1. Mun na mɛlɛkɛw dɔnniya nege ka kan ka don an na?

TUMA caman na, n’i bɛ ka mɔgɔ dɔ dɔn, o kɔrɔ ye ko i bɛ ka fɛn dɔ dɔn a ka denbaya fana kan. O cogo kelen na, n’i bɛ ka Jehova Ala dɔn dɔɔnin-dɔɔnin, o kɔrɔ ye ko i bɛ ka dɔ fara i ka dɔnniya kan Jehova ka denbaya fana kan, n’o ye a ka mɛlɛkɛw ye. Bibulu bɛ mɛlɛkɛw wele ko “Ala denkɛw.” (Job 38:7) U jɔyɔrɔ dun ye mun ye Ala sagonata la? Fɔlɔ, u ye nɔ jumɛn bila hadamadenw ka kow la? Yala u ka kɛwale bɛ fɛn kɛ i ka diɲɛlatigɛ la bi wa? N’i ko ɔwɔ, o ye fɛn jumɛn ye?

2. Mɛlɛkɛw bɛ bɔ min? U hakɛ joli bɛ yen?

² Bibulu kumana siɲɛ hakɛ min na mɛlɛkɛw kan, o bɛ taa siɲɛ kɛmɛ caman na. A kumana u kan yɔrɔ minnu na, an ka olu dɔw lajɛ walisa ka dɔ fara an ka dɔnniya kan u kan. Mɛlɛkɛw bɛ bɔ min? Kolosekaw 1:16 ko: “Ale [Yesu Krisita] de la fɛn bɛɛ dara, sankolola fɛnw ani dugukolo kan fɛnw.” O kosɔn, danfɛn hakilimaalama minnu bɛ wele ko mɛlɛkɛw, Jehova Ala de ye u kelen-kelen bɛɛ da. Nka, a ye u da a Denkɛ fɔlɔ de sababu fɛ. Mɛlɛkɛ joli bɛ yen? Bibulu b’a jira ko mɛlɛkɛ miliyɔn kɛmɛ caman-caman de dara, wa ko barika bɛ u kelen-kelen bɛɛ la.—Zaburu 103:20. *

3. Job 38:4-7 bɛ mun fɔ an ye mɛlɛkɛw ko la?

 ³ Ala ka Kuma, n’o ye Bibulu ye, o b’a fɔ an ye ko dugukolo ju sigira tuma min na, “Ala denkɛw bɛɛ ye ɲagali kan ba bɔ.” (Job 38:4-7, BS) O la sa, mɛlɛkɛw tun bɛ yen waati jan sani hadamadenw ka da, hali sani dugukolo yɛrɛ fana ka da. O Bibulu tɛmɛsira kelen b’a jira fana ko mɛlɛkɛw bɛ se ka fɛn dɔn u dusukun na, bawo a b’a fɔ ko u “bɛɛ ye ɲagali kan ba bɔ.” A kɔlɔsi ko “Ala denkɛw bɛɛ” ɲagalila ɲɔgɔn fɛ. O waati la, mɛlɛkɛw bɛɛ tun jɛlen bɛ ka kɛ denbaya bɛnnen kelen ye min tun bɛ baara kɛ Jehova ye.

4. Bibulu b’a jira cogo jumɛn na ko mɛlɛkɛ kantigiw bɛ u janto hadamadenw ka kow la?

⁴ Kabini Hadama ni Hawa dara u ɲɛ na, mɛlɛkɛ kantigiw y’a jira ko u bɛ u janto hadamadenw la olu minnu tun bɛ ka caya ka taa a fɛ ani ko u bɛ u janto Ala sagonata tiimɛni na. (Ntalenw 8:30, 31; 1 Piɛrɛ 1:11, 12) Nka, ikomi waati bɛ ka tɛmɛ, mɛlɛkɛw y’a ye ko hadamaden fanba ye u Dabaga ni u kanubaga ka baara bila. Siga t’a la ko o ye mɛlɛkɛ kantigiw dusu kasi kosɛbɛ. Nka, hali ni mɔgɔ kelen dɔrɔn seginna ka na Jehova ma tuma o tuma, “ɲagali bɛ kɛ Ala ka mɛlɛkɛw cɛma.” (Luka 15:10) Ikomi mɛlɛkɛw bɛ hami kosɛbɛ o cogo la Ala ka baarakɛlaw ka hɛrɛ ko la, balannako tɛ ko Jehova ye baara kɛ ni u ye siɲɛ caman walisa k’a ka baarakɛla kantigiw barika bonya ani k’u lakana dugukolo kan. (Heburuw 1:7, 14) An ka o misali dɔw lajɛ.

5. An bɛ misali jumɛnw sɔrɔ Bibulu kɔnɔ mɛlɛkɛw ka dɛmɛ ko la?

⁵ Ala ye Sodɔmɛ ni Gomɔrɛ dugujugu fila halaki tuma min na, mɛlɛkɛ fila de ye cɛ tilennen Lɔti n’a denmusow labɔ o yɔrɔ la. Mɛlɛkɛw y’u dɛmɛ o cogo de la u ka kisi. (Jenɛse 19:15, 16) San kɛmɛ caman o ko kɔfɛ, kira Daniɛl juguw y’a fili waraba dingɛ kɔnɔ, nka warabaw ma kojugu kɛ a la. Daniɛl ko: “Ne ka Ala ye a ka mɛlɛkɛ ci ka na warabaw daw siri.” (Daniɛl 6:22) San kɛmɛ fɔlɔ la,Yesu Krisita nalen kɔ, mɛlɛkɛ dɔ de ye ciden Piɛrɛ tila kaso ma, k’a labɔ o kɔnɔ. (Kɛwalew  12:6-11) Ka fara o kan, Yesu y’a ka waajulibaara daminɛ dugukolo kan tuma min na, mɛlɛkɛw fana de ye dusu don a kɔnɔ. (Marka 1:13) Waati dɔɔnin Yesu ka saya ɲɛ, mɛlɛkɛ dɔ de fana y’i jira Yesu la, “ka barika don a la.” (Luka 22:43) O kɛra dususaaloba ye Yesu bolo o waati kɛrɛnkɛrɛnnen na min nafa tun ka bon kosɛbɛ a ka diɲɛlatigɛ kɔnɔ.

6. (a) An ka waati la, mɛlɛkɛw bɛ Ala ka jamakulu lakana cogo jumɛn na? (b) An bɛna ɲininkali jumɛnw jaabi sisan?

⁶ An ka waati la, mɛlɛkɛw tɛ u yɛrɛ jira tun Ala ka jamakulu la min bɛ dugukolo kan. Nka, hali ni hadamadenw tɛ se ka u ye, Ala ka mɛlɛkɛ barikamaw bɛ ka Ala ka jamakulu lakana halisa, kɛrɛnkɛrɛnnenya la ni ko dɔ bɛ se ka kɛ baasi ye u ma alako ta fan fɛ. Bibulu b’a fɔ ko: “Jehova ka mɛlɛkɛ bɛ daga ka a ɲɛsiranbaaw lamini ka u kisi.” (Zaburu 34:8, BS) Mun na o kumaw ka kan k’an hakili sigi kosɛbɛ? Bawo mɛlɛkɛ dɔw bɛ yen minnu ka jugu, ni farati bɛ u la. O mɛlɛkɛw b’a fɛ k’an halaki. U ye jɔni ye? U bɛ bɔ min? U b’a ɲini cogo jumɛn na ka kojugu kɛ an na? Walisa ka o ɲininkaliw jaabi sɔrɔ, ko min kɛra hadamadenw ka tariku daminɛ na, an ka o lajɛ waati kunkurunnin kɔnɔ.

7. Sitanɛ sera ka mɔgɔw mabɔ Ala la fo ka se hakɛ jumɛn na?

⁷ I ko an y’a kalan ka tɛmɛ nin gafe Tilayɔrɔba 3nan na cogo min na, mɛlɛkɛ dɔ la kelen tun b’a fɛ kosɛbɛ ka kuntigiya kɛ tɔw kunna. O la sa, a ye Ala kɛlɛ. Kɔfɛ, o mɛlɛkɛ nana dɔn ni tɔgɔ min ye, o ye Sitanɛ-Sendonbaga ye. (Jirali 12:9) Sitanɛ kɛlen kɔ ka Hawa lafili, o kɔfɛ, san 1600 ɲɔgɔn kɔnɔna na, a sera ka hadamaden fanba bɛɛ mabɔ Ala la fɔ k’a bɔ mɔgɔ damadɔ la minnu ye kantigiya mara i ko Abɛl, Henɔk ani Nuhun.—Heburuw 11:4, 5, 7.

8. (a) Mɛlɛkɛ dɔw kɛra jinɛw ye cogo jumɛn na? (b) Walisa u ka se ka kisi sanjiba la min nana Nuhun ka donw na, u wajibiyara ka mun kɛ?

⁸ Nuhun ka waati la, mɛlɛkɛ wɛrɛw murutila Jehova ma. Jɔyɔrɔ min tun bɛ u bolo Ala ka denbaya kɔnɔ sankolo la, u  ye o bila ka na dugukolo kan walisa ka hadamaden farikolo ta. Kun jumɛn na? An b’a kalan Jenɛse 6:2 na ko: “O tuma la Ala denkɛw ye mɔgɔw denmusow ye ko u cɛ ka ɲi. U ye minnu ɲɛnatɔmɔ, u ye olu bɛɛ furu.” Nka, Jehova Ala ma jɛn n’a ye o mɛlɛkɛw ka taa ɲɛ u ka walew la ani ka hadamadenw jogo tiɲɛ ka taa a fɛ. A ye sanjiba dɔ lana dugukolo kan min ye o mɔgɔjuguw bɛɛ halaki, ka Ala batobaga kantigiw dɔrɔn to ɲɛnamaya la. (Jenɛse 7:17, 23) O kosɔn, mɛlɛkɛ murutilenw walima jinɛw wajibiyara k’u ka hadamaden farikolow bila, ka segin sankolo la. U yɛrɛ tun taara fara Sendonbaga kan. O cogo la, Sendonbaga kɛra “jinɛw kuntigi” ye.—Matiyu 9:34.

9. (a) Jinɛw seginna sankolo la tuma min na, mun ye u sɔrɔ? (b) An bɛna mun de lajɛ jinɛw kan?

 ⁹ Mɛlɛkɛ minnu ye Ala kan bila, olu seginna sankolo la tuma min na, u minɛna i ko mɔgɔ gɛnnenw, i ko u kuntigi Sitanɛ. (2 Piɛrɛ 2:4) Hali ni u tɛ se tun ka hadamaden farikolo ta, o bɛɛ n’a ta, u bɛ se halisa ka baara jugu kɛ hadamadenw na. Tiɲɛ na, o jinɛw ka dɛmɛ fɛ, Sitanɛ “bɛ dugukolo kan mɔgɔw bɛɛ lafili.” (Jirali 12:9; 1 Yuhana 5:19) Cogo jumɛn na? U bɛ baara kɛ kɛrɛnkɛrɛnnenya la ni fɛɛrɛw ye minnu kun ye ka mɔgɔw lafili. (2 Kɔrɛntekaw 2:11) An ka o fɛɛrɛ dɔw lajɛ.

10. Jinɛweleli ye mun ye?

¹⁰ Walisa ka mɔgɔw lafili, jinɛw bɛ baara kɛ ni jinɛweleli ye. Jinɛweleli ye ka kuma don mɔgɔ ni jinɛw cɛ. O bɛ se ka kɛ o mɔgɔ kelen ni jinɛw, walima sukilila dɔ sababu fɛ. Bibulu b’a jira ko jinɛweleli man ɲi. A b’an laadi ko fɛn o fɛn sirilen bɛ jinɛweleli la, ko an mabɔlen ka to o la. (Galasikaw 5:19-21) Jinɛweleli bɛ jinɛw bolo i ko jɛgɛ-nɛgɛnfɛn bɛ mɔnikɛlaw bolo cogo min na. Mɔnikɛla bɛ baara kɛ ni jɛgɛ-nɛgɛnfɛn sugu caman ye walisa ka jɛgɛ sugu caman minɛ. O cogo kelen na fana, mɛlɛkɛ juguw bɛ baara kɛ ni jinɛweleli suguya caman ye walisa ka mɔgɔ sugu bɛɛ lana u ka fanga kɔrɔ.

11. Filɛli ye mun ye? Mun na an ka kan ka an yɔrɔ janya o la?

¹¹ Walisa ka mɔgɔw nɛgɛn k’u sɔrɔ, jinɛw bɛ baara kɛ ni fɛn sugu minnu ye, olu dɔ la kelen ye filɛli ye. Filɛli ye mun ye? Filɛli ye k’a ɲini ka siniko dɔn walima ka ko dogolen dɔn. Kolonninfili bɛ a la, bugurida bɛ a la ani bɛlɛda ani ka mɔgɔ tɛgɛ kɔnɔna lajɛ, ani ka kɔrɔw ɲini sugow la. Hali ni mɔgɔ caman bɛ miiri ko filɛli tɛ baasi ye, Bibulu b’a jira ko filɛlikɛlaw ni mɛlɛkɛ juguw de bɛ baara kɛ ɲɔgɔn fɛ. Misali la, Kɛwalew 16:16-18 bɛ kuma “jinɛ yelikɛla” dɔ kan min ye se di dennin dɔ ma ka “filɛli” kɛ. Nka, tuma min na o jinɛ gɛnna ka bɔ dennin na, se min tun b’a ye ka filɛli kɛ, dennin bɔnɛna o la.

12. Mun na farati b’a la k’a ɲini ka kuma don anw ni mɔgɔ salenw cɛ?

 ¹² Jinɛw bɛ mɔgɔw lafili cogoya wɛrɛ min fana fɛ, o ye ka dusu don mɔgɔw kɔnɔ u ka suw kili. Mɔgɔ minnu dusu kasilen don u diyanyemɔgɔw ka saya la, tuma caman olu bɛ lafili hakililaw fɛ minnu tɛ tiɲɛ ye mɔgɔ salenw ko la. Sukilila bɛ se ka kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnen di, walima ka kan dɔ ta min bɛ i ko mɔgɔ salen kumakan. O de y’a to mɔgɔ caman dalen b’a la ko mɔgɔ minnu sara, olu bɛ ɲɛnamaya la tiɲɛ na ani ko ka kuma u fɛ, o bɛ ɲɛnamaw dɛmɛ ka u ka dusukasi kun, u ye dusukasi min sɔrɔ o mɔgɔw ka saya la. Nka o “dususaalo” sugu si tɛ dususaalo lakika ye ani farati bɛ o la. Mun na? Bawo jinɛw bɛ se ka mɔgɔ salen kumakan ladege, ka tila ka kunnafoni di sukilila ma mɔgɔ salen ko la. (1 Samuɛl 28:3-19) Ka fara o kan, i ko an y’a ye ka tɛmɛ cogo min na Tilayɔrɔba 6nan na, ni mɔgɔ sara, a tɛ ɲɛnamaya la yɔrɔ si bilen. (Zaburu 115:17) O la sa, “sukilila” lafililen don mɛlɛkɛ juguw fɛ, wa a bɛ wale kɛ min kɔdonnen don Ala sagonata la. (Dutɛrɔnɔmɛ 18:10, 11; Esayi 8:19) O la sa, jinɛw bɛ baara kɛ  ni o faratimako min ye walisa ka an nɛgɛn, k’an sɔrɔ, an ka kan k’an janto an yɛrɛ la ka ban o la.

13. Mɔgɔ minnu tun bɛ siran jinɛw ɲɛ, olu caman sera ka mun kɛ?

¹³ Mɛlɛkɛ juguw t’a ɲini ka mɔgɔw lafili dɔrɔn dɛ, u b’a ɲini fana ka u lasiran. Sitanɛ ni a ka jinɛw b’a dɔn bi, ko waati min tora u bolo sani u ka bila cogo la min b’a to u tɛ se ka kojugu fosi kɛ, k’o waati “tɔ man jan tun.” O kosɔn, u ka juguya barika ka bon sisan ka tɛmɛ waati tɔ bɛɛ kan. (Jirali 12:12, 17) O bɛɛ n’a ta, mɔgɔ ba caman minnu tun bɛ u ka ɲɛnamaya kɛ don o don ka u to mɛlɛkɛ juguw ɲɛsiran kɔnɔ, o mɔgɔw sera k’u hɔrɔnya ka bɔ o siran na. U sera ka o kɛ cogo jumɛn na? Ni mɔgɔ dɔ sen bɛ jinɛweleli la kaban, a bɛ se ka mun kɛ?

14. I ko Efese Krecɛnw y’a kɛ cogo min na san kɛmɛ fɔlɔ la, an bɛ se ka an sen bɔ mɛlɛkɛ juguw sen na cogo jumɛn na?

¹⁴ An bɛ se k’an kologɛlɛya cogo min na mɛlɛkɛ juguw kama ani ka an sen bɔ u la, Bibulu bɛ o fɔ an ye. Krecɛn minnu tun bɛ Efese dugu kɔnɔ san kɛmɛ fɔlɔ la, Yesu Krisita nalen kɔ, olu ye misali min jira, o lajɛ. Sani u ka kɛ Krecɛnw ye, u dɔw tun bɛ jinɛweleli kɛ. U y’a latigɛ tuma min na ka jinɛweleli dabila, u ye mun kɛ? Bibulu b’a fɔ ko: “Dɔnbaayakɛla caman nana ni u ka sɛbɛnw ye ka u jeni mɔgɔw bɛɛ ɲɛ na.” (Kɛwalew 19:19) U kɛlen ka u ka jinɛmoriya gafew jeni, o mɔgɔ minnu tun kɛlen kura don Krecɛnw ye, u ye misali jira mɔgɔw la minnu b’a fɛ bi ka u kologɛlɛya mɛlɛkɛ juguw kama. Mɔgɔ minnu b’a fɛ ka Jehova bato, fɛn o fɛn sirilen bɛ jinɛweleli la, u ka kan ka o fɛnw bɛɛ bɔ u bolo. O fɛnw dɔw filɛ: Gafew, kibarusɛbɛnw, filimuw, ja belebele dɔw, fɔli minnu bɛ dusu don mɔgɔ kɔnɔ ka jinɛweleli kɛ walasa ka o kɛ fɛn ye min ka di mɔgɔ ye ani min bɛ mɔgɔ nisɔndiya. Tafow, sɛbɛnw, baganw ani mɔgɔw bɛ fɛn tɔ minnu don walisa k’u  yɛrɛ lakana kojugu ma, olu fana ye fɛnw ye u ka kan ka minnu bɔ u bolo.—1 Kɔrɛntekaw 10:21.

15. An ka kan ka mun kɛ walisa k’an kologɛlɛya jinɛw kama ?

¹⁵ Efese Krecɛnw kɛlen kɔfɛ ka u ka sɛbɛnw jeni, san damadɔ o kɔfɛ, ciden Paul y’a fɔ u ye ko: An “bɛ kɛlɛ kɛ . . . sankolo yɔrɔw la jinɛw” fɛ. (Anw de ye daɲɛ sɛbɛn k’a jɛgɛn; Efesekaw 6:12) Jinɛw tun ma u ka kɛlɛ dabila. U tun b’a ɲini tuma bɛɛ ka se sɔrɔ. O la sa, o Krecɛnw tun ka kan ka mun wɛrɛ kɛ? Paul y’a fɔ ko: “ka fara o bɛɛ kan, aw ka dannaya nɛgɛbɛnnan ta. Aw na se ka Sitanɛ ka biɲɛ tasumamaw bɛɛ faga n’o ye.” (Efesekaw 6:16) N’an ka dannaya nɛgɛbɛnnan nɛgɛ ka gɛlɛn kosɛbɛ, dɔ bɛ fara an ka kologɛlɛyali fana kan mɛlɛkɛ juguw kama.—Matiyu 17:20.

16. An bɛ se ka an ka dannaya barika bonya cogo jumɛn na?

¹⁶ Nka, an dun bɛ se ka an ka dannaya barika bonya cogo jumɛn na? N’an bɛ Bibulu kɔnɔkumaw sɛgɛsɛgɛ walisa k’u kɔrɔ faamu. Kogo barika bɛ bɔ a ju sigili ɲuman de la. O cogo kelen na, an ka dannaya barika bɛ bɔ a ju sigili ɲuman de fana la, ni o jujɔn ye Ala ka Kuma dɔnniya lakika ye. N’an bɛ Bibulu kalan k’a ɲini k’a faamu don o don, an ka dannaya barika bɛna bonya. O dannaya sugu bɛna kɛ i ko kogo barikama min b’an lakana mɛlɛkɛ juguw ka walew ma.—1 Yuhana 5:5.

17. An ka kan ka mun fana kɛ walisa k’an kologɛlɛya hakili maajuguw kama?

¹⁷ Efese Krecɛnw tun ka kan ka mun wɛrɛ kɛ? U mago tun b’a la k’u ka lakanani barika bonya, bawo u tun sigilen bɛ dugu kɔnɔ min falen bɛ jinɛkow la. O kosɔn Paul y’a fɔ u ye ko: “Aw ka Ala deli tuma bɛɛ Ni [Hakili] Senu barika la ni deliliw ni deliliba sifa bɛɛ ye.” (Efesekaw 6:18) An fana bɛ diɲɛ min kɔnɔ, o falen don jinɛkow la. O la sa, a nafa ka bon kosɛbɛ an ka Jehova deli ni an sɛbɛ ye walisa a k’an lakana. O cogo la, an bɛna se k’an kologɛlɛya mɛlɛkɛ juguw kama. A jɛlen don ko an ka kan ka Jehova tɔgɔ fɔ an ka deliliw kɔnɔ. (Ntalenw 18:10, BS) O kosɔn, an ka kan ka Ala deli ka taa a fɛ walisa a ka “an kisi o juguman ma,” n’o ye Sitanɛ-Sendonbaga  ye. (Matiyu 6:13, BS) Ni an bɛ delili minnu kɛ ni an sɛbɛ ye, Jehova bɛna olu jaabi.—Zaburu 145:19.

18, 19. (a) Mun na an bɛ se ka da a la ko an bɛ se ka se sɔrɔ an ka kɛlɛ la mɛlɛkɛ juguw kama? (b) Ɲininkali jumɛn bɛna jaabi tilayɔrɔba nata kɔnɔ?

¹⁸ Mɛlɛkɛ juguw ye faratiba ye, nka n’an b’an kologɛlɛya Sendonbaga kama ani n’an b’an gɛrɛ Ala la an kɛtɔ ka A sago kɛ, u ɲɛsiran bɛ bɔ an ka ɲɛnamaya kɔnɔ. (Yakuba 4:7, 8) Dan bɛ mɛlɛkɛ juguw ka fanga la. U ɲangira Nuhun ka waati la, wa u ka kiri bɛna bin u kan don nataw la. (Jude 6) An k’a to an hakili la fana ko an lakananen don Jehova ka mɛlɛkɛ barikamaw fɛ. (2 Masakɛw 6:15-17) O mɛlɛkɛw b’a fɛ tiɲɛ na k’a ye ko an bɛ ka se sɔrɔ an ka kologɛlɛya la mɛlɛkɛ juguw kama. O de la, a bɛ i ko u bɛ o dusu don an kɔnɔ. O la sa, an gɛrɛlen ka to Jehova la ani a ka mɛlɛkɛ kantigiw la minnu ye a ka denbaya ye. An ka an yɔrɔ janya fana jinɛweleli sugu bɛɛ la. Laadilikan minnu bɛ bɔ Ala ka Kuma kɔnɔ, an ka tugu olu la tuma bɛɛ. (1 Piɛrɛ 5:6, 7; 2 Piɛrɛ 2:9) O tuma na, an bɛ se ka da a la, ko an bɛ se ka se sɔrɔ an ka kɛlɛ la mɛlɛkɛ juguw kama.

¹⁹ Nka mun dun kosɔn Ala ye mɛlɛkɛ juguw to yen ani mun na a y’a to fana juguya ka kɛ, olu minnu kɛra sababu ye ka mɔgɔ caman tɔɔrɔ nin cogo la? O ɲininkali bɛna jaabi tilayɔrɔba nata kɔnɔ.