1. Diẹse ma sai jo wuhrẹ kpahe obaro?

KỌ WHỌ gaviezọ kẹ usi etẹlivisiọno hayo yo oghẹrẹ usi jọ no ẹdẹjọ nọ whọ jẹ nọ oma ra inọ, ‘Bovẹ akpọ nana ọ be nya?’ Eware okpẹtu e be via idudhe kpregede te epanọ uvumọ ohwo-akpọ ọ sae rọ ta oware nọ odẹnotha ọ te wha ze he. (Jemis 4:14) Dede na, Jihova ọ riẹ oware nọ o te via evaọ obaro. (Aizaya 46:10) Ikpe buobu nọ i kpemu, Ẹme riẹ, Ebaibol na, ọ ta kpahe orọnikọ eware iyoma nọ e be via eva oke mai na ọvo ho rekọ te eware iwoma nọ e te via eva obaro kẹlena.

2, 3. Enọ vẹ ilele na a nọ Jesu, kọ didi uyo ọ kẹ?

² Jesu Kristi ọ ta kpahe Uvie Ọghẹnẹ, onọ o te rehọ emuemu te oba u ve ti ru otọakpọ na fihọ aparadase. (Luk 4:43) Ahwo a gwọlọ riẹ okenọ Uvie na o te rọ ze. Ilele Jesu a nọ riẹ nọ: “Eme ọ rẹ te jọ oka ẹtha ra gbe urere akpọ na?” (Matiu 24:3) Jesu ọ kẹ rai uyo inọ Jihova Ọghẹnẹ ọvo ọ riẹ uzedhe oke nọ urere uyerakpọ na o te rọ ze. (Matiu 24:36) Rekọ Jesu o dhesẹ eware nọ e  te via eva otọakpọ taure Uvie na o tẹ nwane rehọ uvi udhedhẹ gbe omofọwẹ se ahwo-akpọ. Eware nọ ọ ruẹaro rai e be via enẹna!

³ Taure ma tẹ te kiẹ imuẹro na riwi inọ “urere akpọ na” ma rrọ na, joma ta ẹme kpẹkpẹe kpahe ẹmo jọ nọ a fi nọ ohwo-akpọ ọvuọvo ọ ruẹ hẹ. A fi ẹmo na evaọ obọ odhiwu nọ a rẹ ruẹ hẹ, yọ oghẹrẹ nọ ẹmo na o ro kuhọ u kpomahọ omai.

4, 5. (a) Eme ọ via evaọ obọ odhiwu nọ a nwane rehọ Jesu mu Ovie no? (b) Wọhọ epanọ Eviavia 12:12 o ta, eme o ti no ẹmo nọ a fi evaọ obọ odhiwu na ze?

⁴ Uzou nọ o vrẹ na o ta nọ Jesu Kristi o zihe ruọ Ovie evaọ obọ odhiwu evaọ ukpe ọ 1914. (Se Daniẹl 7:13, 14.) Nọ a nwane kẹe ogaga Uvie no, Jesu ọ tẹ jowọ. Ebaibol na e ta nọ: “Ẹmo ọ tẹ rọ obọ eva odhiwu, Maekẹl [odẹ ofa nọ a re se Jesu] avọ ikọ-odhiwu riẹ a tẹ be họre odudu na [Setan Ẹdhọ na]; odudu na avọ ikọ riẹ a tẹ jẹ họre ai re.” * Ẹmo yena o kie kpe Setan avọ ijẹle imuemu riẹ, idhivẹri na, a te le ai no odhiwu ziọ otọakpọ. Emọ ẹzi omarokpotọ erọ Ọghẹnẹ a ghọghọ inọ a le Setan avọ idhivẹri riẹ no. Dede na o te jọ oware oghọghọ kẹ ahwo-akpọ họ. Ukpoye, Ebaibol na e ta nọ: “O da omẹ kẹ owhai, o akpọ . . . keme ukumuomu na ọ rehọ ofu ọgaga bru owhai ze, keme ọ riẹ nọ oke riẹ o re kpẹkpẹre.”—Eviavia 12:7, 9, 12.

⁵ Iviena muẹrohọ oware nọ u ti no ẹmo obọ odhiwu na ze. Setan ọ te rehọ ofu riẹ gboja kẹ enọ e rrọ otọakpọ na. Wọhọ epanọ whọ te ruẹ na, etoke uye yena ma be rria na. Rekọ o te jọ umutho oke—omoke “kpẹkpẹre”  ọvo. Makọ Setan dede ọ riẹ ere. Ebaibol na i se etoke nana “edẹ urere.” (2 Timoti 3:1) Ẹvẹ eva e rẹ were omai te inọ Ọghẹnẹ o ti si idabolo Ẹdhọ no otọakpọ na kẹle! Joma ta kpahe eware jọ nọ a ruẹaro rai fihọ Ebaibol na nọ e be via enẹna. Enana i dhesẹ nọ ma be rria edẹ urere na gbe nnọ Uvie Ọghẹnẹ o te wha eghale ebẹdẹ bẹdẹ se ahwo nọ a you Jihova kẹlena. Orọ ọsosuọ, joma ta kpahe abọ ene erọ oka nọ Jesu ọ ta inọ u ti kpoka họ edẹ nọ ma be rria na.

6, 7. Oghẹrẹ vẹ eme ọ Jesu kpahe ẹmo gbe ohọo i bi ro rugba nẹnẹ?

⁶ “Orẹwho o rẹ te kpare bru orẹwho, uvie o rẹ te kpare bru uvie.” (Matiu 24:7) A jọ ẹmo kpe ima ahwo buobu no eva etoke ikpe-udhusoi nọ o vrẹ na. Ohwo Britain jọ nọ ọ rrọ ogbiku o kere nọ: “Ikpe-udhusoi avọ 20 na họ oge nọ a mai jo kpe ahwo evaọ ikuigbe. . . . O jọ oge nọ a je ro dhe ẹmo efiefio, nọ o wọhọ nọ ẹmo o bi ti kuhọ evaọ abọjọ yọ a be jọ abọfa se ofu họ igbabọ.” Iyẹrẹ nọ i no ukoko otokiẹ nọ a re se Worldwatch Institute ze e ta nọ: “Ahwo nọ a jọ ẹmo  kpe evaọ ikpe-udhusoi avọ 20 na ọvo a rehọ akuasa bu vi ahwo nọ a kpe evaọ emo kpobi nọ a fi no ikpe-udhusoi ọsosuọ na rite ukpe 1899.” Anwọ 1914 ze, ahwo nọ ẹmo o kpe no a bu vi ima 100 no. Ma tẹ make riẹ epanọ o rẹ da te nọ ẹmo o te kpe ohwo jọ nọ ma you, kọ ma sae ruẹ unu gbiku akọriọ gbe edada riẹ nọ ma te roro kpahe ima ahwo gbidi gbidi nọ a be jọ ẹmo kpe?

⁷ “Ohọo u re ti muẹ.” (Matiu 24:7) Egba-otokiẹ a ta nọ emu o vihọ gaga no eva etoke ikpe 30 nọ i kpemu na. O make rrọ ere na, ohọo u gbe bi kpe keme ahwo buobu a wo ugho nọ u re te ae dẹ emu hayo dẹ etọ nọ a rẹ kọ eware fihọ họ. Evaọ erẹwho nọ i bi rovie aro ze obọ, ahwo nọ a bu vi ima-odu a bi wo te ẹsiso ho evaọ okọ okpẹdoke rai. Ohọo o be lahiẹ ibuobu rai kẹse kẹse. World Health Organization (Ukoko Oma-Okpokpọ Akpọ) u dhesẹ nọ emu nọ a be re doma ha o be mae wha uwhu se emaha nọ i bu vi ima isoi kukpe kukpe.

8, 9. Eme o dhesẹ nọ eruẹaruẹ Jesu kpahe etọ nọ i ti nuhẹ gbe eyao nọ i re vo i rugba no?

⁸ “Etọ i reti nuhẹ gaga.” (Luk 21:11) Wọhọ epanọ ogbẹgwae otokiẹ orọ ahwo America jọ o ta, no  anwọ 1990 ọvo ze, a tẹ ghale iẹe, etọ i bi nuhu te asia 17 kukpe kukpe yọ e ga te epanọ e rẹ rọ raha iwou je ru etọ va. Yọ enọ e ga te epanọ e rẹ rọ raha iwou muotọ riẹriẹriẹ e be roma via kukpe kukpe. Ogbẹgwae otokiẹ ofa o ta nọ: “Etọ nọ i bi nuhu i kpe ima ahwo buobu no evaọ ikpe 100 nọ i kpemu na, yọ ghelọ ẹnyaharo nọ a ru no evaọ ekuo ekwakwa nọ a rẹ rọ kiẹ otọ na je ru araha nọ etọ-nuhu e rẹ wha ze kpotọ, umutho ahwo kakao ọvo onana o be sai siwi.”

⁹ “Eyao nọ i re vo e rẹ te jọ.” (Luk 21:11, NW) Ghelọ epanọ a nyaharo te no evaọ abọ imu, eyao ekpokpọ gbe enọ i kri otọ no e gbẹ be lahiẹ ahwo. Iyẹrẹ jọ e ta nọ eyao 20 nọ a riẹ ziezi—nọ o kẹre te owọre ogaga, uliaro, gbe eva-ikuo—e dotọ fia evaọ oge mai na, yọ oghẹrẹ eyao jọ e riẹ nọ e be ga vi imu nọ a bi ro siwi ai. Evaọ uzẹme, o tẹ kawo oghẹrẹ eyao ekpokpọ 30 e roma via no. A re riẹ imu nọ i re siwi ejọ rai hi yọ i bi kpe ahwo.

10. Didi iruemu jọ nọ a ruẹaro rai fihọ 2 Timoti 3:1-5 whọ be jọ oma ahwo ruẹ nẹnẹ?

¹⁰ U te no ugogo eware jọ nọ e te jọ akpọ na via no, Ebaibol na e  ta inọ uruemu ahwo-akpọ u ti nwene evaọ edẹ urere na. Pọl ukọ na o dhesẹ oghẹrẹ uruemu nọ ahwo a ti dhesẹ. Ma se nọ: “Eva edẹ urere oke ẹbẹbẹ te tha.” (Se 2 Timoti 3:1-5.) Evaọ abọjọ edhesẹ nana, Pọl ọ ta nọ ahwo a

• ti you omobọ rai

• ti you igho

• ti yo ẹme enọ i yẹ rai hi

• te jọ ababọ-ẹfuọ

• te jọ eva gaga

• te kare oma-onyẹ

• ti wo ofu-ọkpoo

• ti you enu-awere siọ Ọghẹnẹ ba

• te yọrọ oghẹrẹ egagọ a vẹ vro ogaga nọ o rọ eva riẹ

11. Oghẹrẹ vẹ Olezi 92:7 u dhesẹ oware nọ o te via kẹ irumuemu na?

¹¹ Kọ ahwo nọ a rrọ okegbe ra a bi dhesẹ oghẹrẹ iruemu nana? Ababọ avro ere a rrọ. Ahwo nọ a wo iruemu iyoma a vọ eria kpobi. Onana u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te jowọ kẹle, keme Ebaibol na e ta nọ: “Dede nọ ohwo omuomu ọ rẹ dhẹ tha wọhọ ẹbe, jegbe iru-uyoma a be gbọ wọhọ ẹbe, ẹraha rai ọ rọ bẹdẹ bẹdẹ.”—Olezi 92:7.

12, 13. Ẹvẹ “eriariẹ” uzẹme i ro vihọ no evaọ “oke urere” nana?

¹² Edẹ urere na e ginẹ vọ avọ uye wọhọ epanọ Ebaibol e ta nọ o te jọ na. Dede na, evaọ akpọ ukpokpoma nana, eware iwoma jọ e be via evaọ udevie idibo Jihova.

¹³ ‘Eriariẹ uzẹme i reti vihọ,’ ere obe Daniẹl o ruẹaro riẹ. Okevẹ oyena o te rọ via? Eva “oke urere” na. (Daniẹl 12:4) Maero no anwọ 1914 ze, Jihova o fi obọ họ kẹ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ gọe no re a rro haro evaọ otoriẹ Ebaibol na. A wo otoriẹ uvevẹ ọrọ uzẹme oghaghae kpahe odẹ Ọghẹnẹ gbe ẹjiroro riẹ no, idhe ẹtanigbo Jesu Kristi, uyero ahwo nọ a whu no, gbe ẹkparomatha na. Ofariẹ, idibo Jihova a wuhrẹ epanọ a re ro yeri emamọ uzuazọ nọ o rẹ kẹ ai erere no, onọ o rẹ wha ujiro se Ọghẹnẹ. A te je wo otoriẹ uvevẹ orọ iruo nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti ru no gbe epanọ o te rọ kpọ eware vi evaọ otọakpọ. Eme a be rehọ eriariẹ nana ru? Onọ yena o rehọ omai ziọ eruẹaruẹ efa nọ i bi rugba evaọ edẹ urere nana.

14. Ẹvẹ ẹta usiuwoma Uvie na o kẹre te no nẹnẹ, kọ amono a bi whowho iei?

¹⁴ “A rẹ te vuẹ ovuẹ usiuwoma uvie na kẹ akpọ na kpobi,” ere Jesu ọ ta evaọ eruẹaruẹ riẹ kpahe “urere akpọ na.” (Se Matiu 24:3, 14.) Nya otọakpọ na kpobi wariẹ, a bi whowho emamọ usi Uvie na—oware nọ Uvie na o rrọ, oware nọ u ti ru, gbe epanọ ma sai ro wo eghale riẹ—evaọ ekwotọ nọ i bu vi 230 gbe evẹrẹ nọ i bu vi 400. Ima buobu erọ Isẹri Jihova a be rehọ ọwhọ ta emamọ usi Uvie na. A no “erẹwho kpobi ze, erua gbe ahwo gbe erọo-unu.” (Eviavia 7:9) Isẹri na a bi ru ebe-iwuhrẹ Ebaibol ọvọvẹ kugbe ima ahwo buobu nọ a gwọlọ riẹ kpahe oware nọ Ebaibol na o gine wuhrẹ. Orugba eruẹaruẹ Ebaibol nana o ginẹ rrọ oware igbunu, maero nọ  Jesu ọ ta nọ “ahwo kpobi a reti mukpahe” Ileleikristi uzẹme na!—Luk 21:17.

15. (a) Kọ u mu owhẹ ẹro nọ edẹ urere na ma rrọ na, fikieme? (b) Eme “urere” na o te wha se ahwo nọ a wọso Jihova gbe ahwo nọ a roma kẹ esuo Uvie Ọghẹnẹ?

¹⁵ Nọ eruẹaruẹ Ebaibol buobu i bi rugba nẹnẹ na, kọ whọ gbẹ rọwo nọ edẹ urere na ma rrọ na? Nọ a tẹ ta usiuwoma na te ẹgwọlọ Jihova no, “urere” na o te seba ẹnyaze he. (Matiu 24:14) “Urere” na họ oke nọ Ọghẹnẹ o ti ro si emuemu no otọakpọ na. Jihova ọ te rehọ Jesu avọ ijẹle egaga rọ raha ahwo kpobi nọ a keke aro fihọ wọso iẹe. (2 Ahwo Tẹsalonika 1:6-9) Setan avọ idhivẹri riẹ a gbe ti su erẹwho na thọ ofa ha. Nọ oyena o tẹ vrẹ no, Uvie Ọghẹnẹ o vẹ te wha eghale buobu se ahwo kpobi nọ a roma kẹ esuo okiẹrẹe riẹ.—Eviavia 20:1-3; 21:3-5.

16. Oware areghẹ vẹ u fo nọ who ru?

¹⁶ Nọ ekuhọ uyerakpọ Setan ọ kẹle no na, ma rẹ nọ oma mai inọ, Eme u fo nọ me re ru enẹna? O rrọ oware areghẹ re ma gbe wuhrẹ kpahe Jihova gbe itee nọ ọ gwọlọ mi omai. (Jọn 17:3) Rehọ ajọwha wuhrẹ Ebaibol na. Ru ei fihọ uruemu ra re whọ hai kuomagbe amọfa nọ a gwọlọ ru oreva Jihova ẹsikpobi. (Se Ahwo Hibru 10:24, 25.) Dede eriariẹ buobu nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ be rọ kẹ ahwo akpọ kpobi na rehọ, re who ru inwene nọ i fo evaọ uzuazọ ra re whọ sae reawere aruoriwo Ọghẹnẹ.—Jemis 4:8.

17. Fikieme ọraha irumuemu na o te rọ ruọ ahwo buobu ọza?

¹⁷ Jesu ọ ruẹaro nọ ahwo buobu a te daezọ kpahe imuẹro nọ i dhesẹ nọ ma be rria edẹ urere na ha. Ọraha irumuemu na ọ te nyaze idudhe kpregede. Wọhọ oji nọ ọ rẹ tha evaọ aso, ẹdẹ na ọ te ruọ ahwo buobu ọza.  (Se 1 Ahwo Tẹsalonika 5:2.) Jesu ọ vẹvẹ unu nọ: “Wọhọ epanọ edẹ Noa e jọ ere ẹtha Ọmọ ohwo ọ rẹ te jọ. Keme wọhọ epanọ [edẹ] eyena e jọ no re [ẹvo] ọ tẹ ze, a jẹ re, a jẹ da, a jẹ rọwo, a jẹ rehọ kẹ rọwo, rite ẹdẹ nọ Noa ọ ruọ eva okọ na, a riẹ hẹ bẹsenọ [ẹvo] ọ rọ ze, ọ jẹ rehọ ai kpobi vrẹ, ere ẹtha Ọmọ ohwo ọ rẹ te jọ.”—Matiu 24:37-39.

18. Unuovẹvẹ Jesu vẹ ma rẹ rehọ tudu?

¹⁸ Fikiere, Jesu ọ ta kẹ enọ e jẹ gaviezọ kẹe nọ: “Wha yọrọ oma rai ogbẹrọ ere he emuọriọ obuobu gbe edada ibuobu, gbe iroro akpọ na, i ve ti ru owhai zoruẹ, re ẹdẹ ọyena ọ se owhai ba emu idudhe wọhọ agbefẹ. Keme ere o re zi mu ai kpobi nọ erọ evaọ akpọ na soso. Rekọ wha roro kẹse kẹse, wha hẹ lẹ re wha sae va eware nana kpobi abọ, enọ i re ti ruẹ na, re wha sai dikihẹ aro Ọmọ ohwo” avọ ọjẹrehọ. (Luk 21:34-36) O rrọ oware areghẹ re ma rehọ eme Jesu na tudu. Fikieme? Fikinọ ahwo nọ Jihova Ọghẹnẹ gbe “Ọmọ ohwo,” Jesu Kristi a jẹ rehọ, a te zọ vrẹ urere uyere-akpọ Setan na, a vẹ te rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ owoma nọ ọ kẹle gaga no na!—Jọn 3:16; 2 Pita 3:13.