1. Kumbi ndi nunkhu ko tingasambira vo vazamuchitika kunthazi?

KUMBI nyengu yinyaki mukuvwisiyapu nkhani pa wayilesi pamwenga kuwonele pa TV, ndi kujifumba kuti ‘kumbi charu chiluta pani?’ Vinthu vakofya vichitika mwamabuchibuchi mwakuti palivi yo waziŵa kuti mawa kuwengenji. (Yakobe 4:14) Kweni Yehova waziŵa vo vazamuchitika kunthazi. (Yesaya 46:10) Kuvuli uku Mazu ngaki, Bayibolo, ngangukambiya limu vinthu viheni ndipuso vamampha vo vazamuchitika kunthazi pambula kuswera yapa.

2, 3. Kumbi ndi fumbu nili lo akusambira angufumba Yesu, nanga wanguŵamuka wuli?

² Yesu Khristu wangukamba va Ufumu waku Chiuta, wo wazamutuzgapu uheni ndi kupanga charu chapasi kuja paradayisu. (Luka 4:43) Ŵanthu akhumbanga kuziŵa kuti Ufumu waku Chiuta uzengi zukwanji. Akusambira aku Yesu angumufumba kuti: “Chiŵengi chine chisimikizgu cha uzi winu, ndi cha umari wa mgonezi wo?” (Mateyu 24:3) Yesu wanguŵamuka kuti Yehova Chiuta yija ndiyu waziŵa zuŵa lenechu lo umari wa mgonezi wunu uziyengi. (Mateyu 24:36) Kweni Yesu wangukambiya limu vinthu vo vazamuchitika pacharu,  Ufumu wechendazisi chimangu ndipuso kuvikiliya mtundu wa ŵanthu. Vo wangukambiya limu ndivu vichitika sonu.

³ Techendakambiskani ukaboni wakuti tija mu nyengu ya “umari wa mgonezi,” tiyeni tikambiskani mwakudumuwa za nkhondu yo pengavi munthu weyosi yo wanguyiwona yichichitika. Nkhondu iyi yenga kuchanya kweni vakutuwapu vaki vititikwaska.

4, 5. (a) Kumbi nchinthu wuli cho chinguchitika kuchanya Yesu wati waja waka pampandu nge Fumu? (b) Mwakuyana ndi lemba la Chivumbuzi 12:12, kumbi nchinthu wuli cho chikuchitika chifukwa cha nkhondu yo yenga kuchanya?

⁴ Mutu wajumpha ungukonkhoska kuti Yesu Khristu wanguja Fumu kuchanya mu chaka cha 1914. (Danyele 7:13, 14) Wati waja waka Fumu, Yesu wanguchitapu kanthu. Bayibolo likamba kuti: “Ndipu yengaku nkhondu kuchanya. Mikaele [zina linyaki laku Yesu] ndi ŵangelu ŵaki ŵangurwana ndi nchalinda yo [Satana Diabolo]; ndipu wangurwa nchalinda, ndi ŵangelu ŵaki.” * Satana ndi angelu ŵaki ŵaheni anguthera pa nkhondu iyi ndipu angudikiskika kuchanya ndi kuponyeka pacharu chapasi. Ŵana auzimu aku Chiuta angukondwa chifukwa chakuti Satana ndi viŵanda vaki atuwaku kuchanya. Kweni ŵanthu, atingi ajengi ndi likondwa cha. Chifukwa Bayibolo lingukambiya limu kuti: “Owe, [soka] charu ndi nyanja; pakuti diabolo yo wasikiya kwaku imwi, wakuŵa ndi kandundu kakuru, pakuziŵa kuti nyengu yaki njimanavi.”—Chivumbuzi 12:7, 9, 12.

⁵ Sonu wonani vakutuwapu va nkhondu yo yinguchitika kuchanya. Chifukwa cha ukali, Satana wakuzisa soka pamwenga kuti masuzgu pacharu chapasi. Nge mo muwoniyengi, sonu tija nadi munyengu za masoka. Kweni ivi vichitikengi ‘kwa nyengu yimanavi.’ Chinanga ndi Satana nayu waziŵa kuti nyengu yaki njimanavi. Bayibolo likamba kuti  nyengu iyi ndi “mazuŵa ngakumariya.” (2 Timote 3:1) Nchinthu chakukondweska ukongwa kuti pambula kuswera yapa Chiuta wazamutuzgapu masoka ngo Diabolo wazisa pacharu. Tiyeni tikambiskani vinthu vinyaki vo vikukambikiya limu m’Bayibolo vo vichitika mazuŵa nganu. Ivi vilongo kuti te m’mazuŵa ngakumariya ndipuso kuti Ufumu waku Chiuta we pafupi kuzisa vitumbiku vamuyaya ku ŵanthu wo atanja Yehova. Chakwamba tiyeni tikambiskani vakuchitika vinayi vo Yesu wangukamba kuti vazamulongo kuti nyengu yo tilimu ndi mazuŵa ngakumaliya.

6, 7. Kumbi mazu ngaku Yesu ngakukwaskana ndi nkhondu ndi kusoŵa kwa chakurya ngafiskika wuli mazuŵa nganu?

⁶ “Mtundu uyukiyengi pa mtundu, ndi ufumu pa ufumu.” (Mateyu 24:7) Mu vyaka 100 valuta, ŵanthu mamiliyoni nganandi akubayika pa nkhondu. Wakulemba mbiri munyaki wa ku Britain wangulemba kuti: Vyaka va m’ma 1900 ŵanthu abayananga ukongwa m’mbiri yosi. . . . Venga vyaka va nkhondu yambula kukata chifukwa ku vigaŵa vinyaki va charu chapasi ŵanthu apumuwangaku waka kwa nyengu yimanavi kwambula kuvwa va nkhondu.” Lipoti la wupu unyaki linguti: “Unandi wa ŵanthu wo angubayika pa nkhondu ya mu vyaka va m’ma  1900, uruska unandi wa ŵanthu wo angubayika kwamba mu vyaka 100 vakwamba kuzifika mu 1899.” (Worldwatch Institute) Ŵanthu akujumpha 100 miliyoni angufwa pa nkhondu zo zinguchitika kwambiya mu 1914. Ŵanthu mamiliyoni nganandi asuzgika maŵanaŵanu chifukwa chakuti akwanjiwa ŵawu akubayika pa nkhondu.

⁷ “Viŵengepu vilala.” (Mateyu 24:7) Akuchita kafukufuku akamba kuti kwa vyaka 30, chakurya chisanirika chinandi ukongwa. Kweni ndipu wuli, ŵanthu anandi asoŵa chakurya chifukwa chakuti alivi ndalama zakukwana zakuguliya chakurya pamwenga malu ngakuti alimepu. Mu vyaru vakusawuka, ŵanthu akujumpha 1 biliyoni agwiriskiya nchitu ndalama zimana ukongwa zuŵa lelosi. Ndipu anandi mwa ŵanthu yaŵa asuzgika ndi nja. Wupu wa pacharu chosi wakuwona vaumoyu, (World Health Organization) usachizga kuti ŵana akujumpha 5 miliyoni atufwa chifukwa chakupereŵere vakurya muliŵavu.

8, 9. Kumbi nchinthu wuli cho chilongo kuti uchimi waku Yesu wakukamba za videru ndi viyeuyeu ufiskika?

⁸ “Viŵengepu viyeuyeu pamwenga kuti vidilirisi.” (Luka 21:11) Gulu linyaki la a sayansi la ku America, likusaniya kuti, pa avereji vidilirisi 19 vanthazi ukongwa vingachitika chaka chechosi. Ndipu vidilirisi venivi vingabwanganduliya limu nyumba ndipuso kunanga charu. Kafukufuku yo wachitika walongo kuti  ŵanthu akujumpha 2 miliyoni akubayika ndi vidilirisi kwamba mchaka cha 1900. Gulu linyaki so likukamba kuti: “Kuluta panthazi kwa sayansi kwawovya waka kamanavi kuti chiŵerengeru cha ŵanthu wo atufwa ndi vidilirisi chiŵi chimana.”

⁹ “Viŵengepu . . . videru.” (Luka 21:11) Chinanga kuti nchitu za chipatala zaluta panthazi, matenda ngo ngengapu kali ndi ngo ngabuka waka sonu ngasuzga mtundu wa ŵanthu. Lipoti linyaki likamba kuti matenda ngakuziŵika umampha ngakukwana 20 kusazgapu matenda nga TB, maleriya, ndi kolera ngawanda ukongwa mazuŵa nganu, ndipu mitundu yinyaki ya matenda yituvwa munkhwala cha. Ndipu kwaza matenda ngasonu pafufupi 30. Nganyaki mwa matenda yanga ngaziŵika cha munkhwala waki ndipuso ngambula kuchizgika.

10. Kumbi ndi mijalidu niyi yo ŵanthu ŵenayu mazuŵa nganu yo yikukambikiya limu pa lemba la 2 Timote 3:1-5?

¹⁰ Pade pakukonkhoska vinthu vikuluvikulu vo vichitikengi mu charu, Bayibolo likukambiya limu so kuti mazuŵa ngakumaliya ngazamuziŵika ndi kusintha kwa mijalidu ya ŵanthu. Wakutumika Paulo wangukonkhoska mo ŵanthu azamujaliya. Pa 2 Timote 3:1-5 tiŵerenga kuti: “Mu mazuŵa ngakumariya  zikabukanga nyengu zizitu.” Paulo wangulutirizga kuti ŵanthu aŵengi

• Ŵakujanja

• Ŵakwanja ndarama

• Ŵakutafuliya ŵapapi ŵawu

• Ŵambura kugomezgeka

• Ŵazira chanju chakawi

• Ŵambura matunizgika pamwenga kujiko

• Ŵakali

• Ŵakwanja kadara (vakukondweska) kuruska kwanja Chiuta

• Ŵakuŵa ndi chikozgu cha uwopa Chiuta kweni ŵakukana nthazi yaki

11. Kumbi lemba la Sumu 92:7 likamba kuti nchinthu wuli cho chazamuchitikiya ŵaheni?

¹¹ Kumbi ŵanthu a mu chigaŵa chinu ŵe ndi mijalidu yeniyi? Vambula kukayikiska kuti ŵe nayu nadi. Mijalidu yiheni ye kwekosi. Ivi vilongo kuti Chiuta we pafupi kuchitapu kanthu, chifukwa chakuti Bayibolo likamba kuti: “Nanga ŵaheni ŵakuwe nge mbuteka, nanga wosi ŵakuchita utimbanizi ŵasakati; ndipuuli mbakutemeke ku pharanyiku la muyaya.”—Sumu 92:7.

12, 13. Kumbi “vinjeru” vakuwa wuli mu “nyengu ya umari” yinu?

¹² Nge mo Bayibolo lingukambiya limu, mazuŵa ngakumaliya nga masoka  nadi. Kweni ateŵeti aku Yehova awona vakuchitika vamampha mu mazuŵa nga masuzgu nganu.

¹³ “Vinjeru vazamukuwa.” Ivi ndivu buku la m’Bayibolo la Danyele lingukambiya limu. Kumbi vatingi vizichitikengi zukwanji? Vazichitikanga mu “nyengu ya umari.” (Danyele 12:4) Kwambiya mu chaka cha 1914, Yehova wangwamba kovya ŵanthu wo akhumbisiskanga kumuteŵete ndipuso kuti avwisi umampha Bayibolo. Yiwu avwisa umampha uneneska wakukwaskana ndi zina laku Chiuta ndi chilatu chaki, sembi ya uwombozi yaku Yesu Khristu, mo akufwa aliri ndipuso chiyuka. Kweniso ateŵeti aku Yehova asambira mo angajaliya ndi umoyu wakwanduliska ndipuso wo ungachitiska kuti Chiuta watumbikiki. Yiwu avwisa umampha so udindu wa Ufumu waku Chiuta ndi mo wazamunozge vinthu pacharu chapasi. Kumbi yiwu atichigwiriskiya nchitu wuli chiziŵisku ichi? Fumbu ili lititichitiska kuti tiwoni so uchimi unyaki wo ufiskika mu mazuŵa ngakumaliya.

14. Kumbi uthenga wamampha wa Ufumu wapharazgika kufika pani mazuŵa nganu, ndipu mbayani wo atiwupharazga?

¹⁴ “Ndipu evangeli wenuwu wa ufumu umemezekengi mu charu chosi chapasi,” uwu ndi uchimi wo Yesu Khristu wangukamba wakukwaskana ndi “umari wa mgonezi.” (Mateyu 24:3, 14) Pacharu chosi chapasi uthenga wamampha wa Ufumu wakukamba vo Ufumu uli, vo wazamuchita, ndipuso vo tingachita kuti tizilonde vitumbiku va Ufumu, upharazgika mu vyaru vakujumpha 235 ndipuso mu vinenedu vakujumpha 500. Akaboni aku Yehova mamiliyoni nganandi apharazga uthenga wamampha wa Ufumu mwa phamphu. Yiwu atuliya mu “mtundu we wosi, ndi mu mafuku, ndi makamu, ndi marongoroledu.” (Chivumbuzi 7:9) Akaboni aku Yehova asambira Bayibolo kwawezi ndi ŵanthu mamiliyoni nganandi wo akhumba kuziŵa vo Bayibolo lisambiza weniukongwa. Nchakukondweska ukongwa kuwona mo uchimi uwu ufiskikiya, pakuti Yesu wangukamba kuti Akhristu auneneska aŵengi “ŵakutinkhika ndi wosi.”—Luka 21:17.

15. (a) Kumbi muvwana kuti tija m’mazuŵa ngakumaliya, ndipu nchifukwa wuli? (b) Kumbi pa nyengu ya “umari,” nchinthu wuli cho chazamuchitikiya ŵanthu wo amikana ndi Yehova ndipuso wo avwiya muwusu wa Ufumu waku Chiuta?

¹⁵ Pakuwona kufiskika kwa mauchimi nga m’Bayibolo mazuŵa nganu, kumbi muvwana kuti tija m’mazuwa ngakumaliya? Asani Yehova wakhorwa ndi kupharazgika kwa uthenga wamampha, “umari” ukazanga. (Mateyu 24:14) “Umari” ung’anamuwa nyengu yo Chiuta wazamutuzgiyapu uheni pacharu. Yehova wazamugwiriskiya nchitu Yesu ndi angelu ŵaki anthazi kuti azituzgepu ŵanthu wosi wo amikiyana Nayu dala. (2 Ŵatesalonika 1:6-9) Satana ndi viŵanda vaki ŵazamulutirizga cha kulandizga mitundu ya ŵanthu. Pavuli paki, Ufumu waku Chiuta wazamutumbika ŵanthu wosi wo avwiya muwusu waki wa urunji.—Chivumbuzi 20:1-3; 21:3-5.

16. Kumbi chazeru cho mutenere kuchita nchinthu wuli?

¹⁶ Pakuti umari wa mgonezi waku Satana we pafupi, titenere kujifumba kuti, ‘kumbi nchinthu wuli cho nditenere kuchita?’ Nchinthu chazeru kulutirizga kusambira vakukwaskana ndi Yehova kweniso vo wakhumba kwaku isi. (Yohane 17:3) Sambirani Bayibolo mwaphamphu. Jani ndi chiziŵirizga chakuwungana nyengu zosi ndi ŵanthu anyaki wo atesesa kuchita khumbu laku Yehova. (Ŵahebere 10:24, 25) Lutirizgani kuja ndi chiziŵisku chinandi cho Yehova Chiuta wapereka ku ŵanthu ŵaki pacharu chosi chapasi, ndipu sinthani umoyu winu kuti muŵi ndi likondwa chifukwa cha kwanjika ndi Chiuta.—Yakobe 4:8.

17. Nchifukwa wuli pharanyiku la ŵanthu aheni lazamubuchizga ŵanthu anandi?

¹⁷ Yesu wangukambiya limu kuti ŵanthu anandi azamukana ukaboni wakuti tija m’mazuŵa ngakumaliya. Pharanyiku la ŵanthu ŵaheni lizengi mwamabuchibuchi. Ŵanthu azamubuchizgika ndi zuŵa ili nge mo waziya munkhungu ndi usiku. (1 Ŵatesalonika 5:2) Yesu wangutcheŵeska kuti: “Kweni uli ndi mu mazuŵa ngaku Nowa, viyo ndimu uŵiyengi uzi wa Mwana wa munthu. Chifukwa mu mazuŵa ngo,  chenga chindazi chazandi cho ŵaryanga, ŵamwanga, ŵatonga ndi ŵaŵirwanga, mpaka ku zuŵa lo wanguserere Nowa mu chingaraŵa cho, ndipu kuti ŵanguziŵa kanthu cha mpaka chazandi cho chinguza, ndi chinguŵakukurwiska wosi; viyo ndimu uŵiyengi uzi wa Mwana wa munthu.”—Mateyu 24:37-39.

18. Kumbi titenere kukumbuka mazu ngakutitcheŵeska nanga ngo Yesu wangukamba?

¹⁸ Ndichu chifukwa chaki Yesu wangukambiya akuvwisiya ŵaki kuti: “Kweni jichenjeriyeni, vinu yingavimbirwa mitima yinu ndi mgutu, ndi vinyo mukari ndi maphuruputiro gha chijariyu chino, ndi zuŵa liya lingamuwiyani kwamabuchibuchi. Chifukwa viyo liziyenge paku wose ŵakuja pa chisku chose cha charu. Kweni cherezgani ŵakuninizika nyengo zose, alinga kuti mupunde, kupozomokaku kwaku vyenivi vyose vyakukhasa kuŵapo, ndi kumapo paurongo pa Mwana wa munthu.” (Luka 21:34-36) Nchinthu chakuzirwa kukumbuka mazu ngaku Yesu. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti ŵanthu wo atanjika ndi Yehova Chiuta ndipuso “mwana wa munthu,” Yesu khristu, ŵe ndi chilindizga chakuzipozomoka umari wa mgonezi waku Satana ndi kuzija ndi umoyu wamuyaya m’charu chifya chakutowa cho chepafupi kuza.—Yohane 3:16; 2 Petro 3:13.