1. I kwepi kotukokeja kuyukila bikalongeka mu mafuku āya kumeso?

LELO kodi mwimvwane ladiyo ne kubandila bipita ku televijo ne kwiipangula amba, ‘Le ino ntanda ikafula kwepi?’ Bintu bilenga moyo bilongekanga lubilo lonka ne mu kitulumukila mu muswelo utunya bantu kuyuka mobusa kukila dya kesha. (Yakoba 4:14) Inoko, Yehova aye uyukile bīya kumeso. (Isaya 46:10) Tamba kalā, mu Bible, Kinenwa kyandi, Leza kalaile’mopo enka bintu bibi bilongeka mu ano etu mafuku kete, ino ulaile’mo ne bintu bya kutendelwa bisa kulongeka kumeso kotwenda’ku.

2, 3. Bana ba bwanga bāipangwile Yesu kipangujo’ka, le nandi wēbatentulwile namani?

² Yesu Kidishitu wēsambīle pa Bulopwe bwa Leza bwine bukafundula bibi ne kwalamuna ntanda ke paladisa. (Luka 4:43) Ino bantu bādi basaka kuyuka kitatyi kikafika buno Bulopwe. Enka ne bana ba bwanga bandi bāmwipangwile amba: “Witulombole’po bidi, I kyaba’ka kikekala’ko bino bintu, ne i kika kikekala kiyukeno kiketuyukija kitatyi kya kwikala’po kobe ne kya mvuyo ya ngikadilo ya bintu?” (Mateo 24:3) Yesu wēbatentulula amba enka Yehova Leza ye uyukile difuku dine dikafula ino ngikadilo ya bintu. (Mateo  24:36) Inoko Yesu wālaile bintu bikalongeka pano pa ntanda kumeso’tu kwa Bulopwe kuletela bantu ndoe ne mutyima-ntenke wa bine. Byaālaile byo bino byotumona dyalelo!

³ Kumeso kwa kubandaula bubinga bulombola amba tudi ku “mvuyo ya ngikadilo ya bintu,” tutalei bidi bityetye divita dimo padi dyakomenwe bantu bonso kumona. Dyālwilwe mu bīkalo bya mushipiditu kebimweka, ino bipa byalupukile’ko bitutenga ne batwe.

4, 5. (a) I bika byālongekele mūlu kinondanonda na kubikikwa kwa Yesu bu Mulopwe? (b) Kukwatañana na Kusokwelwa 12:12, dino divita dya mūlu dyadi dya kulupula bika?

⁴ Shapita ubadikile uno mu dino dibuku i mushintulule amba Yesu Kidishitu wabikele bu Mulopwe mūlu mu mwaka wa 1914. (Tanga Danyele 7:13, 14.) Kinondanonda na kupebwa lupusa lwa Bulopwe, Yesu wekwete’ko na mingilo. Bible unena’mba: “Kwatambile divita mūlu: Mikele [dijina dikwabo dya Yesu] ne bamwikeulu bandi balwa na mpumina [Satana Dyabola], mpumina nandi ne bamwikeulu bandi kebalu nabo.” * Satana ne bamwikeulu bandi babi, bandemona, bashindilwe ne kupangwa mūlu, baelwa pano panshi. Bana ba Leza ba ku mushipiditu basangele mwanda Satana ne bandemona bandi bapangilwe. Ino bantu kebadipo mu nsangaji. Mwanda Bible wālaile amba: “Malwa obe ntanda . . . mwanda Dyabola watūkila pomudi, udi na bulobo bukatampe, pa kuyuka’mba udi na kakitatyi katyetye.”—Kusokwelwa 12:7, 9, 12.

⁵ Pano tala bilupukile ku dino divita dyalwilwe mūlu. Satana pa kukalabala, i mulete malwa nansha kavutakanya pano pa ntanda. Monka mosa kwikimwena, tudi mu kino kitatyi kya malwa. Ino kikekala kīpi—mwanda i “kakitatyi katyutyu” kete. Ne Satana mwine uyukile nankyo. Bible utela kano  kakitatyi bu “mafuku a mfulo.” (2 Temote 3:1) Bine, twi ba nsangaji mwanda Leza usa panopano ponka kufundula lupusa lwa Satana pa ntanda yonso! Tutale pano bintu bimobimo byālaile Bible bilongeka mu ano mafuku. Bino bintu byo bilombola amba tudi mu mafuku a mfulo ne amba Bulopwe bwa Leza kebusa kuletela boba baswele Yehova byabuyabuya bya nyeke. Dibajinji, tubandaulei myanda iná ya mu kiyukeno kyānene Yesu amba kyo kikayukanya ino myaka yotudi’mo.

6, 7. Byānene Yesu pa mwanda utala mavita ne bipupo bya nzala bifikidilanga namani dyalelo?

⁶ “Muzo ukatamba muzo mukwabo ne bulopwe nabo bulopwe bukwabo.” (Mateo 24:7) Midiyo ne midiyo ya bantu i bafwe mu mavita alwilwe mu myaka katwa kashele yapwile’i. Mulembi umo wa mānga mwine Beletanye wāsonekele amba: “Myaka katwa ka 20 yamwangile mashi mavule kutabuka mu mānga yonso. . . . Yādi myaka katwa ya divita dya zenzeka, mwanda yadi’tu na bitatyi bityetye kadi bīpi byambulwa bulwi bwa mata buteakanibwe kuntu kampanda.” Lapolo wa Worldwatch Institute inena’mba: “Buvule bwa bantu bafwile mu divita dya myaka katwa [ka 20] bupityile misunsa isatu buvule bwa bāfwile mu  mavita onso a tamba mu myaka katwa kabajinji K.K. kutūla mu 1899.” Kudi bantu midiyo 100 ne kupita bafwile mu mavita tamba mu 1914. Eyo, nansha byotupepwanga mutyima na bulanda bwa kujimija muswe wetu umo ku divita, ino fwatakanya bulanda ne misanshi ya bantu midiyo ne midiyo bafwidilwe babo.

⁷ “Kukekala bimpengele bya nzala.” (Mateo 24:7) Bakimbi banenanga amba mu myaka 30 ishele kunyuma’i, bidibwa byavudile mpata. Inoko, bipupo bya nzala bikimwesha bavule malwa mwanda wa kubulwa lupeto lwa kupota nalo bidibwa nansha ntanda ya kudima. Mu matanda akishidimuka, mudiyala umo ne musubu wa bantu badi na musokwe wa kudya dolala imo ku difuku, pakwabo ne imo mine ikola. Bavule mu bano bantu i ba mufwa-nzala ba nyeke. Kitango Kitala Bukomo bwa Ngitu Ntanda Yonso (OMS) kilanga amba kubulwa kudya biyampe ko kwine kwipaya bana midiyo itano ne musubu mwaka ne mwaka.

8, 9. I bika bilombola amba bupolofeto bwa Yesu butala pa kutenkana kwa nshi ne bipupo bya mbá i bufikidile?

⁸ “Kukekala kutenkana kukatampe kwa ntanda.” (Luka 21:11) Mungya Kitango kya Bujinguludi bwa Nshi kya mu États-Unis, kudi kintu kya bitenshi bikatampe 19 bitenkanya nshi mwaka ne mwaka. Kuno kutenkana  kwikalanga na bukomo bwa kupomona mobo ne kufulamuna nshi. Kadi mwaka ne mwaka kwikalanga kutenkana kwa nshi kukatampe konakanyanga mobo. Malapolo alombola’mba kutenkana kwa ntanda i kukubije bantu midiyo ibidi ne musubu tamba 1900. Lapolo imo inena’mba: “Kwendelela kwa busendwe i kutyepeje bitye’tu kibalwa kya bafwa.”

⁹ “Kukekala . . . bipupo bya misongo.” (Luka 21:11) Nansha byendelele kiñanga kumeso, mbá ya kala ne impya mine ikisusula bantu. Lapolo umo unena amba mbá 20 iyukene—kimfwa kikofolo kya mushinga, malaria, ne kolela—i mizambalale mu ano makumi a myaka, kadi mbá imo ke mikomo pano kupwija’yo na malawa. Bine, kudi kubwipi kwa mbá 30 impya isokokele. Imo keyaikele ne na lawa mine ya kwiyundapa, kadi i mbá ileta lufu.

10. I tuto’ka tumo twālailwe mu 2 Temote 3:1-5 tomwene mu bantu dyalelo?

¹⁰ Pa kutela myanda imoimo mikatampe ilongeka ntanda yonso, Bible ulaile amba mu mafuku a mfulo bantu bakashinta bya binebine. Mutumibwa Polo wālombwele mukekadila bantu bavule bene. Wānene amba: “Mu mafuku a mfulo kukekalanga bitatyi bya makambakano bikomo ne mwa kulongela.”  (Tanga 2 Temote 3:1-5.) Penepa Polo wānena amba bantu bakekala

• ba kwisanswa abo bene

• ba kusanswa lupeto

• bampikwa kukōkela bambutwile

• ba kubulwa kwipāna

• bampikwa kisanso kya bu muntu

• ba kubulwa kwīfula

• ba bukalabale bwa malwa

• basenswe kwisangaja kupita’ko kusanswa Leza

• badi na mumwekelo wa bwine Leza, ino batuna bukomo bwa bwine Leza

11. Lelo Ñimbo 92:7 ilombola amba babi basa kufikilwa na bika?

¹¹ Lelo nobe mo mwikadile bantu ba mu kyenu kibundi? Bine, ye mobekadile. Bantu ba tuto tutyani badi konsokonso. Kino kilombola amba panopano Leza usa kulonga’po kintu, mwanda Bible unena’mba: “Pamenene babi bwa biyombo, kadi pamwene bakulonga bubi bonso katōkwe, i mwanda wa kunena’mba bakonakanibwa nyeke.”—Ñimbo 92:7.

12, 13. Lelo “kuyukidija” kubavula namani mu kino “kyaba kya kumfulo”?

¹² Bine, mafuku a mfulo i mayule  byamalwa, monka mwēkilaile Bible. Inoko, mu ino myaka ya tuvutakanya mudi ne bintu biyampe bilongeka mu batōtyi ba Yehova.

¹³ “Kuyukidija kukavudijibwa bungibungi,” mo mwālaile mukanda wa Danyele. Buyuki bwādi bwa kuvula kitatyi’ka? “Ku kyaba kya kumfulo’kwa.” (Danyele 12:4) Nakampata tamba mu 1914, Yehova ukwashanga boba basaka bine kumwingidila batame mu kwimvwanija Bible. I batame mu kwimvwanija bubine bulēme butala pa dijina dya Leza ne mpango yandi, pa kitapwa kya kinkūlwa kya Yesu Kidishitu, pa mwikadile bafwe, ne pa lusangukilo. Kadi batōtyi ba Yehova i befunde mwa kwikadila na būmi bobamwena’mo kamweno ne bupeja Leza mitendelo. Ne kadi i bemvwanije senene mwingilo wingila Bulopwe bwa Leza ne muswelo obukapwija myanda pano panshi. Lelo baloñanga bika na buno buyuki? Kino kipangujo kitutwala ku bupolofeto bukwabo bufikidila mu ano mafuku a mfulo.

14. Le busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe i busambakane namani dyalelo, ne i bāni basapula’bo?

¹⁴ “Ino myanda miyampe ya Bulopwe ikasapulwa pa ntanda yonso ikelwe na bantu,” mo mwānenene Yesu Kidishitu mu bupolofeto bwandi butala “mvuyo ya ngikadilo ya bintu.” (Tanga Mateo 24:3, 14.) Kujokoloka ntanda yonso, myanda miyampe ya Bulopwe—ya kuyuka Bulopwe bwine i kika, byobukalonga, ne motukokeja kumwena’mo byabuyabuya—isapulwanga mu matanda 230 ne kupita, mu ndimi tutwa na tutwa. Batumoni ba Yehova midiyo ne midiyo basapulanga na bupyasakane ino myanda miyampe ya Bulopwe. “Batambile mu mizo yonso ne bisaka ne bantu ne ndimi.” (Kusokwelwa 7:9) Batumoni bendejanga bifundwa bya Bible ku bitupu ku mobo a midiyo ya bantu basaka kuyuka byobya bine bifundija Bible. Bine, kuno shako ko kufikidila kukatakata kwa bupolofeto, kupityidila mwanda Yesu wālaile bene Kidishitu ba bine amba, “mukashikibwa na bantu bonso”!—Luka 21:17.

15. (a) Le nobe witabije amba tudi mu mafuku a mfulo, ne mwanda waka? (b) “Mfulo” ikapita namani ku boba bonso bapela Yehova ne ku boba bakōkela ku buludiki bwa Bulopwe bwa Leza?

¹⁵ Bupolofeto buvule bwa mu Bible byobufikidila dyalelo, mwene nobe ubamone’tu amba bine tudi mu mafuku a mfulo? Yuka’mba shi myanda miyampe ibasapulwa musakila Yehova, bine papo “mfulo” keifika shayo. (Mateo 24:14) “Mfulo” i kitatyi kisa kufundula’ko Leza bibi byonso pano pa ntanda. Yehova usa kwingidija Yesu ne bamwikeulu bakomo pa konakanya boba bamupela ku kusaka kwabo. (2 Tesalonika 1:6-9) Satana ne bandemona bandi kebakongolapo kadi mizo dikwabo. Kupwa, Bulopwe bwa Leza bukapungulwila madyese pa bantu bonso bakōkele ku buludiki bwabo boloke.—Kusokwelwa 20:1-3; 21:3-5.

16. I biyampe ulonge bika?

¹⁶ Mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Satana byoyafwena, i biyampe twiipangule amba, ‘I bika byomfwaninwe kulonga?’ I biyampe twendelele na kwifunda kuyuka Yehova ne byobya byasaka kotudi. (Yoano 17:3) Ikala mwifundi musumininwe wa Bible. Ikala na kibidiji kya kwitana kitatyi ne kitatyi na bakwenu bakimba kulonga kiswa-mutyima kya Yehova. (Tanga Bahebelu 10:24, 25.) Wifunde kuyuka Yehova Leza kupityila ku Kinenwa kyandi, kadi shinta byonso bikulomba kushinta mu būmi bobe amba witabijibwe na Leza.—Yakoba 4:8.

17. Mwanda waka konakanibwa kwa babi kukatulumuja bavule?

¹⁷ Yesu wālaile amba bantu bavule bakapumpunya bukamoni bulombola’mba tudi mu mafuku a mfulo. Bonakani bwa babi bukafika na mu kitulumukila ne bwa mu kukopa kwa diso. Bukatulumuja bantu bavule pamo bwa ngivi wa bufuku. (Tanga 1 Tesalonika 5:2.) O mwanda Yesu wādyumwine amba: “Mwanda monka mobādi bekadile mu oa mafuku a kumeso kwa Dilobe, badya batoma, bana-balume basonga, bana-bakaji nabo basongwa, kufika ne difuku dyātwelele  Noa mu safina, kadi kebātele’kopo mutyima enka ne byāile Dilobe dyēbakomba bonso, ne kitatyi kya kwikala’po kwa Mwanā muntu nakyo kikekalanga’nka nabya.”—Mateo 24:37-39.

18. I kidyumu’ka kyādyumwine Yesu kyotufwaninwe kuta’ko mutyima?

¹⁸ Pa kino, Yesu wālombwele bemvwaniki bandi amba: “Ino dyumukai banwe bene kutyina’mba mityima yenu yakalēmenenwa na mudīlo-mpata, na mutomeno-mpata, ne na makambakano a mu būmi, kadi dyodya difuku dyakemukwata bukidi bonka mu kitulumukila pamo bwa dikinga. Mwanda dikāya pa boba bonso bashikete pano pa ntanda. Nanshi kemwakilālai, abijai kyaba kyonso mu milombelo amba muyuke kupanda ku bino bintu byonso bitungilwe kulongeka ne kwimana [kwitabijibwa] ku meso a Mwanā muntu.” (Luka 21:34-36) I kipite buya kulama binenwa bya Yesu mu mutyima. Mwanda waka? Mwanda boba betabijibwe na Yehova Leza ne na “Mwanā muntu,” Yesu Kidishitu, bo bakapanda pa mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Satana kadi bo bakekala nyeke ne nyeke mu ntanda impya ya kutendelwa yafwena’i!—Yoano 3:16; 2 Petelo 3:13.