Chiuta nchinthu wuli, nanga Fumu yaki ndiyani?

⁴ Ufumu waku Chiuta ndi boma lo likujalikiskika ndi Yehova Chiuta, lo le ndi Fumu yo iyu wakuyisankha. Kumbi Fumu ya Ufumu waku Chiuta ndiyani? Ndi Yesu Khristu. Pakuti Yesu ndiyu Fumu, iyu ndi mura kuruska mafumu ngosi ngaumunthu ndipu wadanika kuti “Karonga yo wa ŵakaronga, ndi mweneku wa ŵakweni.” (1 Timote 6:15) Iyu we ndi nthazi zakuchitiya vinthu vamampha kuphara fumu yeyosi yaumunthu, chinanga ndi fumu yo ŵanthu atiyiwona kuti njamampha.

5. Kumbi Ufumu waku Chiuta uwusiya nunkhu, nanga uwusa ayani?

⁵ Kumbi Ufumu waku Chiuta wamuwusiya nunkhu? Chamampha, kumbi tingati Yesu wepani? Mukumbuka kuti tingusambira kuti wangubayika ndi kupayikika pa chimiti, pavuli paki wanguyuskika. Pati pajumpha mazuŵa ngamanavi, wangukwera kuchanya. (Machitidu 2:33) Chifukwa chakuti Ufumu waku Chiuta we kuchanya, Bayibolo litiwudana kuti “Ufumu waki wakuchanya.” (2 Timote 4:18) Chinanga kuti Ufumu waku Chiuta we kuchanya, wazamuwusa pacharu.—Chivumbuzi 11:15.

6, 7. Kumbi nchinthu wuli cho chichitiska kuti Yesu waje Fumu yamampha ukongwa?

⁶ Kumbi nchinthu wuli cho chichitiska kuti Yesu waje Fumu yamampha ukongwa? Chifukwa chimoza nchakuti iyu wazamukufwa cha. Mwakupambana ndi mafumu ngaumunthu, Bayibolo likamba kuti Yesu ndi “Mweniyo yija we ndi uwuranyifwa wakuja mu ukweru wambura maŵandikika.” (1 Timote 6:16) Ivi ving’anamuwa kuti vamampha vosi vo Yesu wazamuchita vazamumala cha. Ndipu iyu wazamuchita vinthu vikulu ndipuso vamampha.

 ⁷ Aŵanaŵaniyani uchimi wa m’Bayibolo wakukwaskana ndi Yesu uwu: “Ndipu Mzimu wa Ambuya [Yehova] ukajanga paku iyu, mzimu wa chinjeru ndi wakuwamu, mzimu wa fundu ndi nthazi, mzimu wa zeru ndi wa chopu cha Ambuya. Ndipu kukankhaŵiya kwaki kwazamkuŵa ku kopa Ambuya. Kuti weruzgengi ndi cho masu ngaki ngawona cha, pamwenga kudumuwa ndi cho makutu ngaki ngavwa cha; kweni mu urunji wakeruzganga ŵasauchi, ndi kudumuwa ndi mwenera [m’malu mwa ŵanthu] ŵakuzika ŵacharu chapasi.” (Yesaya 11:2-4) Mazu yanga ngalongo kuti Yesu wazamuja Fumu yirunji ndipuso yalisungu ku ŵanthu a pacharu chapasi. Kumbi mungayanja cha kuja ndi fumu yangeti iyi?

8. Kumbi mbayani wo amuwusiya limoza ndi Yesu?

⁸ Fundu yinyaki yakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta njakuti: Yesu wazamuwusa yija cha. Pe ŵanthu wo wazamuwusa nawu. Mwakuyeruzgiyapu, wakutumika Paulo wangukambiya Timote kuti: “Asani tikunthiyapu, tiusiyengi pamoza nayu.” (2 Timote 2:12) Paulo, Timote ndipuso ŵanthu anyaki akugomezgeka wo akusankhika ndi Chiuta azamuwusa limoza ndi Yesu mu Ufumu wakuchanya. Kumbi mbalinga wo ŵe ndi mwaŵi wapade uwu?

9. Kumbi mbalinga wo amuwusa ndi Yesu, nanga Chiuta wakwamba zukwanji kuŵasankha?

⁹ Nge mo tinguwone mu Mutu 7 wa buku ili, mu chiwona cho wakutumika Yohane wangulongoleka, wanguwona “Mwana-mbereri [Yesu Khristu] wanguma pa phiri Zioni, [malu ngaki nga ufumu nga kuchanya] ndipu pamoza nayu penga vikwi machumi pe chumi ndi machumi nganayi ndi vinayi (144,000) wo ŵenga ndi zina laki, ndi zina la Awiski, lakulembeka pa mphumi zawu.” Kumbi a 144,000 mbayani? Yohane wangukamba kuti: “Yaŵa mbeniwo ŵarondo Mwana-mbereri yo kweniko kosi watiya. Yaŵa mbeniwo ŵakuwomboleka mu ŵanthu, kuŵa mruwuku [pamwenga vipasu vakwamba] kwaku Chiuta ndi ku Mwana-mbereri yo.” (Chivumbuzi 14:1, 4) Ŵanthu yaŵa mbakulondo Yesu Khristu akugomezgeka wo akusankhika mwapade kuti akawusi nayu pamoza kuchanya. Asani ayuskikiya ku umoyu wa kuchanya, yiwu ‘ŵakawusanga nge mafumu panupasi.’  (Chivumbuzi 5:10) Kwambiya mu nyengu ya akutumika, Chiuta waja wachisankha Akhristu akugomezgeka kuti akwaniski nambala ya 144,000.

10. Nchifukwa wuli kusankha ŵanthu 144,000 kuti akawusi ndi Yesu kulongo chanju?

¹⁰ Kusankha a 144,000 kuti akawusi mtundu wa ŵanthu limoza ndi Yesu, kulongo chanju chikulu. Chifukwa chaki nchakuti Yesu waziŵa umampha ukongwa masuzgu ngo ŵanthu akumana nangu. Paulo wangukamba kuti “te nayu cha mzukuru Mura [wasembi mura] wambura nthazi kuvwiyapu nasi mu maunthomboru ngidu, kweni yo weseka mwaku vosi kwakulingana nasi, kweni kwambura vilakwa.” (Ŵahebere 4:15; 5:8) Nawuso ŵanthu wo wazamuwusa nawu mbakuti akukumanapu ndi masuzgu ndipuso angukunthiyapu. Kweniso yiwu alimbana ndi kuleka kufikapu ndipuso akunthiyapu mitundu yakupambanapambana ya matenda. Vambula kukayikiska kuti yiwu azamuvwisa masuzgu ngosi ngo ŵanthu akumana nangu.

11. Nchifukwa wuli Yesu wangukamba kuti Akhristu atenere kuromba kuti khumbu laku Chiuta lichitiki kuchanya?

¹¹ Yesu wati wakamba kuti titenere kuromba kuti Ufumu waku Chiuta uzi, wangukamba kuti titenere so kurombe khumbu laku Chiuta kuti lichitiki “panupasi nge ndiko kuchanya.” Chiuta we kuchanya ndipu angelu ŵaki akugomezgeka aja achichita khumbu laki kuchanya kweniko. Kweni mu Mutu 3, tingusambira kuti mungelu muheni wanguleka kuchita khumbu laku Chiuta ndipu wanguchitiska kuti Adamu ndi Eva abudi. Mu Mutu 10, tazamusambira vinandi vo Bayibolo lisambiza vakukwaskana ndi mungelu muheni yo wadanika kuti Satana Diabolo. Satana ndi angelu wo angusankha kumulondo, wo adanika kuti viŵanda, anguzomerezgeka kuja kuchanya kwa kanyengu kamanavi. Ndichu chifukwa chaki ndi wosi cha panyengu iyi wo achitanga khumbu laku Chiuta kuchanya. Ivi vatingi visinthengi panyengu yo Ufumu waku Chiuta watingi uziyambiyengi kuwusa. Fumu yifya yakuŵikika, Yesu Khristu, yazirwanga nkhondu ndi Satana.—Chivumbuzi 12:7-9.

12. Kumbi Lemba la Chivumbuzi 12:10 likonkhoska vakuchitika vakukhumbika viŵi nivi?

 ¹² Mazu nga uchimi yanga ngakonkhoska vo vazamuchitika kuti: “Ndinguvwa mazu ngakuru kuchanya, ngakuti, ‘Sonu waŵapu utaski, ndi nthazi, ndi ufumu waku Chiuta widu, ndi mtufu waku Kristu waki: pakuti waponyeka pasi wakutundula yo wa ŵabali ŵidu, mweniyo watuŵatundula paurongu paku Chiuta widu msana ndi usiku.’ ” (Chivumbuzi 12:10) Kumbi mwaviwona vakuchitika viŵi vakuzirwa vo vikhonkhoskeka mu vesi ili? Chakwamba, Ufumu waku Chiuta wakuwusika ndi Yesu Khristu utamba kuwusa. Chachiŵi, Satana waponyeka pacharu chapasi kutuwa kuchanya.

13. Kumbi nchinthu wuli cho chikuchitika chifukwa chakuti Satana wakutuwaku kuchanya?

¹³ Kumbi chakutuwapu cha vakuchitika viŵi ivi nchinthu wuli? Pakukamba za vo vinguchitika kuchanya tiŵerenga kuti: “Kondwereni pachifukwa chenichi, mwa machanya imwi, ndi mwaŵakuja mwenimo!” Angelu akugomezgeka akondwa nadi kuchanya chifukwa chakuti Satana ndi viŵanda vaki akutuwaku ndipu weyosi yo we kuchanya wateŵete Yehova Chiuta mwakugomezgeka. Kuchanya kwe wanangwa pe ndi kuvwanana. Khumbu laku Chiuta lichitika kuchanya.

14. Kumbi nchinthu wuli cho chachitika chifukwa chakuti Satana waponyeka pacharu chapasi?

¹⁴ Nanga nchinthu wuli cho chinguchitikiya charu chapasi? Bayibolo likamba kuti: “Owe, [soka] charu ndi nyanja; pakuti diabolo yo wasikiya kwaku imwi, wakuŵa ndi kandundu kakuru, pakuziŵa kuti nyengu yaki njimanavi.” (Chivumbuzi 12:12) Satana ngwakukwiya ukongwa chifukwa chakuti wakudikiskika kuchanya kweniso chifukwa chakuti we ndi kanyengu kamanavi. Chifukwa chakukwiya, iyu wachitiska kuti pacharu paŵi masuzgu pamwenga ‘soka.’ Mu mutu wapanthazi, tisambirengi vinandi vakukwaskana ndi ‘soka’ lenili. Kweni chifukwa chakuti Satana wakusikiya panu pasi tingafumba kuti, Kumbi Ufumu wazamuchitiska wuli kuti khumbu laku Chiuta lichitiki pacharu chapasi?

15. Kumbi chilatu chaku Chiuta cha charu chapasi nchakuti wuli?

 ¹⁵ Kumbi khumbu laku Chiuta la charu chapasi ndakuti wuli? Mu Mutu 3 mungusambira vakukwaskana ndi khumbu ili. Chiuta wangulongo mu munda wa Edene kuti khumbu laki lenga lakuti charu chapasi chije paradayisu mo mwatingi mujengi mtundu wa ŵanthu ambula kufwa ndipuso arunji. Satana wangubudiska Adamu ndi Eva ndipu venivi ndivu vikuchitiska kuti khumbu laku Chiuta lileki kufiskika liŵi pacharu chapasi, kweni kuti likusintha cha. Khumbu laku Yehova leche lakuti, ‘Ŵakurunjika ŵahari charu, ndi kuja paku cho muyaya.’ (Sumu 37:29) Ndipu Ufumu waku Chiuta ndiwu wazamufiska ivi. Kumbi ivi vazamuchitika wuli?

16, 17. Kumbi lemba la Danyele 2:44, likambanji vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta?

¹⁶ Wonani uchimi wo we pa Lemba la Danyele 2:44. Pa lemba ili patiti: “Ndipu mu mazuŵa nga ŵakaronga wo, Chiuta wa kuchanya wakamikanga ufumu wo kuti ubwangandulikengi cha, nanga nkhuti mazaza ngaki ngaperekekengi ku fuku linyaki cha ubwanganduwengi maufumu ngosi yanga kungamara; ndipu ukaŵangaku muyaya.” Kumbi venivi vititikambiyanji pankhani ya Ufumu waku Chiuta?

¹⁷ Chakwamba, tiwona kuti Ufumu waku Chiuta ungujalikiskika mu “mazuŵa nga ŵakaronga,” pamwenga kuti maufumu nganyaki ngeche kuwusa. Chachiŵi, tiwona kuti Ufumu uwu wazamuŵaku kwamuyaya. Wazamuthereskeka cha pamwenga kuharika ndi boma linyaki. Chachitatu, tiwona kuti Ufumu waku Chiuta wazamukurwa nkhondu ndi maufumu nga charu ichi. Ufumu waku Chiuta wazamupunda. Pakumaliya, ufumu uwu pe ndiwu wazamuja boma la mtundu wa ŵanthu. Pavuli paki ŵanthu azamukondwa ndi muwusu wamampha ukongwa uwu.

18. Kumbi nkhondu yakumaliya ya pakati pa Ufumu waku Chiuta ndi maboma nga charu chinu yidanika kuti wuli?

¹⁸ Bayibolo likonkhoska vinandi vakukwaskana ndi nkhondu yakumaliya ya pakati pa Ufumu waku Chiuta ndi maboma nga charu ichi. Mwakuyeruzgiyapu, likamba kuti po umari we pafupi mizimu yiheni yipharazga maboza kuti yinyengi “ŵakaronga  ŵa charu chosi panupasi.” Chifukwa wuli? Ndi chilatu cha “kuŵaunganyiya ku nkhondu yo ya zuŵa likuru laku Chiuta Wanthazizosi.” Mafumu nga charu ngazamuwunganiskikiya ku “malu ngakuzumbulika mu chiHebere, Hara–Magedone.” (Chivumbuzi 16:14, 16) Chifukwa cha vo vazumbulika mu mavesi ngaŵi yanga, nkhondu yakumaliya ya pakati pa maboma nga ŵanthu ndi Ufumu waku Chiuta, yidanika kuti nkhondu ya Hara–Magedone pamwenga kuti Aramagedo.

19, 20. Kumbi nchinthu wuli cho chitondekeska khumbu laku Chiuta kuchitika pacharu chapasi sonu?

¹⁹ Kumbi Ufumu waku Chiuta wazamufiskanji pa Aramagedo? Ŵanaŵaniyani so khumbu laku Chiuta la charu chapasi. Yehova Chiuta wakhumbanga kuti charu chapasi chizazi ndi mtundu wa ŵanthu arunji kweniso akufikapu kuti amuteŵetiyengi mu Paradayisu. Nchifukwa wuli ivi vileka kuchitika sonu? Chifukwa chakwamba nchakuti te akubuda kweniso titama ndi kufwa. Kweni mu Mutu 5, tingusambira kuti Yesu wakutifwiya kuti tizije ndi umoyu wamuyaya. Mutenere kuti mukumbuka mazu ngo ngakulembeka mu Uthenga Wamampha waku Yohane, ngakuti: “Chiuta wangwanja viyo charu, viyo kuti wangupaska Mwana waki wakuwayija, alinga kuti yosi wakuvwana mwaku iyu wareki kutayika, kweni waŵi ndi umoyu wamuyaya.”—Yohane 3:16.

²⁰ Suzgu linyaki ndakuti ŵanthu anandi achita vinthu viheni. Yiwu akamba boza ndipu achita ureŵi. Akhumba cha kuchita vo Chiuta wakhumba. Ŵanthu wo achita vinthu viheni azamubayika pa nkhondu yaku Chiuta ya Aramagedo. (Sumu 37:10) Chifukwa chinyaki so cho chichitiska kuti khumbu laku Chiuta lileki kuchitika pacharu chapasi nchakuti maboma ngatiŵawovya cha ŵanthu kuti achitengi khumbu laku Chiuta. Maboma nganandi ngalivi nthazi, ngankhaza ndipuso ngachita vinyeda. Bayibolo likamba mwambula kubisa kuti: “Munthu wapweteka munthu munyaki pakumuwusa.”—Wakutaula 8:9.

21. Kumbi Ufumu wazamuwovya wuli kuti khumbu laku Chiuta lichitiki pacharu?

²¹ Asani Aramagedo yajumphapu mtundu wa ŵanthu wazamuwusika ndi boma limoza pe, Ufumu waku Chiuta. Ufumu uwu wazamuchita khumbu laku Chiuta ndi kuzisa vitumbiku  vamampha ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, wazamutuzgapu Satana ndi viŵanda vaki. (Chivumbuzi 20:1-3) Nthazi ya sembi yaku Yesu yazamugwira nchitu ndipu ŵanthu akugomezgeka azamutama cha pamwenga kufwa. Yiwu azamuja ndi umoyu wamuyaya mu Ufumu uwu. (Chivumbuzi 22:1-3) Charu chosi chazamuja paradayisu. Mwaviyo, Ufumu wazamuchitiska kuti khumbu laku Chiuta lichitiki pacharu ndipuso wazamutozga zina laku Chiuta. Kumbi ivi ving’anamuwanji? Ving’anamuwa kuti mu Ufumu waku Chiuta, ŵanthu wosi wo azamuja ndi umoyu azamutumbika zina laku Yehova.

22. Kumbi tiziŵa wuli kuti Ufumu waku Chiuta ungwamba kugwira nchitu Yesu weche pacharu cha, pamwenga wati wayuskika waka?

²² Viwoneke limu kuti panyengu yo Yesu wakambiyanga akusambira ŵaki kuti arombengi kuti “Ufumu winu uzi,” ndipu Ufumu wo wechendazi. Kumbi unguza Yesu wati wawere kuchanya? Awa, chifukwa Petro ndi Paulo angukamba kuti Yesu wati wayuskika, uchimi wo we pa Lemba la Sumu 110:1 ungufiskika mwaku iyu, uchimi uwu utiti: ‘Yehova wangunene Ambuyangu: “Uje ku janja langu la kuryiya, mpaka po ndaŵika ŵamawongu ŵaku kusi ku marwayu [malundi] ngaku.”’ (Machitidu 2:32-34; Ŵahebere 10:12, 13) Iyu wakhumbikanga kulindizga.

23. (a) Kumbi Ufumu waku Chiuta ukwamba zukwanji kuwusa? (b) Kumbi tazamusambiranji mu mutu wa panthazi?

²³ Kumbi iyu wakhumbikanga kulindizga kwa utali wuli? Mu vyaka va m’ma 1870, akusambira Bayibolo aphamphu anguŵerengese kuti nyengu iyi yamalanga mu 1914. (Wonani Fundu  Zakukumaliya mapeji 215-18 kuti muvwi vinandi vakukwaskana ndi chaka ichi) Vinthu vo vingwamba kuchitika mu 1914 pa charu chapasi vititisimikizgiya kuti akusambira Bayibolo yaŵa angukamba uneneska. Kufiskika kwa uchimi wa m’Bayibolo kulongo kuti mu chaka cha 1914, Khristu wanguja Fumu ndipu Ufumu waku Chiuta wakuchanya ungwamba kuwusa. Mwaviyo tija mu ‘nyengu yimanavi’ yo yamujaliyaku Satana. (Chivumbuzi 12:12; Sumu 110:2) Kwambula kukayika tingakamba so kuti pambula kuswera yapa Ufumu waku Chiuta wazamuchitapu kanthu kuti khumbu laku Chiuta lichitiki pacharu chapasi. Kumbi nkhani yeniyi mutiyivwa wuli? Kumbi muvwana kuti ivi vazamuchitika nadi? Mutu wapanthazi ukuwovyeningi kuvwisa kuti Bayibolo lisambiza kuti te mu mazuŵa ngakumaliya nadi.