1. Wanyalo tiyo gi ang’o e ng’eyo gik mabiro timore e ndalo mabiro?

BE ISEWINJO e redio kata neno e televison ka ilando gik matimore e piny ma ipenjori ni: ‘To kare pinyni ochomo kanye? ’ Masiche timore apoya nono ma onge ng’ato kata achiel manyalo ng’eyo gima biro timore kiny kata mana e ndalo mabiro. (Jakobo 4:14) Kata kamano, Jehova to ong’eyo gima biro timore e kinde mabiro. (Isaiah 46:10) Wachne ma en Muma ne okoro chon, ok mana kuom masiche matimore sani kende, to bende e wi gik mabeyo machiegni timore e kinde mabiro.

2, 3. Jopuonjre Yesu ne openje penjo mane, to ne odwokogi nade?

² Yesu Kristo ne owuoyo kuom Pinyruodh Nyasaye mabiro tieko timbe maricho, ma kendo los piny obed paradis. (Luka 4:43) Ji ne dwaro ng’eyo ni pinyruodhno ne dhi biro e kinde mage. Kuom adier, jopuonjre Yesu ne openje niya: “To ang’o ma nobed ranyis mar biro mari [“bedo mari e loch,” NW ] , kendo mar giko mar ndalo? ” (Mathayo 24:3) Yesu ne odwokogi ni kuom adier Jehova Nyasaye kende ema ne ong’eyo chieng’ ma giko ne dhi biroe.  (Mathayo 24:36) Kata kamano, Yesu ne onyisogi chon gik ma ne dhi timore e piny, ka Pinyruoth podi ok okelo kuwe madier ne dhano. Gik ma Yesu ne okoro chon-go, sani timore!

³ Ka podi ok wanono gik manyiso ni wadak e “giko mar ndalo,” we mondo wane e yo machuok wach lweny moro ma onge dhano ma ne nyalo neno. En lweny ma ne otimore e polo, kendo gima ne otimore bang’ lwenyno hinyowa e piny ka.

4, 5. (a) Ang’o ma ne otimore e polo bang’ ka Yesu ne oseket e kom kaka Ruoth? (b) Kaluwore gi Fweny 12:12, ang’o ma ne dhi timore bang’ lweny e polo?

⁴ Sula mokalo ei bugni ne olero ni Yesu Kristo ne obedo Ruoth e polo e higa mar 1914. (Daniel 7:13, 14) Bang’ yudo loch, Yesu ne okawo okang’moro. Muma wacho niya: “Eka lweny nowuok e polo; Mikael [nying machielo mar Yesu] gi malaikane ne kedo gi Thuol [Satan ma Jachien]. Thuol gi malaikane bende nokedo lweny.”  * Satan gi malaikene maricho matiende ni jochiende ne olo e lwenyno, kendo ne owitgi a e polo nyaka e piny. Malaike mag Nyasaye ne mor nikech Satan kaachiel gi jochiendene ne owit oko. Kata kamano, dhano ok ne dhi bedo gi mor machalo kamano. Muma ne okoro kama: “To yaye! nobed malit ni piny gi nam: nikech Satan oselornu ka en gi mirima maduong’, kong’eyo ni ndalone tin.”—Fweny 12:7, 9, 12.

⁵ Ne ane gima ne dhi timore nikech lwenyno ma ne ogo e polo. Ka en gi mirima, Satan ne dhi kelo chandruok ne jogo modak e piny. Mana kaka ibiro neno, wadak e kindego mag chandruok. Kata kamano, en chandruok  ma nobedie kuom kinde machuok—mana “ndalo matin.” Kata mana Satan bende ong’eyo ni ndalo mag chandruok nobed matin. Muma luongo kindegi ni “ndalo mag giko.” (2 Timotheo 3:1) Wanyalo bedo mamor ni Nyasaye chiegni tieko tije mag Jachien e piny ka! We wane moko kuom gigo ma ne okor ei Muma ma sani timore. Gigi nyiso ni wadak e ndalo mag giko, kendo ni Pinyruodh Nyasaye biro kelo gweth manyaka chieng’ ne jogo mohero Jehova. Mokwongo, we wanon ane gik moko ang’wen ma Yesu ne owacho ni biro timore e kinde ma wadakiegi.

6, 7. Wach lwenje kaachiel gi kech ma Yesu ne owacho ni nobedie e ndalowagi, timore nade kindegi?

⁶ “Oganda noked gi Oganda, kendo Pinyruoth gi Pinyruoth.” (Mathayo 24:7) Dhano tara gi tara osenegi e lwenje kuom higini 100 mosekalo. Jasomo moro ma Ja-Ingeresa ne ondiko kama: “Higini mag 1900 ema dhano osenegore maloyo kinde moko duto e ngima dhano. . . . Ne gin higini ma ne ji siko ka goyo lweny, kendo kuonde matin ahinya e piny ema ne bedo gi kuwe kuom kinde manok.” Ripot mawuok e riwruok miluongo  ni Worldwatch Institute wacho kama: “Kwan mar jo mosetho e higini [mag 1900], oloyo nyadidek kwan mar jogo ma ne otho chakre higa mokwongo nyaka chop higa mar 1899.” Ji mokalo tara mia achiel  ose tho nikech lwenje chakre higa mar 1914. Kata obedo ni wang’eyo lit mabiro ka ng’ato achiel ma wahero otho, lit kaachiel gi kuyo ma ji tara gi tara oseneno nikech lalo jogo ma gihero e lweny, ok en gima yot lero.

⁷ “Kech nobedie.” (Mathayo 24:7) Jonon weche wacho ni chiemo osemedore kuom higini 30 ma osekalo. Kata kamano, chiemo osebedo ka remo ji nikech ji mang’eny onge pesa moromo ng’iewo chiemo, kata mana yudo puothe ma ginyalo puro. Ei pinje mapod dongo, kwan mar ji mokalo bilion achiel dak gi osara matin ne dola achiel e odiechieng’. Ng’eny jogi osiko ka ochando chiemo. Riwruok mar World Health Organization wacho ni, bedo ma onge chiemo moromo en gima thoro kelo tho ne nyithindo tara abich e higa ka higa.

8, 9. Ang’o manyiso ni weche ma Yesu ne okoro kuom wach yiengni mag piny kaachiel gi tuoche, osechopo kare?

⁸ “Piny noyiengni kuonde moko.” (Luka 21:11) Riwruok miluongo ni  U.S. Geological Survey wacho ni chakre higa mar 1990, kuom yiengini mang’eny ma osebedo katimore e piny, 17 osebedo gi teko mar ketho udi kendo baro lowo higa ka higa. Kendo higa ka higa yiengini madongo maketho udi chutho osetimore. Jomoko to wacho ni: “Yiengini mag piny osenego dhano tara gi tara kuom higini 100 mosekalo, to dongruok ma osetimore ok osekonyo ahinya.”

⁹ “Tuoche . . . nobedie.” (Luka 21:11) Kata obedo ni rieko osemedore e yore mag thieth, tuoche machon kaachiel gi manyien  chando dhano. Ripot moro achiel wacho ni tuoche 20 ma ong’ere ahinya—ka moting’o kahera, malaria, tuwo mar diep gi ng’ok—osebedo mang’eny e higini mosekalo, kendo tuoche moko osebedo matek ma yien ok nyal thiedho. Kuom adier, chiegni ni tuoche 30 manyien osemedore. Moko kuomgi ok nyal thiedhi, kendo gin ma neko.

10. Gin kido mage ma ne okor e 2 Timotheo 3:1-5 ma sani inyalo neno kuom ji?

¹⁰ Muma ok wuo kuom chal mar gik matimore e piny kende, to owuoyo bende kuom lokruok ma ne dhi  bedo e kit dhano e ndalo mag giko. Jaote Paulo ne owacho kaka kit dhano ne dhi bedo. Wasomo kama e 2 Timotheo 3:1-5: “To ng’e wachni maler, ni kinde mag chandruok nobi e ndalo mag giko.” Paulo ne omulo matin ni ji nobed

• jo moherore giwegi

• jo mohero mwandu

• jo ma ok winj jonyuolgi

• jo ma ok go erokamano

• jo ma ok ohero owetegi

• jo moowore

• jo mager

• jo mohero mor mar piny moloyo hero Nyasaye

• joma kitgi maoko nenore ka jo moluoro Nyasaye, to ngimagi odagi tekone

11. Zaburi 92:7 lero nade gima biro timore ni jo maricho?

¹¹ Be kamano e kaka kit ji chalo e gweng’ midakie? Ee, ji chalo kamano. Joma kitgi richo yudore kamoro amora. Mani nyiso ni Nyasaye chiegni kawo okang’ moro nikech Muma wacho ni: “Ka jo maricho omedore kaka lum, kendo ka ji duto ma timo mamono gimew, en mana ni mondo oneggi nyaka chieng’.”—Zaburi 92:7.

12, 13. “Ng’eyo kit weche” osemedore nade e “ndalo mag giko”?

¹² Kuom adier, ndalo mag giko opong’ kod chandruok, mana kaka Muma nowacho. Kata kamano, e piny ma sani opong’ gi chandruok, nitie gik mabeyo matimore e kind joma lamo Jehova.

¹³ Muma wacho e buk mar Daniel ni: “Ng’eyo kit weche nomedre ameda e piny.” Mano ne onego otimore karang’o? E “ndalo mag giko.” (Daniel 12:4) To moloyo, chakore higa mar 1914, Jehova osekonyo jogo madwaro tiyone adier mondo gimed ng’eyo Muma. Gimedo ng’eyo adiera e wi nying Nyasaye kod dwaro mare, misango mar Yesu Kristo kaka rawar, chal mar jo motho, koda wach chier. Ka waweyo mano, joma lamo Jehova osepuonjore bedo gi ngima ma kelonigi mor, kendo ma miyo ji puoyo Nyasaye. Bende gisemedo ng’eyo gima Pinyruodh Nyasaye biro timo, kod kaka obiro rieyo gik moko e piny. Ng’eyo wachno miyo gitimo ang’o? Penjono kelowa e wach machielo ma ne okor ma sani timore e ndalo mag giko.

14. Wach maber mar Pinyruoth oselandi e okang’ maromo nade e ndalogi, to gin jo mage ma lande?

¹⁴ Yesu Kristo kane wuoyo e wi “giko mar ndalo,” ne owacho niya: “Kendo Wach Maberni mar pinyruoth nolandre e pinje duto.” (Mathayo 24:3, 14) E piny duto, wach maberni mar Pinyruoth—gima Pinyruoth en, gima obiro timo, kod kaka wanyalo yudo gwethne—ilando e pinje mokalo 230, kendo e dhok mokalo 400. Joneno mag Jehova tara gi tara lando wach maber mar Pinyruoth. “Gia e pinje duto, gi dhoudi duto, gi ogendini duto gi dhok duto.” (Fweny 7:9) Joneno puonjo ji tara gi tara madwaro ng’eyo gima Muma puonjo kuom adier. Gitimo mano ma onge chudo. En gima ber neno kaka weche ma ne okor ei  Muma timore, to moloyo ka waparo ni Yesu ne owacho ni ji duto ‘nosin kod’ Jokristo madier!—Luka 21:17.

15. (a) Be iyie ni wadak e ndalo mag giko, to iyie kamano nikech ang’o? (b) “Giko” nobed nade ne jogo ma kwedo Jehova, to nobed nade ne jogo mobolore e bwo loch mar Pinyruodh Nyasaye?

¹⁵ Nikech weche mang’eny ma ne okor ei Muma sani timore, donge iyie ni wadak e ndalo mag giko? Bang’ ka wach maber oselandi e okang’ ma Jehova dwaro, “giko” nyaka nobi. (Mathayo 24:14) “Giko” tiende ni kinde ma Nyasaye biro tieko richo e piny. Jehova biro tiyo kod Yesu kaachiel kod malaike ma nigi teko e tieko jogo duto makwede. (2 Jo Thessalonika 1:6-9) Satan kaachiel gi jochiendene ok nochak owuond ogendini kendo. Bang’ mano, Pinyruodh Nyasaye biro kelo gweth ne jogo duto ma oyie bolore e bwo lochne makare.—Fweny 20:1-3; 21:3-5.

16. Ang’o maber ma onego itim?

¹⁶ To nikech giko mar loch Satan chiegni, onego wapenjore niya, ‘Ang’o ma onego bed ni atimo? ’ En gima ber dhi nyime gi puonjruok wach Jehova kaachiel kod gik ma odwaro mondo watim. (Johana 17:3) Bed japuonjre Muma motegno. Bed ka ichokori gi jogo mabende dwaro timo dwach Jehova. (Jo Hibrania 10:24, 25) Med puonjori weche mang’eny ma Jehova Nyasaye osechiwo ne ji e piny mangima, kendo tim lokruok madwarore e kit ngimani mondo ibed gi winjruok maber e kindi gi Nyasaye.—Jakobo 4:8.

17. Ang’o momiyo ketho jo maricho biro yudo ji mang’eny apoya?

¹⁷ Yesu ne owacho ni, ji mang’eny ne dhi tamore ranyisi manyiso ni wadak e kinde mag giko. Jo maricho ibiro ketho apoya nono. Giko nobi kaka jakuwo mabiro e seche mag otieno, kendo noyud ji mang’eny apoya. (1 Jo  Thessalonika 5:2) Yesu ne ogolo siem kama: “Kaka ndalo mag Nowa nobet, e kaka biro mar Wuod dhano nobedi. Nikech e kaka ndalogo ka ne ataro mar pi podi, ne gichiemo kendo gimetho, ne gikendo bende ne ikendogi nyaka chop chieng’ ma ne Nowa odonjo e yie, to ne ok odonjonigi nyaka ataro nobiro, kendo yuoyogi giduto, e kaka biro mar Wuod dhano bende nobedi.”—Mathayo 24:37-39.

18. En siem mane ma Yesu ne omiyowa ma onego waket e chunywa?

¹⁸ Kuom mano, Yesu ne owacho ni jogo ma ne winje niya: ‘Ritreuru uwegi, dipo ka chunyu opong’ gi ich lach, kod mer, gi parruok mag ngimani, mi ndalono upo kochopo kuomu kaka obadho; nikech ndalono nobi opo ji duto modak e piny ngima. To rituru kusayo pile, mondo uyud teko mar tony e magi duto ma nobi, kendo chungo e nyim Wuod dhano [kaka joma oyiego].’ (Luka 21:34-36) Keto weche ma Yesu ne owachogi e chunywa en gima nyiso rieko. Nikech ang’o? En nikech jogo ma Jehova Nyasaye kaachiel gi “Wuod dhano” Yesu Kristo oyie godo, nigi geno mar tony e giko mar loch mar Satan, kendo mar dak nyaka chieng’ e piny manyien majaber ma osekayo machiegni!—Johana 3:16; 2 Petro 3:13.