Ir al contenido

Tatzʼetaʼ ri rucholajem

TANAJ 10

Ri qitzij chi kij ri ángeles chuqaʼ ri itzel taq espíritus

Ri qitzij chi kij ri ángeles chuqaʼ ri itzel taq espíritus
  • ¿Achike toʼïk nkiyaʼ ri ángeles chi ke ri winäq?

  • ¿Achike kibʼanon ri itzel taq espíritus chi ke ri winäq?

  • ¿Kʼo ruma nqaxibʼij qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus?

1. ¿Achike ruma ütz nqetamaj chi kij ri taqoxelaʼ?

TOQ nawetamaj ruwäch jun winäq nkʼatzin chuqaʼ nawetamaj chi rij ri ru-familia. Ke riʼ chuqaʼ chi rij ri Jehová, richin nawetamaj ruwäch, nkʼatzin nawetamaj chi rij ri ru-familia. Ri Biblia nubʼij chi ri ángeles o taqoxelaʼ e «ralkʼwal ri Dios» (Génesis 6:2). ¿Achike rubʼanik yerukusaj ri Jehová ri taqoxelaʼ richin nbʼanatäj ri nrajoʼ rijaʼ? ¿Achike rubʼanik xekitoʼ ri winäq ojer kan? ¿Kʼa yojkitoʼ na röj wakami?

2. ¿Achike xebʼanon ri taqoxelaʼ chuqaʼ e jaruʼ e kʼo?

2 Ri Biblia kʼïy mul yerutzijoj ri taqoxelaʼ. Tqatzʼetaʼ jujun chi ke reʼ richin nqetamaj más chi kij. ¿Achike xebʼanon ri taqoxelaʼ? Ri Colosenses 1:16 nubʼij chi ruma ri Jesucristo «xbʼan ronojel ri kʼo [...] chi kaj y ri e kʼo chuwäch re ruwachʼulew». Jaʼ, ja ri Jesús xukusaj ri Jehová richin xerubʼän chi kijujunal ri taqoxelaʼ. ¿E jaruʼ taqoxelaʼ e kʼo? Ri Biblia nubʼij chi man e ajlatäl ta chuqaʼ chi kʼo kuchuqʼaʼ (Salmo 103:20; Apocalipsis 5:11).

3. ¿Achike nukʼüt ri Job 38:4-7 chi kij ri taqoxelaʼ?

3 Ri Biblia nuqʼalajrisaj chi toq ri Jehová xubʼän ri Ruwachʼulew, ‹konojel ri ángel [...] xekikot› (Job 38:4-7). Reʼ nukʼüt chi qawäch chi e kʼo chik ri taqoxelaʼ toq xbʼan ri Ruwachʼulew. Ruma riʼ ojer yan riʼ kekʼojeʼ pe rijeʼ toq xebʼan ri winäq. Chuqaʼ nukʼüt chi ri taqoxelaʼ yekikot o yebʼison. Ruma riʼ ri Biblia nubʼij chi ‹xekikot› toq xbʼan ri Ruwachʼulew. Chupam kan ri qʼij riʼ xa jun familia kibʼanon ri taqoxelaʼ chuqaʼ junan nkiyaʼ ruqʼij ri Jehová.

RI TOʼÏK NKIYAʼ RI TAQOXELAʼ

4. ¿Achike rubʼanik qetaman chi ri taqoxelaʼ yekajoʼ ri winäq?

4 Kan xa xe xebʼan ri nabʼey qateʼ qatataʼ, ri utziläj taq taqoxelaʼ xekajoʼ ri winäq chuqaʼ nkajoʼ chi nbʼanatäj ri nrajoʼ ri Dios (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:11, 12). Ronojel ri junaʼ e qʼaxnäq pe, ri taqoxelaʼ kitzʼeton pe achike rubʼanik ri winäq kiyaʼon kan ri Dios chuqaʼ chi xa e bʼaʼ ok e kiyaʼon pe ruqʼij. Reʼ ruyaʼon na wi bʼis pa kanima ri utziläj taq taqoxelaʼ. Ruma riʼ stapeʼ xa jun winäq ri ntzolin pe rukʼuʼx rikʼin ri Jehová, nubʼän chi kʼo «kikotem chi kiwäch ri ángel» (Lucas 15:10). Ri taqoxelaʼ nkajoʼ chi ri winäq ütz yebʼe pa kikʼaslem. Ruma riʼ ri Dios xerukusaj richin xkikuqubʼaʼ kikʼuʼx chuqaʼ xekitoʼ ri utziläj taq winäq chi Ruwachʼulew ojer kan (tasikʼij Hebreos 1:7, 14). Tqatzʼetaʼ jujun tzʼetbʼäl.

«Ri nu-Dios xutäq kʼa pe jun ru-ángel richin xutzʼapij ri kichiʼ ri köj» (Daniel 6:22).

5. ¿Achike winäq nutzijoj ri Biblia ri xetoʼöx kuma ri taqoxelaʼ?

5 Toq ri Jehová xuchüp kiwäch ri tinamït Sodoma y Gomorra, ri Lot chuqaʼ ri kaʼiʼ rumiʼal, xekolotäj ruma xeʼelesäx el pa tinamït kuma kaʼiʼ taqoxelaʼ (Génesis 19:15, 16). Kʼïy junaʼ chi rij riʼ, ri profeta Daniel xyaʼöx qa pa jun jül kikʼin köj. Ja kʼa ri köj majun achike ta xkibʼän chi re. Ri Daniel xubʼij: «Ri nu-Dios xutäq kʼa pe jun ru-ángel richin xutzʼapij ri kichiʼ ri köj» (Daniel 6:22). Ri pa nabʼey siglo, ri apóstol Pedro xelesäx pe pa cárcel ruma jun taqoxel (Hechos 12:6-11). Ri Jesús xtoʼöx chuqaʼ kuma taqoxelaʼ toq xutikirisaj rusamaj chi Ruwachʼulew (Marcos 1:13). Chuqaʼ toq nkamisäx yan, jun taqoxel xukuqubʼaʼ rukʼuʼx (Lucas 22:43). ¡Kan janila na wi xutoʼ ri Jesús ri xkuqubʼäx rukʼuʼx kuma ri taqoxelaʼ!

6. a) ¿Achike rubʼanik ntoʼöx rutinamit ri Jehová kuma ri taqoxelaʼ? b) ¿Achike kʼutunïk xkeqatzʼët qa kiqʼalajrisaxik?

6 Wakami, ri taqoxelaʼ man nkikʼüt ta chik kiʼ chi kiwäch rusamajelaʼ ri Dios, ruma riʼ man yeqatzʼët ta chik. Stapeʼ ke riʼ, wakami kʼa yekitoʼ na ri ruwinaq ri Jehová. ¿Achike rubʼanik qetaman riʼ? Ri Biblia nubʼij: «Ri ángel [...] e ruchajin ri kʼo rukïy ri Dios chi kiwäch, y kan yerutoʼ» (Salmo 34:7). ¿Achike ruma kʼo ta chi nukuqubʼaʼ qakʼuʼx re texto reʼ? Ruma wakami e kʼo itzel taq espíritus ri nkajoʼ yojkitzelaj. ¿Achike rijeʼ? ¿Akuchi (apeʼ) xepe wi? ¿Achike rubʼeyal nkajoʼ yojkitzelaj? Richin nqetamaj, nabʼey tqatzʼetaʼ achike xbʼanatäj toq xtikïr pe kikʼaslem ri winäq.

RI ITZEL TAQ ESPÍRITUS

7. ¿E jaruʼ winäq xtikïr ri Satanás xubʼän chi xkiyaʼ kan ri Dios?

7 Achiʼel xqetamaj chupam ri tanaj 3, kʼo jun taqoxel ruma xrajoʼ xuqʼät tzij pa kiwiʼ ri winäq, xyakatäj pe chi rij ri Dios. Kʼïy junaʼ chi rij riʼ, Satanás rubʼiʼ xyaʼöx re taqoxel reʼ (Apocalipsis 12:9). Toq xuqʼol yan ri Eva, pa jun 1.600 junaʼ xtikïr xubʼän chi ri winäq man xkiyaʼ ta chik ruqʼij ri Dios, xa e kayoxiʼ ok ri man xtikïr ta chi kij. Jujun chi ke re winäq reʼ ja ri Abel, Enoc chuqaʼ ri Noé (Hebreos 11:4, 5, 7).

8. a) ¿Achike rubʼanik xeʼok itzel taq espíritus jujun taqoxelaʼ? b) ¿Achike xkibʼän ri itzel taq espíritus richin man xekäm ta chupam ri Kamïk Jöbʼ?

8 Ri pa ruqʼij kan ri Noé e kʼo más taqoxelaʼ xeyakatäj pe chi rij ri Jehová. Rijeʼ xkiyaʼ kan ki-familia chi kaj y xepe chi Ruwachʼulew. Ke riʼ xkibʼän kichʼakul achiʼel winäq. ¿Achike ruma xkibʼän riʼ? Ri Génesis 6:2 nubʼij: «Ri ralkʼwal ri Dios, xekitzʼët chi ri xtaniʼ [...] kan e jebʼejöj ok y ruma riʼ xekichaʼ richin xekʼuleʼ kikʼin». Kuma ri itzel taq taqoxelaʼ riʼ xkʼiyïr ri itzelal chi Ruwachʼulew. Ja kʼa ri Jehová man xuyaʼ ta qʼij chi xkʼiyïr más ri itzelal. Ruma riʼ xutäq pe jun kamïk jöbʼ richin xukʼïs kiwäch ri itzel taq winäq, xa xe xekolotäj kan ri utziläj taq rusamajelaʼ (Génesis 7:17, 23). Richin man xekäm ta, ri itzel taq taqoxelaʼ xkiyaʼ kan ri kichʼakul y xeʼok chik espíritus richin xetzolin chik chi kaj. Rikʼin ri xkibʼän xkikʼüt chi xeʼok rachibʼil ri Satanás. Ja riʼ kʼa toq ri Satanás xok «kajaw ri itzel taq espíritu» (Mateo 9:34, Nuevo Testamento en Cakchiquel Oriental).

9. a) ¿Achike xbʼan chi ke ri itzel taq espíritus toq xetzolin chik chi kaj? b) ¿Achike xtqetamaj qa chi kij ri itzel taq espíritus?

9 Toq ri itzel taq taqoxelaʼ xetzolin chik chi kaj, ri Dios man xukʼäm ta chik apo kiwäch chi kikojöl ri utziläj taq ralkʼwal. Achiʼel xubʼän chi re ri Satanás, ke riʼ xubʼän chi ke rijeʼ (2 Pedro 2:4). Wakami, stapeʼ ri itzel taq espíritus riʼ man yetikïr ta chik yeʼok winäq, kʼa yetikïr na yekitzelaj ri winäq. Rikʼin kitoʼik ri itzel taq espíritus ri Satanás yeruqʼöl «konojel ri winaqiʼ» (Apocalipsis 12:9; 1 Juan 5:19). ¿Achike rubʼanik nubʼän chi ke? Ri itzel taq espíritus kʼïy pataʼy nkikusaj richin yekiqʼöl ri winäq (tasikʼij 2 Corintios 2:11). Tqatzʼetaʼ jujun.

RUBʼANIK YEQʼOLON RI ITZEL TAQ ESPÍRITUS

10. ¿Achike nkikusaj ri itzel taq espíritus richin yekiqʼöl ri winäq?

10 Ri itzel taq espíritus kʼïy rubʼanik yekiqʼöl ri winäq. E kʼo winäq kan yechʼon kikʼin rijeʼ o nkikusaj jun chik winäq richin yechʼon kikʼin. Rikʼin bʼaʼ nkikusaj jun ajqʼij, jun bʼanöy itzinïk o jun chik rubʼanik. Ronojel riʼ «itzinïk» nbʼïx chi re. Ri Biblia nubʼij chi man ütz ta nqabʼän re bʼanobʼäl reʼ (Gálatas 5:19-21). Ri itzinïk achiʼel kiway ri chʼoy nyaʼöx kan chupam jun pataʼy. Ri winäq jalajöj ruwäch ri wäy nkiyaʼ kan chupam ri pataʼy richin kʼïy chʼoy yetzaq chupam. Ke riʼ chuqaʼ nkibʼän ri itzel taq espíritus, jalajöj kiwäch itzinïk nkikusaj richin yetzaq ri winäq pa kiqʼaʼ.

11. ¿Achike pataʼy nkikusaj ri itzel taq espíritus, chuqaʼ achike ruma man ütz ta yeqabʼän riʼ?

11 Jun pataʼy nkikusaj ri itzel taq espíritus ja ri nakʼutuj kikʼin ri ajqʼijaʼ ri xtbʼanatäj chwaʼq kabʼij. Richin nkibʼij pe ri ajqʼijaʼ chawe, nkitzʼët achike nkibʼij ri chʼumilaʼ chuqaʼ ri Qʼij. Yekikusaj chuqaʼ ri saqmoloʼ, ri carta kichin ri ajqʼijaʼ, ri nkitzʼët rupam aqʼaʼ chuqaʼ ri achïkʼ. Stapeʼ e kʼïy winäq nkibʼij chi ronojel reʼ man yatkitzelaj ta, ri Biblia nubʼij chi ri ajqʼijaʼ yesamäj kikʼin ri itzel taq espíritus. Jun tzʼetbʼäl. Ri Hechos 16:16-18 nubʼij chi kʼo jun xtän ri kʼo ‹jun itzel espíritu rikʼin, y ja riʼ ri xbʼanon chi re chi xtikïr xubʼij ri xkikʼulwachilaʼ ri winaqiʼ›. Toq xelesäx el ri itzel espíritu rikʼin, rijaʼ majun chik xtikïr ta xubʼij ri yekʼulwachitäj.

Ri itzel taq espíritus jalajöj taq pataʼy nkikusaj richin yekiqʼöl ri winäq

12. ¿Achike ruma man ütz ta ri nawajoʼ yachʼon kikʼin ri kaminaqiʼ?

12 Jun chik pataʼy nkikusaj ri itzel taq espíritus, ja ri nkibʼän chi ri winäq nkinimaj chi yetikïr yechʼon kikʼin ri kaminaqiʼ. Más chi ke ri yebʼison ruma xkäm jun kachʼalal. Rikʼin bʼaʼ jun ajqʼij kʼo achike xtubʼij pe chi rij ri kaminäq el o kan achiʼel ta ruqul ri kaminäq nubʼän pe. Ruma ri nkibʼän ri ajqʼijaʼ, e kʼïy winäq kiniman chi ri kaminaqiʼ e kʼäs chuqaʼ we yetikïr yechʼon kikʼin nukuqubʼaʼ kikʼuʼx. Ja kʼa riʼ man qitzij ta nukuqubʼaʼ akʼuʼx xa yaritzelaj. ¿Achike ruma? Ruma ri itzel taq espíritus yetikïr nkibʼän kiqul ri kaminaqiʼ chuqaʼ nkibʼij chi ke ri ajqʼijaʼ ri xubʼän ri winäq kaminäq el (1 Samuel 28:3-19). Achiʼel xqetamaj chupam ri tanaj 6 toq jun winäq nkäm majun chik achike ta ntikïr nubʼän (Salmo 115:17). Ruma riʼ konojel ri ‹yekʼulubʼen ri kaminaqiʼ›, man xa xe ta e qʼolon kuma ri itzel taq espíritus chuqaʼ najin nkibʼän ri man qa ta chuwäch ri Dios (tasikʼij Deuteronomio 18:10, 11; Isaías 8:19). Ruma riʼ tachajij awiʼ richin man yatzaq ta chupam kipataʼy ri itzel taq espíritus.

13. ¿Yojtikïr kami nqaköl qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus?

13 Ri itzel taq espíritus man xa xe ta yekiqʼöl ri winäq chuqaʼ yekixibʼij. Ri Satanás chuqaʼ ri rachibʼil ketaman chi «man kʼïy ta chik qʼij ri yaʼon» chi ke. Rijeʼ ketaman chi xa xkeyutüx yan. Ruma riʼ kikʼiyirsan ri itzelal pa kiwiʼ ri winäq (Apocalipsis 12:12, 17, 18). Stapeʼ ke riʼ, pa mil chi winäq man kixibʼij ta chik kiʼ chi kiwäch. ¿Achike xkibʼän richin xkiköl kiʼ chi kiwäch? ¿Achike rubʼanik naköl awiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus stapeʼ abʼanon pe itzinïk pa akʼaslem?

RUBʼEYAL NQAKÖL QIʼ CHI KIWÄCH RI ITZEL TAQ ESPÍRITUS

14. ¿Achike rubʼanik nqaköl qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus, achiʼel xkibʼän ri nimanelaʼ pa Éfeso?

14 Ri Biblia nubʼij achike rubʼeyal nqapabʼaʼ chuqaʼ nqaköl qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus. Tqatzʼetaʼ ri xkibʼän ri nimanelaʼ pa Éfeso, pa kiqʼij kan ri apóstoles. E kʼo chi ke rijeʼ toq kʼa majani wi keʼok ta runimanel ri Jesús, xekibʼanalaʼ itzinïk. ¿Achike xkibʼän rijeʼ toq xkajoʼ xkiyaʼ kan ri bʼanobʼäl riʼ? Ri Biblia nubʼij: «Xbʼekikʼamaʼ pe ri kiwuj richin itz, y kan [...] chi kiwäch ri winaqiʼ xekiporoj» (Hechos 19:19). Ri kʼakʼaʼ taq runimanelaʼ ri Jesús xekiporoj ri kiwuj. Rikʼin ri xkibʼän, xkiyaʼ kan jun tzʼetbʼäl chi kiwäch konojel ri nkajoʼ nkiyaʼ kan rubʼanik ri itz. Konojel winäq ri nkajoʼ nkiyaʼ ruqʼij ri Jehová, kʼo chi nkichüp ruwäch ronojel ri kʼo kikʼin richin itzinïk. Achiʼel ri wuj richin itz, wachibʼäl, películas chuqaʼ bʼix ri yatkinim chi rubʼanik itzinïk y nkibʼän chawe chi ütz natzʼët apo re jun bʼanobʼäl reʼ. Chuqaʼ ronojel ri yekikusaj ri winäq richin nkitoʼ kiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus (1 Corintios 10:21).

15. ¿Achike ütz nqabʼän richin yojtikïr nqapabʼaʼ qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus?

15 Kayoxiʼ yan junaʼ tkiporoj kiwuj ri nimanelaʼ pa Éfeso, ri apóstol Pablo xubʼij el chi ke: «Röj man kikʼin ta winaqiʼ nqabʼän wi labʼäl [oyowal], xa kan kikʼin ri itzel taq espíritu ri kʼo kuchuqʼaʼ» (Efesios 6:12). Rikʼin ri xubʼij ri Pablo, xuqʼalajrisaj chi ri itzel taq espíritus kʼa najin na yekinäq runimanelaʼ ri Jesús. Kʼa najin na nkikanoj rubʼanik richin yetzaq chik pa kiqʼaʼ. Ruma riʼ, ¿achike chik más xkibʼän ri nimanelaʼ riʼ? Ri Pablo xubʼij chi ke: «Tipabʼaʼ iwiʼ chuwäch ri Itzel Winäq ri jantapeʼ yojrunäq, ri achiʼel [...] nukʼäq chʼabʼ rikʼin qʼaqʼ chi qij. Kan tikusaj ri kuqubʼabʼäl kʼuʼx achiʼel jun tobʼäl» (Efesios 6:16). Toq más kow ri qakuqubʼabʼäl kʼuʼx, más yojtikïr nqapabʼaʼ qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus (Mateo 17:20).

16. ¿Achike nqabʼän richin nkʼojeʼ más qakuqubʼabʼäl kʼuʼx?

16 ¿Achike rubʼanik nkʼojeʼ más qakuqubʼabʼäl kʼuʼx? Ja ri nqasikʼij ri Biblia. Richin jebʼël kow nkʼojeʼ jun tzʼaq o xan, nkʼatzin kow nbʼan chi re ri ruxeʼ. Ke riʼ chuqaʼ ri qakuqubʼabʼäl kʼuʼx, richin kow nkʼojeʼ; nkʼatzin ütz ri ruxeʼel. Ruma riʼ nkʼatzin nqetamaj ri qitzij nukʼüt ri Biblia. Toq qʼij qʼij nqasikʼij ri Biblia, nkowïr ri qakuqubʼabʼäl kʼuʼx. Achiʼel jun tzʼaq kow rubʼanik, ri qakuqubʼabʼäl kʼuʼx, yojrutoʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus (1 Juan 5:5).

17. ¿Achike ütz nqabʼän richin nqaköl qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus?

17 ¿Achike chik jun xkibʼän ri nimanelaʼ pa Éfeso richin xkiköl kiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus? Ri pa Éfeso ruyon wi itzinïk yekibʼän ri winäq, ruma riʼ janila kitoʼik xkajoʼ runimanelaʼ ri Jesús. Richin xerutoʼ, ri Pablo xubʼij chi ke: «Kixchʼon rikʼin ri Dios richin yixrutoʼ y tiyaʼ qʼij chi re ri loqʼoläj espíritu chi yixruyuqej rikʼin ri nikʼutuj chi re ri Dios» (Efesios 6:18). Wakami, ruyon chuqaʼ itzinïk yebʼanatäj. Richin man yojtzaq ta pa kiqʼaʼ ri itzel taq espíritus, nkʼatzin nqakʼutuj qatoʼik chi re ri Jehová. Ri janila ruqʼij, ja ri nqasikʼij rubʼiʼ rijaʼ toq nqabʼän ri qachʼonïk (tasikʼij Proverbios 18:10). Chuqaʼ jutaqïl tqakʼutuj chi re chi ‹man tuyaʼ qʼij chi re ri Itzel Winäq nchʼakon› chi qij (Juan 17:15). Ri Jehová xtrakʼaxaj ri xtqakʼutuj chi re (Salmo 145:19).

18, 19. a) ¿Achike ruma qetaman chi yojtikïr nqaköl qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus? b) ¿Achike kʼutunïk xtqʼalajrisäx chupam ri jun chik tanaj?

18 Ri itzel taq espíritus kan yeʼitzelan wi. We röj nqapabʼaʼ qiʼ chuwäch ri Satanás, chuqaʼ nqabʼän ri nrajoʼ ri Dios; majun ruma nqaxibʼij qiʼ chi kiwäch (tasikʼij Santiago 4:7, 8). Ri kuchuqʼaʼ rijeʼ xa kʼisel. Pa ruqʼij kan ri Noé, ri itzel taq espíritus xyaʼöx kʼayewal pa kiwiʼ, ja kʼa ri chi qawäch apo jumul xtchupüx kiwäch (Judas 6). Toqa pa ajolom chi ri rutaqoxelaʼ ri Jehová yojkitoʼ (2 Reyes 6:15-17). Rijeʼ ketaman chi röj najin nqatïj qaqʼij richin nqapabʼaʼ qiʼ chi kiwäch ri itzel taq espíritus y nkajoʼ yojkitoʼ richin man yojtzaq pa kiqʼaʼ. Reʼ achiʼel ta nkibʼij pe chi qe: «¡Man tayaʼ awiʼ pa kiqʼaʼ!». Ruma riʼ man tqayaʼ kan ri Jehová chuqaʼ ri utziläj taq taqoxelaʼ. Chuqaʼ man keqabʼän ri itzinïk, xa tqabʼanaʼ pa qakʼaslem ri nubʼij ri Biblia (1 Pedro 5:6, 7; 2 Pedro 2:9). Ja riʼ rubʼanik man xkojtzaq ta pa kiqʼaʼ ri itzel taq espíritus.

19 ¿Achike ruma ri Dios kʼa ruyaʼon na qʼij e kʼo ri itzel taq espíritus chuqaʼ ri tijoj poqonal? Chupam ri jun chik tanaj xtqʼalajrisäx re kʼutunïk reʼ.