1. ¿Mä mbäät nnijäˈäwëm ti tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky?

KO XYMYËDOY wiˈix tijaty tyuny jyatyëty mä raadyë o xyˈixy mä telebisionk, ¿mnayajtëëwëp wiˈix kyugëxëyaˈanyë tyäˈädë jukyˈäjtën? Nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy, mbäät tkanijawë ti tunan jatanëp jakumbom o jakumjëxtëjkm, mët ko ajotkumonë ayoˈon jotmay xytyukjäjtëm (Santya̱ˈa̱gʉ 4:14). Perë Jyobaa yëˈë diˈib nyijäˈäwëp (Isaías 46:10). Mä Biiblyë diˈib yëˈë yˈAyukˈäjtypy, kyaj jeˈeyë ojts tnaskäjpxë ja ayoˈon jotmay diˈib tyam ja tuun jäjtëp, nanduˈun ja oyˈäjtën diˈib tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

2, 3. ¿Ti yajtëëwdë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, ets wiˈixë Jesus tˈatsoowëmbijty?

² Jesukristë ojts tmaytyaˈagyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, diˈib yajjëjptëgoyaambyë axëkˈäjtën ets dyajjëmbitäˈänyë Naxwinyëdë extëm tuˈugë it lugäärë tsujpë (Lukʉs 4:43). Ja jäˈäyëty diˈib myëdoow maytyaktë  Jesus ojts tnijawëyäˈändë näˈä myinäˈänyë tadë Anaˈamën. Extëm nˈokpëjtakëm, ja Jesusë yˈëxpëjkpëty ojts yajtëwëdë: “Wintsën, ¿näˈä tyäˈädë jyatäˈäny dëˈën es wiˈix ja ijxwëˈëmën ko tyäˈädë dëˈën jyatäˈäny?” (Lukʉs 21:7). Jesus ojts tˈatsoowëmbity ko yëˈëyë Jyobaa Dios yajxon nyijäˈäwëp näˈä duˈun jyëjpkëxäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtënë axëëkpë (Matewʉ 24:36). Perë Jesus ojts tnaskäjpxë tijaty tunan jatanëp yä Naxwiiny ko nety myinanë ja Anaˈamën diˈib yajnaxkëdäˈägaambyë tuˈugyëˈäjtën etsë jotkujkˈäjtën. Ets diˈib ojts tnaskäjpxë tadën tyam tyuny jyatyëty.

³ Tyam yëˈë nnijawëyäˈänëm ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë mä jyëjpkëxäˈänyë tyäˈädë jukyˈäjtën, per min waanë nˈoknijäˈäwëm mä yajmaytyaˈaky tuˈugë tsip diˈib ni tuˈugë naxwinyëdë jäˈäy ojts tkaˈixy. Tyäˈädë tsip jam tyuun jyäjtë tsäjpotm ets nguˈayoˈonbatëm ëtsäjtëm.

4, 5. 1) ¿Ti tuun jäjtë jam tsäjpotm ko Jesus ojts tyëkë anaˈambë? 2) Extëm jyënaˈanyë Diˈibʉ Jatanʉp 12:12, ¿wiˈixë nety wyimbëtsëmäˈäny ja tsip diˈibë nety tunan jatanëp jam tsäjpotm?

⁴ Mä tadë kapitulo 8 të nnijäˈäwëm ko Jesukristë ojts tyëkë anaˈambë tsäjpotm mä jëmëjt 1914 (käjpxë Daniel 7:13, 14). Ko waanë yˈijty, ta tyëjkë tuumbë. Mä Biiblyë tmaytyaˈaky: “Ja tsip tyuunë tsäjpotm: ja Miguel [ja tuˈugë xyëë Jesukristë] es ja yˈanklës tsiptuundë mët ja sarpyentë [o Satanás] es mët ja sarpyentë yˈanklës”. * Tadë Satanás mëdë yˈaxëk anklësëty diˈib yajtijtëp kaˈoybyëty,  kyaj myadaktë mä ja tsip, ta ojts yajkujëbijpnaxtë yä Naxwiiny. Ja anklësëty diˈibë Dios myëduundëp xondaktë ko Satanás mëdë kyaˈoybyëty yaˈëxkajxtë jam tsäjpotm. Per ja naxwinyëdë jäˈäy kyaj nety jyotkujkˈatäˈändë. Pesë Biiblyë të nety tnaskäjpxë: “Përoobë miitsëty diˈibë jikyˈäjttëp naxwiiny [...], mët ko ja mëjkuˈugopk të mnijënakëdë awäˈän es nyijäˈäwëp ko tyim patypyë dëˈën ja tiempë” (Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 12:7, 9, 12).

⁵ Okˈix wiˈixë nety wyimbëtsëmäˈäny ja tsip diˈibë nety tunan jatanëp jam tsäjpotm: ja Mëjkuˈu jyantsy jyotˈambëkäˈäny ets dyajjaˈˈatäˈänyë amay jotmay yä Naxwiiny. Ets extëm nˈaknijawëyäˈänëm, tyam yëˈëdën ndukjukyˈäjtëmë tadë tiempë diˈib tsip. Per jeˈeyë waanë tyäˈädë tiempë yˈakwëˈëmy, ets axtë Satanás nyijäˈäwëp “ko tyim patypyë dëˈën ja tiempë” mä jyëjpkëxäˈäny ja ayoˈon. Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë tyam ndukjukyˈäjtëm mä ja xëëw tiempë jyëjpkëxanë (2 Timotee 3:1). ¡Mëjwiin kajaa njantsy xyondakëm ko tsojkë Dios dyajjëjptëgoyaˈany tijatyë Mëjkuˈu yajjaˈäjtypy yä Naxwiiny! Minë net  nˈokˈijxëm ti Biiblyë ojts tnaskäjpxë diˈib tyam ja tuun jäjtëp. Ets yëˈë xytyukˈijxëm ko tyam njukyˈäjtëm mä ja tiempë jyëjpkëxanë, ets ko pënatyë Jyobaa Dios tsyejpy, tsojk tˈaxäjëyäˈändë ja kunuˈkxën mä ja yˈAnaˈam Kyutujkën winë xëëw winë tiempë. Tim jawyiin, min nˈokˈijxëm taxk pëky ja ijxwëˈëmën diˈibë Jesus nyigäjpx tyunäˈäny jyatäˈänyëty mä ndiempëˈäjtëm.

6, 7. ¿Wiˈixën tyam yˈadëy diˈibë Jesus ojts tnaskäjpxë mä tsip tyunyëty ets mä yˈamääytyëkë jeˈxy pëky?

⁶ “Mët ko tsyiptunäˈändë tuˈugë naxwinyëdë mëdë wiinkpë esë anaˈambëty nandëˈën” (Matewʉ 24:7). Mä jëmëjt 1900 axtë tyam, miyonkˈamë jäˈäy të yˈooktë mët yëˈëgyëjxmë tsip. Tuˈugë yetyëjk diˈib Inglaterra ojts tkujayë: “Mä tadë jëmëjt 1900 axtë 1999, ja mä niˈigyë jäˈäy të nyayaˈoogëdë ets kyaj dyuˈunëty nuˈun kujkë xëëw tiempë nyaxy. [...] Yëˈë tuˈugë tiempë mä janäämëtyë jäˈäy të jyantsy tsyiptundë ets wanaty jeˈeyë të nyaymyëboˈkxëdë”.  Tuk grupë jäˈäy diˈib yˈëxpëjkypy ti tuun jäjtëp abëtsemy nyaxwinyëdë ojts jyënaˈany: “Tadë tsip diˈib të tyunyëty mä jëmëjt 1900 axtë 1999, tëgëk duˈunën të yˈooktë jäˈäy ets kyaj dyuˈunëty mä tadë jëmëjt 1 axtë mä 1899”. Mä tsyondakyë jëmëjt 1914, mëgoˈpx miyonk naxy kujkë jäˈäy yˈooktë mët ko tyunyëtyë tsip. Duˈunën ttukniˈoˈktuˈutyë jäˈäyë jyiiky myëguˈuk, waˈan mijts të xypyaatyë duˈumbë ayoˈon.

⁷ “Es myinäˈäny ja mëk yuu” (Matewʉ 24:7). Tuk grupë ëxpëkyjyaˈay jyënäˈändë ko nuˈun kujk nyaxy 30 jëmëjt, jyaˈˈaty mëjwiin kajaa jeˈxy pëky. Per duˈunyëmë jäˈäy tpäättë amääy mët ko may kyaj tmëdattë nyax mä nyiˈip kyojtët ets ni meeny sentääbë parë tjuytyët. Mayë jäˈäy yˈayowdë mëdë mëk yuu. Ja tuk grupë jäˈäy diˈib yˈëxpëjktëp wiˈixë jäˈäy yˈitët oy mëk, tnigajpxy ko tadë pagiˈix päˈäm, yëˈë diˈib yaˈoˈkypy mëgoxk miyonk naxyë ënäˈkuˈunk tuˈukpë jëmëjt.

8, 9. ¿Wiˈixën nyigëxëˈëky ko tyam ta yˈadëy diˈibë Jesus ojts tnaskäjpxë ko myinäˈänyë mëk ujx etsë yuu päˈäm?

⁸ “Es myinët ja mëk ujx” (Lukʉs  21:11). Tuk grupë ëxpëkyjyaˈay diˈib Estados Unidos, twijtspëtsëmdë ko naa 19 mëk ujx yaˈˈawixy tuˈuk tuˈugë jëmëjt, diˈib yajwindëgoobyë jëën tëjk ets tkëˈtswaˈkxyë it naxwinyëdë. Ets nanduˈun jëmëjt jëmëjt nyaxyë mëk ujx, diˈib tyim yajkutëgooytyaabyë jëën tëjk. Ets nuˈun kujk yajwijtspëtsëmy desde 1900, ja majtsk miyonk naxy kujkë jäˈäy yˈooktë. Tuˈugë liibrë tnimaytyaˈaky: “Ets oyë ëxpëkyjyaˈay tjamëdattë oyatypyë tyuumbajn, wanaty jeˈeyë jäˈäy tpudëkëdë ets kyaj yˈooktët”.

⁹ “Es myinët [...] ja mëk päˈäm” (Lukʉs 21:11). Oy nuˈunë jäˈäy tjayajpëtsëmdë jemyatypyë tsooy, duˈunyëmë naxwinyëdë jäˈäy pyäädëdë yuu päˈäm, duˈun diˈib jaayëm ets duˈun diˈib jemy. Extëm tëgok ojts yajnigajpxy, ko mä tyäˈädë ndiempëˈäjtëm ja 20 päˈäm diˈib niˈigyë të myëjwindëkë diˈib jaayëm yaˈixyˈäjtp, extëmë tëˈëts oj, paludismë o xux päˈäm etsë kolera. Ets ta netë päˈäm diˈib nimëjääw tsyooy tpääty. Nanduˈun të kyëxëˈëky naa 30 jembyë päˈäm, ta diˈib yaˈoˈkp ets axtë tyam kyaj ti tsyooy.

10. Extëm ojts yajnigajpxy mä 2 Timotee 3:1-5, ¿wiˈix mijts xyˈixy tyamë jäˈäy jyaˈayˈattë?

¹⁰ Mä Biiblyë kyaj jeˈeyë ojts tnaskäjpxë ko mä ja tiempë jyëjpkëxanë tyunäˈäny jyatäˈänyëty tijaty, nanduˈun ojts tnaskäjpxë ko tëgatsy ja naxwinyëdë jäˈäy jyaˈayˈatäˈändë. Apostëlë Pablo ojts tnigajpxy wiˈix jyaˈayˈatäˈändë ja jäˈäyëty. Jyënany ko “ayoˈon mëët yˈaknaxäˈäny ja xëë tiempë” ko nety njukyˈäjtëm mä ja tiempë jyëjpkëxanë (käjpxë 2 Timotee 3:1-5). Min nˈokˈijxëm wiˈix jyaˈayˈatäˈändë ja jäˈäyëty diˈibë apostëlë Pablo ojts tnigajpxy:

• këˈëm nyaytsyokäˈänëdë

• tˈatsokäˈändë meeny sentääbë

• kyaj tyääk tyeety tmëmëdowäˈändë

• kyaj twintsëˈëgëyäˈändë Diosë yˈëxpëjkën

• kyaj myëguˈuk ttsokäˈändë

• kyaj tjatäˈändë nyayjëjwijtsëmbitëdët

• jyaˈayˈatäˈändë jantsy awäˈän

• yëˈë yˈëxtäˈäyandëp ja maynyaxpë xondakën ets kyaj dyuˈunëty ja Dios

• nyayajnaxäˈänëdë extëmxyëp myëbëktë, per kyaj jyukyˈattë extëmë Dios ttseky

11. Extëm jyënaˈanyë Salmo 92:7, ¿wiˈix jyatäˈänyë axëkjäˈäy?

¹¹ ¿Këdii duˈun tyamë jäˈäy jyaˈayˈaty mä mtsëënë? Duˈunë duˈun. Oymyääjëtyë jäˈäy duˈun jyukyˈattët. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Dios tsojk ttunäˈäny extëmë Biiblyë jyënaˈany: “Ko axëkjäˈäytyëjk myuxtët extëmë axëkˈujts ets niˈamukë axëkjäˈäy pyëjjëˈëktët,  yëˈë duˈun parë kyutëgoytyët winë xëëw winë tiempë” (Salmo 92:7).

12, 13. ¿Ti ijxpajtën xytyukˈijxëm ko tadë “ëxpëjkënë tëyˈäjtënbë” tadën myëjwindëkë mä tyäˈädë “tiempë jyëjpkëxanë”?

¹² Mä tyamë tiempë jyëjpkëxanë tadën jyaˈˈatyë amay jotmay duˈun extëmë Biiblyë ojts tnaskäjpxë. Per mä Diosë kyäjpn, ta tyuny jyatyëty ja oyˈäjtën.

¹³ “Ja ëxpëjkënë tëyˈäjtënbë myëjwindëkëyaˈany”, duˈun ojts tnigajpxy mä tadë liibrë diˈib xyëwˈäjtypy Daniel. ¿Näˈä yˈadëwäˈänyë tyäˈädë ääw ayuk? Mä “ja tiempë jyëjpkëxanë” (Daniel 12:4). Mä jëmëjt 1914 axtë tyam, Jyobaa pyudëjkëbë jäˈäy pënaty mëdunanëp ets tjaygyukëdët yajxon ja oybyë tëyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë. Extëm nˈokpëjtakëm, jyaygyujkëdëp yajxon nuˈunën jyëjpˈamëtyë Diosë xyëëw ets ti yëˈë tyuknibëjtakëp, nuˈunën jyëjpˈamëty ko Jesukristë ojts xykyuˈoˈkëm, wiˈixë oˈkpëty yajpäättë ets wiˈix jyukypyëkäˈändë. Yëˈë Dios mëduumbëty nan të tjattë ets jyukyˈattët oy, ets duˈun tmëjkumaytyë Dios. Të niˈigyë yajxon tjaygyukëdë tidën yˈandijpy Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën ets wiˈix dyaˈoyëyaˈanyë amay jotmay yä Naxwiiny. ¿Ti net tyuundëp mëdë tyäˈädë ëxpëjkën diˈib të tnijawëdë? Tyäˈädë yaˈˈatsoowëmbity mä ja tuˈugë tekstë diˈib adëëp mä tyamë tiempë jyëjpkëxanë.

14. ¿Axtë mäbäät yaˈëwaˈkxy yajkäjpxwaˈkxyë tyäˈädë oybyë ayuk diˈib mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, ets pënaty tuundëp?

¹⁴ “Tyäˈädë oybyë ayuk diˈibë nyimaytyakypy ja tsäjpotmëdë kutujkën yajkäjxwäˈxäämp es yajknijawët mä tëgekyë naxwinyëdë”. Duˈunë Jesukristë ojts tnaskäjpxë mä jyëjpkëxanë tyäˈädë jukyˈäjtën  (käjpxë Matewʉ 24:3, 14). Pääty tyam, abëtsemy nyaxwinyëdë yajkäjpxwaˈkxyë Diosë yˈAnaˈamën, ti tyunaampy ets ti mbäät nduˈunëm parë nˈaxäjëm ja kunuˈkxën. Tyäˈädë oybyë ayuk yajkäjpxwaˈkxy kanäk mëgoˈpx ayuk mä 230 paˈis naxy. Miyonkˈamë Jyobaa tyestiigëty diˈib tsoˈondëp wiink käjpn ets diˈib käjpxtëp wiink ayuk, tkäjpxwäˈkxtë tyäˈädë oybyë ayuk diˈib mä Diosë yˈAnaˈamën (Diˈibʉ Jatanʉp 7:9). Nanduˈun dyaˈëxpëktë namayˈäjtën miyonkˈamë jäˈäy pënaty nyijawëyandëp ti tëyˈäjtën jantsy tukniˈˈijxëbë Biiblyë. Xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëm wiˈix yˈadëyë tyäˈädë tekstë diˈibë Jesus ojts tnaskäjpxë, ets mas niˈigyë pën nˈijxëm extëmë Jesus jyënany: “Nidëgekyë jäˈäyëty mˈaxëkˈixëdët jaˈko miits xypyanëjxtëpts” (Lukʉs 21:17).

15. 1) ¿Mmëbëjkypy ko tyam yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp, ets tiko duˈun mjënäˈäny? 2) Ko nëjkx myiny ja kutëgoˈoyën, ¿ti pyäädandëp pënaty myëtsipˈäjttëbë Jyobaa ets ti yˈawijxtëp pënaty pyuwäˈkëdëbë yˈAnaˈamën?

¹⁵ Ko mijts xyˈixy ko tadën jyantsy adëy tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë, ¿mmëbëjkypyë net ko tyam yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp? Tyäˈädë oybyë ayuk yajkäjpxwäˈkxäˈäny axtë mäbäädë Jyobaa jyënaˈany, ets “taanëm myinäˈäny ja kutëgoˈoyën” (Mateo 24:14, TNM). Ko jyënaˈany “myinäˈäny ja kutëgoˈoyën”, yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa dyajjëjptëgoyaˈanyë axëkˈäjtën yä Naxwiiny, ets parë dyajkutëgoyët niˈamukë jäˈäy diˈib mëtsipˈäjtëp, yëˈë yajtunaambyë Jesus etsë anklëstëjkë kumëjääwbë (2 Tesalónikʉ 1:6-9). Ta Satanás mëdë kyaˈoybyëty kyaj tnekywyinˈëënäˈändë naxwinyëdë jäˈäy. Taanëmë  net ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, dyajminäˈäny mëjwiin kajaa kunuˈkxën parë jäˈäyëty diˈib të tˈawäˈägëdë Diosë yˈAnaˈamën (Diˈibʉ Jatanʉp 20:1-3; 21:3-5).

16. ¿Tixyëp diˈib mas oy mbäät xytyuny?

¹⁶ Kom wingoomp mä jyëjptëgoyaˈany tukëˈëyë diˈibë Satanás jyaˈäjtypy, niduˈuk niduˈugë net ëtsäjtëm mbäät nnayajtëˈëwëm: “¿Tixyëbëts ëjts tyam nduumpy?”. Diˈib mas oy mbäät xytyuny, yëˈë xyˈakˈixyˈatët niˈigyë Jyobaa ets ti yëˈë tsyejpy nduˈunëm (Fwank 17:3). Xymyëdatët mëk ja tsojkën parë xyˈëxpëkëdë Biiblyë ets yajxon xypyayoˈoytyaˈayët. Tuknibëjtäägë ets xëmë mnëjkxët mä tyuˈukmuktë pënaty tyuundëbë mëjääw ets ttuunëdë Jyobaa tsyojkën (käjpxë Ebreeʉsʉty 10:24, 25). Ixyˈatë Jyobaa Dios ko xyˈëxpëkëdë yˈAyuk ets yajtëgatsë mjukyˈäjtën parë Jyobaa tˈoyˈixët ti mduumpy (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8).

17. ¿Tiko kutëgoˈoyën ajotkumonë ttukjäˈtäˈänyë axëkjäˈäy?

¹⁷ Jesus ojts jyënaˈany ko nimaybyë jäˈäy kyaj tmëjpëjtäˈägandë ja ijxwëˈëmën mä nety ja tiempë jyëjpkëxanë. Tuk pojënë jyäˈtäˈänyë kyutëgoˈoyënë axëkjäˈäy mä nety nipën tkaˈˈawixy tkajëjpˈixy, ajotkumonë ttukjäˈtäˈänyë nimaybyë naxwinyëdë jäˈäy, duˈun extëm tuˈugë maˈtspë ko jyaˈty koots (käjpxë 1 Tesalónikʉ 5:2). Jesus ojts jyënaˈany ko duˈun extëm ja jäˈäy ojts jyukyˈattë mä Noé jyukyˈajty, nanduˈun jyukyˈatäˈändë jäˈäyëty mä nety yëˈë të tyëkë anaˈambë. Biiblyë jyënaˈany: “Mä tadë tiempë mä naty kyajnëm myiny ja ayoˈonduu, ja jäˈäyëty kyay yˈuuktë es nyayajpëkëdë axtë ja xëë mä ja Noˈee tyëjkë mä ja yˈarkë. Es nitii tkajäˈädë wiˈixë naty jyatäˈändë axtë jaanëm ko myiiny ja ayoˈonduu. Ta yajjiˈkxëdë nidëgekyë” (Matewʉ 24:37-39).

18. Extëmë Jesus jyënany, ¿ti tsojkëp nbëjktëjkëm?

 ¹⁸ Päätyë Jesus ojts jyënaˈany: “Mnaygyuentˈatëdëp miitsëty. Katë mnaymyastuˈudëdë es nëgoo mgay mˈuuktët es xymyëmay xymyëdäjtët diˈibë yä naxwiiny, esë tadë xëë ajotkumiigyë tiˈin myajtukjäˈttët extëm ko ja jëyujkëty yajnaky. Es dëˈën jyattët nidëgekyë naxwinyëdë jäˈäy kots ëj nëjx nminy. Awix jëjpˈixtë es dëˈënyëm mgäjxtäˈäktët es dëˈën mnitsoˈoktët ko jyäˈtët tadë ayoˈon es mëk ää mëk jot xywinguwäˈägëdëts, ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë” (Lukʉs 21:34-36). Tsojkëp nbëjktëjkëmë tyäˈädë Jesusë yˈääw yˈayuk. ¿Tiko? Yëˈko pënaty tyuundëp ti Jyobaa Dios yˈoyˈijxypy etsë Jesukristë, nëjkxëp tsyokwëˈëmdë ko nety kyutëgoy tukëˈëyë diˈibë Satanás jyaˈäjtypy. Ets nëjkxëp jyukyˈaty winë xëëw winë tiempë mä ja it lugäärë tsujpë diˈib wingon ijtp (Fwank 3:16; 2 Peedrʉ 3:13).