Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IRELAUD DUWAU

Kitail Kin Momour ni “Imwin Rahn akan”?

Kitail Kin Momour ni “Imwin Rahn akan”?
  • Soangen wiewia dah kan Paipel kohpadahr ong atail ahnsou?

  • Dahme Mahsen en Koht mahsanihki duwen mwomwen aramas ni “imwin rahn akan”?

  • Me pid duwen “imwin rahn akan,” soahng mwahu dah kan me Paipel kohpada?

1. Ia wasa kitail kak sukuhlkihsang ie duwen ahnsou kohkohdo?

NI OMW kin kilang nuhs akan nan TV de rong nan redio, ke kin medewe ‘Dahme pahn wiawihong sampah?’ Kahpwal kan kin pwarada ni soh kasikpe kahrehda aramas sohte kak ese dahme pahn wiawi lakapw. (Seims 4:14) Ahpw, Siohwa mwahngih dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo. (Aiseia 46:10) Mahsie, sapwellime Mahsen me iei Paipel, kohpadahr kaidehn soahng suwed kante me pwarapwarada nan atail ahnsou, ahpw e pil kohpadahr soahng mwahu kan me pahn wiawi ni ahnsou keren.

2, 3. Peidek dah kei tohnpadahk kan kalelapak rehn Sises? Ia duwen e ketin sapeng irail?

2 Sises Krais kin mahsanih duwen Wehin Koht, me pahn kihsang soahng suwed akan oh wiahkihla sampah paradais ehu. (Luk 4:43) Aramas akan kin men ese iahd Wehio pahn miehla. Ni mehlel, sapwellimen Sises tohnpadahk kan kalelapek reh: “Ia pahn kilel en omwi ketier oh imwin koasoandi en mwehi wet?” (Madiu 24:3NW) Sises ketin sapeng irail oh mahsanih me Siohwa Koht kelehpw me mwahngih ahnsou me imwin koasoandi suwed en sampah wet pahn leledo. (Madiu 24:36) Ahpw Sises pil ketin kohpada soahng kan me pahn wiawi nin sampah mwohnte Wehio eh pahn ketikihdo meleilei oh popohl mehlel ong tohnsampah. Dahme e ketin kohpadahr kin pweipweida ahnsou wet!

3 Mwohn atail pahn kasawih mehn kadehde kan me kasalehda atail miher nan “imwin koasoandi en mwehi wet,” kitail tehkpene mahs duwen mahwen ehu me sohte aramas kak kilang. E wiawi nanleng, oh dahme pweidahr nan mahweno kin lelohng kitail.

MAHWEN EHU ME WIAWI NANLENG

4, 5. (a) Dahme wiawi nanleng mwurinte Sises eh ketin wiahla Nanmwarki? (b) Nin duwen Kaudiahl 12:12, ia pahn imwilahn mahwen me wiawi nanlengo?

4 Irelaud en mwowe kin kawehwehda me Sises Krais ketin wialahr Nanmwarki nanleng nan pahr 1914. (Wadek Daniel 7:13, 14.) Mwurinte mwo, Sises ketin tapihada sapwellime doadoahk. Paipel mahsanih: “Mahwen ahpw tepida nanleng. Maikel [pil ehu mwaren Sises] oh ienge tohnleng kan mahweniong drakono [Sehdan me Tepil], oh drakono oh ienge kan mahweniong Maikel oh ienge ko.” * Sehdan oh nah tohnleng suwed akan, me iei ngehn saut akan, lohdi nan mahweno oh irail piskendidohng sampah. Sapwellimen Koht tohnleng lelepek kan perenkihda en Sehdan oh ngehn suwed akan ar sohla mi nanleng. Ahpw tohnsampah sohte pahn peren. Paipel kohpada: “Meid suwediong sampah . . . pwe Tepilo leledohr rehmwa, oh e inenen lingeringer kowahlap pwehki eh ese me eh ahnsou mwotomwotalahr.”​—Kaudiahl 12:7, 9, 12.

5 Menlau tehk dahme mahwen en nanleng wet pahn imwikihla. Pwehki Sehdan lingeringerdahr kowahlap, e pahn wahdo kahpwal laud de paisuwed ong irail akan me mihmi pohn sampah. Ke pahn sukuhlki mwuhr me kitail kin momour nan ahnsou apwal laud wet. Ahpw ahnsowo sohte pahn werei, e pahn wiahte ‘ahnsou mwotomwot’ ehu. Pein Sehdan ese ire wet. Paipel ketin kahdaneki ahnsou wet “imwin rahn akan.” (2 Timoty 3:1) Ia uwen kaperen ong kitail pwe ahnsou keren, Koht pahn ketikihsang manaman en Sehdan pohn sampah! Kitail pahn tehkpene ekei wiewia kan me Paipel kohpadahr me kin wiawi ni ahnsou wet. Wiewia pwukat kin kadehdehda me kitail mihmi ni imwin rahn akan oh me ni ahnsou keren Wehin Koht pahn ketikihdo kapai soutuk ong irail oko me kin poakohng Siohwa. Keieu, kitail tehkpene mahs irair pahieu en kilelo me Sises mahsanih me pid atail ahnsou.

MWEKID LAP AKAN NI IMWIN RAHN AKAN

6, 7. Ia duwen mahsen en Sises me pid mahwen kan oh duhpek eh wie pweipweida nan rahnwet?

6 “Ehu sahpw pahn uhwong ehu sahpw, ehu wehi pahn mahweniong ehu wehi.” (Madiu 24:7) Nan erein sounpar 100 samwalahr oko, aramas rar kei mehkilahr mahwen. Emen soupoad en Britain ntingihedi: “Pahr 1901 lel 2000 iei ahnsou keieu laud me kakerehdi nta wiawi nan poadopoad. . . . E wia ahnsou ehu me mahwen kin wiawi kereniong ahnsou koaros. Ahnsou mwotomwot keite me sohte mahwen kin mie nan wasa kan.” Ripoht ehu koasoia: “Aramas me mehkihla mahwen nan pahr 1901 lel 2000 kin pak siluh tohtohsang uwen aramas me mehla nan mahwen kan me wiawihier sang mwehin Sises lel pahr 1899.” (Worldwatch Institute) Aramas rar kei kin pahtoukihla oh medengkihla mehlahn kompoakparail kan nan mahwen. Mwein pein kowe pil iang ahneki soangen pahtou wet pwehki mehlahn emen kompoakepahmw ni soangen ahl wet.

7 “Lehk lapalap . . . pahn wiawi.” (Madiu 24:7) Soun roporop akan koasoia me wiawihdahn mwenge inenen tohtohla mehlel nan erein sounpar 30 me dower powe. Ahpw, kahpwal en soh itar en mwenge wie mihmihte pwehki aramas tohto sohte neirail mwohni mehn pwainda mwenge de sohte sapwarail wasahn padokedi arail mwetuwel. Nan wehi semwehmwe kan, aramas pohnangin lik (billion) kin mourki tala 1 de pil tikitiksang nan ehu rahn. Pali laud en irail kin duhpek ahnsou werei. Ehu pwihn en palien roson mwahu koasoia me kahpwal en soh itar en mwenge ong paliwar kin kahrehda seri tohtohsang limerar (5 million) kin mehla nan ehuehu pahr.​—World Health Organization.

8, 9. Dahme kasalehda me sapwellimen Sises kokohp kan me pid rerrer en sahpw oh soumwahu lusulus kan kin wie pweipweidahr?

8 “Rerrer en sahpw kamasepwehk . . . pahn wiawi.” (Luk 21:11) Roporop me ehu pwihn en sains wia kasalehda me mpen rerrer en sahpw laud 19 kak wiawi ehuehu pahr. Rerrer en sahpw pwukat kak wiahda ohla laud ong ihmw kan oh pil sahpw kan. Oh pil kereniong nan pahr koaros rerrer en sahpw kan me inenen laud kin wiawi me kak kauwehla douluhl ihmw akan. (U.S. Geological Survey) Ekei ripoht kan kin kasalehda me rerrer en sahpw akan kemelahr aramas tohtohsang rierar (2 million) sang pahr 1900. Ehu ripoht koasoia: “Keirda laud en dipwisou kan sohte kin nohn sewese katikala uwen tohtohn aramas me mehkihla rerrer en sahpw.”

9 “Soumwahu lusulus laud pahn wiawi.” (Luk 21:11) Mendahki keirda laud me mie nan palien wini, soumwahu kan me mie mahs oh soumwahu kapw kan kin lelohng tohnsampah. Ehu ripoht koasoia me soangen soumwahu 20 me aramas wehwehkihlahr, me duwehte limengimeng, malaria, oh kolera, inenen rek nan ahnsouwet oh e wie apwahpwala wini en kamwahwihala ekei soumwahu kan. Ni mehlel soangen soumwahu kapw 30 de pil tohtohsang ahpwtehn pwarada. Ekei soumwahu pwukat sohte wini kak kamwahwihala oh kin kemehla aramas.

MWOMWEN ARAMAS AKAN NI IMWIN RAHN AKAN

10. Soangen tiahk dah kan me 2 Timoty 3:1-5 kohpadahr me ke kin kilang rehn aramas nan rahn pwukat?

10 Likin kasalehda mwekid lap akan nan sampah, Paipel pil kohpadahr me mwomwen aramas akan pahn wekila ni imwin rahn akan. Wahnpoaron Pohl kawehwehda ia pahn mwomwen tohnsampah ahnsowo. Mahsanih: “Uhdahn pahn mie ahnsou apwal ekei ni imwin rahn akan.” (Wadek 2 Timoty 3:1-5.) Pohl koasoiahda me aramas akan pahn

  • roporop ong pein irail

  • mehwo

  • sohte pahn peikiong ar pahpa oh nohno kan

  • sohte pahn kin kasapahlkalahnganki mehkot

  • sempoak

  • lemei

  • inengieng pein arail peren laudsang kupwur en Koht

  • liksansalamwahuki mwomwen ar pelien lamalam, ahpw re kin kahmahmki katepe

11. Ia duwen Melkahka 92:7 eh kin kawehwehda duwen dahme pahn wiawihong aramas suwed akan?

11 Aramas akan nan omw wasahn kousoan kin duwehte met? Ei, mie aramas nan wasa koaros me arail wiewia kin inenen suwed. Met kin kasalehda me ni ahnsou keren, Koht pahn ketin kapwungala met, pwehki Paipel mahsanih: “Aramas suwed kak keirda duwehte dihpw, irail me kin wia me suwed kak paiamwahula; ahpw re pahn kamwomwomwala douluhl.”​—Melkahka 92:7.

KEKEIRDA MWAHU KAN!

12, 13. Ia duwen “loalokong mehlel” eh kin wie lalaudla erein “imwin ahnsou”?

12 Nin duwen me Paipel kohpadahr, imwin rahn akan uhdahn kin direki me suwed akan. Ahpw mie kekeirda mwahu kan rehn tohnkaudok en Siohwa kan nan sampah suwed wet.

13 “Loalokong mehlel pahn lalaudla,” iei me pwuhken Daniel kohpadahr. Iahd me met pahn wiawi? Erein “imwin ahnsou.” (Daniel 12:4NW) Sangehr nan pahr 1914, Siohwa kin ketin sewese irail oko me mehlel ong arail men papah ih pwe ren wehwehkihla Paipel. Arail kin wehwehkihla padahk mehlel kan kin wie lalaudla. Met me pid mwaren Koht oh sapwellime koasoandi kan, meirong en pweipwei sapahl en Sises Krais, irair en aramas melahr akan, oh pil kaiasadahn aramas akan. Tohnkaudok en Siohwa kan pil kin sukuhlki en mourki mour me pahn wia kamwahu ong irail oh pil wahdo kaping ong Koht. Irail esehla dahme Wehin Koht pahn wia oh pil ia duwen Wehio eh pahn kamwahwihala kahpwal kan nin sampah. Dahme re kin wiahki loalokong wet? Peidek wet kin pid pil ehu kokohp me kin pweipweida ni imwin rahn akan.

“Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah.”​—Madiu 24:14

14. Ia uwen laud en doadoahk en kalohki rongamwahu en Wehio nan rahn wet? Ihs irail kan me kin kalokalohki rohng wet?

14 “Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah,” iei me Sises Krais mahsanihki duwen “imwin sampah [“imwin koasoandi en mwehi wet,” NW].” (Wadek Madiu 24:3, 14.) Nan sampah pwon, rongamwahu en Wehio, me pid dahkot Wehio, dahme e pahn wia, oh ia duwen atail pahn kak ale kapai kan en Wehio, kin lohkseli nan sahpw tohtohsang meh 230 oh ni lokaia epwiki kei. Sounkadehdehn Siohwa rar kei kin ngoangki kalohkiseli rongamwahu en Wehio. Irail pwukat kin kohsang “nan wehi koaros, ni kadaudok koaros, nan sahpw koaros, oh lokaia koaros.” (Kaudiahl 7:9) Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia onop en Paipel ni soh isepe ong aramas rar kei me kin men ese dahme Paipel kin uhdahn padahngki. Ia uwen kapwuriamwei en pweidahn kokohp wet, pwehki Sises ketin kohpadahr me ‘aramas koaros pahn kailongki’ Kristian mehlel kan!​—Luk 21:17.

DAHME KE PAHN WIA?

15. (a) Ke kamehlele me kitail mihmihier ni imwin rahn akan, oh dahme kahrehda? (b) Ia wehwehn “imwio” ong irail oko me kin uhwong Siohwa? Ia duwen irail oko me kin uhpah kaundahn Wehin Koht?

15 Pwehki kokohp en Paipel tohto wie pweipweida rahnwet, ke sou pwungki me kitail mihmihier ni imwin rahn akan? Ahnsou me Koht ketin itarkiher kalohkpen rongamwahwo, “imwin sampah [“imwio,” NW]” pahn uhdahn kohdo. (Madiu 24:14) “Imwio” kin wehwehki ahnsou me Koht pahn ketikihsang suwed pohn sampah. Siohwa pahn ketin doadoahngki Sises oh sapwellime tohnleng kan pwehn kauwehla irail koaros me kin pilada en uhwong Ih. (2 Deselonika 1:6-9) Sehdan oh nah ngehn saut akan solahr pahn kaweid sapwungih wehi kan. Mwurin mwo, Wehin Koht pil pahn wahdo kapai kan ong irail koaros me kin uhpah kaunda pwung en Wehio.​—Kaudiahl 20:1-3; 21:3-5.

16. Dahme konehng ken wia?

16 Pwehki imwin koasoandi en Sehdan kerendohr, kitail anahne idek rehtail, ‘Dahme I pahn wia?’ Konehng kitail en wonlahte mwowe oh kalaudehla atail sukuhlki duwen Siohwa oh sapwellime koasoandi kan ong kitail. (Sohn 17:3) Ngoangki onop Paipel. Kaukaule patehng irail kan me kin nannanti en kin kapwaiada kupwuren Siohwa. (Wadek Ipru 10:24, 25.) Loalokongkihla Siohwa Koht sang ni omw kin onopki sapwellime Mahsen. Wiahda wekidekla konehng kan nan omw mour pwe ken kak ahneki nanpwungmwahu rehn Koht.​—Seims 4:8.

17. Dahme kahrehda pali moron en aramas pahn pwuriamweiki kasohrlahn aramas suwed akan?

17 Sises ketin kohpadahr me pali laud en aramas sohte pahn tehk mehn kadehde me kitail momour ni imwin rahn akan. Kasohrlahn aramas suwed akan pahn wia mwekid mwadang ehu oh sohte pahn mie kasikpe. Pali moron en aramas pahn pwuriamweiki eh pahn leledo duwehte sounpirap men nipwong. (Wadek 1 Deselonika 5:2.) Sises ketin mahsanih: “Ketidohn Nein-Aramas pahn duwehte me wiawiher ni mwehin Nohao. Pwe nin duwen aramas ako ar pereperen kamakamadipw ni rahn ako mwohn nohlik lapalapo, ohl oh lih akan wiewia pwopwoud lao lel rahn me Noha pedolong nan warihmwo; re ahpw sasairki nohliko, e lao komwopwirailla koaruhsie; ih duwen me pahn wiawi, ni ahnsou me Nein-Aramas pahn pwarodo.”​—Madiu 24:37-39.

18. Kaweid dahieu me Sises mahsanih me kitail en kesempwalki?

18 Kahrehda Sises mahsanihong irail akan me rongorong ih: “Kumwail pein mwasamwasahn kumwail. Kumwail dehr kedirepwehkin kumwail mwenge laud oh sakau kehlail, oh pwunod kan en sampah wet; pwe Rahno kakete leledohng kumwail ni ahnsou mwadang. E pahn kohdo, rasehng nsar ehu ong aramas koaros nin sampah. Kumwail eri mwasamwasahn, oh kapakap ahnsou koaros pwe kumwail en kehlail oh itarohng pitsang mepwukat koaros me pahn wiawi, oh pil warohng uh mwohn silangin Nein-Aramas.” (Luk 21:34-36) E konehng kitail en kin kesempwalki sapwellimen Sises mahsen pwukat. Dahme kahrehda? Pwehki irail me kenikenla rehn Siohwa Koht oh “Nein-Aramas,” me iei Sises Krais, pahn ahneki koapworopwor en pitsang kasohrlahn ahn Sehdan koasoandi suwed en sampah wet oh en iang ahneki mour soutuk nan sampah kapw kaselel ehu me pahn leledo ni ahnsou keren!​—Sohn 3:16; 2 Piter 3:13.

^ par. 4 Pwehn kalaudehla omw wehwehki me Maikel iei pil ehu mwaren Sises Krais, menlau kilang oaralap en Oaritik kan, “Ihs me Maikel Tohnleng Lapalapo?