1. Omolwashike twa hala okulihonga kombinga yovaengeli?

OKUSHIIVA omunhu luhapu ohaku kala kwa kwatela mo okulihonga sha kombinga youkwaneumbo wavo. Sha faafana, okushiiva Jehova Kalunga okwa kwatela mo okushiiva nawa oukwaneumbo waye wovaengeli. Ombibeli otai popi ovaengeli ve li ‘ovana ovamati vaKalunga.’ (Job 38:7) Otava dana onghandangala ilipi mokuwanifwa kwelalakano laKalunga? Mbela ova dana onghandangala mondjokonona yovanhu? Mbela ovaengeli otava dulu oku ku ningila sha monghalamwenyo? Ngeenge osho, ongahelipi mbela?

2. Ovaengeli ova shitwa kulyelye, nove li vangapi?

² Ombibeli oya popya shi na sha novaengeli oikando omafele. Natu konakoneni dimwe domomishangwa odo da tumbula ovaengeli opo tu lihonge shihapu kombinga yavo. Ovaengeli ova shitwa kulyelye? Ovakolossi 1:16 otava ti: “Muye [Jesus Kristus] omo mwa shitilwa aishe inya yomeulu naai yokombada yedu.” Onghee hano, oishitwa aishe yopamhepo oyo hai ifanwa ovaengeli oya shitwa odikilila kuJehova Kalunga okupitila mOmona waye oshiveli. Oku na ovaengeli vangapi? Ombibeli otai ulike kutya opa li pa shitwa ovaengeli omamiliyona omafele, naaveshe ove na eenghono. — Epsalme 103:20. *

3. Job 38:4-7 ote tu lombwele shike shi na sha novaengeli?

 ³ Eendjovo daKalunga, Ombibeli, otadi tu lombwele kutya eshi edu la shitwa, ‘ovana aveshe ovamati vaKalunga ova nyakukwa.’ (Job 38:4-7) Onghee hano, ovaengeli ova kala ko nale fimbo ovanhu inava shitwa, nofimbo nokuli edu la li inali shitwa. Ovelishe oyo yOmbibeli otai ulike yo kutya ovaengeli ove na omaliudo, omolwaashi otai ti kutya ova ‘hafa mumwe.’ Didilika kutya ‘ovana aveshe ovamati vaKalunga’ ova li va hafa mumwe. Pefimbo olo, ovaengeli aveshe ova li oshitukulwa shoukwaneumbo wa hangana tau longele Jehova Kalunga.

4. Ombibeli otai ulike ngahelipi kutya ovaengeli ovadiinini ove na ko nasha nonghalonawa yovanhu?

⁴ Okudja eshi oishitwa idiinini yopamhepo ya mona eshi ovanhu votete tava shitwa, oya kala i na ohokwe inene shi na sha nehapupalo lovanhu nosho yo okuwanifwa kwelalakano laKalunga. (Omayeletumbulo 8:30, 31; 1 Petrus 1:11, 12) Ndele mokweendela ko kwefimbo, ovaengeli ova mona kutya ovanhu vahapu ova efa po okulongela Omushiti wavo omunahole. Nope he na omalimbililo, osho osha li sha nyemateka ovaengeli ovadiinini. Mepingafano naasho, ngeenge omunhu umwe ta alukile kuJehova, ‘ovaengeli ohava hafe.’ (Lukas 15:10) Molwaashi ovaengeli ove na ko nasha neenghono nonghalonawa yaavo tava longele Kalunga, itashi kumwifa eshi Jehova a kala he va longifa oikando noikando okupameka nokwaamena ovapiya vaye ovadiinini kombada yedu. (Ovaheberi 1:7, 14) Tala koihopaenenwa imwe.

5. Oihopaenenwa yekwafo lovaengeli ilipi hatu hange mOmbibeli?

⁵ Ovaengeli vavali ova li va kwafela omulumenhu omuyuki Lot nosho yo ovanakadona vaye va xupe mehanauno lovakolokoshi moilando yaSodom naGommora, moku va pitifa mo moilando oyo. (Genesis 19:15, 16) Omafelemudo konima yaasho, omuprofeti Daniel okwa li a kupulwa mekololo leenghoshi, ndele inadi mu ninga sha, nokwa popya a ti: “Kalunga kange okwa tuma omwengeli waye, ndele ta kwata omilungu deenghoshi.” (Daniel 6:23) Mefelemudo lotete O.P., omweengeli  umwe okwa li a mangulula omuyapostoli Petrus moukwatwa. (Oilonga 12:6-11) Natango, ovaengeli ova li va yambidida Jesus pehovelo loukalele waye wokombada yedu. (Markus 1:13) Nokafimbo kaxupi fimbo Jesus ina fya, okwa li a holokelwa komweengeli, ndele “te mu dike eenghono.” (Lukas 22:43) Osho kasha li tuu ehekeleko kuJesus pomafimbo oo a li a fimanenena monghalamwenyo yaye!

6. (a) Ovaengeli ohava amene ngahelipi ovapiya vaKalunga kunena? (b) Omapulo elipi hatu ka kundafana paife?

⁶ Kunena, ovaengeli ihava holokele vali ovapiya vaKalunga kombada yedu ve wetike. Nonande ihava monika vali kovanhu, ovaengeli vaKalunga ovanaenghono ohava amene natango ovapiya vaye, unene tuu koinima oyo ya nyika oshiponga pamhepo. Ombibeli otai ti: “Omwengeli wOmwene ota ongo nokudingilila onhanda kuava have mu tila, ndee te va xupifa.” (Epsalme 34:8) Omolwashike eendjovo odo di na oku tu hekeleka neenghono? Omolwaashi ope na oishitwa yopamhepo ikolokoshi noya nyika oshiponga oyo ya hala oku tu hanauna po. Oyo oolyelye? Oya dja peni? Ongahelipi hai kendabala oku tu etela oshiponga? Opo tu mone omanyamukulo komapulo oo, natu konakoneni pauxupi oshinima osho sha ningwa pehovelo londjokonona yovanhu.

7. Satana okwa pondola okwaamuna ko ovanhu ve fike peni kuKalunga?

⁷ Ngaashi twe lihonga mEtukulwa eti-3 lembo eli, umwe womovaengeli okwa kulika ehalo lokupangela vakwao, nokungaha okwa tukululila Kalunga oshibofa. Konima yefimbo, omweengeli oo okwa ka shiivika e li Satana Ondiaboli. (Ehololo 12:9) Oule womafelemido 16 konima eshi Satana a pukifa Eva, okwa pondola okwaamuna ko konyala ovanhu aveshe kuKalunga, kakele kaavo va li ovadiinini, ngaashi Abel, Henok nosho yo Noa. — Ovaheberi 11:4, 5, 7.

8. (a) Osha enda ngahelipi opo ovaengeli vamwe va ninge eendemoni? (b) Opo eendemoni di xupe pEyelu lopefimbo laNoa, oda li da ninga po shike?

⁸ Pefimbo laNoa, ovaengeli vamwe ova li yo va tukululila Jehova  oshibofa. Ova fiya po eenhele davo moukwaneumbo waJehova womeulu nokuuya kombada yedu, ndele tava lundulukile momalutu opambelela. Omolwashike mbela? Ohatu lesha muGenesis 6:2, taku ti: “Ovana ovamati vaKalunga va mona ovana oukadona vovanhu va li vawa, ndele vo ve likufila ovakainhu aveshe ava va hala.” Ndele Jehova Kalunga ina efa oilonga yovaengeli ovo nosho yo enyonauko olo ya li ya etela ovanhu i twikile. Okwa etele eyelu lomounyuni aushe kombada yedu, olo la komba po ovakolokoshi aveshe, ndele ta xupifa ashike ovapiya vaye ovadiinini. (Genesis 7:17, 23) Kungaha, ovaengeli ovanashibofa ile eendemoni ova li va fininikwa va fiye po omalutu avo opambelela ndele tava shuna meulu ve li  oishitwa yopamhepo. Ove liameka kOndiaboli, nokungaha oya ninga “omukulunhu weendemoni.” — Mateus 9:34.

9. (a) Oshike sha li sha ningilwa eendemoni eshi da li da shuna meulu? (b) Ohatu ka konakona shike shi na sha neendemoni?

⁹ Eshi ovaengeli ovo ihava dulika va li va shuna meulu, ova li va talika ko ve li ovaekelwashi, ngaashi omupangeli wavo Satana. (2 Petrus 2:4) Nonande kunena itava dulu okulundulukila momalutu opambelela, otava nwefwa mo natango ovanhu nenwefemo lii neenghono. Nekwafo leendemoni odo, Satana ‘ota hongaula ounyuni aushe.’ (Ehololo 12:9; 1 Johannes 5:19) Ngahelipi mbela? Eendemoni ohadi longifa unene eenghedi odo da nuninwa okupukifa ovanhu. (2 Ovakorinto 2:11) Natu konakoneni dimwe domeenghedi odo.

10. Oumhulile oshike?

¹⁰ Opo eendemoni di pukife ovanhu, ohadi longifa oumhulile. Oumhulile oo okukala nekwatafano neendemoni, monghedi ya yukilila nosho yo okupitila movapopi neemhepo vopanhu. Ombibeli oya dilika oumhulile notai tu londwele tu kale kokule nakeshe shimwe osho shi na ekwatafano nao. (Ovagalati 5:19-21) Eendemoni ohadi longifa oumhulile ngaashi ashike ovayuli veeshi hava longifa oukulya opo va yule eeshi. Omuyuli weeshi oha longifa oukulya ve lili noku lili opo a kwate eeshi domaludi e lili noku lili. Sha faafana, eemhepo dowii ohadi longifa oumhulile womaludi e lili noku lili opo di nwefe mo ovanhu vomaludi aeshe.

11. Enyanekelo oshike, nomolwashike tu na oku li henuka?

¹¹ Omwiyo umwe oo hau longifwa keendemoni oo enyanekelo. Enyanekelo oshike? Olo okukendabala okushiiva shi na sha nonakwiiwa ile shi na sha noshinima shi he shiivike. Omaludi amwe okunyanekela ongaashi okutala momukonda, okutala mokakola, okufatulula okukwena kwonhumba kwoinamwenyo neendjodi, okutongolola omifinda odo di li peke nosho yo outei woipo. Nonande ovanhu vahapu ohava tale ko okunyanekela ku li oshinima inashi nyika oshiponga, Ombibeli otai ulike kutya ovanyanekeli nosho yo eemhepo dowii oinima oyo hai  endele pamwe. Pashihopaenenwa, Oilonga 16:16-18, otai popi ‘omhepo youpule’ oyo ya li hai dulifa okakadona kamwe ka ‘xunganeke.’ Ndele kaka li vali taka dulu okuxunganeka eshi ondemoni ya tewa mo muko.

12. Omolwashike sha nyika oshiponga okukendabala okupopya noonakufya?

¹² Onghedi imwe vali omo eendemoni hadi pukifa ovanhu omoku va ladipika va popye noonakufya. Ovanhu ovo va nyika oluhodi omolwefyo lomuholike wavo luhapu ohava pukifwa nomadiladilo a puka e na sha naavo va fya. Omupopi neemhepo otashi dulika a yandje ouyelele we likalekelwa ile tashi dulika a popye nondaka ya fa naanaa yanakufya. Oshidjemo, ovanhu vahapu ohava itavelifwa kutya oonakufya ove na shili omwenyo nonokutya okuninga ekwatafano navo otaku ka kwafela ovanamwenyo ve lididimikile oluhodi. Ndele “ehekeleko” keshe la tya ngaho oloipupulu lela nola nyika oshiponga. Omolwashike mbela? Omolwaashi eendemoni ohadi dulu okuhopaenena ondaka yomunhu oo a fya nosho yo okupa omupopi neemhepo ouyelele kombinga yanakufya. (1 Samuel 28:3-19)  Mepingafano naasho, ngaashi twe lihonga mEtukulwa eti-6, oonakufya kave na omwenyo. (Epsalme 115:17) Onghee hano, oo “ta kongo omapukululo kovafi,” okwa pukifwa keemhepo dowii noita katuka pahalo laKalunga. (Deuteronomion 18:10, 11; Jesaja 8:19) Nomolwaasho, kala wa lungama u ha ye momwiyo oo wa nyika oshiponga, oo hau longifwa keendemoni.

13. Ovanhu vahapu ovo va li hava tila nale eendemoni ova dula okuninga po shike?

¹³ Eemhepo dowii ihadi pukifa ashike ovanhu, ndele ohadi va tilifa yo. Kunena, Satana neendemoni daye ove shi shii kutya ove na ko ashike ‘okafimbo kaxupi kongaho’ fimbo oilonga yavo inai xulifwa po, nova nyika oshiponga unene shi dulife nale. (Ehololo 12:12, 17) Ndele nonande osho shi li ngaho, ovanhu omayovi ovo va li hava kala va tila eemhepo dowii da tya ngaho efiku keshe, ova dula okumanguluka ko koumbada oo. Ove shi enda ngahelipi mbela? Omunhu ota dulu okuninga po shike nonande oha kufa nale ombinga moumhulile?

14. Ngaashi Ovakriste vomefelemudo lotete, vomuEfeso, ongahelipi hatu dulu okumanguluka ko keemhepo dowii?

¹⁴ Ombibeli otai tu lombwele nghee tu na okukondjifa eemhepo dowii nosho yo nghee tu na okumanguluka ko kudo. Tala koshihopaenenwa shOvakriste vomefelemudo lotete moshilando shaEfeso. Vamwe vomuvo ova li va kufa ombinga moumhulile fimbo inava ninga Ovakriste. Eshi va li va tokola okumanguluka ko koumhulile, ova li va ninga po shike? Ombibeli otai ti: “Vahapu vomuava va li va longifa oupule wavo, ova eta omishangwa davo doupule da ndubilwa onduba, ndele ve di xwika po moipafi yovanhu.” (Oilonga 19:19) Mokuhanauna po omambo avo e na sha noumhulile, Ovakriste ovo ova tulila po oshihopaenenwa ovo va hala okukondjifa eemhepo dowii kunena. Ovanhu ovo va hala okulongela Jehova ova pumbwa okweekelashi keshe shimwe osho shi na ekwatafano noumhulile. Osho osha kwatela mo oinima oyo tai ladipike okukufa ombinga moumhulile noku u ninga wa fa uhokwifa nouhafifa, ngaashi omambo, oifo, eekino, omafano nosho yo oungalo  veemusika. Omwa kwatelwa yo oiketi ile oinima imwe oyo hai djalwa omolwokuliamena kowii. — 1 Ovakorinto 10:21.

15. Opo tu kondjife eemhepo dowii, oshike twa pumbwa okuninga?

¹⁵ Omido donhumba konima eshi Ovakriste muEfeso va li va hanauna po omambo avo e na sha noumhulile, omuyapostoli Paulus okwe va shangela a ti: ‘Ekondjo letu olo okulwifa eemhepo dowii.’ (Ovaefeso 6:12) Eendemoni kada li da sholola. Oda li natango tadi kendabala okufinda Ovakriste ovo. Mbela Ovakriste ovo ova li va pumbwa okuninga po shike natango? Paulus okwa ti: “Muaishe kwateni oshikelelifo sheitavelo, mu dule okudima po nasho oikuti yomunawii [yaSatana] ya xwama omundilo.” (Ovaefeso 6:16) Apa ngoo pe fike okupama kwoshikelelifo shetu sheitavelo, opo ngoo tapa ka kala pe fike okudula kwetu okukondjifa eemhepo dowii. — Mateus 17:20.

16. Ongahelipi hatu dulu okupameka eitavelo letu?

¹⁶ Ndele ongahelipi hatu dulu okupameka eitavelo letu? Omokukonakona Ombibeli. Okupama kwekuma okwe likolelela filufilu kokukola kwekanghameno lalo. Monghedi ya faafana, okupama kweitavelo letu okwe likolelela filufilu kokukola kwekanghameno lalo, olo li li eshiivo lashili lEendjovo daKalunga, Ombibeli. Ngeenge ohatu lesha nokukonakona Ombibeli keshe efiku, eitavelo letu otali ka kala la kola. Ngaashi ekuma la kola, eitavelo la tya ngaho otali ke tu amena kenwefemo leemhepo dowii. — 1 Johannes 5:5.

17. Onghatu ilipi ya pumbiwa opo tu kondjife eemhepo dowii?

¹⁷ Onghatu imwe ilipi Ovakriste ovo vomuEfeso va li va pumbwa okukatuka? Ova li va pumbwa natango eameno molwaashi ova li moshilando shi yadi enwefemo leendemoni. Omolwaasho Paulus okwa li e va lombwela a ti: “Shi ningeni nomailikano nomaindilo aeshe nokwiilikana alushe mOmhepo.” (Ovaefeso 6:18) Molwaashi nafye otu li mounyuni oo u yadi enwefemo leendemoni, okwiilikana kuJehova twa mana mo omolweameno laye okwa fimanenena mokukondjifa eemhepo dowii. Ndele otwa pumbwa okulongifa edina laJehova momailikano etu. (Omayeletumbulo 18:10) Onghee hano, otu na okutwikila okwiilikana kuKalunga e ‘tu xupife komunawii,’ Satana  Ondiaboli. (Mateus 6:13, NW) Jehova ota ka nyamukula omailikano a mana mo a tya ngaho. — Epsalme 145:19.

18, 19. (a) Omolwashike hatu dulu okukala tu na oushili kutya ohatu ka findana mokukondjifa oishitwa yopamhepo ikolokoshi? (b) Epulo lilipi tali ka nyamukulwa metukulwa tali landula?

¹⁸ Eemhepo dowii oda nyika oshiponga, ndele inatu pumbwa okukala twe di tila ngeenge ohatu kondjifa Ondiaboli nokweehena popepi naKalunga mokulonga ehalo laYe. (Jakob 4:7, 8) Eenghono deemhepo dowii oda ngabekwa. Oda li da handukilwa pefimbo laNoa, noda teelela etokolo lado laxuuninwa monakwiiwa. (Judas 6) Dimbuluka yo kutya otu na eameno lovaengeli vaJehova ovanaenghono. (2 Eehamba 6:15-17) Ovaengeli ovo ova halelela tu pondole mokukondjifa eemhepo dowii. Ovaengeli ovayuki otave tu tu omukumo, oku shi popya pafaneko. Onghee hano, natu kaleni popepi naJehova nosho yo noukwaneumbo waye woishitwa yopamhepo idiinini. Natu henukeni yo oludi keshe loumhulile nokutula alushe moilonga omayele Eendjovo daKalunga. (1 Petrus 5:6, 7; 2 Petrus 2:9) Opo nee ohatu ka kala tu na oushili kutya ohatu ka findana mekondjo letu lokukondjifa oishitwa yopamhepo ikolokoshi.

¹⁹ Ndele omolwashike Kalunga a efela eemhepo dowii nosho yo oukolokoshi oo tau monifa ovanhu oixuna neenghono i kale po? Epulo olo otali ka nyamukulwa metukulwa tali landula.