1. Ntak emi nnyịn ikpoyomde ndifiọk n̄kpọ mban̄a mme angel?

NDIFIỌK owo esibuana ndifiọk n̄kpọ mban̄a ubon esie. Ukem ntre, ndifiọk Jehovah Abasi esịne nditịm mmehe ye mme angel, emi ẹdide ubon esie eke heaven. Bible okot mme angel “nditọ Abasi.” (Job 38:7) Ntre, nso idi utom mmọ ke uduak Abasi? Nte mmọ ẹnyene n̄kpọ ndinam ke mbụk ubonowo? Nte mme angel ẹnyene odudu ke uwem fo? Ke edide ntre, didie?

2. Mme angel ẹketo m̀mọ̀n̄, ndien mmọ ẹdi ifan̄?

² Bible etịn̄ aban̄a mme angel ediwak ini. Ẹyak nnyịn ikere iban̄a itie ifan̄ oro ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a mme angel man ikpep ekese iban̄a mmọ. Mme angel ẹketo m̀mọ̀n̄? Colossae 1:16 ọdọhọ ete: “Oto ke enye [Jesus Christ] ke ẹkebot kpukpru n̄kpọ eken ke heaven ye ke isọn̄.” Ntem, Jehovah Abasi akada akpa edibon Eyen esie obot kpukpru mme edibotn̄kpọ eke spirit oro ẹkotde mme angel. Mme angel ifan̄ ẹdu? Bible owụt ke ẹma ẹbot ediwak miliọn mme angel ke mme itie ikie, ndien kpukpru mmọ ẹkop odudu.—Psalm 103:20. *

3. Nso ke Job 38:4-7 asian nnyịn aban̄a mme angel?

 ³ Ikọ Abasi, kpa Bible, asian nnyịn ete ke ini ẹkebotde isọn̄, ‘kpukpru nditọ Abasi ẹma ẹtọn̄ọ ndisio n̄kpo.’ (Job 38:4-7) Ntem, mme angel ẹma ẹdodu anyan ini mbemiso ẹkebotde mme owo, idem mbemiso ẹkebotde isọn̄. Itie Bible emi n̄ko owụt ke mme angel ẹnyene ntụk, koro enye ọdọhọ ke mmọ ‘ẹkwọ uyo kiet ke idatesịt.’ Tịm fiọk ete ke ‘kpukpru nditọ Abasi’ ẹma ẹdiana kiet ẹkop idatesịt. Ke ini oro, kpukpru mme angel ẹkedi ubak ubon oro adianade kiet anam n̄kpọ Jehovah Abasi.

4. Didie ke Bible owụt ke mme angel oro ẹnamde akpanikọ ẹnyene udọn̄ ke se mme owo ẹnamde?

⁴ Tọn̄ọ nte mme edibotn̄kpọ eke spirit oro ẹnamde akpanikọ ẹkekụt ini emi ẹkebotde akpa owo iba oro, mmọ ẹmewụt ọkpọsọn̄ udọn̄ ke ekpụk ubonowo oro ọkọride-kọri ye ke ndikụt nte uduak Abasi osude. (Mme N̄ke 8:30, 31; 1 Peter 1:11, 12) Nte ededi, nte ini akakade, mme angel ẹma ẹkụt ke ata ekese ekpụk ubonowo ẹma ẹtre ndinam n̄kpọ nnọ ima ima Andibot mmọ. Nte eyịghe mîdụhe, emi ama anam mme anam-akpanikọ angel oro ẹfụhọ. Ke n̄kan̄ eken, idem ọkpọkọm owo kiet afiak etiene Jehovah, ‘idatesịt esidu ke otu mme angel.’ (Luke 15:10) Sia mme angel ẹnyenede utọ ntotụn̄ọ udọn̄ oro ẹban̄a mfọnọn̄kpọ mbon oro ẹnamde n̄kpọ Abasi, nnyịn imekeme ndifiọk ntak emi Jehovah esiwakde ndida mme angel nsọn̄ọ mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ke isọn̄ idem nnyụn̄ n̄kpeme mmọ. (Mme Hebrew 1:7, 14) Kere ban̄a ndusụk uwụtn̄kpọ.

5. Mme uwụtn̄kpọ ewe ẹban̄ade nte mme angel ẹnọde ibetedem ke nnyịn ikụt ke Bible?

⁵ Angel iba ẹma ẹn̄wam edinen owo oro Lot ye nditọ esie iban iba ndibọhọ nsobo idiọk obio Sodom ye Gomorrah ebe ke ndida mmọ n̄wọrọ ke obio oro. (Genesis 19:15, 16) Ediwak isua ikie ke ukperedem, ẹma ẹtop prọfet Daniel ẹsịn ke obube ekpe, edi ekpe ikataha enye, ndien enye ama ọdọhọ ete:  “Abasi mi ọmọdọn̄ angel esie edikịbi mme lion inua.” (Daniel 6:22) Ke akpa isua ikie E.N., angel ama anyan̄a apostle Peter osio ke ufọk-n̄kpọkọbi. (Utom 12:6-11) Akan oro, mme angel ẹma ẹnọ Jesus ibetedem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ esie ke isọn̄. (Mark 1:13) Ndien esisịt ini mbemiso Jesus akakpade, angel ama ọbiọn̄ọde Jesus ke iso onyụn̄ ‘ọsọn̄ọ enye idem.’ (Luke 22:43) Oro ọkọdọn̄ Jesus esịt didie ntem ke mme utọ ata akpan ini oro ke uwem esie!

6. (a) Didie ke mme angel ẹkpeme ikọt Abasi mfịn? (b) Mme mbụme ewe ke nnyịn idikere iban̄a idahaemi?

⁶ Mfịn, mme angel isiwụtke ikọt Abasi idem aba ke isọn̄. Okposụkedi mme owo mîkemeke ndikụt mmọ ke enyịn, mme okopodudu angel Abasi ẹsụk ẹkpekpeme ikọt esie ẹsio akpan akpan ke n̄kpọ ekededi oro ekemede ndinọ mmọ unan ke n̄kan̄ eke spirit. Bible ọdọhọ ete: “Angel Jehovah ana akan mmọ eke ẹbakde enye okụk, onyụn̄ anyan̄a mmọ.” (Psalm 34:7) Ntak emi mme ikọ oro ẹkpenen̄erede ẹdọn̄ nnyịn esịt? Koro ndiọi edibotn̄kpọ eke spirit ẹdu emi ẹnyenede ndịk, emi ẹyomde ndisobo nnyịn mfep! Mmanie ke mmọ ẹdi? Mmọ ẹto m̀mọ̀n̄? Didie ke mmọ ẹdomo ndinọ nnyịn unan? Man inyene ibọrọ inọ mme mbụme emi, ẹyak nnyịn ikere ibio ibio iban̄a se iketịbede ke ntọn̄ọ mbụk ubonowo.

7. Ke nso udomo ke Satan okokụt unen ke ndiwọn̄ọde mme owo n̄kpọn̄ Abasi?

⁷ Nte nnyịn ikekpepde ke Ibuot 3 ke n̄wed emi, kiet ke otu mme angel ama enyene udọn̄ ndikara mbon en̄wen, ntre enye ama ọbiọn̄ọ Abasi. Nte ini akakade, ẹma ẹdidiọn̄ọ angel emi nte Satan kpa Devil. (Ediyarade 12:9) Ke n̄kpọ nte isua 1,600 ẹma ẹkebe tọn̄ọ nte Satan akabian̄a Eve, enye ama okụt unen ke ndiwọn̄ọde ke ekperede ndidi kpukpru owo n̄kpọn̄ Abasi ke mîbọhọke ibat ibat mbon oro ẹnamde akpanikọ, utọ nte Abel, Enoch, ye Noah.—Mme Hebrew 11:4, 5, 7.

8. (a) Didie ke ndusụk mme angel ẹkekabade ẹdi mme demon? (b) Man ẹbọhọ Ukwọ eyo Noah, nso ke mme angel ẹkenam?

 ⁸ Ke eyo Noah, mme angel eken ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Jehovah. Mmọ ẹma ẹkpọn̄ itie mmọ ke ubon Abasi eke heaven, ẹsụhọde ẹdi isọn̄, ẹnyụn̄ ẹdimen idem eke obụk ẹsịne. Ntak-a? Nnyịn ikot ke Genesis 6:2 ite: “Nditọ-iren Abasi ẹkụt nte nditọ-iban owo ẹyede, ndien mmọ ẹda iban kpukpru eke mmọ ẹmekde ẹdọ.” Edi Jehovah Abasi ikayakke se mme angel emi ẹkenamde, ọkọrọ ye idiọkido ubonowo oro okosụn̄ọde oto emi, aka iso. Enye ama ada ukwọ etiene ofụri isọn̄, oro ọkọkpọride kpukpru ndiọi owo efep onyụn̄ anyan̄ade mme anam-akpanikọ asan̄autom esie kpọt. (Genesis 7:17, 23) Ntem, ukwọ oro ama  anam mme ọsọn̄ibuot angel oro, m̀mê mme demon, ẹkpọn̄ idem eke obụk mmọ ẹfiak ẹka heaven nte mme edibotn̄kpọ eke spirit. Mmọ ẹma ẹnọ Devil ibetedem, ntre enye ama akabade edi “andikara mme demon.”—Matthew 9:34.

9. (a) Nso iketịbe inọ mme demon ke ini mmọ ẹkefiakde ẹnyọn̄ heaven? (b) Nso ke nnyịn idineme iban̄a mme demon?

⁹ Ke ini mme ọsọn̄ibuot angel oro ẹkefiakde ẹnyọn̄ heaven, ẹkeda mmọ nte mbon mbịnmfep, kpa nte ẹkedade andikara mmọ, Satan. (2 Peter 2:4) Okposụkedi mmọ idahaemi mîkemeke aba ndimen idem owo nsịne, mmọ ẹsụk ẹnyenyene ata idiọk odudu ke idem mme owo. Ke akpanikọ, ye un̄wam mme demon emi, Satan ke ‘ada ofụri isọn̄ otụn usụn̄.’ (Ediyarade 12:9; 1 John 5:19) Didie? Ke ata ediwak idaha, mme demon ẹsida n̄kari n̄kari usụn̄ ẹtụn mme owo usụn̄. (2 Corinth 2:11) Ẹyak nnyịn ineme iban̄a ndusụk ke otu mme usụn̄ oro.

10. Nso idi ubụpekpo?

¹⁰ Mme demon ẹsida ubụpekpo ẹtụn mme owo usụn̄. Ubụpekpo edi edinyene ebuana ye mme demon, edide nnennen nnennen m̀mê ebe ke owo. Bible akpan ubụpekpo onyụn̄ odụri nnyịn utọn̄ ete ifep kpukpru n̄kpọ oro ẹnyenede ẹbuana ye enye. (Galatia 5:19-21) Mme demon ẹsida ubụpekpo ẹmụm mme owo ukem nte mme ọkọiyak ẹsidade udia uwam ẹmụm iyak. Ọkọiyak esida nsio nsio udia uwam omụm nsio nsio orụk iyak. Ukem ntre, ndiọi spirit ẹsida nsio nsio orụk ubụpekpo ẹda kpukpru orụk owo ẹsịn ke idak odudu mmọ.

11. Nso idi ubreidiọn̄, ndien ntak emi nnyịn ikpọsọnde enye?

¹¹ Orụk ubụpekpo kiet oro mme demon ẹdade ẹnam n̄kpọ edi ubreidiọn̄. Nso idi ubreidiọn̄? Enye edi ndidomo ndifiọk se iditịbede ke ini iso m̀mê ndifiọk n̄kpọ oro owo mîfiọkke. Ndusụk orụk ubụpekpo ẹdi edisiak ntantaọfiọn̄, use-n̄kpọ, itiat ndomo, edikot n̄wed ekaubọk, ye edisiak ndap. Okposụkedi ediwak owo ẹkerede ke ubreidiọn̄ ikemeke ndinọ owo unan, Bible owụt ke mme etịn̄ ini iso ye ndiọi spirit ẹdi itai  ye aban̄. Ke uwụtn̄kpọ, Utom 16:16-18 etịn̄ aban̄a “demon idiọn̄” oro akan̄wamde eyenan̄wan kiet ndinam “utom utịn̄ ini iso.” Edi enye ikenyeneke odudu emi aba ke ini ẹkebịnde demon emi ẹsio enye ke idem.

12. Ntak esịnede ndịk ndidomo ndinyene nneme ye mme akpan̄kpa?

¹² Usụn̄ efen oro mme demon ẹtụnde mme owo usụn̄ edi ndisịn udọn̄ nnọ mmọ ndinyene nneme ye mme akpan̄kpa. Ẹsiwak ndida ukwan̄ ekikere aban̄ade mme akpan̄kpa mbian̄a mbon oro ẹfụhọde ẹban̄a n̄kpa owo ima mmọ. Enyene-nsan̄a ekpo ekeme ndinọ akpan ntọt mîdịghe ekeme nditịn̄ ikọ ke uyo oro ebietde uyo akpan̄kpa. Nte utịp, ediwak owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke mme akpan̄kpa ẹsụk ẹdodu uwem ye nte ke ndinyene nneme ye mmọ ayan̄wam mme odu uwem ndiyọ mfụhọ mmọ. Utọ inua-okot ndọn̄esịt emi esịne n̄kpọndịk. Ntak-a? Koro mme demon ẹkeme ndikpebe uyo owo oro akakpade ẹnyụn̄ ẹnọ enyene-nsan̄a ekpo ntọt aban̄ade owo emi akakpade. (1 Samuel 28:3-19) Akan oro, nte nnyịn ikekpepde ke Ibuot 6, mme akpan̄kpa idụhe uwem aba. (Psalm 115:17) Ntre ndiọi spirit ẹsida “owo ekededi oro enyenede nneme ye  akpan̄kpa” ẹtụn usụn̄ ẹnyụn̄ ẹnam owo oro anam n̄kpọ oro atuahade ye uduak Abasi. (Deuteronomy 18:10, 11, NW; Isaiah 8:19) Mmọdo, du ke ukpeme man esịn esịne-ndịk n̄kpọ etabi oro mme demon ẹkamade mi.

13. Nso ke ediwak owo emi ẹkesikopde ndịk ẹban̄a mme demon ẹnam?

¹³ Ndiọi spirit isidaha mme owo itụn usụn̄ kpọt edi n̄ko ẹsinam mmọ ẹkop ndịk. Mfịn, Satan ye mme demon esie ẹfiọk ke mmimọ inyene ‘ibio ini’ kpọt mbemiso ẹbọde mmimọ odudu, ndien mmọ ẹnen̄ede ẹbak ibak idahaemi ẹkan nte akanam ẹbakde. (Ediyarade 12:12, 17) Kpa ye oro, ediwak tọsịn owo emi ini kiet ko ẹkesikopde ndịk kpukpru usen ẹban̄a ndiọi spirit ẹmebọhọ utọ ndịk oro. Mmọ ẹkesan̄a didie ẹbọhọ? Nso ke owo ekeme ndinam idem ọkpọkọm enye ama esisịn idem ke ubụpekpo?

14. Ukem nte mme Christian akpa isua ikie ke Ephesus, didie ke nnyịn ikeme ndikịbe mbọhọ ndiọi spirit?

¹⁴ Bible asian nnyịn nte ikemede ndin̄wana mbiọn̄ọ ndiọi spirit ye nte ikemede ndikịbe mbọhọ mmọ. Kere ban̄a uwụtn̄kpọ mme Christian akpa isua ikie ke Ephesus. Ndusụk mmọ ẹma ẹsibụp ekpo mbemiso ẹkekabarede ẹdi mme Christian. Nso ke mmọ ẹkenam ke ini mmọ ẹkebierede ndikịbe mbọhọ ubụpekpo? Bible ọdọhọ ete: “Ediwak mmọ emi ẹkesibrede idiọn̄ ẹtan̄ n̄wed mmọ ẹbon ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹdifọp mmọ ke iso kpukpru owo.” (Utom 19:19) Ke ndifọp mme n̄wed mfọni mmọ, mbufa Christian oro ẹkenịm uwụtn̄kpọ ẹnọ mbon oro ẹyomde ndin̄wana mbiọn̄ọ ndiọi spirit mfịn. Oyom mbon oro ẹyomde ndinam n̄kpọ Jehovah ẹduọn̄ọ kpukpru n̄kpọ oro ẹnyenede ebuana ye ubụpekpo. Oro esịne mme n̄wed, magazine, ndise senima, ndise, ye mme ikwọ oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ ubụpekpo ẹnyụn̄ ẹnamde enye etie nte eti n̄kpọ oro aduaide owo idem. Enye esịne n̄ko mme n̄kpọ n̄kpemeidem oro ẹkamade ndikpeme idem mbiọn̄ọ idiọkn̄kpọ.—1 Corinth 10:21.

15. Nso ke oyom nnyịn inam man in̄wana ibiọn̄ọ odudu ndiọi spirit?

 ¹⁵ Ke n̄kpọ nte isua ifan̄ ẹma ẹkebe tọn̄ọ nte mme Christian ke Ephesus ẹkefọp mme n̄wed mfọni mmọ, apostle Paul ama ewet mmọ ete: “Nnyịn imenyene en̄wan . . . ye odudu ndiọi spirit.” (Ephesus 6:12) Mme demon ikakpaha mba. Mmọ ẹkesụk ẹdodomo ndinyene ikpọ itie. Ntre, nso en̄wen ke okoyom mme Christian oro ẹnam? Paul ọkọdọhọ ete: “Ke akande kpukpru n̄kpọ, ẹda mbuọtidem nte akwa otuekọn̄, emi mbufo ẹdikemede ndida nnịme kpukpru enyịm ikan̄ andidiọk [kpa Satan].” (Ephesus 6:16) Adan̄a nte otuekọn̄ mbuọtidem nnyịn ọsọn̄de, ntre ke nnyịn idikeme ndin̄wana mbiọn̄ọ odudu ndiọi spirit.—Matthew 17:20.

16. Didie ke nnyịn ikeme ndisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn?

¹⁶ Didie ndien ke nnyịn ikeme ndisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn? Ebe ke ndikpep Bible. Ibibene ufọk esisọn̄ idem etiene nte itiat idakisọn̄ ọsọn̄de. Ke ukem usụn̄ oro, ọkpọsọn̄ mbuọtidem nnyịn enen̄ede ọkọn̄ọ ke nnennen ifiọk oro nnyịn inyenede iban̄a Ikọ Abasi, kpa Bible. Edieke nnyịn ikotde inyụn̄ ikpepde Bible ke usen ke usen, emi ọyọsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn. Ukem nte ibibene oro ọsọn̄de idem, utọ mbuọtidem oro eyekpeme nnyịn ọbiọn̄ọ odudu ndiọi spirit.—1 John 5:5.

17. Nso ke oyom ẹnam man ẹn̄wana ẹbiọn̄ọ ndiọi spirit?

¹⁷ Nso en̄wen ke okoyom mme Christian oro ke Ephesus ẹnam? Mmọ ẹma ẹyom ukpeme efen efen sia mmọ ẹkedụn̄de ke obio oro ediwak owo ẹkesikponode mme demon. Ntre Paul ọkọdọhọ mmọ ete: ‘Ẹka iso ẹda kpukpru orụk akam ye n̄kpeubọk ẹbọn̄ akam kpukpru ini ke spirit.’ (Ephesus 6:18) Sia nnyịn n̄ko idude ke ererimbot oro ediwak owo ẹkponode mme demon, oyom ibọn̄ akam ifịk ifịk iben̄e Jehovah ukpeme esie man in̄wana ibiọn̄ọ ndiọi spirit. Ke akpanikọ, oyom nnyịn ikot enyịn̄ Jehovah ke akam nnyịn. (Mme N̄ke 18:10) Ntem, nnyịn ikpenyene ndika iso mbọn̄ akam mben̄e Abasi ‘ndisio nnyịn ke ubọk andidiọk,’ Satan kpa Devil. (Matthew 6:13) Jehovah ọyọbọrọ utọ akam ofụri esịt oro.—Psalm 145:19.

18, 19. (a) Ntak emi nnyịn ikemede ndinịm ke akpanikọ nte ke nnyịn iyakan ke en̄wan oro in̄wanade ye ndiọi edibotn̄kpọ eke spirit-e? (b) Nso mbụme ke ẹdibọrọ ke ibuot oro etienede?

 ¹⁸ Ndiọi spirit ẹdi n̄kpọndịk, edi iyomke nnyịn ikop ndịk iban̄a mmọ edieke nnyịn ibiọn̄ọde Devil inyụn̄ isan̄ade ikpere Abasi ebe ke ndinam uduak Esie. (James 4:7, 8) Odudu ndiọi spirit enyene adan̄a. Ẹma ẹnọ mmọ ufen ke eyo Noah, ndien mmọ ke ẹsak iso ẹse akpatre ubiereikpe mmọ ke ini iso. (Jude 6) Ti n̄ko nte ke mme okopodudu angel Jehovah ke ẹkpeme nnyịn. (2 Ndidem 6:15-17) Mme angel oro ẹnen̄ede ẹyom nnyịn ikụt unen ke ndin̄wana mbiọn̄ọ ndiọi spirit. Ke nditịm ntịn̄, ndinen angel ke ẹnọ nnyịn ibetedem. Ke ntre, ẹyak nnyịn isan̄a ikpere Jehovah ye ubon esie eke mme anam-akpanikọ edibotn̄kpọ eke spirit. Nnyịn n̄ko ikpakam ifep kpukpru orụk ubụpekpo inyụn̄ ida item N̄wed Abasi isịn ke edinam kpukpru ini. (1 Peter 5:6, 7; 2 Peter 2:9) Do nnyịn imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke nnyịn iyakan ke en̄wan oro nnyịn in̄wanade ye ndiọi edibotn̄kpọ eke spirit.

¹⁹ Edi ntak emi Abasi ayakde ndiọi spirit ẹdu ye idiọkido oro anamde mme owo ẹbọ ata ekese ndutụhọ? Ẹyebọrọ mbụme oro ke ibuot oro etienede.