PA KWISHIBA bwino umuntu kano mwaishiba no lupwa lwakwe. E fyo caba na kuli Yehova Lesa, pa kumwishiba bwino tufwile ukwishiba na bamalaika, ababa lupwa lwakwe ulwa mu muulu. Baibolo ita bamalaika aiti “abana ba kwa Lesa.” (Yobo 38:7) E ico mulimo nshi bakwata uwakuma ukufwaya kwa kwa Lesa? Ukufuma ku kale, bushe paliba ifyo bacitila abantunse? Bushe bamalaika kuti bamwafwa? Nga ni fyo, ninshi kuti bamwafwa shani?

² Baibolo yalilanda pali bamalaika imiku iingi sana. Natumone fimo ifyo Baibolo yalanda pali bena pa kuti twishibilepo na fimbi pali bamalaika. Bushe ni kwi bamalaika bafumine? Pa Abena Kolose 1:16 patila: “Muli wene [Yesu Kristu] e mo fyonse fimbi fyabumbiilwe mu myulu na pano isonde.” E ico, ifibumbwa fya mupashi fyonse ifitwa ati bamalaika fyonse fyabumbilwe na Yehova Lesa ukupitila mu Mwana wakwe. Ni bamalaika banga babako? Baibolo itila, bamalaika babumbilwe minshipendwa, kabili bonse fye balikwata sana amaka.—Amalumbo 103:20.*

³ Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, citweba ukuti ilyo isonde lyabumbilwe, “abana baume bonse ba kwa Lesa baliweleshe.” (Yobo 38:4-7) E ico, bamalaika e ko bali na kale ilyo abantunse bashilabumbwa na lintu isonde lishilabumbwa. Ili Ilembo lya mu Baibolo lilanga no kuti bamalaika baba ne myumfwile nga filya fine caba ku bantu, pantu litila ‘bayawilile utupundu pamo.’ Moneni ukuti “abana baume bonse aba kwa Lesa” bayawilile utupundu pamo. Pali ilya nshita, bamalaika bonse bali lupwa lumo ulwaikatana ulwalebombela Yehova Lesa.

UKWAFWILISHIWA NO KUCINGILILWA NA BAMALAIKA

⁴ Ukutula fye apo bamwenene abantunse ba kubalilapo babumbwa, bamalaika ba cumfwila balilanga ukuti balitemwa sana ulupwa lwa bantunse uluya lulekulilako. Kabili balafwaya ukumona ukufwaya kwa kwa Lesa kwacitika. (Amapinda 8:30, 31; 1 Petro 1:11, 12) Lelo, mu kupita kwa nshita, bamalaika balimwene abantunse abengi baleka ukubombela Kabumba wabo uwaba no kutemwa. Te ca kutwishika ukuti baliketwe ubulanda pali ici. Na lyo line, lyonse umuntu nangu fye umo nga abwelela kuli Yehova “palaba ukusekelela pali bamalaika.” (Luka 15:10) Bamalaika balapoosa sana amano ku babombela Lesa, e mulandu wine Yehova ababomfesha ilingi line ku kukosha no kucingilila ababomfi bakwe aba cishinka pano isonde. (AbaHebere 1:7, 14) Moneni bamo abo bamalaika bayafwile.

⁵ Bamalaika babili bayafwile Lote umulungami na bana bakwe abanakashi ukupusuka ubonaushi bwaponene imisumba yabipa iya Sodomu na Gomora pa kubafumya muli ilya ncende. (Ukutendeka 19:15, 16) Imyaka iingi pa numa, kasesema Daniele apooselwe mu cilindi ca nkalamo, lelo inkalamo tashamucitile bubi kabili atile: “Lesa wandi natuma malaika wakwe, no kushindiko tunwa twa nkalamo.” (Daniele 6:22) Mu nshita ya batumwa, malaika akakwile umutumwa Petro ukufuma mu cifungo. (Imilimo 12:6-11) Na kabili, bamalaika bakoseshe Yesu ilyo atendeke umulimo wakwe pano isonde. (Marko 1:13) Kabili ilyo Yesu ali mupepi no kufwa, malaika aishile kuli wena no ‘kumukosha.’ (Luka 22:43) Yesu afwile alikoshiwe apakalamba pali ilya nshita yacindamisha mu bumi bwakwe!

⁶ Pali lelo, bamalaika tabamoneka ku bantu ba kwa Lesa pano isonde. Nangu ca kutila abantunse te kuti babamone, bamalaika ba kwa Lesa aba maka, bacili balacingilila abantu ba kwa Lesa, sana sana ku fingonaula Ubwina Kristu bwabo. Baibolo itila: “Malaika wa kwa Yehova acite nkambi ukushinguluka pa bamutiina, no kubapokolola.” (Amalumbo 34:7) Mulandu nshi ayo mashiwi yaletela icisansamushi kuli ifwe? Pantu kwaba imipashi ibifi iifwaya ukutonaula! Mipashi nshi iyo? Bushe yafumine kwi? Icita shani pa kuti itonaule? Pa kuti twishibe iyi milandu, natulande pali fimo ifyacitike ku kutendeka fye kwa bantunse.

IFIBUMBWA FYA MUPASHI IFILWANI FYESU

⁷ Nga filya twasambilile mu Cipandwa 3 muli cino citabo, umo pali bamalaika atendeke ukufwaya sana ukuteka bambi, ne co calengele apondokela Lesa. Pa numa, uyu malaika aishileba Satana Kaseebanya. (Ukusokolola 12:9) Mu myaka 1,600 ukutula apo abepele Efa, Satana alifumishe abantu kuli Lesa mupepi na bonse. Kwashele fye abanono pamo nga Abele, Enoke, na Noa.—AbaHebere 11:4, 5, 7.

⁸ Mu nshiku sha kwa Noa, bamalaika bambi bapondokele Yehova. Bapaatwike ku lupwa lwa kwa Lesa ulwa bamalaika, no kwisa kwi sonde no kwisafwala imibili ya bantunse. Cinshi bacitile co? Tubelenga pa Ukutendeka 6:2 ukuti: “Abana baume ba kwa Lesa bamona abana banakashi ba bantu ifyo bawama; kabili baibuulila abakashi onse uo basalapo.” Lelo, Yehova Lesa talekele ifyacitile aba bamalaika e lyo no bubifi bwa bantunse ukutwalilila. Aletele ilyeshi pe sonde ponse kabili acingilile fye ababomfi bakwe aba cishinka. (Ukutendeka 7:17, 23) E ico, bamalaika bapondweke, nelyo ifibanda, bashiile imibili ya bumuntu no kubwelela ku muulu ku kuba ifibumbwa fya mupashi na kabili. Bakonkele Kaseebanya, uwali nomba ‘kateka wa fibanda.’—Mateo 9:34.

⁹ Ilyo bamalaika babule cumfwila babwelele ku muulu, tabasuminishiwe ukuba pamo na bamalaika ba kwa Lesa filya fine na Satana bashamusuminishe. (2 Petro 2:4) Nangu ca kutila pali nomba tabakwata maka ya kufwala imibili ya bumuntu, bacili balatunka abantunse kabili balacita ifyabipa kuli bene. Na kuba, ifibanda filaafwa Satana ‘ukulufya aba pano isonde bonse.’ (Ukusokolola 12:9; 1 Yohane 5:19) Ficita shani ico? Ilingi line ficita ifilenga abantu ukulufiwa. (2 Abena Korinti 2:11) Natulande pali fimo ifyo ficita pa kulufya abantu.

IFYO IFIBANDA FILUFYA ABANTU

¹⁰ Pa kulufya abantu, ifibanda filenga bena ukucetekela mu mipashi. Ukucetekela imipashi, kusumina ukutila umo kuti aumfwana na yo umwine nelyo ukupitila mu muntu umbi. Baibolo yalilesha ukucetekela imipashi kabili itusoka ukutaluka kuli conse icakuma imipashi. (Abena Galatia 5:19-21) Filya fine abalondo babomfya ubulyo ku kwipaya isabi, ifibanda na fyo filenga abantu balaumfwana na fyo pa kuti fibalufye. Umulondo abomfya ubulyo bwapusanapusana pa kwipaya isabi lyalekanalekana. Ne mipashi ibifi na yo ilenga abantu ukumfwana na yo mu nshila shapusanapusana pa kuti baikonke.

¹¹ Iciteyo cimo ico ifibanda fibomfya kubuka. Ukubuka kwalola mwi? Kufwaya ukwishiba ifya ku ntanshi nelyo fimo ifyo umo ashishibe. Imbuko shimo shaba, kumona ifyo imyendele ya fya mu muulu ikuma ificitikila abantunse, ukubebeta imipelwa ya mu minwe ku kwiluka ifikacitikila umo ku ntanshi, no kwilula ifiloto. Ulubuko lumbi lwaba kwipusha ing’anga na ba ngulu. Nangu ca kutila abengi batontonkanya ukuti ukubuka takwabipa, Baibolo ilanga ukuti abasobela amashuko bomfwana ne mipashi yabipa. Ku kulangilila, pa Imilimo 16:16-18 palanda pa “mupashi wa kubuka” uwalengele umukashana ‘ukulasobela.’ Lelo, alekele ukusobela ilyo icibanda bacitamfishe muli wena.

¹² Inshila na imbi iyo ifibanda filufishamo abantu kubakoselesha ukwipusha abafwa. Abaleloosha abatemwikwa abafwa ilingi line balababepa pa ufwile. Uumfwana ne mipashi kuti alanda fimo ifyaibela nelyo kuti alenga ishiwi lyakwe lyaumfwika kwati lya muntu uwafwa. Ici cilenga abengi ukusumina ukuti abafwa balaba abomi no kuti ukumfwana na bo kuti kwayafwa aba mweo ukushipikisha bulya bulanda. Lelo, “icisansamushi” ca musango yo, ca bufi kabili cilaletelela. Mulandu nshi? Pantu ifibanda filapashanya ishiwi lya wafwa no kweba umuntu umfwana na fyo ifyebo fimo pa muntu wafwa. (1 Samwele 28:3-19) E lyo kabili nga filya twasambilile mu Cipandwa 6, abafwa tababako iyo. (Amalumbo 115:17) E ico, onse “uwipusha ku cipao ca mufwe,” ninshi nalufiwa ku mipashi yabipa, kabili ico calipusana no kufwaya kwa kwa Lesa. (Amalango 18:10, 11; Esaya 8:19) Kanshi cenjeleni pa kuti mwiwila muli ci citeyo cabipa ico ifibanda fibomfya.

¹³ Imipashi yabipa ilalufya abantu e lyo no kubatiinya. Pali lelo, Satana ne fibanda fyakwe balishiba ukuti ‘bali ne nshita inono’ fye ilyo bashilakakwa, kabili nomba bali ne cipyu sana ukucila kale. (Ukusokolola 12:12, 17) Na lyo line, abengi nga nshi abaletiina iyi mipashi ibifi kale balileka ukutiina. Baleka shani ukutiina? Bushe umuntu kuti acita shani nga ca kuti alomfwana ne mipashi ibifi?

IFYA KUKAANA IMIPASHI YABIPA

¹⁴ Baibolo yalitweba ifyo twingakaana imipashi yabipa ne fyo twingaleka ukumfwana na yo. Moneni ifyo Abena Kristu bakubalilapo abali mu musumba wa Efese bacitile. Bamo balicetekele imipashi ilyo bashilaba Abena Kristu. Ilyo balefwaya ukuleka ukumfwana ne mipashi, cinshi bacitile? Baibolo itila: “Abengi abalecita amalele [majiki] balonganike amabuuku yabo no kuyoca pa menso ya bonse.” (Imilimo 19:19) Filya baonawile amabuuku ya malele, balya Bena Kristu bapya balangile ifyo bonse abalefwaya ukuputukako ku mipashi ibifi bengacita. Abafwaya ukubombela Yehova, bafwile ukonaula conse icakuma imipashi. Ukutampila pa mabuuku, bamagazini, amafilimu, ne nyimbo ishikoselesha abantu ukuumfwana ne mipashi no kulenga ukucite co ukumoneka kwati kusuma sana. Fimbi ifyo bafwile ukupoosa ni mpinga nelyo ifintu fimbi ifyo bafwala pa kuti baicingilile ku fyabipa.—1 Abena Korinti 10:21.

IFYA KUKAANA IMIPASHI IBIFI

• Pooseni fyonse ifibomfiwa ku kumfwana ne mipashi
• Mulebelenga Baibolo
• Mulepepa kuli Lesa

¹⁵ Imyaka iingi ukutula apo Abena Kristu mu Efese baonawilile amabuuku yabo aya malele, umutumwa Paulo abalembele ati: “Ukushomboka kwesu,…[ni] ku fimipashi fya bubifi.” (Abena Efese 6:12) Ifibanda tafyabalekele. Fyalitwalilile ukwesha ukubalufya. Finshi fimbi ifyo balya Bena Kristu balekabila ukucita? Paulo atile: “Pali fyonse, buuleni inkwela iikalamba iya citetekelo, e mo muli no kushimisha imifwi yonse iya mulilo iya mubifi [Satana].” (Abena Efese 6:16) Inkwela yesu iya citetekelo nga yakosa sana e lyo twingalwisha sana imipashi yabipa.—Mateo 17:20.

¹⁶ Nomba kuti twakosha shani icitetekelo cesu? Ni pa kusambilila Baibolo. Pa kuti icibumba cikose kano apo cashimpwa na po pene napakosa. E fyo caba na ku citetekelo cesu, pa kuti cikose kano cashimpwa apakosa, e kuti pa kwishiba bwino bwino Icebo ca kwa Lesa, Baibolo. Nga tulebelenga no kusambilila Baibolo cila bushiku, icitetekelo cesu cikakosa. Nga filya icibumba cakosa cicingilila, icitetekelo cakosa na co cikatucingilila ku mipashi yabipa.—1 Yohane 5:5

¹⁷ Cinshi cimbi ico Abena Kristu mu Efese balekabila ukucita? Balekabila na cimbi ica kubacingilila pantu mu musumba baikele mwalifulile abacetekele fibanda. E ico, Paulo abebele ati: “Mu mipepele yonse ne mipaapaatile muletwalilila ukupepa inshita shonse mu mupashi.” (Abena Efese 6:18) Apo na ifwe twikala mu calo umwafula abomfwana ne fibanda, pa kukaana imipashi yabipa, kano tulepepa lyonse kuli Yehova ukuti atucingilile. Lelo, kwena tufwile ukulumbula ishina lya kwa Yehova ilyo tulepepa. (Amapinda 18:10) E ico, tufwile ukutwalilila ukupepa kuli Lesa ukuti ‘atupokolole ku mubifi,’ Satana Kaseebanya. (Mateo 6:13) Yehova akaasuka amapepo ya musango yo.—Amalumbo 145:19.

¹⁸ Imipashi ibifi kuti yacita ifyabipa kuli ifwe, lelo tatwakulaitiina nga ca kutila twakaana Kaseebanya no kupalama kuli Lesa, e kuti ukucita ukufwaya Kwakwe. (Yakobo 4:7, 8) Imipashi ibifi te fibumbwa fya maka yonse. Fyalikandilwe mu nshiku sha kwa Noa, kabili fikonaulwa umupwilapo ku ntanshi. (Yuda 6) Ibukisheni na kabili ukuti bamalaika ba kwa Yehova aba maka balatucingilila. (2 Ishamfumu 6:15-17) Aba bamalaika balafwaisha ukumona ukuti twakaana imipashi ibifi. Bamalaika abalungama balatukoselesha. E ico, natutwalilile ukuba kuli Yehova no lupwa lwakwe ulwa fibumbwa fya ku mupashi ifya cishinka. Na kabili twiesha kumfwana ne mipashi mu nshila fye yonse e lyo kabili natulekonka ukufunda kwa mu Cebo ca kwa Lesa lyonse. (1 Petro 5:6, 7; 2 Petro 2:9) Lyene tukacimfya ubulwi bwesu ubwa kulwisha imipashi yabipa.

¹⁹ Lelo, bushe cinshi Lesa asuminishisha imipashi yabipa ukubako e lyo no bubifi ubwalenga abantu bashaifulila ukucula? Ico cipusho cikasukwa mu cipandwa cikonkelepo.

*  Pa Ukusokolola 5:11 palanda pali bamalaika ukuti: “Impendwa yabo yali amakana ikumi ukufushiwa ku makana ikumi,” nelyo “amakana ya makana.” Kanshi Baibolo ilanga ukuti, bamalaika babumbilwe bali minshipendwa ne minshipendwa.