1. Lende akokaso mbeya awui wendana la nshi yayaye?

ONDE wɛ amboyelaka nsango lo televiziɔ ko wɛ ndjambola wate: ‘Lende atatshu andja ɔnɛ?’ Mpokoso tombaka la shashimoya woho ɔnɛ wele ndoko onto lakoka mbuta kɛnɛ kayotomba lo nshi yayaye. (Jakɔba 4:14) Koko, Jehowa mbeyaka kɛnɛ kayotomba lo nshi yayaye. (Izaya 46:10) Aya edja efula, Ɔtɛkɛta ande Bible, wakate aha tsho dikambo dia awui wa kɔlɔ watomba nshi yaso nyɛ, koko ndo di’awui wa diambo wayosalema kema edja.

2, 3. Ambeki wakoke Yeso dimbola diakɔna, ndo ngande wakandakadimola?

² Yeso Kristo akatɛkɛta dia Diolelo diaki Nzambi diayokumiya awui wa kɔlɔ ko mbetɛ nkɛtɛ paradiso. (Luka 4:43) Anto wakalange mbeya etena kakahombe Diolelo sɔ ndja. Diakɔ diele ambeki waki Yeso wakawombola ɔnɛ: “Djembetelo yakɔna yayɛnya woongelo ayɛ ndo etena k’ekomelo k’andja?” (Mateo 24:3) Yeso akakadimola ate paka Jehowa Nzambi oto mbeya shikaa etena kahomba monga ekomelo ka dikongɛ nɛ di’akambo. (Mateo 24:36) Yeso akate awui wakahombe mbeta la nkɛtɛ la ntondo ka Diolelo  mbela anto ki la lotui tshitshi la mɛtɛ. Kɛnɛ kakandate kekɔ lo kotshama nshi nyɛ!

³ La ntondo ka sho nsɛdingola djembetelo yɛnya dia tekɔ lo nsɛna lo “ekomelo k’andja,” tɔsɛdingole awui amɔtshi wendana la ta diaki kânga onto ɔtɔi kokoka mɛna. Ta sɔ diakalɔma l’olongo, koko etombelo adiɔ wekɔ la shɛngiya le so.

4, 5. a) Kakɔna kakatombe l’olongo yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbahema l’okudi oko Nkumekanga? b) Lo ndjela Ɛnyɛlɔ 12:12, ta dia l’olongo diaki l’etombelo akɔna?

⁴ Tshapita yetshi ya dibuku nɛ yakɛnya dia Yeso Kristo akakome Nkumekanga l’olongo lo ɔnɔnyi 1914. (Danyɛlɛ 7:13, 14) Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde nkoma Nkumekanga, Yeso akatatɛ nkamba olimu. Bible mbutaka ɔnɛ: “Ta diakatombe l’olongo: Mikayɛlɛ [lokombo lokina laki Yeso] l’andjelo ande wakalɔ la dragɔ [Satana Diabolo], ko dragɔ l’andjelo ande wakaalɔsha.” * Satana l’andjelo ande wa kɔlɔ, mbuta ate ɛdiɛngɛ, wakalɛndjama lo ta sɔ ndo wakakashema oma l’olongo oya la nkɛtɛ. Ana waki Nzambi wa lo nyuma wa kɔlamelo wakangɛnangɛna woho wakakashema Satana l’ɛdiɛngɛ ande. Koko anto takawahombe monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa ngasɔ. Diakɔ diakate Bible ɔnɛ: “Mfɔnu kayanga monga la nkɛtɛ . . . , nɛ dia Diabolo amboya le nyu ele la nkɛlɛ k’efula, eya dia etena kambootshikalɛ kaya mondo.”​—Ɛnyɛlɔ 12:7, 9, 12.

⁵ Lam’alangɛ, enda etombelo waki la ta diakalɔma l’olongo sɔ. Oko wakinde la nkɛlɛ, Satana akela anto wodjashi la nkɛtɛ mfɔnu ndo ofukutanu. Oko wayoyɛna, tekɔ lo nsɛna nshi nyɛ lo etena kɛsɔ ka mfɔnu. Etena kakɔ hatonga otale, koko tɔ kayonga “mondo.” Kânga Satana mbeyaka dikambo sɔ. Bible mbelɛka etena kɛsɔ ɔnɛ “nshi  y’ekomelo.” (2 Timɔte 3:1) Sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula mɛtɛ, nɛ dia kema edja Nzambi ayanga minya shɛngiya yaki Diabolo oma la nkɛtɛ! Tɔsɛdingole awui amɔtshi wakatama lo Bible wakotshama nshi nyɛ. Awui asɔ mɛnyaka dia tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo ndo ɔnɛ kema edja Diolelo diaki Nzambi diayela wanɛ woka Jehowa ngandji ɛtshɔkɔ wa pondjo. Ntondotondo, tɔsɛdingole awui anɛi wendana la djembetelo yakate Yeso dia yɔ mbayɛnama lo nshi yasɛnaso nyɛ.

6, 7. Ngande wakotshama ɛtɛkɛta waki Yeso wendana l’ata ndo la ndjala ya kasha ɛlɔ kɛnɛ?

⁶ “Wodja wayɔlɔsha wodja okina ndo diolelo diayɔlɔsha diolelo dikina.” (Mateo 24:7) Miliyɔ y’anto wakadiakema lo ata lo ntambe ketshi kɛnɛ. Ombewi ɔmɔtshi w’ɛkɔndɔ w’ose Grande-Bretagne akafunde ate: “Lo ntambe 20 mbakaleke anto ndjakema lo ɔkɔndɔ w’anto. . . . Tɔ kaki ntambe kakalɔmaka ata tena efula ndo kombetaka edja ko wɛ hoki lokumu la ta diambotomba dihole dimɔtshi.” Alapɔlɔ w’oma lo tshunda dimɔtshi (Worldwatch Institute) mbutaka ɔnɛ: “Naka mbɛdika lofulo l’anto wakadiakema lo ata ntatɛ oma lo ntambe ka ntondo ka nshi ya Nkumɛso polo 1899, kete anto wakadiakema  lo ntambe [20] ndeka anto wakadiakema lo ɛnɔnyi ɛsɔ tshɛ mbala shato.” Anto ndekana miliyɔ 100 wambodiakema lo ata ntatɛ oma lo 1914. Naka ndo sho mbatokaka kandji etena kavɔ lakiso la ngandji lo ta, kete lonyangu ndo kandji koka miliyɔ y’anto wakavusha wakiwɔ wa ngandji heyama mbuta mɛtɛ.

⁷ “Ndjala ya kasha.” (Mateo 24:7) Anyangiyangi mbutaka dia otondjelo wa mbo ya ndɛ wakonge efula lo ɛnɔnyi 30 wetshi ɛnɛ. Koko, ndjala ya kasha yekɔ lo ntetemala nɛ dia anto efula bu la falanga yahombama dia nsomba diangɔ dia ndɛ kana bu la dikambɔ dia monɛ diangɔ. Lo wedja wa wola, ndekana miliyara ɔtɔi k’anto wekɔ lo nsɛna la dɔlara ɔtɔi kana l’ɛse ka dɔlara ɔtɔi lo lushi. Efula ka l’atei awɔ wekɔ lo nsowa la ndjala kahashile. Tshunda dielɛwɔ Organisation mondiale de la santé mbutaka dia olelo wa kɔlɔ mbele kiɔkɔ yoleki woke ya nyɔi k’ana ndekana miliyɔ tshanu wavɔ ɔnɔnyi tshɛ.

8, 9. Kakɔna kɛnya dia daka diaki Yeso diendana l’adidimu wa nkɛtɛ ndo l’elando diambokotshama?

⁸ “Adidimu wa nkɛtɛ wa wolo wayoyala.” (Luka 21:11) Lo ndjela tshunda dimɔtshi diasala eyangelo w’awui wa lo nkɛtɛ (U.S. Geological Survey), anto nongamɛka dia yɛdikɔ ya l’atei atei y’adidimu wa nkɛtɛ wa weke 19  wayosalemaka ɔnɔnyi tshɛ. Adidimu akɔ wekɔ la wolo wa ndanya mvudu ndo mbata nkɛtɛ. Ndo adidimu wa nkɛtɛ waki la wolo wa ndanya mvudu vwa wakasalemaka ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi. Anyangiyangi mɛnyaka di’adidimu wa nkɛtɛ wakadiake anto ndekana miliyɔ hiende ntatɛ oma lo 1900. Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Ehamelo wambosalema lo awui wa tshulatshula wambokitshakitsha lofulo l’anto wavɔ paka yema tshitshɛ tsho.”

⁹ ‘Elando wayoyala.’ (Luka 21:11) Kânga mambohama awui w’aseka enganga, hemɔ y’edjedja ndo y’eyoyo yekɔ lo mɛnya anto pâ. Alapɔlɔ ɔmɔtshi mbutaka dia hemɔ 20 yeyama dimɛna, mbidja ndo lɔkɔsu la lohondja, malariya la kɔlɛra, yamboleka nkokanɛ efula lo ɛnɔnyi akumi weke kambeta ɛnɛ ndo weho ɛmɔtshi wa hemɔ yekɔ wolo efula nkɔnɔla l’ekanga. Ndo hemɔ y’eyoyo oko 30 yambotomba. Mɔtshi l’atei ayɔ yatonge ndoko l’okanga weyama ndo yɔ ndjakaka anto efula.

10. Waonga akɔna wɔkɔndwami lo 2 Timɔte 3:1-5 wɛnayɛ le anto ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁰ Lâdiko dia ntɛkɛta di’awui amɔtshi wa weke weta l’andja ɔnɛ, Bible kakatatshi dia otshikitanu wayonga lo tshunda di’anto. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate woho wahomba anto monga. Lo 2 Timɔte 3:1-5,  sho mbadiaka ɔnɛ: “Lo nshi y’ekomelo, tena dia paa dia wolo mbikikɛ diayoyala.” Pɔɔlɔ akate awui amɔtshi ate: anto

• wayoyalanga

• wayolanga falanga

• hawotokitanyiya awui w’ambutshi awɔ

• hawotonga la kɔlamelo

• hawotokana ngandji

• hawotonga la ndjakimɛ

• wayonga akanga w’ekonda

• wayonga anangi w’ɛngɛnɔngɛnɔ lo dihole dia monga anangi wa Nzambi

• wayonga la ɛnamelo k’anto wayasha l’awui wa Nzambi, koko wayanguna wolo ande

11. Ngande wɛnya Osambo 92:7 kɛnɛ kayokomɛ anto wa kɔlɔ?

¹¹ Onde waonga asɔ mbaya l’anto wa lo ngelo kanyu? Aha la tâmu, waonga asɔ mbaya la wɔ. Anto wa lo ahole tshɛ wekɔ la waonga wa kɔlɔ. Kɛsɔ mɛnyaka dia kema edja, Nzambi ayanga mbɔsa yɛdikɔ nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ: “Lam’atuluwanaka atshi wa kolo uku adiyu, ndu lam’atongonaka waku tshe watutshaka kolo uku adiyu w’omongela, eli paka dia vo nanyema pundju.”​—Osambo 92:7.

12, 13. Ngande wamboyala ‘ewo ka mɛtɛ’ efula lo “etena k’ekumelu” kɛnɛ?

¹² Nshi y’ekomelo yambolola mɛtɛ la mfɔnu oko wakadite Bible. Koko, lo andja ɔnɛ w’ofukutanu, atɛmɔdi wa Jehowa wekɔ lo nsala akambo w’ɛlɔlɔ.

¹³ Dibuku dia lo Bible dia Danyɛlɛ diakatatshi dia ‘ewo ka mɛtɛ kayoyala efula.’ Etena kakɔna kakahombe dikambo sɔ salema? Lo “etena k’ekumelu.” (Danyɛlɛ 12:4) Ntatɛ oma lo 1914, mbakaleke Jehowa nkimanyiya wanɛ walanga mbokambɛ mɛtɛ dia vɔ ndeka monga la eokelo ka Bible. Vɔ wakaleke nshihodia akambo wa mɛtɛ wendana la lokombo ndo la sangwelo diaki Nzambi, oshinga w’etshungwelo waki Yeso Kristo, eongelo ka anto wavɔ ndo eolwelo. Ndo nto, atɛmɔdi wa Jehowa wakeke woho wa monga la yoho ya lɔsɛnɔ yele la wahɔ le wɔ ndo yasha Nzambi lotombo. Vɔ wakonge nto la eokelo k’ɔlɔlɔ ka kɛnɛ kayosala Diolelo diaki Nzambi ndo woho wayɔlɔngɔsɔla Diolelo diakɔ akambo la nkɛtɛ. Asalawɔ l’ewo kɛsɔ? Dimbola sɔ diambotokonya lo daka dikina diakotshama lo nshi y’ekomelo nyɛ.

14. Polo lo yɛdikɔ yakɔna yambosambishama lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ɛlɔ kɛnɛ, ndo waa na walisambisha?

¹⁴ “Lokumu l’ɔlɔlɔ lɔnɛ la Diolelo layosambishama lo nkɛtɛ k’otondo,” mbakate Yeso lo daka diande diendana la “etena k’ekomelo k’andja.” (Mateo 24:3, 14) Lo nkɛtɛ k’otondo, lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo lekɔ lo sambishama lo wedja ndekana 230 ndo lo ɛtɛkɛta ndekana 400. Lokumu lɔsɔ nembetshiyaka ele Diolelo, kɛnɛ kayodiosala, ndo woho wakokaso nkondja ɛtshɔkɔ adiɔ. Miliyɔ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo l’ohetoheto. Vɔ ndja oma lo “wedja tshɛ, oma lo waoho tshɛ ndo oma lo nkoho y’alemba tshɛ ndo oma l’ɛtɛkɛta tshɛ.” (Ɛnyɛlɔ 7:9) Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo mbeka Bible la miliyɔ y’anto walanga mbeya kɛnɛ ketsha Bible mɛtɛ aha la mbalɔmba falanga. Daka sɔ diekɔ lo kotshama lo yoho ya diambo  mɛtɛ, djekoleko lam’ele Yeso akatate Akristo wa mɛtɛ ɔnɛ “wayonyohetsha l’ɔtɛ wa lokombo lami.”​—Luka 21:17.

15. a) Onde wɛ mbetawɔka dia tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo, lande na? b) Kakɔna kayolembetshiya “ekomelo” le wanɛ watona awui wa Jehowa ndo le wanɛ wakitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi?

¹⁵ Lam’ele alaka efula wa lo Bible wekɔ lo kotshama ɛlɔ kɛnɛ, onde wɛ hetawɔ dia tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo? L’ɔkɔngɔ wa lokumu l’ɔlɔlɔ sambishama lo yɛdikɔ yangɛnangɛna Jehowa, “ekomelo” kayoya ndoko onyake. (Mateo 24:14) “Ekomelo” nembetshiyaka etena kayonya Nzambi awui wa kɔlɔ oma la nkɛtɛ. Jehowa ayokamba la Yeso ndo l’andjelo ande wa wolo dia ndanya wanɛ tshɛ watona awui ande l’okonda tshɛ. (2 Tɛsalɔnika 1:6-9) Satana la ɛdiɛngɛ ande hawotokesa wedja nto. Oma lâsɔ, Diolelo diaki Nzambi diayosha wanɛ tshɛ wakitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ kande ka losembwe ɛtshɔkɔ wa mamba.​—Ɛnyɛlɔ 20:1-3; 21:3-5.

16. Kakɔna kayonga dui dia lomba le yɛ dia nsala?

¹⁶ Lam’ele ekomelo k’andja ɔnɛ waki Satana kambosukana, sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Kakɔna kahombami salaka?’ Ekɔ dui dia lomba ntetemala mbeka awui efula wendana la Jehowa ndo kɛnɛ katɔlɔmbande. (Joani 17:3) Onga ombeki wa Bible w’oshika. Onga la mbekelo ka sanganaka mbala la mbala l’anto akina wayanga dia nsala lolango laki Jehowa. (Hɛbɛru 10:24, 25) Kondja ewo k’efula kasha Jehowa anto wa l’andja w’otondo diaaso dia vɔ kikondja, ndo sala etshikitanu wele ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ dia wɛ mbetawɔma le Nzambi.​—Jakɔba 4:8.

17. Lande na kele elanyelo k’anto wa kɔlɔ kayokashimola anto efula?

¹⁷ Yeso akate dia anto efula hawotodja yimba lo tolembetelo tɛnya dia tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo. Elanyelo k’anto wa kɔlɔ kayoya la shashimoya ndo aha la nongamɛ. Oko watoyaka wovi la shashimoya l’otsho mbayokashimola elanyelo kɛsɔ anto efula. (1 Tɛsalɔnika 5:2) Yeso akate  ate: “Oko waki lo nshi ya Nɔa mbayonga woongelo wa Ɔna onto. Nɛ dia lo nshi shɔ, la ntondo ka Mvula k’elola, anto wakalɛka, wakanɔka, apami wakatshukaka ndo wamato wakatshukamaka polo ndo lushi lakɔtɔ Nɔa lo waato wa luudu, vɔ kombidja yimba edja ndo lam’akaye Mvula k’elola, ko tɔ kakawakumɛ vɔ tshɛ. Ngasɔ mbayonga ndo woongelo wa Ɔna onto.”​—Mateo 24:37-39.

18. Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Yeso wahombaso nkitanyiya?

¹⁸ Diakɔ diakatɛ Yeso ampokami ande ate: “Nyoyalame diaha etema anyu monga wotsho la deshi dia tshambandeko ndo la nɔshi dia tshambandeko ndo la ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ, ko mbala kakɔ ɔtɔi lushi lɔsɔ ndjonyokumɛ la shashimoya oko shunyi ya djonga. Nɛ dia lɔ layoya le anto tshɛ wodjashi laadiko dia nkɛtɛ k’otondo. Ɔnkɔnɛ, nyɔsɛnake ndo nyɔlɔmbake l’ɔsɛngɔsɛngɔ tena tshɛ dia nyu ndjohanda l’akambo asɔ tshɛ wahomba salema ndo dia nyu ndjemala la ntondo k’Ɔna onto.” (Luka 21:34-36) Ekɔ dui dia lomba nkitanyiya ɛtɛkɛta waki Yeso ɛsɔ. Lande na? Nɛ dia wanɛ wetawɔma le Jehowa ndo le “Ɔna onto,” Yeso Kristo, wekɔ la elongamelo ka shimbamɛ lo ekomelo k’andja waki Satana ndo ka nsɛna pondjo pondjo lo andja w’oyoyo wa dimɛna efula waya kasuke!​—Joani 3:16; 2 Petero 3:13.