1. Ana mpaka tulijiganye kwapi yindu ya m’bujo?

PAKWETE papikanile ngani pa wailesi, kapena kulolela TV, ni kuliwusya kuti ‘ana cilamboci cikwawula kwapi’? Yipwetesi yikusatendekwa mwacisisimucisya mwati mundu ngaŵa mkupakombola kusala yaciyipagwe malaŵi. (Yakobo 4:14) Nambope, Yehofa akusamanyilila cile ya m’bujo. (Yesaya 46:10) Kalakalako, Maloŵe gakwe Baibulo, nganigagamba kusala ya yindu yakusakala yayikutendekwa moŵa aganoyi, nambosoni gasasile yindu yambone yaciyitendekwe pangakaŵapa m’bujo muno.

2, 3. Ana ŵakulijiganya ŵa Yesu ŵawusisye cici, soni Yesu ŵajanjile yatuli?

² Yesu Klistu ŵasasile ya Ucimwene wa Mlungu, wawucimasya yakusakala, soni kucilinganya cilamboci kuŵa paladaiso. (Luka 4:43) Ŵandu ŵasakaga kumanyilila ndaŵi jawuciyika Ucimwenewo. M’yoyo, ŵakulijiganya ŵa Yesu ŵam’wusisye kuti: “Ana yeleyi tiyicitendekwa cakaci? Ana ticicitendekwa cici kulosya kuti ndaŵi jikwanile jakwikasoni [“jakuŵapo,” NW] kwa ŵalakwe nambosoni mbesi ja cilambo capasi?” (Matayo 24:3) Pakwanga, Yesu ŵasalile kuti ali Yehofa Mlungupe jwakumanyilila ndaŵi jisyesyene ja mbesi ja cilambo capasi. (Matayo 24:36) Atamose kuti Yesu nganiŵasalila ŵakulijiganya  ŵakwe lisiku lisyesyene lyambesi, jwalakwe ŵasasile ya yindu yaciyitendekwa Ucimwene wa Mlungu uli ugambile kusigala panandi kuti uyikasye mtendele kwa ŵandu. Yaŵasasileyo yikutendekwa moŵa agano.

³ Nambo mkanitutande kulola maumboni gakulosya kuti tukutama mu ndaŵi ja “mbesi ja cilambo capasi,” kwende tulole kaje ya ngondo jajatendekwe, jele pangali mundu jwaŵajiweni. Ngondoji jatendecele kwinani, nambo yakuyicisya yakwe yikusatukwayaga.

4, 5. (a) Ana cici cacatendekwe kwinani Yesu ali agambile kuŵa kwene Mwenye? (b) Mwakamulana ni Ciunukuko 12:12, ana yakuyicisya ya ngondo jakwinani yaliji yatuli?

⁴ Mu mtwe upitewu twalijigenye kuti Yesu Klistu ŵaŵele Mwenye kwinani m’caka ca 1914. (Danieli 7:13, 14) Yesu paŵaŵele Mwenye, ŵakamwile masengo ganegakwe. Baibulo jikusasala kuti: “Jatandite ngondo kwinani. Mikaele [lina line lya Yesu] ni malayika gakwe ŵaliji mkumenyana ni cingwena cila [Satana]. Cingwenaco pampepe ni malayika gakwe ŵajigalene wosope.” * Satana ni malayika gakusakala, gagakusakolanjikwasoni kuti misimu jakusakala nganapunda ngondoji, ni ŵaponyisye pacilambo capasi. Malayika gakulupicika ga Mlungu gasangalele kuti Satana ni malayika gakwe ŵatopwele kwinani. Nambo ŵandu pacilambo capasi ngasasangalala mpela mwagaŵelele malayika kwinani. Mmalo mwakwe Baibulo jasasile mkanipaŵe kuti: “Mkwete likungu, cilambo capasi . . . pakuti Satana atulucile kwa jemanja. Ali jwawukali mnope ligongo akumanyilila kuti jigambile kumsigalila ndaŵi panandipe.”—Ciunukuko 12:7, 9, 12.

⁵ Sambano apikane yakuyicisya ya ngondo jakwinaniji. Ligongo lya kutumbila, Satana ŵatendekasisye kuti pacilambo capasi paŵe likungu kapena kuti yipwetesi. Mpela mwacituyiwonele mungani ajino, sambano tukutama mu ndaŵi ja likungu lyeleli. Nambo ndaŵiji jili jejipi, kapena kuti “ndaŵi panandipe.”  Atamose Satana akusamanyililaga yeleyi. Baibulo jikusasala ndaŵiji kuŵa “masiku gambesi.” (2 Timoteo 3:1) Tukusosekwa kuŵa ŵakusengwa ligongo pacangakaŵapa Mlungu camalane ni yosope yatendekasisye Satana. Kwende sambano tulole yajasasile Baibulo kuti yicitendekwa m’moŵa getu gano. Yeleyi yikulosya kuti tukutama m’masiku gambesi, soni kuti pamkaŵapa Ucimwene wa Mlungu ciwupelece mbote jambone kwa ŵakusamnonyela Yehofa. Candanda, kwende tulole mbali mcece syasili cimanyilo caŵasasile Yesu cacikulosya kuti tukutama m’moŵa gambesi.

6, 7. Ana maloŵe ga Yesu gakwamba ya ngondo, soni sala gakwanilicikwa catuli lelo jino?

⁶ “Mitundu ja ŵandu jakulekanganalekangana tijicimenyana ngondo, soni ucimwene tiwucijimucilana ni ucimwene ujakwe.” (Matayo 24:7) Yaka 100 yipiteyi ŵandu mamiliyoni awulajigwe pangondo. Jwakulemba mbili jwa ku Britain ŵalembile kuti: “Yaka ya m’ma 1901 mpaka 2000 yaliji yaka yaŵawulagene mnope ŵandu kupundana ni kalakose. . . . Ciŵandika yaka yosopeyi kwaliji kwana ngondo, kulekapo ndaŵi syakuŵalanjikape, soni syejipi syele kumalo kwine nganikupagwaga ngondo.” Ciwanja ca Worldwatch Institute casasile kuti: “Ciŵalanjo ca ŵandu ŵaŵawile pangondo syasyatendekwaga mu yaka  ya m’ma 1901 mpaka 2000 catupile kuwilisya katatu ciŵalanjo ca ŵandu ŵaŵawile pangondo syasyatendece kutandila mu ndaŵi ja Yesu mpaka m’yaka ya m’ma 1899.” Ŵandu ŵakupunda 100 miliyoni awile ligongo lya ngondo syasitendekwe kutandila mu 1914. Atamose kuti mwine catukamwilepo canasa patwajasile jwacinasi jwetu pangondo, yili yakutesya canasa mnope, soni yakusawusya kuyipikanicisya mwaŵele mkupikanila ŵandu mamiliyoni ŵajasile ŵakunonyela ŵawo mu ngondo m’yakayi.

⁷ “Tikuciŵa kwana sala.” (Matayo 24:7) Ŵandu ŵakuwungunyawungunya, akusaŵeceta kuti yaka 30 yipiteyi yakulya yiŵele yili mkusimanikwa yejinji. Nambope, ŵandu akwendelecela kulaga ni sala ligongo lyakuti ngakupata mbiya syakwanila kusumila yakulya, kapena ŵangali malo gakulima. M’yilambo yayitandite kusicila kwene, ŵandu mabiliyoni ŵangakombola kupata mbiya syakuti mpaka syakamucisye palisiku. Ŵajinji mwa ŵanduŵa akusalaga ni sala jangamala. Ciwanja cakulola ya umi wa ŵandu pacilambo cosope ca World Health Organization casasile kuti kupelembela kwa yakulya m’cilu kukusatendekasya kuti ŵanace ŵakupunda mamiliyoni msanu aweje caka cilicose.

8, 9. Ana cici cacikulosya kuti maloŵe ga Yesu gakwamba ya yisicinya ni yilwele gakwanilicikwa?

⁸ “Tikuciŵa kwana yisicinya.” (Luka 21:11) Mwakamulana ni yacatite ciwanja  cakuwungunyawungunya ya maganga, soni litaka ca U.S. Geological Survey, kutandila mu 1990 ciŵandika yisicinya 19 yikusatendekwa pa caka cilicose. Yisicinyayi yikusaŵa yamacili mnope mwati mpaka yijonanje nyumba, soni kuŵalula litaka. Soni ciŵandika caka cilicose kukusatendekwa yisicinya yamacili mnope mwati mpaka yigumule nyumba. Ŵakulemba ngani ŵane ŵatite: “Yisicinya yiwuleje ŵandu ŵapawinji mnope m’yaka 100 yipiteyi. Kwawula pasogolo kwa sayansi kukamucisye panandipe kuti ŵandu ŵajinji akawaga.”

⁹ “Tikuciŵa kwana . . .yilwele.” (Luka 21:11) Atamose kuti ŵandu ŵacipatala akwawula paujo pangani ja mitela, yilwele yakala, soni yayikupagwa kwene yikwalagasya mnope ŵandu. Ngani jine jatite, yilwele 20 yayikumanyika cenene kupwatikapo liwundika lyekulungwa (TB), malungo, soni kuwugula m’matumbo yiwandile mnope moŵa agano, soni yilwele yine yikwendelecela kuŵa yakusawusya kuyiposya ni mitela. Soni kupagwile yilwele yakwana 30 yasambano. Yine mwa yilweleyi yangali mtela soni yakogoya.

10. Ana lilemba lya 2 Timoteo 3:1-5 lyasasile ndamo syapi syakusiwona syakwete ŵandu moŵa gano?

¹⁰ Ngaŵagape kuti Baibulo jikusasala yakutendekwa yekulungwakulungwa ya masiku gambesi, nambosoni jasasile  mkanipaŵe yakwamba mwajiciŵela ndamo ja ŵandu. Ndumetume Paulo ŵasasile mwacaciŵela ŵandu. Pa 2 Timoteo 3:1-5, tukusaŵalanga kuti: “Nambo mmanyilile kuti masiku gambesi tijiciyika ndaŵi ja yakusawusya.” Mwa yine, Paulo ŵasasile kuti ŵandu caciŵa

• ŵakulinonyela acimsyene

• ŵakunonyela mbiya

• ŵangapikanila acinangolo ŵawo

• ŵangatogolela

• ŵangali canasa

• ŵangapikana pepani

• ŵandewo, soni ŵakogoya

• ŵakunonyela yakusangalasya mmalo mwakumnonyela Mlungu

• ŵakuwoneka mpela ŵakulipeleka kwa Mlungu nambo yitendo yawo yangakamulana ni kulipeleka kwawo

11. Ana Salimo 92:7 jikusasala kuti ŵandu ŵakusakala yicatendecela yatuli?

¹¹ Ana mwelemu ni mwaŵelele ŵandu m’musi mwawo? Mwangakayicila ni mwaŵelele. Kulikose ŵandu akwete ndamo syakusakala. Yeleyi yikulosya kuti Mlungu catendepo kandu pacangakaŵapa, pakuŵa Baibulo jikusati: “ŵandu ŵakusakala pakusipuka mpela mopo, soni ŵandu ŵakuwulasya acimjawo pakusipuka mpela maluŵa, yikusaŵaga m’yoyo kuti ŵajonanje kwangamala.”—Salimo 92:7.

12, 13. Ana “umanyilisi usyesyene” utupile catuli ‘mundaŵi ja mbesi jino’?

¹² Mpela mujasalile Baibulo mkanipaŵe, moŵa gambesi gagumbele ni likungu. Nambope, mu cilambo ca yipwetesici, mukutendekwasoni yindu yambone pasikati pa ŵandu ŵakutumicila Yehofa.

¹³ “Umanyilisi usyesyene ucitupa.” Yeleyi ni yajasasile buku ja m’Baibulo ja Danieli. Ana yeleyi yicitendekwa cakaci? Yicitendekwa mu “ndaŵi ja mbesi.” (Danieli 12:4) Mnopemnope kutandila mu 1914, Yehofa aŵele ali mkwakamucisya ŵandu ŵakusacilila kumtumicila kuti ajipikanicisye mnope Baibulo. Jemanjaji apikanicisye usyesyene wapenani wakwamba lina lya Mlungu ni lisosa lyakwe, mbopesi ja ciwombolo ja Yesu Klistu, ndamo ja ŵawe, soni kwimuka kwa ŵandu ŵawe. Konjecesya pelepa, ŵakulambila Yehofa alijigenye mwampaka atamileje ni umi wambone, soni ŵakumlumba Mlungu. Apikanicisyesoni yawucitenda Ucimwene wa Mlungu, soni mwawucilinganyila yindu pacilambo capasi. Ana umanyilisiwu akusatendaga nawo cici? Ciwusyo celeci cikutuyicisya pa cakulocesya cine cacikwanilicikwa m’masiku gambesi gano.

14. Ana masengo gakulalicila ngani syambone sya Ucimwene gawandile catuli lelo jino, soni ŵani ŵakulalicila nganisi?

¹⁴ “Ngani Syambonesi syakwamba ya Ucimwene wa Mlungu tisicilalicidwa pacilambo cosope capasi.” Yeleyi ni yaŵasasile Yesu mu yakulocesya yakwamba “mbesi.” (Matayo 24:3, 14) Pacilambo cosope capasi, ngani syambone sya Ucimwene sikulalicikwa m’yilambo yakupunda 235, soni m’yiŵeceto yakupunda 600. Ngani syakwe sili mpela syakuti: Ucimwenewo uli cici, yawucitenda, soni yampaka tutende kuti tupocele yindu yambone ya mu Ucimwenewo. Mamiliyoni ga Mboni sya Yehofa gakulalicila mwamtawu ngani syambone sya Ucimwene. Jemanjaji akutyocela ku “mitundu josope ja ŵandu, ngosyo syosope, m’yilambo yosope ni soni ŵa yiŵeceto yosope.” (Ciunukuko 7:9) Ŵa Mboniŵa akusatendesya majiganyo ga Baibulo galulele kwa mamiliyoni ga ŵandu ŵakusaka kumanyilila yisyesyene yajikusajiganya Baibulo. Kwanilicikwa kwa yakulocesyayi kuli  kwakutesya lung’wanu, ligongo Yesu ŵasasile mkanipaŵe kuti ‘ŵandu wosope tacaŵenga’ Aklistu ŵasyesyene.—Luka 21:17.

15. (a) Ana ligongo cici akukulupilila kuti tukutama m’masiku gambesi? (b) Ana pandaŵi ja “mbesi,” yicatendecela yatuli ŵangakumpikanila Yehofa, soni ŵakusapikanila malamusi ga Ucimwene wa Mlungu?

¹⁵ Pakuŵa yakulocesya yejinji ya m’Baibulo yikwanilicikwa lelo jino, ana ngakwiticisya kuti tukutama m’masiku gambesi? Yehofa pacacijikutila kuti ngani syambone silalicikwe, “mbesi” jiciyika. (Matayo 24:14) “Mbesi” jikugopolela ndaŵi jele Yehofa cacityosya yakusakala pacilambo capasi. Yehofa cacikamulicisya masengo Yesu, soni malayika gakwe gamacili pakonanga wosope ŵangakumpikanila mwamele. (2 Atesalonika 1:6-9) Satana ni misimu jakusakala ngasakombolasoni kwalambusya ŵandu. Kaneko, Ucimwene wa Mlungu ucapa yindu yambone ŵandu wosope ŵakusapikanila ulamusi wakwe wakulungama.—Ciunukuko 20:1-3; 21:3-5.

16. Ana wawojo akusosekwa kutenda cici?

¹⁶ Pakuŵa mbesi ja cilambo capasi jiŵandicile, tukusosekwa kuliwusya kuti, ‘Ana ngusosekwa kutendaga cici?’ Luli lunda kwendelecela kulijiganya yejinji yakwamba Yehofa, soni lisosa lyakwe. (Yohane 17:3) Aŵe ŵakulijiganya Baibulo ŵamtawu. Jiŵe ndamo jawo kusongana mwakutamilicika yalumo ni ŵandu ŵakusaka kutenda lisosa lya Mlungu. (Ahebeli 10:24, 25) Alijiganyeje yejinji yakwamba umanyilisi wa Yehofa Mlungu wapelece kwa ŵandu pacilambo cosope capasi, soni atendeje yakuŵajilwa kuti Mlungu ŵanonyeleje.—Yakobo 4:8.

17. Ligongo cici konasika kwa ŵandu kuciŵa kukusisimucisya ŵajinji?

¹⁷ Yesu ŵalocesye kuti ŵandu ŵajinji ngasakosya umboni wakuti tukutama m’moŵa gambesi. Konasika kwa ŵakusakala kuciŵa kwakusisimucisya, soni kwangakujembeceya. Mpela jwawiyi cilo, lisikuli licasimana ŵandu ŵajinji mwacisisimucisya. (1 Atesalonika 5:2) Yesu ŵakalamwisye kuti: “Lisiku lyakwisa [“kuŵapo,” NW] kwa Mwanace jwa Mundu tiliciŵa mpela muyatendecele yindu mu ndaŵi ja Nowa. Mu gele masikugo,  mkaniciyice cikumba ca mesi, ŵandu ŵagambaga kulya ni kumwa, ŵaliji mkulombela ni kulombedwa, mpaka lisiku liŵajinjile Nowa m’combo mula. Ŵandu nganamanyilila kandu kalikose pa yele yitiyitendekwe kuyicila mpaka pa ndaŵi cicayice cikumba ca mesi ni kwajonanga wosope. Tiyiciŵasoni m’yoyo pitaciyika [“pandaŵi ja kuŵapo kwa,” NW] Mwanace jwa Mundu.”—Matayo 24:37-39.

18. Ana maloŵe gapi gaŵakalamwisye Yesu gatukusosekwa kugakosya mnope?

¹⁸ Ni ligongo lyakwe Yesu ŵasalile ŵandu kuti: “Mlilolecesye mwacimsyene, kuti mitima jenu jikasitopelwa ni kulya kapena kukolelwa kapena kusitopelwa ni yakusawusya ya umi awuno, kuti lyele lisikulyo likamyicilila mwacisisimucisya. Pakuti tilicayicilila mpela cigwenembe wosope ŵakutama pacilambo pano. Mlindilileje ndaŵi syosope, mcipopelaga kuti timpakombole kulupuka pa yindu yosope yiticitendekwayi, soni kuti mkajime [amjitice] pameso pa Mwanace jwa Mundu.” (Luka 21:34-36) Yili yakusosekwa kugakosya maloŵe ga Yesuga. Ligongo cici? Ligongo ŵandu ŵakwajitika Yehofa Mlungu, soni “Mwanace jwa Mundu,” Yesu Klistu, cacikola upile ŵakulupuka mbesi ja cilambo, ni kutamaga mwakusengwa kwangamala m’cilambo capasi casambano cacisigele panandi kwisa!—Yohane 3:16; 2 Petulo 3:13.