Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI NYƆNGMA

Mumi Mi Adebɔ Níhi—Bɔ Nɛ A Náa Wa Nɔ He Wami Ha

Mumi Mi Adebɔ Níhi—Bɔ Nɛ A Náa Wa Nɔ He Wami Ha
  • Anɛ bɔfohi yeɔ bua nimli lo?

  • Mɛni blɔ nɔ mumi yayamihi ná nimli a nɔ he wami ngɛ?

  • Anɛ e sa kaa waa ye mumi yayamihi gbeye lo?

1. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa kase bɔfohi a he ní?

BEHI fuu ɔ, ke wa maa le nɔ ko ɔ, e biɔ nɛ waa le e weku ɔ he nɔ́ ko. Jã kɛ̃ nɛ ke wa maa le Yehowa Mawu ɔ, e biɔ nɛ waa kase bɔfohi nɛ a ngɛ kaa e weku ngɛ hiɔwe ɔ he ní saminya. Baiblo ɔ tsɛɛ bɔfo ɔmɛ ke “Mawu bimɛ.” (Hiob 38:7) Lɔ ɔ he ɔ, mɛni a tsuɔ ngɛ Mawu yi mi tomi ɔ mi? Anɛ a tsu nɔ́ ko ngɛ adesahi a si himi mi hyɛ ngɛ blema lo? Anɛ bɔfohi náa o si himi nɔ he wami lo? Ke jã a, lɛɛ ngɛ mɛni blɔ nɔ?

2. Kɛ bɔfo ɔmɛ plɛ kɛ ba si himi mi kɛɛ, nɛ a he hiɛmi ji enyɛmɛ?

2 Baiblo ɔ tu bɔfohi a he munyu si lafahi abɔ. Ha nɛ wa susu ngmami nɛ ɔmɛ a kpɛti bɔɔ he konɛ waa kase bɔfo ɔmɛ a he ní fuu. Kɛ bɔfo ɔmɛ plɛ kɛ ba si himi mi kɛɛ? Kolose Bi 1:16 de ke: “[Yesu Kristo] nɔ lɛ Mawu gu kɛ bɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ ngɛ hiɔwe kɛ zugba.” Lɔ ɔ he ɔ, Yehowa gu e Bitɛte ɔ nɔ kɛ bɔ mumi mi adebɔ níhi nɛ a tsɛɛ mɛ bɔfohi ɔ tsuo kakaaka. A he hiɛmi ji enyɛmɛ? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa a bɔ bɔfohi ayɔ lafahi abɔ, nɛ mɛ tsuo a ngɛ he wami.La 103:20. *

3. Mɛni Hiob 38:4-7 ɔ de wɔ ngɛ bɔfo ɔmɛ a he?

3 Mawu Munyu nɛ ji Baiblo ɔ, de wɔ kaa benɛ a bɔ zugba a, “Mawu bimɛ ɔmɛ tsuo hwɔ lele.” (Hiob 38:4-7) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa, bɔfo ɔmɛ ngɛ momoomo loko abɔ adesahi, nɛ a ngɛ loko a bɔ zugba a po. Baiblo mi munyu nɛ ɔ tsɔɔ hu kaa bɔfohi ngɛ he numi, ejakaa e de ke ‘mɛ tsuo a la kɛ bua jɔmi.’ Mo kadi kaa “Mawu bimɛ ɔmɛ tsuo” pee kake kɛ nya. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, bɔfo ɔmɛ tsuo pee kake kɛ ngɛ Yehowa Mawu sɔmɔe kaa weku.

YEMI KƐ BUAMI KƐ HE PIƐ POMI NƐ BƆFOHI HAA NƆ

4. Mɛni blɔ nɔ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa bɔfohi anɔkualetsɛmɛ ngɛ adesahi a ní peepeehi a he bua jɔmi?

4 Kɛ je benɛ bɔfohi anɔkualetsɛmɛ na nɛ a bɔ kekleekle adesahi ɔ, a ná bɔ nɛ adesahi a he ngɛ hiɛe ha, kɛ bɔ nɛ Mawu yi mi tomi ɔ ngɛ mi bae ha a he bua jɔmi. (Abɛ 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Se benɛ je ngɛ jɔe nɛ je ngɛ nae ɔ, bɔfo ɔmɛ na kaa adesahi a kpɛti nihi babauu kpa a Bɔlɔ nɛ ngɛ suɔmi ɔ sɔmɔmi. Nɔ́ jemi ko be he kaa enɛ ɔ maa dɔ bɔfohi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ wawɛɛ. Se be tsuaa be nɛ adesa kake po maa kpale kɛ ba Yehowa ngɔ ɔ, ‘Mawu bɔfo ɔmɛ a bua jɔɔ.’ (Luka 15:10) Akɛnɛ bɔfohi ngɛ nihi nɛ a sɔmɔɔ Mawu ɔ a he bua jɔmi wawɛɛ he je ɔ, sisi numi ngɛ he kaa Yehowa gu bɔfohi a nɔ nɛ e kɛ wo e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ ngɛ zugba a nɔ he wami, nɛ a po a he piɛ si abɔ. (Kane Hebri Bi 1:7, 14.) Ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi ní komɛ a he.

“Ye Mawu ɔ tsɔ e bɔfo ɔ, nɛ e ba má jata amɛ a nya.”Daniel 6:22

5. Mɛni ji nɔ hyɛmi níhi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa bɔfohi ye bua adesahi?

5 Benɛ a ma kpata ma yayamihi nɛ ji Sodom kɛ Gomora hɛ mi ɔ, bɔfohi enyɔ ye bua Lot nɛ ji dalɔ ɔ kɛ e biyi ɔmɛ, nɛ a kpaka mɛ kɛ je ma a mi, nɛ a ná yi baami. (1 Mose 19:15, 16) Jeha lafa komɛ a se ɔ, a ngɔ gbalɔ Daniel kɛ wo jatahi a muɔ mi, se jata amɛ pee we lɛ nɔ́ ko, nɛ e de ke: “Ye Mawu ɔ tsɔ e bɔfo ɔ, nɛ e ba má jata amɛ a nya.” (Daniel 6:22) Ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, Mawu bɔfo ko ba je bɔfo Petro ngɛ tsu mi. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 12:6-11) Jehanɛ se ɔ, bɔfohi wo Yesu he wami benɛ e je e sɔmɔmi ní tsumi ngɛ zugba a nɔ ɔ sisi ɔ. (Marko 1:13) Loko Yesu ma gbo ɔ, bɔfo ko ba je e he kpo kɛ tsɔɔ lɛ nɛ e “wo lɛ he wami.” (Luka 22:43) Yemi kɛ buami nɛ bɔfo ɔmɛ kɛ ha Yesu ɔ wo lɛ he wami ngɛ e si himi be klɛdɛɛ nɛ ɔ mi!

6. (a) Mwɔnɛ ɔ, mɛni blɔ nɔ bɔfohi poɔ Mawu we bi a he piɛ ngɛ? (b) Amlɔ nɛ ɔ, mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

6 Mwɔnɛ ɔ, bɔfohi je we a he kpo kɛ tsɔɔ Mawu we bi ngɛ zugba a nɔ hu. E ngɛ mi kaa adesahi be nyɛe maa na bɔfohi mohu, se kɛ̃ ɔ, Mawu bɔfohi nɛ a ngɛ he wami ɔ poɔ Mawu tsɔli a he piɛ, titli ɔ, ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ maa ye mɛ awi ngɛ Mawu jami mi ɔ he. Baiblo ɔ deɔ ke: ‘Yehowa bɔfo ɔ buɔ nihi nɛ yeɔ Yehowa gbeye ɔ a he, nɛ e heɔ a yi wami.’ (La 34:7) Mɛni he je e sa kaa munyu nɛ ɔ nɛ wo wa bua saminya a? Ejakaa mumi mi adebɔ ní yayamihi nɛ a he ngɛ gbeye ngɛ, nɛ a ngɛ hlae kaa a ma kpata wa hɛ mi! Mɛnɔmɛ ji mɛ? Jije a je? Mɛni mɔde a ngɛ bɔe kaa a maa ye wɔ awi? Bɔ nɛ pee nɛ waa na heto ɔmɛ ɔ, ha nɛ wa susu nɔ́ ko nɛ ba ngɛ adesahi a yi nɔ sane sisije ɔ he kpiti nɛ waa hyɛ.

MUMI MI ADEBƆ NÍHI NƐ A JI WA HE NYƐLI

7. Nihi enyɛmɛ Satan gbla kɛ je Mawu he?

7 Kaa bɔ nɛ wa kase ngɛ womi nɛ ɔ Yi 3 ɔ mi ɔ, bɔfo ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ba ná suɔmi kaa e maa ye nimli a nɔ, lɔ ɔ he ɔ, e te si kɛ wo Mawu. Pee se ɔ, bɔfo nɛ ɔ ba plɛ pee Satan Abosiami. (Kpojemi 12:9) Benɛ Satan sisi Hawa jeha 1,600 se ɔ, e piɛ nguɛ nya nɛ e gbla adesahi tsuo kɛ je Mawu he, ja a kpɛti anɔkualetsɛmɛ bɔɔ pɛ kaa Habel, Enok kɛ Noa.Hebri Bi 11:4, 5, 7.

8. (a) Mɛni blɔ nɔ bɔfohi komɛ gu kɛ ba plɛ pee mumi yayamihi? (b) Mɛni mumi yayami ɔmɛ pee kɛ tu nyu afua a nya fo ngɛ Noa be ɔ mi?

8 Ngɛ Noa be ɔ mi ɔ, bɔfohi komɛ tsɔ atuã kɛ si Yehowa. A ngmɛɛ a blɔ nya nɛ a hɛɛ ngɛ Mawu weku nɛ ngɛ hiɔwe ɔ mi ɔ he, nɛ a ba zugba a nɔ ba tsake a he kɛ pee adesahi. Mɛni he je? Wa kaneɔ ngɛ 1 Mose 6:2 ɔ ke: ‘Mawu binyumu ɔmɛ ekomɛ na kaa adesahi a biyi ɔmɛ a he ngɛ fɛu; lɔ ɔ he ɔ, a ngɔ a ti ni nɛmɛ nɛ a suɔ.’ Se Yehowa Mawu ngmɛ́ blɔ nɛ bɔfo nɛ ɔmɛ a ní peepee yayami nɛ ɔ kɛ adesahi a je mi ba yayami nɛ je mi kɛ ba a nɛ ya nɔ. E ngɔ nyu afua kɛ ba kpata yayami peeli ɔmɛ tsuo a hɛ mi ngɛ zugba a nɔ, nɛ e baa e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ pɛ a yi. (1 Mose 7:17, 23) Lɔ ɔ ha bɔfohi atuã tsɔli ɔmɛ, aloo daimonio ɔmɛ tsake a he kɛ pee mumi mi adebɔ ekohu, nɛ a kpale kɛ ho hiɔwe ya. A fĩ Abosiami se, nɛ e ba plɛ pee “mumi yayamihi a tsɛ.”Mateo 9:34.

9. (a) Mɛni ba mumi yayami ɔmɛ a nɔ benɛ a kpale kɛ ho hiɔwe ya a? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ mumi yayami ɔmɛ a he?

9 Benɛ bɔfo tue gboli ɔmɛ kpale kɛ ho hiɔwe ya a, a ngmɛ́ mɛ blɔ nɛ a ya piɛɛ bɔfo kpa amɛ a he hu, kaa bɔ nɛ a pee Satan nɛ ji a nɔ yelɔ ɔ. (2 Petro 2:4) Amlɔ nɛ ɔ, e ngɛ mi kaa a be nyɛe ma tsake a he kɛ pee adesahi hu, se kɛ̃ ɔ, a haa nɛ nimli peeɔ ní yayamihi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mumi yayami nɛ ɔmɛ ngɛ Satan ye buae nɛ e ngɛ ‘nihi tsuo sisie ngɛ je ɔ mi.’ (Kpojemi 12:9; 1 Yohane 5:19) Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Mumi yayami ɔmɛ guu ga blɔhi a nɔ titli kɛ sisiɔ nihi. (Kane 2 Korinto Bi 2:11.) Ha nɛ wa susu blɔ nɛ ɔmɛ ekomɛ a he.

BƆ NƐ DAIMONIOHI SISIƆ NIHI HA

10. Mɛni ji mumi yayami kɛ ní tsumi?

10 Daimonio ɔmɛ sisiɔ nihi kɛ guu mumi yayami kɛ ní tsumi nɔ. Mumi yayami kɛ ní tsumi ji daimonio ɔmɛ nɛ a kɛ bɔɔ tɛɛ, aloo kɛ gu ní peeli a nɔ. Baiblo ɔ bu mumi yayamihi kɛ ní tsumi fɔ, nɛ e bɔ wɔ kɔkɔ kaa wa je wa he kɛ je he kulaa. (Galatia Bi 5:19-21) Daimonio ɔmɛ sisiɔ nihi kɛ guu mumi yayami kɛ ní tsumi nɔ kaa bɔ nɛ hɛli hu kɛ gbowe nya lo tsuɔ ní ɔ. Hɛli ngɔɔ gbowe nya lo slɔɔtohi kɛ woɔ gbowe nya kɛ gbeɔ lo slɔɔtohi. Jã kɛ̃ mumi yayami ɔmɛ hu guu blɔ slɔɔtohi a nɔ nɛ a haa nimli kɛ mɛ tsuɔ ní nɛ a kɛ gblaa mɛ kɛ ba jee a he wami sisi.

11. Mɛni ji klaami, nɛ mɛni he je nɛ e sa kaa waa yu wa he kɛ je he?

11 Blɔ kake nɛ daimonio ɔmɛ guu nɔ kɛ sisiɔ nihi ji klaami. Mɛni ji klaami? E ji nɔ́ nɛ maa ba hwɔɔ se nɛ a hlaa kaa á le, aloo kaa a maa le nɔ́ ko nɛ a li. Klaami ní peepee ɔmɛ ekomɛ ji dodoe mi hyɛmi, womi nyafinyafihi nɛ fonihi ngɛ a mi nɛ a kɛ tsɔɔ bɔ nɛ nɔ ko hwɔɔ se ma ji ha, ahuhuɛ mi hyɛmi, dɛ mi hyɛmi, kɛ nlamihi a sisi tsɔɔmi. E ngɛ mi kaa nihi fuu ma susu kaa haomi ko be klaami he mohu, se Baiblo ɔ tsɔɔ kaa mumi yayamihi lɛ nihi nɛ klaa a kɛ tsuɔ ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 16:16-18 ɔ tsɔɔ kaa “klaami mumi” ye bua yiheyo ko, nɛ e tsɔɔ nɔ́ nɛ maa ba hwɔɔ se. Se benɛ a hia mumi yayami ɔ kɛ je e mi ɔ, he wami nɛ ɔ je e dɛ.

Daimonio ɔmɛ guu blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ sisiɔ nihi

12. Mɛni he je mɔde nɛ nɔ ko maa bɔ kaa e kɛ gbogboehi maa tu munyu ɔ ji oslaa a?

12 Blɔ kpa nɛ daimonio ɔmɛ guu nɔ kɛ sisiɔ nihi ji kaa, a woɔ mɛ he wami konɛ a ya bi gbogboehi ní. Behi fuu ɔ, nihi nɛ yeɔ a suɔlɔ ko gbenɔ he aywilɛho ɔ heɔ susumihi nɛ dɛ ngɛ nihi nɛ gbo ɔmɛ a heɔ yeɔ. Ní peelɔ ko ma nyɛ maa bɔ amaniɛ klɛdɛɛ ko aloo e kɛ gbi nɛ ngɛ kaa nɔ nɛ gbo ɔ gbi maa tu munyu. Enɛ ɔ he ɔ, nihi fuu heɔ yeɔ kaa gbogboe ɔmɛ a hɛ ngɛ, nɛ ke a ya bi mɛ ní ɔ, a maa ye bua nihi nɛ a ngɛ wami mi nɛ a ngɛ aywilɛho yee ɔ. Se kikɛmɛ a “bua womi” nɛ ɔ pi bua womi kpakpa, nɛ oslaa hu ngɛ he. Mɛni he je? Ejakaa daimonio ɔmɛ ma nyɛ maa pee a gbi kaa nɔ ko nɛ gbo ɔ gbi, nɛ a ma nyɛ ma de ní peelɔ ko nɔ nɛ gbo ɔ he sane hulɔ. (1 Samuel 28:3-19) Jehanɛ se ɔ, kaa bɔ nɛ wa kase ngɛ Yi 6 mi ɔ, gbogboe ɔmɛ be si himi mi hu. (La 115:17) Lɔ ɔ he ɔ, ke ‘nɔ ko ya bi gbogboe ní ɔ,’ lɛɛ mumi yayami ɔmɛ sisi lɛ, nɛ e pee we Mawu suɔmi nya ní. (Kane 5 Mose 18:10, 11; Yesaya 8:19) Lɔ ɔ he ɔ, ha nɛ o hɛ nɛ hi o he nɔ, nɛ o yu o he kɛ je blɔ nɛ yeɔ nɔ awi nɛ mumi yayamihi guu nɔ nɛ ɔ he.

13. Mɛni nihi fuu nɛ a yee mumi yayami gbeye be ko nɛ be ɔ nyɛ nɛ a pee?

13 Pi sisimi kɛkɛ nɛ mumi yayami ɔmɛ sisiɔ nihi, se a woɔ a he gbeye hulɔ. Mwɔnɛ ɔ, Satan kɛ e mumi yayami ɔmɛ le kaa “be bɔɔ kɛkɛ nɛ piɛ” ha mɛ nɛ a maa tsi a nya, nɛ lɔ ɔ he je a he ba gbeye wawɛɛ pe sa a po. (Kpojemi 12:12, 17) Kɛ̃ ɔ, nihi akpehi abɔ nɛ a yee mumi yayamihi gbeye be ko nɛ be ɔ, yi mɛ gbeye hu. Kɛ ba kɛɛ loko a yi mɛ gbeye hu ɔ? Ke nɔ ko kɛ mumi yayami tsuɔ ní nɛ e suɔ kaa e kpa a, mɛni e ma nyɛ maa pee?

BƆ NƐ O MAA PEE HA KƐ TSI MUMI YAYAMIHI BLƆ

14. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ je wa he kɛ je mumi yayamihi a he kaa bɔ nɛ kekle Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ pee ɔ?

14 Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ bɔ nɛ wa maa pee ha kɛ tsi mumi yayamihi blɔ kɛ bɔ nɛ wa maa pee ha kɛ je wa he kɛ je a he. Mo susu kekle Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. A kpɛti ni komɛ kɛ mumi yayamihi tsu ní loko a ba plɛ pee Kristofohi. Se benɛ a ba pee a juɛmi kaa a ma kpa mumi yayami ɔmɛ kɛ ní tsumi ɔ, mɛni a pee? Baiblo ɔ de ke: “Kunya tsuli ɔmɛ hu a ti nihi babauu ngɔ a womi ɔmɛ kɛ ba pue si ngɛ ni ɔmɛ tsuo a hɛ mi nɛ a sã.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 19:19) Kristofohi ehe nɛ ɔmɛ gu a kunya tsumi he womihi nɛ a sã a nɔ kɛ pee nɔ hyɛmi nɔ́ kɛ ha nihi nɛ suɔ kaa a maa tsi mumi yayami ɔmɛ blɔ mwɔnɛ ɔ. E sa kaa nihi nɛ suɔ kaa a ma sɔmɔ Yehowa a, a kpata nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ kɛ mumi yayamihi ngɛ tsakpa a hɛ mi. Ekomɛ ji womihi, sinihi, fonihi, kɛ lahi nɛ a kɛ woɔ mumi yayami kɛ ní tsumi mi he wami, nɛ e peeɔ kaa nɔ́ nɛ e haa nɔ bua jɔmi ɔ. Ní kpahi hu nɛ e sa kaa a puɛ mɛ ji sɛbɛhi, aloo níhi nɛ nihi woɔ konɛ a kɛ po a he piɛ kɛ je ní yayamihi a he ɔ.1 Korinto Bi 10:21.

15. Mɛni e sa kaa waa pee kɛ tsi mumi yayami kpetekpleenyɛ ɔmɛ blɔ?

15 Jeha komɛ a se benɛ Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ kpata a kunya tsumi he womi ɔmɛ a hɛ mi se ɔ, bɔfo Paulo ngma mɛ womi ke: “He nyɛli nɛ waa kɛ mɛ ngɛ ta hwue ɔ ji . . . mumi yayami kpetekpleenyɛhi.” (Efeso Bi 6:12) Mumi yayami ɔmɛ kpa we mɛ haomi. A bɔ mɔde kaa a nine maa su a nɔ kokooko. Lɔ ɔ he ɔ, mɛni ekohu e sa kaa Kristofohi nɛ ɔmɛ nɛ a pee? Paulo de mɛ ke: “Enɛ ɔmɛ tsuo se ɔ, nyɛɛ hɛɛ hemi kɛ yemi ngɛ nyɛ dɛ kaa tsɛ̃i nɛ nyɛ ma nyɛ kɛ gbe nɔ yayami ɔ [Satan] kɛ̃ɛ̃ mi bihi kɛ a he la a tsuo.” (Efeso Bi 6:16) Ke wa hemi kɛ yemi nɛ ngɛ kaa tsɛ̃i ɔ mi wa a, wa ma nyɛ maa tsi mumi yayami kpetekpleenyɛ ɔmɛ blɔ.Mateo 17:20.

16. Mɛni wa maa pee konɛ wa hemi kɛ yemi mi nɛ wa?

16 Lɛɛ mɛni wa maa pee mɔ konɛ wa hemi kɛ yemi mi nɛ wa? E sa nɛ waa kase Baiblo ɔ. Ke gbogbo ko he maa wa a, e daa si ngɛ he wami nɛ e sisi tomi ɔ ngɛ ɔ nɔ. Jã kɛ̃ nɛ ke wa hemi kɛ yemi hu mi maa wa a, e daa si ngɛ e sisi tomi nɛ ji Mawu Munyu ɔ, aloo Baiblo ɔ mi anɔkuale ní lemi nɛ wa ma ná a nɔ titli. Ke wa kaneɔ Baiblo ɔ daa ligbi nɛ wa kaseɔ hulɔ ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa. Kaa bɔ nɛ gbogbo nɛ he wa ji ɔ, hemi kɛ yemi nɛ ɔ maa po wa he piɛ kɛ je he wami nɛ mumi yayamihi ma ná ngɛ wa nɔ ɔ he.1 Yohane 5:5.

17. Mɛni hu nɛ e he hia kaa waa pee konɛ wa kɛ tsi mumi yayami ɔmɛ blɔ?

17 Mɛni hu nɛ e he ba hia kaa Kristofohi nɛ a hi Efeso ɔ nɛ a pee? Akɛnɛ a ngɛ ma nɛ mumi yayamihi a ní tsutsui hiɛ ngɛ mi he je ɔ, a hia he piɛ pomi babauu nitsɛ. Lɔ ɔ he ɔ, Paulo de mɛ ke: “Nyɛɛ kɛ sɔlemi kɛ pɛɛ kpami tsuo nɛ sɔle be tsuaa be ngɛ mumi mi.” (Efeso Bi 6:18, NW) Akɛnɛ wɔ hu wa ngɛ je nɛ mumi yayamihi a ní tsutsui hiɛ ngɛ mi ɔ mi he je ɔ, e he hia kaa waa kɛ hɛdɔ nɛ sɔle ha Yehowa kɛ bi he piɛ pomi, konɛ wa nyɛ nɛ waa tsi mumi yayami ɔmɛ blɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e he hia kaa waa tsua Yehowa biɛ ngɛ wa sɔlemihi a mi. (Kane Abɛ 18:10.) Lɔ ɔ he ɔ, e sa kaa waa ya nɔ nɛ waa sɔle ha Mawu nɛ e “je wɔ kɛ je nɔ yayami,” nɛ ji Satan Abosiami dɛ mi. (Mateo 6:13) Yehowa maa bu sɔlemi nɛ je tsui mi kaa kikɛ ɔ tue.La 145:19.

18, 19. (a) Mɛni he je wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa maa ye kunimi ngɛ ta nɛ waa kɛ mumi yayamihi ngɛ hwue ɔ mi? (b) Mɛni sane bimi heto a ma ha wɔ ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

18 Mumi yayamihi a he ngɛ gbeye, se ke wa hwu ta kɛ si Abosiami, nɛ wa hɛ wɔ kɛ su Mawu he kɛ gu e suɔmi nya ní peemi nɔ ɔ, lɛɛ e sɛ kaa wa yeɔ mɛ gbeye. (Kane Yakobo 4:7, 8.) Mumi yayami ɔmɛ a he wami ɔ sui he ko. A gbla a tue ngɛ Noa be ɔ mi, nɛ a kɛ a nyagbe kojomi maa kpe hwɔɔ se. (Yuda 6) Jehanɛ ɔ, mo kai hu kaa Yehowa bɔfohi nɛ a ngɛ he wami ɔ poɔ wa he piɛ. (2 Matsɛmɛ 6:15-17) Bɔfo nɛ ɔmɛ suɔ wawɛɛ kaa waa ye kunimi ngɛ ta nɛ waa kɛ mumi yayami ɔmɛ ngɛ hwue ɔ mi. Wa ma nyɛ ma de kaa bɔfohi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ ngɛ wɔ he wami woe. Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa kɛ Yehowa kɛ hiɔwe bɔfohi anɔkualetsɛmɛ nɛ a peeɔ e weku ɔ nɛ bɔ gbagbanii. Nyɛ ha nɛ waa yu wa he ngɛ mumi yayamihi nɛ a kɛ tsuɔ ní ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ ɔ tsuo he, nɛ waa ngɔ ga womi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ kɛ tsu ní daa. (1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9) Ke wa pee jã a, wa ma nyɛ ma ná nɔmi mami kaa wa maa ye kunimi ngɛ ta nɛ waa kɛ mumi yayami ɔmɛ ngɛ hwue ɔ mi.

19 Se mɛni he je Mawu ngmɛ mumi yayamihi kɛ yayami peemi nɛ ha adesahi ngɛ nɔ́ nae wawɛɛ kikɛ ɔ blɔ? A ma ha sane bimi nɛ ɔ heto ngɛ yi nɛ nyɛɛ se ɔ mi.

^ kk. 2 Kpojemi 5:11 ɔ de ngɛ bɔfohi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a he ke a ji: “Bɔfohi babauu akpeakpe abɔ.” Lɔ ɔ he ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ kaa a bɔ bɔfohi ayɔ lafahi abɔ.