1. ¿Kʼusi orasional lek ojtikinbil ta jkʼelbetik skʼoplal?

TA SMIYONAL noʼox krixchanoetik ta spʼejel Balumil xojtikinik lek li orasion ti padrenuestro sbie. Jaʼ jun orasion ti laj yal stuk Jesukristo sventa chakʼ ta ilel kʼu yelan ta pasel li orasione xchiʼuk toj ep kʼusitik skʼan xal. Jkʼeltik baʼyel oxtosuk li kʼusi chichʼ kʼanele, vaʼun jaʼ jech chavaʼibe lek smelolal li kʼusi chchanubtasvan ta melel li Vivliae.

2. Alo oxtos kʼusitik laj yakʼbe xchan yajtsʼaklomtak Jesus ti akʼo skʼanik li ta orasione.

² Ta slikeb li orasione, xi albatik yuʼun Jesus li buchʼutik te oyike: «Xi me yelan skʼan xapasik orasione: ‹Jtotik ta vinajel, akʼo yichʼ chʼultajesel li abie. Akʼo taluk li Ajvalilal avuʼune. Akʼo kʼotuk ta pasel avuʼun li kʼusi tskʼan avoʼonton ta sba balumil jech kʼuchaʼal ta vinajele›» (Mateo 6:9-13). ¿Kʼusi smelolal li oxtos kʼusitik chichʼ kʼanele?

3. ¿Kʼusitik tsots skʼoplal skʼan jchantik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose?

³ Ep xa kʼusi jchanojtik ta sventa li sbi Dios ti jaʼ Jeovae. Jech xtok kalojbetik xa skʼoplal li kʼusi tskʼane, li kʼusitik spasoje xchiʼuk li kʼusitik tspas ta tsʼakal ta stojolal li krixchanoetike. Pe ¿kʼusi la skʼan laj yal Jesus kʼalal «akʼo taluk li Ajvalilal avuʼune» xie? ¿Kʼusi jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose? ¿Kʼusi smelolal ti chakʼ ta ichʼel ta mukʼ o ti chchʼultajesbe sbi Dios  kʼalal chtale? ¿Kʼu yuʼun persa skʼan xtal Ajvalilal yuʼun Dios sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Jeovae?

4. ¿Kʼusi jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose, buchʼu jaʼ li Ajvalil yuʼune?

⁴ Li Ajvalilal yuʼun Diose jaʼ jun melel ajvalil ti chventainvan ti jaʼ svaʼanoj li Jeova Diose xchiʼuk jaʼ stʼujoj xtok li Ajvalil ti chventainvane. ¿Buchʼu jaʼ li Ajvalil taje? Jaʼ li Jesukristoe. Jaʼ mas tsots yabtel, jaʼ muʼyuk li yan ajvaliletike, jaʼ yuʼun ta xichʼ alel ti «jaʼ Ajvalil yuʼun li buchʼutik ch-ajvalilajike xchiʼuk jaʼ Kajvaltik yuʼun li buchʼutik ch-ajvalilajik kʼuchaʼal ajvaliletike» (1 Timoteo 6:15). Li Jesuse oy sjuʼel sventa tspas ep tajek kʼusitik lek, jaʼuk li ajvaliletik ta balumile mu spas yuʼunik li kʼusitik lekik jech kʼuchaʼal taje, buchʼuuk ajvalilal, manchuk mi lekil ajvalil.

5. ¿Bu chventainvan tal li Ajvalilal yuʼun Diose, xchiʼuk kʼusi tsventain?

⁵ ¿Bu chventainvan tal li Ajvalilal yuʼun Diose? Nopo avaʼi bu oy li Jesuse. Jech kʼuchaʼal laj xa achane, la smilik ta jtel teʼ li Jesuse, laje chaʼkuxi xchiʼuk muy batel ta vinajel (Echos 2:33). Jech un chaʼa, te oy ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun Ajvalilal ta vinajel chalbe skʼoplal li Vivliae (2 Timoteo 4:18). Manchuk mi te oy ta vinajel, tsventain tal li Balumile (kʼelo Apokalipsis 11:15).

6, 7. ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun Ajvalil ti mu buchʼu xkoʼolaj-o li Jesuse?

⁶ ¿Kʼu yuʼun jaʼ jun Ajvalil ti mu buchʼu xkoʼolaj-o li Jesuse? Jtose jaʼ ti mu snaʼ xchame. Kʼalal ta jkoʼoltastik xchiʼuk li ajvaliletik ta balumile, li Vivliae chal «ti jaʼ noʼox stuk ti mu snaʼ xchame, ti te nakal ta lus ti muʼyuk buchʼu xuʼ x-oche» (1 Timoteo 6:16). Jech oxal, te oy-o sbatel osil li kʼusitik lek tspase. Ta melel ep kʼusitik lek tspas.

⁷ Kʼelo kʼusi xa onoʼox yaloj Vivlia ti chkʼot ta pasel ta stojolal li Jesuse: «Te ta xcom o ta stojol li Espíritu yuʼun Mucʼul Diose, jaʼ ta xʼacʼbat lec sbijil, ta xjambat lec sat; ta xʼacʼbat lec snaʼ cʼu xʼelan chtojobtasvan; ta xʼacʼbat lec stsatsal; ta xʼacʼbat lec yotquin cʼusi tscʼan tspas, xchiʼuc cʼu xʼelan lec chichʼ ta  mucʼ li Mucʼul Diose. Ch-acʼbat lec snaʼ ta yoʼnton ti jaʼ noʼox acʼo yichʼ ta mucʼ li Mucʼul Diose. Mu jaʼuc noʼox jech ta xchapan ti cʼu xʼelan ta xil ta sate; mu jaʼuc noʼox jech ta spas ti cʼu xʼelan chaʼay ta xchiquine. Tucʼ ta xchapan li bochʼotic mu snaʼ spoj sbaique, jaʼ chal cʼu xʼelan lec chcom li bochʼotic abul sbaique» (Isaías 11:2-4). Taje chakʼ ta ilel ti tukʼ xchiʼuk kʼux ta yoʼonton kʼalal tsventain li krixchanoetike. ¿Mi chakʼan junuk ajvalil jech kʼuchaʼal taje?

8. ¿Buchʼutik ch-ajvalilajik xchiʼuk li Jesuse?

⁸ Jkʼelbetik yan jtosuk stalelal li Ajvalilal yuʼun Diose: li Jesuse mu stukuk noʼox ch-ajvalilaj, oy yantik ti ch-ajvalilajik xchiʼuke. Jech kʼuchaʼal liʼe, li jtakbol Pabloe xi laj yalbe li Timoteoe: «Mi jech-o chkuch kuʼuntike, jmoj chij-ajvalilaj» (2 Timoteo 2:12). Li Pablo, Timoteo xchiʼuk yantik tukʼil krixchanoetik ti tʼujbilik yuʼun Diose ta x-ajvalilajik xchiʼuk Jesus li ta Ajvalilal ta vinajele. ¿Jayvoʼ chichʼik li matanal taje?

9. ¿Jayvoʼ ch-ajvalilajik xchiʼuk li Jesuse, xchiʼuk bakʼin lik stʼuj talel li Diose?

⁹ Jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 7 li ta livro liʼe, li jtakbol Juane oy kʼusi akʼbat yil ti la sta ta kʼelel ta «Vits Sion [jaʼ xkaltik, li spasobmantal ta vinajel] li Chʼiom Chij [li Jesukristoe] xchiʼuk li 144 mil ti tsʼibabil ta stibaik li sbie xchiʼuk li sbi Stote». ¿Buchʼutik jaʼ li 144 mile? Xi laj yal li jtakbol Juane: «Jaʼik li buchʼutik tstsʼakliik batel li Chʼiom Chij ti mu ventauk bu xbate. Jaʼik li buchʼutik laj yichʼik manel lokʼel ta stojolal krixchanoetik ti jaʼik sba sat tsʼunobil ta stojolal Dios[e]» (Apokalipsis 14:1, 4). Li buchʼutik chichʼik tʼujel sventa ch-ajvalilajik ta vinajel xchiʼuk li Jesuse jaʼ li yajtsʼaklomtak ti tukʼ yakʼoj sbaike. Kʼalal chchamik xchiʼuk chchaʼkuxiik ta vinajele, «ch-ajvalilajik ta sba spʼejel balumil» xchiʼuk li Jesuse (Apokalipsis 5:10). Li Diose lik stʼuj talel ta skʼakʼalil jtakboletik sventa stsʼaki li 144 mile.

10. ¿Kʼu yuʼun toj lek yoʼonton Jeova kʼalal la snop ti tsventainik krixchanoetik li Jesus xchiʼuk li 144 mile?

¹⁰ Toj lek yoʼonton Jeova kʼalal la snop ti tsventainik krixchanoetik li Jesus xchiʼuk li 144 mile. Li baʼyel srasonale jaʼ ti  echʼ kʼuchaʼal krixchano li Jesuse, jaʼ yuʼun xojtikinbe svokol li krixchanoetike. Xi laj yalbe skʼoplal Jesus li Pabloe: «Mu yuʼunuk chʼabal jun mero bankilal pale kuʼuntik ti mu xijkʼuxubaj ta yoʼonton ta skoj ti kʼunutike, moʼoj, oy jun mero bankilal pale kuʼuntik ti pasbil lek ta preva ta skotol jech kʼuchaʼal voʼotike, jaʼ noʼox ti muʼyuk smule» (Evreos 4:15; 5:8). Li buchʼutik ch-ajvalilajik xchiʼuke kuchem yuʼunik ek li vokoliletik chil krixchanoetike. Jech xtok, yiloj svokolik ta skoj li mulile xchiʼuk yiloj svokolik ta chamel. Ta melel snaʼojik kʼusi vokoliletik tsnuptan li krixchanoetike.

11. ¿Kʼu yuʼun laj yalbe yajtsʼaklomtak Jesus ti akʼo skʼanik akʼo kʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan Dios ta vinajele?

¹¹ Li Jesuse maʼuk noʼox laj yalbe yajtsʼaklomtak ti akʼo skʼanik ta orasion ti akʼo taluk li Ajvalilal yuʼun Diose, laj yalbe xtok ti akʼo skʼanik ti xkʼotuk ta pasel li kʼusi tskʼan Dios «ta sba balumil jech kʼuchaʼal ta vinajele». Te ta vinajel yoʼ bu oy li Diose, spasojik onoʼox kʼusi tskʼan Dios li tukʼil anjeletike. Akʼo mi jech, jech kʼuchaʼal la jchantik li ta kapitulo 3 li ta livro liʼe, li jun chopol anjele laj yikta sba spasel li kʼusi tskʼan Diose xchiʼuk tsʼuj yuʼun ta mulil li Adan xchiʼuk Evae. Te ta kapitulo 10 li ta livro liʼe, ta jchantik to mas ta sventa li kʼusi chchanubtasvan Vivlia ta sventa li anjel ti Satanas chichʼ biiltasele. Li Diose te to komik yuʼun ta vinajel li Satanas xchiʼuk li anjeletik ti la stsʼakliike, ti pukujetik sbiike. Jech un chaʼa, ta skʼakʼalil li Jesuse, li buchʼutik te oyik ta vinajele mu skotolikuk tspasik li kʼusi tskʼan Diose. Pe taje chjel kʼalal chlik ajvalilajuk ta Ajvalilal yuʼun Dios li Jesuse xchiʼuk kʼalal tspasik kʼop xchiʼuk li Satanase (kʼelo Apokalipsis 12:7-9).

12. ¿Kʼusi chaʼtos tsots skʼoplal chkʼot ta pasel ti te chal ta Apokalipsis 12:10?

¹² Oy jun albil kʼop ti chakʼ ta ilel kʼusi chkʼot ta pasele, xi chale: «Laj kaʼi tsatsal yechʼomal eil ta vinajel ti xi chale: ‹¡Kʼot xa yorail avi li koltaele, vinaj xa li sjuʼele xchiʼuk och xa ta abtel li Ajvalilal yuʼun Jdiostike xchiʼuk lik xa spas mantal  li Skristoe, yuʼun laj xa yichʼ jipel yalel tal ta olon li buchʼu tstikʼbe smul kermanotaktike, ti jaʼ li buchʼu tstikʼbe smul ta kʼakʼal-akʼobal ta stojolal li Jdiostike!›» (Apokalipsis 12:10). ¿Mi laj avakʼ venta ti oy kʼusi chaʼtos tsots skʼoplal chkʼot ta pasel li ta versikulo taje? Li baʼyele jaʼ ti chlik ventainvanuk li Ajvalilal yuʼun Dios ti jaʼ oy ta skʼob li Jesukristoe. Li xchibale jaʼ ti chichʼ lokʼesel ta vinajel xchiʼuk chjipat yalel tal ta Balumil li Satanase.

13. ¿Kʼusitik kʼotem ta pasel ta skoj ti laj yichʼ jipel lokʼel ta vinajel li Satanase?

¹³ Jech kʼuchaʼal ta jchantik ta mas tsʼakale, kʼotem xa ta pasel xchaʼtosal. Pe ¿kʼusitik kʼotem ta pasel ta skoj taje? Xi chal Vivlia li kʼusi kʼot ta pasel ta vinajele: «¡Kuxetuk me avoʼontonik vinajel xchiʼuk li buchʼutik te nakale!» (Apokalipsis 12:12). Jaʼ jech ta melel, li tukʼil anjeletike xmuyubajik ta skoj ti laj yichʼ jipel lokʼel ta vinajel li Satanas xchiʼuk spukujtake, skotol li buchʼutik te komike tukʼ yoʼontonik ta stojolal li Jeovae. Jun yoʼontonik xchiʼuk oy noʼox lekilal te. Jaʼ yuʼun kʼot xa ta pasel li kʼusi tskʼan Dios ta vinajele.

14. ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj ti laj yichʼ jipel yalel tal ta Balumil li Satanase?

¹⁴ ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li Balumile? Xi chal li Vivliae: «¡Abol sba li balumil xchiʼuk li nabe! Yuʼun te yalem talel Diablo ti bu oyoxuke, oy tajek skʼakʼal yoʼonton ta skoj ti snaʼoj ti toj komkom xa li yoraile» (Apokalipsis 12:12). Xtiʼet tajek sjol li Satanase, yuʼun laj yichʼ lokʼesel ta vinajel xchiʼuk jutuk xa yorail kuxul. Ta skoj ti xtiʼet tajek sjole, chakʼ vokolil liʼ ta Balumile. Li ta yan kapituloe ta jchantik to mas ta sventa li vokoliletik taje. Pe ta sventa li kʼusi laj xa kaʼitike, xi van ta jakʼtike: «¿Kʼuxi chkʼot ta pasel yuʼun Ajvalilal li kʼusi tskʼan Dios liʼ ta Balumile?».

15. ¿Kʼusi tskʼan Dios ta sventa li Balumile?

¹⁵ Vuleso ta ajol li kʼusi tskʼan Dios ta sventa li Balumile.Jech kʼuchaʼal la achan ta kapitulo 3 li ta livroe liʼe, te laj yakʼ ta ilel ta Eden ti tskʼan ti xkʼataj ta jun paraiso li Balumile xchiʼuk ti xnoj ta tukʼil krixchanoetik ti mu xa bu chchamike. Kʼalal  stsʼuj yuʼun ta mulil li Adan xchiʼuk Eva li Satanase, muʼyuk to kʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Dios ta Balumile, pe muʼyuk bu jel li kʼusi tskʼan Diose. Oy-o ta yoʼonton Jeova ti xkʼot ta pasel li kʼusi xi chal Vivliae: «Ti buchʼu oy slequil ti cʼusi ta spasique, ta xrextoinic ti banomile, sbatel osil ta xnaquiic tey» (Salmo 37:29, Ch). Taje jaʼ chakʼ kʼotuk ta pasel li Ajvalilal yuʼun Diose. ¿Kʼu yelan?

16, 17. ¿Kʼusi chalbutik Daniel 2:44 ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose?

¹⁶ Oy jun albil kʼop ta Daniel 2:44 ti xi chale: «Cʼalal jaʼo ochemic ta ajvalilal li ajvaliletic leʼe, li Dios te oy ta vinajele ta sliques jun ajvalil; muʼyuc bochʼo xuʼ chtuchʼbat yabtel, mu junuc lum chtal tsalatuc yuʼun. Jaʼ ta stsal, jaʼ ta slajesbe scʼoplal scotol li yantic ajvaliletique; yan li stuque jʼechʼel te chcom o sbatel osil». ¿Kʼusi chalbutik ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios li albil kʼop taje?

¹⁷ Li kʼusi baʼyel chalbutike jaʼ ti laj yichʼ vaʼanel Ajvalilal yuʼun Dios «cʼalal jaʼo ochemic ta ajvalilal li ajvaliletic leʼe», jaʼ xkaltik, jaʼo kʼalal oy to yan ajvaliletike. Li xchaʼtosal kʼusi chale jaʼ ti te oy-o sbatel osil li Ajvalilal yuʼun Diose. Muʼyuk bu tstsalat mi jaʼuk bu ch-och xkʼexol. Li yoxtosal kʼusi chale jaʼ ti chalbutik ti tspasik kʼop li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li ajvaliletik ta balumile xchiʼuk ti jaʼ tspas kanal li Ajvalilal yuʼun Diose. Ta slajebe, jaʼ noʼox stuk chkom ta ajvalil sventa tsventain li krixchanoetike. Vaʼun li krixchanoetike ta xilbeik slekilal li mas lekil ajvalilal ti muʼyuk to bu yojtikinojike.

18. ¿Kʼusi sbi li paskʼop tspasik li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li ajvaliletik ta balumile?

¹⁸ Li Vivliae ep kʼusitik chalbutik ta sventa li paskʼop tspas li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li ajvaliletik ta balumile. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chnopaj xa li slajeb kʼakʼale, li Vivliae chal ti tspukik batel jutbil kʼop li pukujetik sventa tsloʼlaik «skotol ajvaliletik ta spʼejel balumil». ¿Kʼusi sventa? «Sventa xichʼik tsobel li ta paskʼop ta smukʼta kʼakʼalil Dios ti jaʼ li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune.» Li ajvaliletike chichʼik «tsobel ti bu Armajedon sbi ta evreoe» (Apokalipsis 16:14, 16). Ta sventa li kʼusi chal li chib  versikulo liʼe, li paskʼop tspasik li ajvaliletik ta balumil xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Diose ta xichʼ biiltasel paskʼop ta Armajedon.

19, 20. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk to kʼotem ta pasel li kʼusi tskʼan Dios ta Balumil avie?

¹⁹ ¿Kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun ta Armajedon li Ajvalilal yuʼun Diose? Jnoptik yan velta li kʼusi tskʼan Jeova ta sventa li Balumile: tskʼan ti xkʼataj ta jun paraiso xchiʼuk ti akʼo xnoj ta tukʼil xchiʼuk lekil krixchanoetik ti chtunik ta stojolale. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk to kʼotem ta pasel li kʼusi tskʼan Diose? Jtose jaʼ ti jmulavilutike, jech oxal chij-ipaj xchiʼuk chijcham. Akʼo mi jech, li Jesuse cham ta jtojolaltik sventa xuʼ xijkuxi sbatel osil jech kʼuchaʼal la jchantik ta kapitulo 5. Jech xtok xvul van ta ajol li kʼusi tsʼibabil ta S-evanjelio Juan ti xi chale: «Yuʼun skʼanoj tajek krixchanoetik li Diose, jaʼ yuʼun laj yakʼ li jun noʼox Xnichʼon sventa mu xichʼ lajesel li buchʼu chakʼ xchʼunel yoʼonton ta stojolale, moʼoj, yuʼun jaʼ sventa tsta-o xkuxlejal sbatel osil» (Juan 3:16).

²⁰ Li yan srasonale jaʼ ti oy ep krixchanoetik ti tspasik kʼusitik chopole. Tsjutik kʼop, chloʼlavanik xchiʼuk chopol xkuxlejalik. Mu skʼan spasik li kʼusi tskʼan Diose. Pe tslajesatik yuʼun Dios ta Armajedon li buchʼutik tspasik kʼusitik chopole (kʼelo Salmo 37:10). Yan srasonal xtok ti muʼyuk yakal chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Dios liʼ ta Balumile, jaʼ ti muʼyuk bu tstijbe yoʼonton krixchanoetik li ajvaliletik sventa spasik li kʼusi tskʼan Diose. Ep li ajvaliletik taje mu toj masuk ichʼbilik ta mukʼ, oy buchʼu toj tsots tspasvanik ta mantal o muʼyuk tukʼ ch-ajvalilajik. Xi jamal chal li Vivliae: «Laj quil noxtoc ti oy bu ta xpechʼ ta teqʼuel xchiʼil li cristianoe» (Eclesiastés 8:9).

21. ¿Kʼuxi chkʼot ta pasel yuʼun Ajvalilal li kʼusi tskʼan Dios liʼ ta Balumile?

²¹ Pe mi echʼ xaʼox li Armajedone, li krixchanoetike jun xa noʼox ajvalil chkom yuʼunik, jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose. Li Ajvalilal taje chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan Diose xchiʼuk chichʼ talel kʼupil sba bendisionetik. Jech kʼuchaʼal liʼe, tslajes li Satanas xchiʼuk spukujtake (Apokalipsis 20:1-3). Chichʼ tabel sbalil yuʼun li matanal laj yakʼ Jesus kʼalal laj yakʼ sba ta milele, vaʼun muʼyuk xa ch-ipaj li tukʼil krixchanoetike mi jaʼuk xa  bu chchamik, yuʼun xuʼ xkuxiik sbatel osil (kʼelo Apokalipsis 22:1-3). Jech xtok, tskʼatajes ta jun paraiso li Balumile. Jech chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan Dios liʼ ta Balumile xchiʼuk chchʼultajesbe li sbi Diose. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti chichʼbeik ta mukʼ sbi Jeova li krixchanoetik kʼalal jaʼo yakal tspas mantal li Ajvalilal yuʼun Diose.

22. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti muʼyuk bu och ta Ajvalilal kʼalal liʼ toʼox oy ta Balumil li Jesuse xchiʼuk ti muʼyuk bu och ta ora kʼalal chaʼkuxie?

²² Kʼalal laj yalbe yajtsʼaklomtak Jesus ti akʼo skʼanbeik Dios ti «akʼo taluk li Ajvalilal [yuʼune]», jamal ta aʼibel smelolal ti muʼyuk toʼox bu ochem ta abtel li Ajvalilal yuʼun Diose. ¿Mi jaʼo och ta abtel kʼalal muy batel ta vinajel li Jesuse? Moʼoj, yuʼun li Pedro xchiʼuk li Pabloe laj yalik ti kʼalal chaʼkuxiem xaʼox li Jesuse, kʼot ta pasel ta stojolal li albil kʼop ta Salmo 110:1 ti xi chale: «Li Jeovae xi laj yalbe li Kajvale: ‹Chotlan ta jbatsʼikʼob jaʼ to mi laj kakʼ ta skajleb avok li avajkontratake›» (Echos 2:32-35; Evreos 10:12, 13). Jech un chaʼa, li Jesukristoe skʼan to smalabe yorail.

23. 1) ¿Bakʼin lik ventainvanuk li Ajvalilal yuʼun Diose? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan kapituloe?

²³ ¿Kʼu sjalil skʼan smala? Oy jtsop krixchanoetik ta sbalunlajunebal siglo ti la xchan ta sjunul yoʼontonik li Vivliae la xchapik ti chlaj ta sjabilal 1914 li skʼakʼalil malabile. (Sventa xichʼ aʼibel mas smelolal ti kʼu sjalile, kʼelo li apendise   «1914: jun jabil ti tsots skʼoplal ti yaloj xa onoʼox li Vivliae»). Li kʼusitik lik kʼotanuk ta pasel ta 1914 ta balumile chakʼ ta ilel ta melel ti jaʼ jech kʼuchaʼal la xchapbeik skʼakʼalil li jchanolajeletik ta Vivliae. Li kʼusitik kʼotem ta pasel ti albil ta Vivliae, chakʼ ta ilel ti laj yichʼ vaʼanel ta Ajvalil ta 1914 li Jesuse, vaʼun lik ventainvanuk li Ajvalilal yuʼun Dios ta vinajele. Jaʼ xa skʼakʼalil avi ti chal Vivlia «ti toj komkom xa» li yorail Satanase (Apokalipsis 12:12; Salmo 110:2). Jech xtok xuʼ xkaltik ta melel ti Ajvalilal yuʼun Diose poʼot xa xkʼot ta pasel yuʼun li kʼusitik oy ta yoʼonton tspas Dios liʼ ta Balumile. ¿Mi jaʼ jun lekil aʼyej chavaʼi? ¿Mi melel van xanaʼ? Taje te ta jchantik ta yan kapitulo.